Open Monumentendagbrochure 11 - UiT in regio Kortrijk

Het project Lelijke Plekjes is een
initiatief van de jarige Intercommunale
Leiedal(50) en tien
gemeenten uit de regio Kortrijk,
in samenwerking met Designregio
Kortrijk. De burger kwam
aandraven met lelijke plekjes,
vier kunst­ en architectuurscholen
leverden een pak
creatieve ideeën, professionele
ontwerpers werken een
vernieuwend ontwerp uit en de
gemeenten kunnen binnenkort
aan de uitvoering daarvan
beginnen.
open monumentendag 2011 open monumentendag 2011
Publieke plaatsen
in de regio
krijgen een facelift
lieven vanmarcke
Lelijke plekjes
LijsT MET DE 10 LELijKE PLEKjEs (ééN PEr gEMEENTE)
WaarMEE DE PrOfEssiONELE ONTWErPErs aaN HET
WErK KUNNEN.
01. Avelgem: parkeerplaats
tegenover de kerk van Rugge
02. Deerlijk: hoek Desselgem-
straat-Waregemstraat
03. Harelbeke: Zandberg,
omgeving Sint-Ritakerk
04. Kortrijk: oude tramstatie
Rollegem
05. Kuurne: dienstenparking ter
hoogte van jeugdhuis den Tap
06. Spiere-Helkijn: Spierebeek
07. Waregem: esplanade en ver-
binding met de stadionvijvers
08. Wervik: speelplaats schooltje
Ter Hand (Geluwe)
09. Wevelgem: omgeving
centrumkerk, hoek
Lauwestraat-Grote Markt
10. Zwevegem: Stationsplein
Sint-Denijs
Elke zichzelf respecterende grote stad is
druk bezig met het faceliften van de publieke
ruimte, denk maar aan het kaaienproject
van Antwerpen. Bij Leiedal vond
men dat de gemeenten uit de regio Kortrijk
ook best wat werk konden leveren. In mei
en juni van vorig jaar lanceerden Leiedal
en de tien deelnemende gemeenten (Avelgem,
Deerlijk, Harelbeke, Kortrijk, Kuurne,
Spiere­Helkijn, Wervik, Wevelgem en
Zwevegem) een communicatiecampagne
om de inwoners aan te sporen hun voorstellen
voor de aanpak van lelijke plekjes
in te dienen. Als je het station van Kortrijk
binnenrijdt en de achterkant van de huizen
ziet, weet je meteen wat een lelijk plekje is
maar dit project focust op de publieke
ruimte. Koterie en lelijke achtertuintjes
kwamen dus niet in aanmerking. Leiedal
omschrijft het als volgt: “Een lelijk plekje
is een publiek toegankelijke plaats die
omwille van een gebrek, een eigenaardigheid,
onafgewerktheid of slechte inrichting
als lelijk wordt ervaren.” Niet minder dan
120 dergelijke lelijke plekjes kregen een
nominatie.
Wilfried Vandeghinste, projectcoördinator
van Lelijke Plekjes wil geen gemeente
noemen als lelijkste van de regio, omdat
het indienen van voorstellen soms afhankelijk
was van actieve verenigingen in een
buurt of een gemeente. Bij de genomineerde
lelijke plekjes ziet Wilfried wel enkele
trends. “Het eerste wat opvalt, is dat
de meeste lelijke plekjes zich in de verstedelijkte
band van de regio bevinden. Zeg
maar de strook van west naar oost tussen
de Leie en de E17. In het open landschap,
in het interfluvium tussen Schelde en Leie,
zijn er beslist ook onafgewerkte plekjes,
maar door de mooie omgeving worden die
blijkbaar veel minder als lelijk ervaren.
De ingediende lelijke plekjes kunnen
we indelen in een drietal categorieën. Je
Het geselecteerde lelijke plekje ligt in het centrum van Spiere. Het
is het centrale plein in het dorp, begrensd door de kerk, een deel
historische bebouwing en nieuwbouw villa’s. De Spierebeek loopt
onder het plein dat aangelegd is als een kale vlakte met kasseien.
De Spierebeek is onzichtbaar.
Het gemeentebestuur verwacht dat de ontwerper via een
creatieve ingreep de Spierebeek en het omliggende landschap
beter bij de beleving van het plein betrekt. Omdat de gemeentelijke
voorzieningen voor Spiere-Helkijn in het gemeentehuis in
Helkijn gebundeld werden, is het plein haar functie als centrum
van Spiere enigszins verloren. De ingreep moet het plein een
nieuwe identiteit geven.
hebt de overmaatse en slecht ingerichte
kruispunten, zoals het kruispunt aan café
’t Kanon in Kortrijk. Dan heb je slordige,
kleine, onafgewerkte hoekjes. Dat kunnen
bijvoorbeeld slecht ontworpen fietstunnels
zijn. Oude centrale pleinen in wijken of
dorpen zijn een laatste belangrijke categorie.
De vaak enorme parkings bij de kerk
hebben hun functie gedeeltelijk verloren.
Die parkings zijn soms het echte centrum
van een wijk geworden. Echt mooi is dat
niet. Voorbeelden genoeg: het centrum van
Rugge, een gehucht van Avelgem, het Robecijnplein
in het centrum van Spiere, het
Zandbergplein in Harelbeke.”
Uit de 120 lelijke plekjes werden twintig
plaatsen geselecteerd en daarmee konden
de vier participerende scholen aan de slag.
Dat waren de Katholieke Universiteit
Leuven, departement Architectuur, Stedenbouw
en Ruimtelijke Ordening, de Hogeschool
Gent, campus Melle, afdeling
Landschapsarchitectuur, de Artesis Hogeschool
Antwerpen en Howest Brugge,
departement Toegepaste Architectuur.
Wilfried Vangehinste:“We hebben de
scholen erbij betrokken om jonge, creatieve
ideeën te genereren. Ideeën die inspirerend
werken. De scholen zijn er elk op hun
manier mee omgesprongen. De scholen
werken met jaarthema’s en daar moest ons
project kunnen ingepast worden. De ene
heeft langer aan het project kunnen werken
dan de andere, maar wij hebben heel veel
enthousiasme gevoeld. Studenten zijn ter
plaatse gekomen om met de omwonenden
te praten, om te ervaren wat er leeft in de
buurt. Zo hebben de mensen uit Leuven
het project zelf omgedoopt tot ‘lelijk dorp’.
Zij zijn dan ook aan het werk gegaan met
oude of verouderde centra. In april hebben
de scholen de resultaten van hun oefeningen
voorgesteld aan het publiek en aan de
gemeenten. Die gemeenten hebben daar­
EEN LELijK PLEKjE:
rOBECijNPLEiN iN sPiErE
14 15
na de ontwerpen voor hun gemeente aan
hun inwoners voorgesteld.”
profeSSionele ontWerperS
En dan komen de professionele ontwerpers
aan de beurt. De gemeenten hebben elk
één ‘lelijk plekje’ gekozen waarvoor ze op
zoek gingen naar een professionele ontwerper.
Wilfried Vandeghinste: “Wij zoeken
ontwerpers, architecten, kunstenaars of
designers die op een creatieve, eigenzinnige
en vernieuwende manier omgaan met
de publieke ruimte om de lelijke plekjes
te transformeren tot visuele trekpleisters.
Het doel is door middel van transformatie
of toevoeging de plek identiteit te geven,
zonder de functie ervan te wijzigen. Elke
ontwerper levert twee voorstellen af. De
ontwerpers krijgen daarvoor 5000 euro,
de helft daarvan wordt betaald door de
gemeenten, de andere helft door Leiedal
en de Europese co­financier Interreg IVb
North Sea Region­project ‘Creative City
Challenge’. 5000 euro voor twee ontwerpen
is geen bedrag waarmee we grote bureaus
zullen binnenhalen, maar dat is ook niet
de bedoeling. We hopen op jonge, creatieve
ontwerpers die zeker niet voor een
klassieke invulling gaan. Publieke plaatsen
een nieuwe invulling kunnen geven, moet
een thema zijn dat sterk wervend werkt,
denk ik. We gaan daarvoor zeker ook onze
internationale partners aanspreken.” De
ontwerpers gaan in het najaar aan de slag.
Wilfried Vandeghinste: “Om iets blijvends
over te houden aan Lelijke Plekjes zou het
natuurlijk ideaal zijn dat de gemeenten, of
toch enkele daarvan, de projecten effectief
laten uitvoeren. Leiedal engageert zich om
in het voorjaar van 2012 een publicatie
met de beste ontwerpen uit te brengen en
een eindevenement op poten te zetten.”
✽
In hun aanpak komen de Leuvense studenten met een
conceptueel verhaal waarmee ze de relatie tussen het centrum
van Spiere en het omringende open landschap willen herstellen.
Met hun ontwerp willen ze het plein opnieuw identiteit en
karakter geven. Het zicht op het landschap wordt opengemaakt
en de verbinding wordt tastbaar door de Spierebeek opnieuw
bloot te leggen. Op die manier wordt de topografie hersteld. Door
het plein randen van lage muurtjes te geven, krijgt het een
identiteit. Zitbanken zorgen ervoor dat de mensen tijd kunnen
nemen om te genieten van de omgeving. Afwachten dus wat
professionelen met het Robecijnplein willen aanvangen.