Nov. nr 86 - Oud Bennekom

Honing
In de tweede helÍt van de 1Be en de eerste helft van de 19e eeuw was de bijenhouderij in de
CelderseVallei van betekenis. Barneveld, Putten, Woudenberg en Renswoude waren belangrij-
ke centra. In het voorjaar werden de bijenvolken naar het rivierengebied gebracht (fruit en kool-
zaad), en in de zomer tijdens de bloei van de boekweit weer terug gehaald. De bloesem van
boekweit was belangrijk voor de honingproductie, terwijl omgekeerd de aanwezigheid van de
bijen belangrijk was voor de opbrengsten van de boekweitteelt. In het najaar konden de bijen
foerageren op de heidevelden.
De omkering
De tweede helft van de 19e eeuw was
een keerpunt in de geschiedenis van
de landbouw op de zandgronden.
Door de groeiende internationale
handel stegen de prijzen van veehouderijproducten
veel sneller dan die
van akkerbouwproducten, waardoor
veehouderij voor de boeren een meer
rendabele bedriifstak werd. ln de 19e
eeuw zien we een toename van de
consumptie van vlees en vet.
Ondanks de armoede waaronder een
deel van de bevolking gebukt ging,
kunnen we hier spreken van een De boterbereiding op de boerderij. Schoolplaat circa 1910.
groeiende welvaart. De Veluwse (Nationaal Schoàmuseum, Rotteídam. Ontleencl aan Martijn
boeren, gewend aan productie voor Bakker, Boterbereiding in de late negentiende eeuw.
Zutphen 1991)'
de markt - naast zelfvoorziening -
gingen in toenemende mate over op het produceren van boter en het mesten van varkens.
Mest werd daardoor minder schaars. Celeidelijk aan zien we een omkering in de relatie tussen
akkerbouw en veeteelt. Voorheen was veeteelt vanwege de mest noodzakelijk voor de
akkerbouw. Maar nu komt de akkerbouw door de teelt van veevoedergewassen meer in dienst
van de veeteelt. Deze omkering in het productiesysteem is een duidelijke indicatie van de
toenemende welvaart in dit deel van de werelo.
Een belangrijke factor in de omkering van het productiesysteem was de toepassing van kunstmest.
In de tijd van de plaggenbemesting werden mineralen van de heidevelden naar de
akkers vervoerd. Door kunstmest op de akkers te brengen, vindt opnieuw een externe aanvoer
van mineralen plaats. Nu echter niet afkomstig van de heidevelden maar verkregen door mijnbouw
in verafgelegen gebieden.
Intensivering en bedrijfssplitsing
Door de nieuwe combinatie van akkerbouw en veeteelt waren de bedrijven aanzienlijk intensiever
geworden. Dat betekende dat men ook op een relatief kleine oppervlakte, althans
kleiner dan voordien, een redelijk gezinsinkomen kon halen. Daarmee was de weg geopend
naar de splitsing van bedrijven. Bovendien was er een extra vraag ontstaan naar bedrijven
omdat door verbeterde medische en hygiënische omstandigheden de kindersterfte aÍnam en
derhalve het aantal erígenamen in de boerengezinnen toenam. De kunstmest maakte nieuwe
ontginningen op voorheen schrale gronden mogelijk. Ondernemingen als de HeideMij en de
S**ru;r órlg*;*,d 15