Psychiatrie - Europa Ziekenhuizen

TIJDSCHRIFT VAN DE EUROPA ZIEKENHUIZEN
IN DIT NUMMER :
PSYCHIATRIE
Site St.-Elisabeth
www.europaziekenhuizen.be • euroscoop@europaziekenhuizen.be
Site St.-Michiel
N r 6 • September 2005
AFGIFTEKANTOOR : BRUSSEL X
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: DR PIERRE NYS
EUROPA ZIEKENHUIZEN V.Z.W.
DE FRÉLAAN, 206 – 1180 BRUSSEL
Site 2 Alice

Wenst u inlichtingen over
Overschakelen naar
een vennootschap
Neem contact op met onze specialist
voor de medische sector:
Patrice YVON
Tel. : 02 674 47 65
Fax. : 02 674 46 18
E-mail: patrice.yvon@ing.be

INHOUD
EDITO 04
EURONEWS 05
- Nieuwe medewerkers 05
- Raadpleging “Bambi” 06
- Uw contactpersoon in het ziekenhuis 06
- Raadpleging voor tabakontwenning 06
- Klinische paden in de orthopedie: Joint Care ® 07
- Urologische kinesitherapie 07
- Praktische informatie voor de huisarts 08
- Evenementen: Wees erbij 09
- Wie zijn wij? De spoedgevallendienst 10
DOSSIER: PSYCHIATRIE 12
- Wat maakt de psychiatriezo specifiek? Dr Denis Hers 12
- Psychiatrische verpleegkundige Sylvie Poncelet 13
- Het werk van de verpleegequipe Dr Paul De Hertogh 13
- De ontmoeting met het eigen lichaam Christian Lusschentier 15
- De vzw “Addictions” 18
- Ouderdom en mentale gezondheid Dr Bernadette Sprimont 18
- Het gebruik van de psychiatrie
- in hospitaalmilieu Dr Paul De Hertogh 19
- Daghospitalisatie Dr Denis Hers 20
- Psychiatrische dienst aangesloten bij APSY-UCL 20
- Psychiatrie”Liaison” Dr Caroline Defer 21
- Theatrale rhapsodie in psychiatrie Viviane Wansart 21
VOEL JE GOED IN JE VEL 22
Toepassingen van de fotodynamische
therapie Dr Véronique Van den Haute
WAARVOOR DIENT DEZE “MACHINE”? 26
Het EEG Dr Françoise Piéret
IN DE SCHIJNWERPER 28
HARTEDIEF 29
Een schilderatelier op Psychiatrie? Marie Desbarax
UW MENING 30
18 seconden! Dr Philippe Joyeux
VOLGEND NUMMER: 30
Tabacologie
De Frélaan 206
1180 Brussel
Tel.: 02.373.16.11
Fax: 02.373.18.96
Spoedgevallen 24u/24:
02.373.16.00
St.-Elisabeth
Linthoutstraat 150
1040 Brussel
Tel.: 02.737.80.00
Fax: 02.737.80.01
Spoedgevallen 24u/24:
02.737.89.00
St.-Michiel
Groeselenberg 57
1180 Brussel
Tel.: 02.373.45.11
Fax: 02.373.46.86
2 Alice
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER
Dr Pierre Nys
HOOFDREDACTEURS
Dr Roxane Audistère
Dr Pierre Nys
COÖRDINATIE
Chantal Dekempeneer
LEESCOMITÉ
Dr Gaëtane Boon,
Dr Sabine Deckers,
Dr Frank De Wolf,
Dr Leopold Ghijselings,
Dr Frédéric Haven,
Dr Daniel Hublet
Dr Carl Salembier,
Dr Annick Sauvage,
Dr Charles Scheid,
Dr Jean-Marie van Caster,
Dr Frederike Van Raemdonck,
Dr Guy Vielle,
Dr Gaëtan Willemart.
LOGISTIEK
Delphine Castelain
An De Decker
GRAFISME & DRUK
Drukkerij - Uitgeverij DEMOL
Krommeweg 31
B-1640 Sint-Genesius-Rode
Tel.: 02.380.43.50 – Fax: 02.380.86.31
e-mail: demol.printing@skynet.be
REDACTIE ADRES
Euroscoop
Site St.-Elisabeth
De Frélaan 206
1180 Brussel
Tel.: 02.373.16.93 – Fax: 02.373.18.96
e-mail: euroscoop@europaziekenhuizen.be
Tijdschrift voor het medisch korps.
Geneesheren die Euroscoop niet ontvangen
en toch geïnteresseerd zijn, mogen contact
opnemen met de redactie
De inhoud van de artikels valt onder de exclusieve
verantwoordelijkheid van de auteurs.
Alle rechten voorbehouden, met inbegrip van
vertalingen.
03

04
EDITO
Zorgen voor geestelijke gezondheid betekent
voornamelijk nauw samenwerken in ploegverband,
een multidisciplinaire aanpak door
psychiaters, psychologen, verpleegkundigen,
animatoren en sociale begeleiders.
In ons dossier komen hun getuigenissen,
hun wijze van werken en hun belevenissen
met patiënten aan bod.
Wij wensen eveneens onze patiënten te
danken die met woorden, beelden of gebaren
hun steentje hebben bijgedragen tot de
verwezenlijking van deze Euroscoop.
N R 6 - SEPTEMBER 2005
Laten we samen hun beschouwingen delen…
Dr Pierre Nys
Hoofdredacteur
Dr Marc Van Campenhoudt
Afgevaardigd Beheerder
Hoofdgeneesheer
Dr Roxane Audistère
Hoofdredacteur
Dr Myriam De Bie
Afgevaardigd Beheerder
Algemeen Directeur

Nieuwe medewerkers
Dr Jo Baeten
RUG 1996
Site St.-Michiel
Interesse:
handchirurgie, pols elleboog,
urgentie traumatologie handen
Dr Jean Geurts
ULB 1975
Site 2 Alice
Interesse:
gezondheidsbilan
Orthopedie
Health Care
Laboratorium
Dr Frank Vanneste
UG 1992
Site St.-Elisabeth
Interesse:
klinische chemie, hormonologie,
toxicologie
Dr Jan Benijts
KUL 2004
site St.-Elisabeth - 2 Alice
Interesse:
algemene urologie,
laparoscopie, oncologie
Urologie
EURONEWS
Dr Gaëtan Clerbaux
UCL 1998
Site 2 Alice
Interesse:
peritoneale dialyse, glomerulopathieën,
nefrolithiase
TIJDSCHRIFT VAN DE EUROPA ZIEKENHUIZEN
Nefrologie-Dialyse
05

EURONEWS
Raadpleging
“Bambi”
Onlangs werd op de site St.-Elisabeth een
nieuwe, ambulante pediatrische raadpleging
geopend die luistert naar de naam “Bambi”.
Deze raadpleging ontvangt alle kinderen,
van groot naar klein, die allerlei bijkomende
onderzoeken nodig hebben ( vb. bloedanalyses,
urinetesten, allergietesten, enz…), een korte
medische behandeling of een korte observatie
(vb. een commotio-patiënt met monitoring
en opvolging van de neurologische parameters.)
Uw contactpersoon
in het ziekenhuis
Raadpleging
voor tabakontwenning
06
Sinds de maand januari van dit jaar bestaat er een
raadpleging voor tabakontwenning in onze
ziekenhuizen. Deze dienst kan zowel door
patiënten in de primaire en secundaire preventie
als door zwangere vrouwen of adolescenten
worden geraadpleegd. De dyna-
N R 6 - SEPTEMBER 2005
Een aangename omgeving evenals een goede
pijnbestrijdiging door bijvoorbeeld het
gebruik van Emla of meopa-gas verzekeren
de kleine patiënt en zijn familie van de beste
zorgen in optimale omstandigheden.
Open van maandag tot vrijdag
van 09u30 tot 17u30
Tel.: 02.373.16.17
Tussen de huisartsen en de artsen van het
ziekenhuis…
U zoekt een collega voor een advies, een
resultaat van een onderzoek…
U wenst een kamernummer van een patiënt
te kennen…
U wenst een datum te kennen van een heelkundige
ingreep of deel te nemen aan een
staff…
Vanaf heden, hoeft het contact niet meer te
gebeuren via centrale of secretariaat!
Delphine Castelain helpt u om al deze problemen
zo vlug mogelijk op te lossen.
miek van de ontwenningskuur wordt door de
patiënt zelf bepaald. Bij de tabaksontwenning
worden de chronologie en het ritme
aan de noden en behoeften van elke patiënt
aangepast. Dit thema is het onderwerp van een
uiteenzetting in de volgende Euroscoop.
Indien de collega die u wenst te contacteren
niet bereikbaar is, zal zij alles in het werk
stellen om hem op de hoogte te brengen
van uw oproep en hem verzoeken u zo snel
mogelijk te contacteren.
Ze weet waar en hoe geneesheren te bereiken
op de 3 sites.
Delphine Castelain
Contactpersoon huisartsen
Tel.: 02.373.84.40
Van maandag tot vrijdag van 9 tot 17uur
e-mail: d.castelain@europaziekenhuizen.be
Dr Pierre Nys,
De raadpleging vindt plaats
op de sites St.-Elisabeth (02.373.17.10),
2 Alice (02.373.47.10),
en St.-Michiel (02.737.84.30).

Klinische paden in de orthopedie:
Joint Care ®
De vraag naar gewrichtsvervangende chirurgie
stijgt onder meer door de toenemende vergrijzing
van de bevolking die anderzijds wel zolang
mogelijk actief wil blijven. Binnen de Europa
Ziekenhuizen op site St.-Michiel werd er
intensief gewerkt aan de eerste praktische
uitwerking van een klinisch pad: Joint Care ® .
Het Joint Care ® programma werd op punt
gesteld om het operatief verloop met betrekking
tot het plaatsen van een totale heup- of
knieprothese te optimaliseren. De belangrijkste
doelstellingen van dit programma zijn een
verbetering van de kwaliteit en de continuïteit
van de zorgverlening gekoppeld aan een
vermindering van de hospitalisatieduur.
Het grootste belang wordt gehecht aan een
betere informatie van de patiënt, van zijn familie
en van de huisarts, en dit vanaf het ogenblik
van de operatieve beslissing op de raadpleging
tot de terugkeer naar huis na de operatie.
Hiervoor werden een groot aantal hulpmiddelen
ontwikkeld: folders, video’s en posters met
informatie over de ingreep, over de revalidatie
en betreffende “vaak gestelde vragen”.
Tijdens de hospitalisatie ontvangt de patiënt
iedere dag informatiefiches met het dagprogramma
en de doelstellingen voor die
dag. Bovendien werd er een individueel
patiëntendossier ontwikkeld waarvoor we
uitdrukkelijk om de medewerking van de
huisarts verzoeken voor de preoperatieve
onderzoeken. De dinsdag vóór de operatie
wordt er nog een informatienamiddag
georganiseerd en de vrijdag vóór de operatie
een kinesitherapiezitting. Op deze manier
worden de operatie, het ontslag en de revalidatie
optimaal voorbereid.
De drie basisprincipes van het Joint Care ®
programma zijn:
• Een goed gecoördineerde, multidisciplinaire
aanpak.
• Het revalidatieprogramma in groepsverband.
• De onontbeerlijke aandacht voor de specificiteit
en de individuele noden van iedere
patiënt.
Om gans deze procedure efficiënt en transparant
te laten verlopen werden gestandaardiseerde
protocollen opgesteld met betrekking
tot de preoperatieve oppuntstelling, de
anesthesie, de orthopedische chirurgie, de
pijncontrole en de postoperatieve revalidatie.
Dankzij deze protocollen bereiken we een
betere samenwerking tussen het verplegend
personeel van de afdeling en dat van de
operatiezaal, het personeel van de sociale
dienst en van de dienst fysische geneeskunde,
en natuurlijk de anesthesisten en de orthopedisten.
Het is voldoende bewezen dat de begeleiding
in groep een snellere revalidatie mogelijk maakt.
Door deze dynamische aanpak wordt de stimulerende
sfeer geschapen die nodig is voor
een gezonde onderlinge wedijver. Voor deze
gezamenlijke revalidatie werd op de verpleegafdeling
een leefkamer ingericht: de groepsdynamiek
motiveert op deze manier de patiënten
om niet onder te doen voor hun lotgenoten.
Toch wordt er van bij de aanvang van het
programma rekening gehouden met het
persoonlijk profiel van iedere patiënt. Door al
deze specifieke parameters vanaf het begin
goed te controleren, kunnen de zorgverleners
Urologische kinesitherapie
Nieuwigheden op gebied van perinatale urosexuele
dysfunctie.
De prenatale begeleiding bestaat uit zowel
praktische als theorielessen. De lessen worden
in groep gegeven en starten rond de 20 ste
week van de eerste zwangerschap.
De postnatale gymnastiek wordt ook in groep
gegeven en dit na een gynaecologisch onderzoek
ongeveer vier weken na de bevalling.
Urine-incontinentie
Volledige genezing is meestal mogelijk na het
stellen van de juiste diagnose, door een correcte
revalidatie van de bekkenbodemspieren. Dit
kan gebeuren door middel van electrostimu-
latie (indien nodig) ondersteund met biofeedback,
alsook een juiste blaastraining.
Behandeling van sexuele dysfunctie vangt aan
na een grondige anamnese, waarop het klinisch
onderzoek volgt en daarna de kinesitherapeutische
behandeling.
Site St.-Elisabeth: Mr Benoit Kervyn
Tel: 02.373.17.61
Site St.-Michiel: Mw Erna Schellens
Tel: 02.737.85.45
zich toeleggen op het hoofddoel, zijnde het
“welzijn” van de patiënt met een revalidatie
op maat. Het Joint Care ® programma heeft
immers niet enkel betrekking op het ziekenhuisgebeuren,
ook het ontslag en de postoperatieve
periode krijgen de nodige aandacht.
Als blijkt dat er bij ontslag problemen
zouden kunnen zijn in verband met thuiszorg,
opvang of aangepast materiaal, dan
kan dit reeds op voorhand geregeld worden.
Indien de hierboven vermelde principes van
het Joint Care ® programma toegepast worden,
herwint de patiënt zeer snel zijn volledige
zelfstandigheid en is de terugkeer naar huis
mogelijk na één week.
TIJDSCHRIFT VAN DE EUROPA ZIEKENHUIZEN
Dr Raf De Vloo
Orthopedie
St.-Michiel, 02.737.84.00
07

EURONEWS
Praktische informatie
voor de huisarts
08
Sedert verschillende jaren heeft de directie
van de Europa Ziekenhuizen regelmatig
contact met de lokale huisartsenkringen
met als doel de problemen te bespreken die
zich voordoen binnen de medische en/of
administratieve diensten.
Deze contacten laten toe de nodige maatregelen
te treffen en hebben meestal positieve
gevolgen.
Zij hebben eveneens als doel de relaties tussen
huisartsen en specialisten van de ziekenhuizen
te optimaliseren.
AANVRAAG VOOR BIJKOMEND ADVIES
Dr Patrick CEUPPENS behandelt, vooral op de
dienst Orthopedie, de internistische problemen
bij de geopereerde patiënten (site St.-
Elisabeth).
Voor informatie over uw patiënten of wanneer
u bijkomende onderzoeken wenst te laten
uitvoeren kan u Dr Ceuppens contacteren.
Dr Patrick Ceuppens
Rechtstreekse lijn Tel: 02.373.19.35
Via de centrale Tel: 02.373.16.11
LABONIEUWS (site St.-Elisabeth)
Oproepnummer
Het telefoonnummer 02.373.17.81 is strikt
voorbehouden voor externe oproepen. Het is
alleen in gebruik tijdens de werkuren (van 9u
tot 17u30). Buiten de werkuren belt u naar
het nummer 02.373.17.80.
Dit is het wachtnummer van het labo. Het is
dus mogelijk dat de lijn op het ogenblik van
uw aanmelding bezet is. Men zal u dan, zoals
gebruikelijk, vragen om even te wachten
tot de lijn vrij is.
Om de buitenlijnen te ontlasten werd voor inwendig
gebruik een nieuw nummer ingevoerd.
Laboratorium
Tel: 02.373.17.81 van 9u tot 17u30
UW CONTACTPERSOON
Dr Frank VANNESTE (bioloog) werd aangesteld
als contactpersoon tussen de huisartsen en
het laboratorium.
Wanneer een ziekenhuisarts een labo-onderzoek
laat uitvoeren en vraagt een copij naar de
huisarts te sturen, zal deze laatste voortaan
ook de uitslagen electronisch ontvangen
(Medibridge).
Dr Frank Vanneste Tel: 02.373.17.81
N R 6 - SEPTEMBER 2005

EVENEMENTEN
WEES ERBIJ
Elke eerste woensdag van de maand:
WORKSHOPS INWENDIGE
GENEESKUNDE
Site St.-Michiel
PROGRAMMA:
09/11/2005
Spoedgevallen in de laatste levensfase
Dr M. STROOBANT
Palliatieve Zorgen – Europa Ziekenhuizen
(ethiek en economie)
07/12/2005
Behandeling doorligwonden: medisch of
heelkundig?
Dr J. DE WAN
Plastische Heelkunde – Europa Ziekenhuizen
TIJDSCHRIFT VAN DE EUROPA ZIEKENHUIZEN
09

Wie zijn wij?
De spoedgevallendienst
10
EURONEWS
Het personeel van de spoedgevallendienst is
multidisciplinair.
Het onthaalpersoneel schrijft de patiënten
in en is het eerste aanspreekpunt voor de
patiënten en hun familie.
De meerderheid van de verpleegkundige equipe
is drager van de beroepstitel in Spoedgevallenen
Intensieve Zorgen verpleegkunde.
De medische staf bestaat uit twee specialisten
urgentie-artsen en vijf ervaren geneesheren,
houder van het Brevet Acute Geneeskunde.
Zij staan in voor de goede werking van de
dienst, m.n. een snelle opvang, diagnosestelling
en behandeling van de patiënten
die zich aanbieden.
Geneesheer-specialisten in opleiding vullen
de ploeg aan. Er zijn permanent een assistent
heelkunde en een assistent geneeskunde
aanwezig; zij worden gesuperviseerd door
de specialisten van wacht. De assistenten van
pediatrie, gynecologie, urologie, psychiatrie
en neurologie zijn steeds bereikbaar via het
oproepsysteem om de patiënten op te vangen
die hun werden verwezen.
Op elk ogenblik kunnen de spoedartsen de
specialisten van wacht oproepen voor bijkomend
advies.
De chauffeur van het interventievoertuig is
een ervaren ambulancier, drager van de
badge “100”. Zijn taak bestaat eruit de
medische teams snel naar de plaats van de
interventie te brengen. Daarnaast draagt hij
bij tot het correct functioneren van de
spoedgevallendienst.
U zegt MUG?
In 1964 organiseert een nieuwe wet de drin-
N R 6 - SEPTEMBER 2005
gende medische hulpverlening in openbare
plaatsen, door een eenvormig oproepsysteem
in te voeren.
In 1998 wordt deze wet uitgebreid naar de
privé plaatsen.
Naargelang de ontvangen informatie, zal
de aangestelde van het hulpcentrum “100”
beslissen om een ziekenwagen, al dan niet
gevolgd door een gemedicaliseerde ziekenwagen
of een snel interventievoertuig, ter
plaatse te sturen.
Een gewone ziekenwagen wordt bemand
door twee ambulanciers met een brevet van
ambulancier-hulpverlener (badge “100”).
Een Mobiele Urgentie Groep (MUG) bestaat
uit een geneesheer en een verpleegkundige,
elk voorzien van een specifieke opleiding.
Een snel interventievoertuig brengt dit
medisch team ter plaatse. Eens de patiënt
gestabiliseerd is, wordt deze door een
“100”-ziekenwagen vervoerd, al dan niet
vergezeld door het medisch team.
De bestemming van een patiënt wordt bepaald
door verschillende koninklijke besluiten: de
patiënt wordt naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis
gebracht, tenzij:
• in geval van collectief incident het dichtstbijzijnde
ziekenhuis verzadigd is
• de MUG-arts oordeelt dat de patiënt een
instelling met specifieke diagnostische en
therapeutische mogelijkheden vereist (bijvoorbeeld
een ziekenhuis met neurochirurgie
voor een vermoeden van cerebrale bloeding)
• de MUG-arts verneemt dat een patiënt een
volledig dossier heeft in een ander ziekenhuis
• in afwezigheid van een MUG, de huisarts ter
plaatse (of vertrokken) een attest opstelt
dat het bestaan van specifieke eisen of van
een medisch dossier bevestigt.
De eenheid “M.U.G.” (Mobiele Urgentie Groep)
bestaat binnen de spoedgevallendienst van
de site St.-Elisabeth sinds 1992.
Onze MUG rukt per jaar meer dan 2300 keer
uit, aan een gemiddelde van zes interventies
per dag, veelal in privé woningen en
minder op openbare plaatsen.
Een eerste vertrek wordt voorzien 24u/24u,
terwijl een tweede vertrek mogelijk is op
weekdagen tussen 9u en 17u.
De MUG komt uitsluitend tussen op vraag van
de hulpcentra van Brussel en Vlaams Brabant
en bestrijkt op deze manier een grote regio
binnen Brussel-Hoofdstad, Brussel-Zuid en een
deel van Vlaams Brabant.
Eén vertrek gebeurt met een reanimatieziekenwagen
van de Brusselse Brandweer en het
tweede met het snelle interventievoertuig.
De bedoeling van de MUG is het medisch
team snel ter plaatse te brengen, om hun toe
te laten vitale handelingen uit te voeren die
de patiënt kunnen stabiliseren tot in het
dichtstbijzijnde of meest geschikte ziekenhuis.
De opvang op de spoedgevallendienst
Gedurende weekdagen van 9u tot 17u zijn er
vijf verpleegkundigen en vijf geneesheren
aanwezig op de spoed om de opvang van
alle patiënten én twee MUG-vertrekken te
garanderen. ‘s Nachts en in het weekend is dit
aantal gereduceerd en is er ook slechts één
MUG-vertrek.
Bij aankomst op de spoed wordt de patiënt
ingeschreven door een personeelslid van
het onthaal.
Het dossier wordt vervolgens afgegeven aan
de spoedarts die belast is met de “triage”.
Hij zal de dringendheid van het geval
beoordelen en zal het dossier dan doorgeven
aan een collega spoedarts of aan een assistent.
De spoedgevallendienst bestaat uit 12 onderzoekslokalen,
waarvan twee voorzien zijn voor
de kritieke gevallen (reanimatieboxen),
twee voor de traumatologie, twee voor pediatrie
en zes voor de andere pathologieën

(voornamelijk inwendige geneeskunde). De
dienst beschikt eveneens over zes transitbedden.
Een centrale monitoring staat toe de vitale
parameters van alle patiënten te volgen
vanuit het (para)medisch lokaal.
Wat indien men beroep doet op
de dienst 100 (of 112)?
• Duidelijk uw naam en het adres van tussenkomst vermelden
• Eventuele aanrijroutes doorgeven aan de centralist indien
de plaats moeilijk bereikbaar is
• Vermelden over welk probleem het gaat
• Eventueel doorgeven hoeveel slachtoffers betrokken zijn
• Antwoorden op de vragen van de centralist “is de patiënt
bewust? ademt hij nog?”
• Rustig de hulpdiensten afwachten en de eventuele raadgevingen
van de centralist opvolgen.
• Doorgaans beslist de 100-centralist of een MUG wordt
meegestuurd met de ziekenwagen
• De huisarts kan ook rechtstreeks MUG-begeleiding vragen
De vijf verpleegkundigen verdelen gedurende
de dag de verschillende taken: MUG, reanimatieboxen,
chirurgieboxen,… Zij installeren
de patiënten en nemen hun parameters.
De arts komt vervolgens de patiënt ondervragen
en onderzoeken en vraagt eventueel bijkomende
onderzoeken aan (bloedafname, radiografieën,
echografie, CT scan en zo nodig
specialistisch advies).
De duur van het verblijf op de spoedgevallendienst
zal dan ook afhangen van verschillende
factoren: de aangevraagde onderzoeken,
specialistisch advies, verlengde observatie
indien de spoedarts dit nodig acht, transfer
naar de hospitalisatie afdelingen, ...
Na het verblijf op de spoed kan de patiënt
terug naar huis keren of wordt hij opgenomen,
afhankelijk van de beslissing van de behandelende
geneesheer. De behandeling wordt
steeds ingesteld op de spoedgevallendienst zelf.
U zegt spoedgeval?
"Waarom wordt die patiënt vóór mij behandeld?"
is een vraag die vaak wordt gesteld
door onze patiënten.
Er bieden zich gemiddeld 65 patiënten per
dag aan op de spoedgevallendienst.
De dienst beschikt over de organisatorische
middelen om te vermijden dat patiënten
moeten wachten: over het algemeen worden
zij onmiddellijk opgevangen.
Afgezien van het uur van aankomst, wordt
een prioritaire volgorde toegekend aan de
patiënten. Op deze manier wordt voorrang
verleend aan:
• elke patiënt met een levensbedreigende
aandoening die snelle opvang vereist
• elke patiënt met een belangrijk trauma:
hevig bloedende wonde, open of verplaatste
fracturen
• elke patiënt welke werd doorgestuurd door
de huisarts
• elke patiënt welke per ziekenwagen aangekomen
is.
Projecten
Onlangs heeft de spoedgevallendienst
belangrijke structurele wijzigingen ondergaan
om de opvang van de patiënten verder te
verbeteren.
De dynamische spoedgevallenploeg heeft
verder als belangrijkste doel de snelheid van de
opvang te optimaliseren en de samenwerking
tussen de ziekenhuisgeneesheren en de huisartsen
te verbeteren.
TIJDSCHRIFT VAN DE EUROPA ZIEKENHUIZEN
Dr Cécile Denis
Urgentie-arts
St.-Elisabeth
Waarom doet de ziekenwagen mij niet
naar het ziekenhuis van mijn keuze?
• De wet op de Dringende Geneeskundige Hulpverlening
van 1964, uitgebreid in 1998, verplicht de ziekenwagen van
de “100” zich te begeven naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis
met een “100”-erkenning
• Een ziekenhuis moet voldoen aan strikte normen om deze
erkenning te krijgen
• Een MUG-arts ter plaatse kan ook oordelen dat een ander
ziekenhuis meer aangepast is om de patiënt op te vangen
• Een huisarts kan beslissen dat de patiënt naar een ander
ziekenhuis moet worden vervoerd en dient hiervoor een
verwijsbriefje te schrijven (als de patiënt bijvoorbeeld een
dossier heeft in dat ziekenhuis, ook indien het geen
erkenning “100” heeft)
• Voor niet-dringende problemen, kan de patiënt zich laten
vervoeren naar een ziekenhuis van zijn keuze, indien hij
beroep doet op een privatieve ziekenwagen.
11

12
DOSSIER
PSYCHIATRIE
Wat maakt de psychiatrie
zo specifiek ?
Psychiatrie wordt dikwijls beschouwd als
een bijzondere vorm van geneeskunde, in
zekere zin zelfs eigenzinnig en marginaal.
Wat er in die wereld omgaat, lijkt duister en
als de wereld van psy’s van zich laat horen
wordt deze wereld nog vreemder en donkerder.
Het beeld buiten de normen van patiënten in
crisis lijkt besmettelijk te zijn voor de begeleiders.
Het volksgeloof wil dat de psychiater
“zotter” is dan zijn patiënt, verantwoordelijk
voor wat hem overkomt. Waanzin laat niemand
onverschillig, ze bevindt zich voorbij een grens
die ieder hoopt nooit te moeten overschrijden
en die toch niet ver van ons ligt. De mogelijkheid
om vaste grond te verliezen bestaat voor
iedereen en is een onderdeel van het menszijn.
Het is een mogelijkheid die men liefst
terzijde wil laten en diegenen die er zich
bevinden, zijn uitgesloten uit de wereld van de
anderen en uit het normaal functioneren.
Ze worden representatief voor iets totaal
anders dat het verbeeldingsvermogen te boven
gaat.
Om beter onze eigenheid te verwoorden,
wil ik enkele bedenkingen formuleren over
de krachtlijnen van ons werk.
Het ziekenhuis als ontmoetingsplaats
Werken in de psychiatrie is eerst en vooral
het ontmoeten van de andere.
De andere in zijn eigenheid, in zijn uniek zijn.
Elke persoon die wij ontmoeten is zeer specifiek,
elk individu wordt gevormd door zijn eigen
ervaringen en de problemen die hij ontmoet
kunnen enkel worden ontcijferd aan de hand
van hetgeen hij erover kan zeggen.
Tijdens de crisissituaties die leiden tot een
hospitalisatie, blijft de eerste remedie een
welwillend luisterend oor dat zal toelaten zin
te geven aan wat geen zin meer zou hebben.
Deze ontmoeting die aan onze patiënten
toelaat zichzelf te herontdekken en herboren
te worden, is niet programmeerbaar, is geen
automatisme en gebeurt dikwijls waar en wanneer
men het niet verwacht.
Een psychiatrische afdeling is dus een plaats
waar men probeert de mogelijkheden te
optimaliseren om een ontmoeting mogelijk
te maken ongeacht of het is met de dokter,
de verpleegkundige, de animatoren of de
andere patiënten. Vandaar de verscheidenheid
N R 6 - SEPTEMBER 2005
aan creatieve activiteiten, gespreks- en uitwisselingsgroepen,
mogelijkheden tot expressie,
waarover u in dit nummer verschillende
verslagen zal vinden.
De behoefte aan interdisciplinair teamwerk
Een ander ontmoeten vereist beschikbaarheid
en een zeer persoonlijke creativiteit.
Tijdens een ontmoeting engageert iedereen
zich meer dan hij zich inbeeldt en gebruikt hij
zijn eigen kennis bewust en onbewust.
Hierbij zijn we ver af van het toepassen van
een richtlijn of een bepaalde techniek. Het
is noodzakelijk een beroep te doen op de
subjectiviteit van elk teamlid en hem toe te
laten zich zo goed mogelijk te ontplooien ten
behoeve van het collectief. Vandaar de noodzaak
aan frequent overleg tussen verzorgers,
aan synthesevergaderingen om een éénduidige
aanpak t.o.v. elke patiënt te bewaren.
De bijzondere relatie tussen de patiënt en
zijn symptomen
Onze medische en paramedische studies
hebben ons gevormd om rekening te houden
met de symptomen van de patiënten en om
ons in te zetten om deze te doen verdwijnen.
Genezen is één van de idealen die ons
gemotiveerd heeft om dit werk te doen.
Toch herinnert de dagelijkse ontmoeting
met de patiënten ons steeds weer aan hun
gehechtheid aan hun symptomen, wat in
tegenspraak lijkt met hun verlangen om te
genezen.
Het symptoom is een manier om een ‘levensmoeheid’
uit te drukken, dat niet anders kon
worden verwoord of dat nooit kon worden
gehoord. Vandaar het belang te luisteren, te
begrijpen en te ontcijferen wat er zich bij die
persoon afspeelt, op dat bepaald moment van
zijn leven, in samenhang met zijn eigen geschiedenis.
In veel gevallen is het symptoom een
oplossing alvorens een probleem te worden.
Dat is vooral opvallend bij alcoholisme of
druggebruik. In het begin geeft het gebruik
van het product een ontspannend gevoel,
rust, bevrediging , troost… Pas in een latere
fase wordt het effectief een probleem en een
ontwenning vereist het zoeken naar andere
oplossingen en naar het op een andere manier
verwoorden van het lijden.
De sociale dimensie is steeds aanwezig
De psychiatrie is dikwijls de plaats om een
onbehaaglijk gevoel te kunnen uiten. De
kwetsbaarheid van de sociale banden in onze
maatschappij, het isolement, de eenzaamheid
werken de decompensatie van onze patiënten
in de hand en dwingen ons ertoe met die
dimensie rekening te houden.
Werken met families
De meerderheid van de zorgvragers heeft een
familie die onder de situatie lijdt en die soms
heel het gemeenschappelijk leven hebben
gereorganiseerd in functie van de ziekte
van de patiënt. Toch krijgen veel symptomen
hun echte betekenis pas in functie van de
context waarin ze ontstaan zijn. De familie
neemt alle rollen op zich, die van steun, van
toevlucht, van slachtoffer, van aanklager, van
schuldige,…
Het ontmoeten van de families gedurende de
hospitalisatie is van grote hulp bij het tot
stand brengen van een coherent therapeutisch
project en biedt de mogelijkheid rekening te
houden met belangrijke factoren ten aanzien
van de evolutie van de patiënt. Dit instrument
hanteren we dus heel vaak.
In een netwerk werken
Ideaal gezien is de hospitalisatie slechts een
beperkte schakel in het gevarieerde therapeutische
traject van onze zorgvragers. Na de
hospitalisatie is een ambulante opvolging
vaak nodig en deze vereist de samenwerking
tussen verscheidene medespelers: de huisarts,
diensten voor psychiatrische zorg, sociale
diensten.
We hebben een regelmatige samenwerking met
veel andere hulpdiensten, die heel complementaire
functies hebben ten opzichte van de onze.
Contacten tussen de verschillende instellingen
vergemakkelijken de overgang van patiënten
van de ene instelling naar de andere en verruimen
hun evolutiemogelijkheden. Deze moeten
dus aangemoedigd worden.
Dr Denis Hers
Psychiater
Site St.-Michiel

Psychiatrische verpleegkundige:
is het in godsnaam mogelijk?
-“…En op welke dienst ben je verpleegster?”
- “Op de psychiatrie.”
- “Ah!” antwoordt hij met wijd opengesperde
ogen en met een bleek gezicht.
- “Is dat niet te moeilijk?… Dat lijkt me zo
moeilijk!… Ik zou het niet kunnen! U hebt
nogal wat geduld!…”
En nochtans is er niets heldhaftig of verrassend
aan. Het is een bewuste keuze en, wat elk van
mijn collega’s betreft, is er geen enkele druk
geweest vanwege de directie om “op de
psychiatrie te werken”.
Maar ja, aangezien deze specialisatie van de
geneeskunde doordrenkt is door een “asielaire
cultuur”, blijft de psychiatrie voor de buitenstaanders
verbonden met de angst voor de
“waanzin”.
Nochtans, op een dienst als de onze, een open
afdeling met 30 bedden, in een algemeen
ziekenhuis, staan we ver weg van het afschrikwekkend
beeld van de geestesziekte. Hoewel
er zich op onze dienst mentale ziektebeelden
Het werk
van de verpleegequipe
Sommige woorden hebben in hun semantische
evolutie een totaal andere en zelfs tegengestelde
betekenis gekregen in vergelijking
met hun oorspronkelijke betekenis.
Het woord asiel is hier een goed voorbeeld van.
Ethymologisch was dit een gewijde plaats die
door zijn onaantastbaar karakter een bescherming
bood aan diegene die er zich bevond.
Het is binnen deze context dat deze term werd
gebruikt voor de psychiatrische instellingen die
indertijd een plek waren waar geestesgestoorden
werden samengebracht.
Heel snel echter verloor dit woord asiel haar
originele betekenis en kreeg een pejoratieve
betekenis beïnvloed door een collectieve
verbeelding in die mate dat het woord werd
geschrapt uit het psychiatrisch jargon.
De beschermende maatregel die erin bestond
de geestelijke gestoorden buiten de maatschappij,
waarin zij moeilijk kunnen functioneren,
te plaatsen, bleef desalniettemin bestaan. Het
woord asiel werd vervangen door een ander
woord: hospitaal, wat wil zeggen: gehospitaliseerd
worden, kunnen genieten van een
bevinden, die werkelijk als zodanig erkend zijn,
situeren we ons nog ver van gevaarlijke personen,
in de war zijnde, met een somber en een
agressieve blik, met psychopathische gedachten,
die niemand zich zou kunnen inbeelden of die
bepaalde regisseurs inspireerden in hun films.
Op de zevende verdieping van de Europa
Ziekenhuizen site St.-Michiel kom je niet
terecht in “Vlucht over een koekoeksnest”
en men riskeert niet de echtgenote van Mr.
Rochester - “Jane Eyre” - tegen te komen.
Naast de mentale ziekten die natuurlijk aanwezig
zijn op deze afdeling, zijn er ook de verschillende
levensfasen die soms moeilijk te verwerken
zijn. We komen Dhr. X en Mevr. Y tegen die zeer
moeilijke familiale of sociale situaties beleven,
die hen totaal weerloos maken. Er zijn de
erfgenamen van ervaren ongelukken die hier
op de eerste plaats een luisterbereidheid komen
opzoeken, een kader waarin droefheid, spanning,
uitputting kunnen losgelaten worden.
Sommigen komen hier even uitblazen, hun
koffer vol wanhoop afzetten, hun rugzak vol
eenzaamheid, hun tas met allerlei stressvormen.
hospitalisatie d.w.z.: als een gast ergens
ontvangen worden. Dit woord hospitalisatie is
minder zwaar dan het oorspronkelijk woord
asiel doordat ze verwijst naar de diensten die
aan een zieke worden aangeboden tijdens zijn
verblijf in het betreffende instituut.
Het accent ligt dus minder op het aspect van
exclusie uit de maatschappij dat deze beschermingsmaatregel
van opname inhoudt, exclusie
die door een patiënt juist als zeer moeilijk wordt
ervaren.
Natuurlijk is het instituut dat de patiënt op een
acuut moment van zijn lijden opvangt niet enkel
te herleiden tot een plaats van herbergen.
Een psychiatrische hospitalisatiedienst houdt
dus meer in dan enkel een opvang maar is ook
een plek waar er interactie is. Vanaf het begin
van zijn opname op een psychiatrische dienst
is de patiënt opgenomen in een systeem waar
hij enerzijds een heel individuele relatie heeft
binnen een psychotherapeutisch perspectief,
maar anderzijds ook terechtkomt in een institutionele
werking. Beide aspecten bieden hem
de mogelijkheid om enerzijds aan een recon-
“De verdwaalden uit het dagelijks leven”
komen hulp zoeken om het leed te verzachten,
dat door onze maatschappij, gezien haar huidige
structuur, niet steeds verlicht wordt.
We staan klaar op het perron om deze bijzondere
reizigers op te vangen en hun ongewone
lasten te helpen dragen, om naar hun levensverhaal
te luisteren, om ons luistergedrag en
onze dialoog aan te passen aan de persoonlijkheid
of aan de pathologie van eenieder.
Samen denken we na over hoe we het best kunnen
leven met ons verleden, met een ziekte of
met de medicatie die soms zeer confronterend
is.
Wij steunen en relativeren te ideale projecten,
wij gaan op zoek naar realistische middelen
(volgens het individueel vermogen en de sociale
omgeving van de patiënt) met als doel: “de
zon door de wolken laten schijnen”
Sylvie Poncelet
Gegradueerde psychiatrische verpleegkundige
Site St.-Michiel
structie van zichzelf te werken en anderzijds aan
de resocialisatie die zo belangrijk is voor hem.
Het is binnen deze dynamiek dat de verpleegequipe
zich positioneert als draaischijf waar het
beleven van de patiënt en het functioneren van
de dienst samenkomen.
Door hun permanente aanwezigheid vertegenwoordigt
de verpleging een centrale rol door
enerzijds de cohesie tussen het kader en het
respect van het reglement waarbinnen de
dienst en zijn patiënt evolueren te vertegenwoordigen
en anderzijds de patiënt te begeleiden
in zijn dagelijks leven. Deze permanente
aanwezigheid van de verpleging voor de patiënt
is enkel mogelijk binnen het kader van een
permanente aandacht voor het respect en de
erkenning van de ander in, of ondanks, zijn
lijden. Deze permanente aanwezigheid staat
toe aan de verpleging verschillende klinische
taken waar te nemen die we als volgt kunnen
beschrijven:
• Het continu verzamelen van informatie over
symptomen van de patiënten wat het voor
de equipe mogelijk maakt op een adequatere
manier de problemen te begrijpen en de
TIJDSCHRIFT VAN DE EUROPA ZIEKENHUIZEN
13

14
DOSSIER
PSYCHIATRIE
Het werk
van de verpleegequipe (vervolg)
therapeutische aanpak individueel aan te
passen.
• De patiënt helpen bij zijn dagelijkse zorgen
in de optiek hem zo snel mogelijk zijn autonomie
terug te doen vinden.
• Medische zorgen toedienen wat vaak nodig
is binnen een fragiele populatie die meestal
lijdt aan een zeer belangrijke en gevarieerde
pathologie met co-morbiditeit.
• Het begeleiden van de patiënt in zijn hospitalisatieproject
dat is afgesproken met de
behandelende equipe en dit steeds met het
oog op het zoveel mogelijk terugvinden
van de eigen autonomie.
• Het beheer van de medicatie-inname wat een
zeer belangrijke dimensie brengt in de relatie
van de verpleger met de patiënt daar het
gebruik van psychotropica enerzijds belangrijk
is op zowel symbolisch als op somatisch vlak
en anderzijds een risico inhoudt bij afwijkend
medicatiegebruik.
• Het geconfronteerd worden met acute symptomen
en emoties, al dan niet intens en
overweldigend, die plots kunnen opduiken
en waar hulp moet geboden worden aan de
patiënt in de zoektocht naar een psychisch
evenwicht. De verpleging kan hier hulp
bieden door te luisteren en het moeilijke
moment met de patiënt te delen binnen een
correcte therapeutische afstand. Het kenniskader
dat de verpleging heeft over het leven
van de patiënt maakt het mogelijk de huidige
symptomen van de patiënt te helpen ontcijferen.
• Het contact met de buitenwereld garanderen,
een buitenwereld waarvan de patiënt afge-
N R 6 - SEPTEMBER 2005
sloten is gedurende zijn hospitalisatie. Het is
evident dat de dagelijkse bezoeken van de
vaste omgeving van de patiënt niet zonder
betekenis zijn daar zij vaak een belangrijke
dimensie vertegenwoordigen van het affectieve
en het relationele waarbinnen de pathologie
van de patiënt kan begrepen worden.
De verpleger bevindt zich hier in de rol van
“een derde”. Zijn rol bestaat erin simpelweg
getuige te zijn van het bezoek en de gevolgen
hiervan voor de patiënt, of aangesproken
te worden door deze bezoekers, of meer
nog genoodzaakt te zijn tussen te komen
in bepaalde gevallen.
• Zij zijn verantwoordelijk voor het “korte
termijn”- geheugen van de gebeurtenissen
op de dienst om zo de continuïteit van de
functie van de dienst te garanderen. Het
ritme van de dagtaak van de verpleegkundige
wordt bepaald door de dagelijkse overdracht
tijdens de overgang van de ene verpleegploeg
naar de andere, samengaand met de
passage van de verschillende professionelen
die samenwerken met de equipe: de psychiaters,
de psychologen, de sociale assistenten,
de animators, de kinesisten en geneesheren
buiten de dienst. Tijdens deze verschillende
ontmoetingen, al dan niet gepland, verzamelt
de verpleegequipe alle informatie en geeft
ze door aan de betrokken professionelen van
de dienst. Zonder een dergelijk en degelijk
beheer van de informatie zou de samenhang
op een psychiatrische dienst onmogelijk
behouden kunnen blijven.
Naast deze opsomming van specifieke taken
voor de verpleegequipe bestaat er nog een
ander fundamenteel aspect belangrijk voor de
werking op de dienst. Dit aspect staat in nauwe
verbinding met bovenvernoemde elementen
en zorgt voor het onmisbaar vangnet, nodig
voor het therapeutisch proces dat de patiënt
doorloopt, binnen het therapeutisch aspect.
De patiënt als subject leeft in zijn thuismilieu
vaak binnen een context die doordrongen is van
contradicties, om niet te spreken van incoherenties.
Deze zorgen voor de confrontaties
binnen hemzelf of tussen hemzelf en de omgeving
of personen van die omgeving. Het therapeutische
aspect van de psychiatrische
hospitalisatie bestaat erin om de patiënt uit
zijn gebruikelijk milieu te halen, waarbinnen hij
gevangen zit met zijn lijden om hem zodoende
te plaatsen in een ander, een verschillend
milieu: de psychiatrische dienst.
Eén van de doelstellingen van de hospitalisatie
is om binnen de dienst niet hetzelfde gebrek
aan samenhang te laten voorkomen zoals ze
voorkomen in het oorspronkelijk milieu van
de patiënt. De doelstelling en de bezorgdheid
van de equipe bestaat erin een omgeving te
creëren waarin de patiënt kan evolueren zonder
zich te stoten aan bestaande contradicties.
Dit betekent dat de patiënt de ervaring kan
opdoen dat er een coherente realiteit bestaat
waar er een plaats is voor hem en de gesprekspartners
die hij ontmoet, een ervaring waarbinnen
zijn verlangen zich kan afstemmen op
een dwingende realiteit zonder dat deze realiteit
door allerlei tegenstrijdige gevoelens continu
in vraag wordt gesteld. Zijn levensdrang kan
zodoende een plek vinden waarbinnen hij kan
evolueren.
De verpleegequipe is dagdagelijks in contact
met de leefwereld van de patiënt. Het is de
verpleegequipe die op de meest onmiddellijke
manier wordt geconfronteerd met de symptomen
van de patiënt. Het is de equipe die op dat
moment de omgeving waarin de patiënt evolueert,
vertegenwoordigt. Ze speelt op die
manier een primordiale rol, door de attitude
die ze aanneemt tegenover de patiënt, in het
bestaan van de logische samenhang voor de
patiënt, wat hem moet toestaan om terug
voeling te krijgen met de realiteit.
Bijkomend is het ook van belang dat zo men
wil dat de patiënt kan genieten van een gunstig
effect van zijn omgeving om terug een adequaat
beleven te verkrijgen en dit milieu zelf niet
door allerlei incoherenties binnen de structuur
zelf wordt beïnvloed. Met andere woorden: de
therapeutische equipe bestaat uit personen die
zelf afhangen van hun eigen drijfveren. Alhoewel
deze persoonlijke pulsies van elkeen gekaderd
worden door hun professionele functie
binnen de therapeutische equipe, zullen deze
onvermijdelijk zorgen voor momenten van
een gebrek aan consistentie binnen de equipe.
Deze momenten van gebrekkige samenhang
zijn te wijten aan de verschillende persoonlijkheden
binnen de equipe, maar ook aan de
verschillende zienswijzen van deze persoonlijkheden
die beïnvloed worden door hun verschillende
functies. De benadering van de psychiater
is niet dezelfde als deze van de verpleger, de
sociale assistente, een stagiaire, een psychologe
of een buitenstaander. Gelijkaardige meningsverschillen
kunnen bestaan tussen collega’s
van dezelfde discipline over het idee dat men
heeft over de functie die men uitoefent.
Al deze verschillen die zowel samenhangen
met de persoon als met de functie en de
ervaring kunnen zich vertalen in excessieve
spanningen, machtsmisbruik, passies of enige
andere vorm van dysfunctioneren binnen een
therapeutische equipe. Het is evident dat zo’n
dissonant kader niet de mogelijkheid biedt
aan de patiënt om in een serene context zijn

stabiliteit terug te vinden. De therapeutische
equipe heeft dus als taak haar eigen efficiëntie
te kunnen blijven garanderen en zodoende
ook haar therapeutisch heilzaam effect, dat
zij haar eigen contradicties en uitingen daarvan
moet opvangen en metaboliseren.
Het is op dit niveau dat de verpleegequipe een
rol speelt. Haar aanwezigheid, haar continu
luisterend oor en haar permanente interventies
op de dienst maken dat zij als eerste geconfronteerd
wordt niet alleen met de malaise van
de patiënt maar ook met de eventuele malaise
die binnen de dienst zelf zou kunnen heersen.
De verpleegequipe ziet zich dan steeds in de
positie geplaatst om deze malaise aan te kaarten
en een debat te openen dat de therapeutische
equipe toestaat zijn werking aan te passen en
zijn eigen contradicties te metaboliseren. De
kwaliteit van zo'n debat, waar geen enkele
therapeutische equipe mag op besparen, is de
maatstaf voor de kwaliteit van de omgeving
waarin de patiënt kan evolueren.
De hierboven beschreven dynamiek die
de werking van de verpleegequipe beschrijft is
de basis van de institutionele opvang van de
patiënt.
Dr Paul De Hertogh
Psychiater
Site St.-Elisabeth - 2 Alice
“volgens een collectieve beschouwing van de ploeg”
De ontmoeting met het eigen lichaam…
(en misschien ook met de inhoud ervan)
Op een afdeling geestelijke gezondheid werken
een verschillend aantal professionelen. We zouden
ons kunnen voorstellen dat er op deze
afdeling gesproken wordt over het “mentale”,
dwz. de psychologie die emotie en intelligentie
verklaart en verbindt.
Aangezien deze concepten zeer “abstract” zijn
is er een vitale noodzaak om hen te concretiseren.
Ze moeten dus voorgesteld worden door
een fysiek element dat toestaat om reëel, voelbaar,
zichtbaar te worden, zelfs als getuige.
Zou het niet het lichaam zijn die als enige
deze functie kan vervullen? Wat toont het
lichaam ons? Wat heeft ons lichaam ons te
vertellen, ons te zeggen. Misschien als de
informatie niet via de logische “weg” kan
verwoord worden, zal het lichaam haar communiceren.
En hoe zit dat juist met dat lichaam?
Is er een reële toenadering, een reële ontmoeting?
Als dat zo is, wat doen we dan en wie
houdt zich daar dan mee bezig? Het lichaam
is niet enkel een synoniem voor deze concrete
limiet ten opzichte van dit abstracte potentieel,
maar is ook synoniem voor beweging, animatie,
actie. Zo kunnen we enerzijds spreken van ons
lichaam als object, maar anderzijds ook over de
inhoud van het lichaam, dit wil zeggen zijn
verhaal, wat het heeft meegemaakt en de
emotionele geladenheid van dit alles. Waarom
zou ons lichaam als object dan geen invloed
kunnen hebben op de inhoud?
Sedert lange tijd worden er specifieke lichamelijke
zorgen toegediend aan iemand met een
geestelijk lijden en dit alles met de hoop dat dit
zou leiden tot een verbetering. De geschiedenis
toont ons dat de fysieke benadering van het
psychische gebeuren bestaat onder verschillende
vormen. Zo kennen we o.a. de aderlatingen, de
snelle rotatie ter plekke, hete of ijskoude
baden, de dwangbuis, het lichaam onderwerpen
aan ondraaglijke temperaturen, enz…
Eigenlijk kunnen we deze “barbaarse” praktijken
van vroeger aanzien als de voorlopers van
de huidige moderne kinesitherapie. Gelukkig
zijn deze oude folteringen verdwenen en zijn
andere technieken geboren.
Dit gezegd zijnde; wat kan de plaats zijn dat
een kinesitherapeut neemt binnen het project
van de geestelijke gezondheidszorg? Het lijkt
me evident dat de professioneel die zich bezig
houdt met het lichaam dit niet kan doen zonder
rekening te houden met het inhoudelijke
aspect (het abstracte potentieel van het emotioneel
beleefde).
Zodoende stel ik voor de term “KINESITHERA-
PEUT” te herdefiniëren. Kinesitherapie betekent
de beweging genezen. De enige beweging die
wij als menselijk wezen, vastverbonden aan de
aarde kennen, is de fysische beweging. Waarom
zou het niet mogelijk zijn om via de beweging
van het lichaam ook het inhoudelijke te laten
bewegen?
Het zal ook belangrijk zijn om het individu voor
te bereiden op een contact met de ander; voor
te bereiden op het herkennen van zijn eigen
lichamelijke limieten (zonder de inhoudelijke
limieten te vergeten). Het herkennen van
het “ik ben, jij bent, hij is…”, die het individu
kunnen helpen om zijn lichaam te herdefiniëren
ten opzichte van het uitwendige, om de
sensatie van eenheid in het lichaam te herkennen
en te kunnen onderkennen dat zijn
lichaam uit verschillende segmenten bestaat.
Dit betekent een reële reorganisatie van de
communicatie met zichzelf om zodoende beter
in relatie te komen met de andere.
Wij proberen zodoende om een lichaam te
benaderen waarin ondergeïnvesteerd was,
lijdend was, zelfs uit elkaar gereten, om zo te
komen tot een zekerheid, een herstel, een
herleren of een analyse. Elke actie ondernomen
betreffende inhoud en object vindt enkel zijn
zin als we ook de emotionele, mentale en
motorische structuren van het subject mobiliseren.
Zegt een gekend citaat niet: “Mens
sana in corpore sano?”.
In elk geval, in deze optiek, is het noodzakelijk
een goede strategie te gebruiken. Deze bestaat
onder de vorm van activiteiten van gymnastiek
tot hydrotherapie, activiteiten buiten het
hospitaal, lichamelijke en verbale expressie en
ook relaxaties. Hierdoor zet men even het
inhoudelijke tussen haakjes om de mogelijkheid
TIJDSCHRIFT VAN DE EUROPA ZIEKENHUIZEN
15

16
DOSSIER
PSYCHIATRIE
De ontmoeting met het eigen lichaam…
(en misschien ook met de inhoud ervan) (vervolg)
te bieden opnieuw het plezier, het zich goed
voelen, te herontdekken, zodanig dat dit kan
leiden tot een terugvinden van een zelfzekerheid
die kan maken dat men iets anders kan
beleven dan alleen zijn lijden. Dit lichamelijk
beter voelen zal een zekere kracht bieden die
kan maken dat men een betere benadering van
de “inhoud” kan voorstellen. We zouden
kunnen stellen dat de uitspraak “de koe bij de
hoorns vatten” niet altijd het meest aangewezen
is en dat het voorzichtiger is ze eerder bij
haar staart te nemen.
Het spreekt voor zich dat elke vorm van communicatie
(non-verbaal, pre-verbaal, verbaal)
de draaischijf zal zijn van het therapeutisch
gebeuren. Parallel met deze communicatie
wordt een vertrouwensband gecreëerd. Vanaf
dit moment, wanneer dit vertrouwen er is, kan
de persoon zich uiten, zich toevertrouwen. Vanaf
dit moment kan mobilisatie op verschillende
niveaus gebeuren.
Binnen een zeker theoretisch kader dat voor
ons een houvast biedt, kunnen we zeggen dat
er een zekere hiërarchie is, een zeker protocol,
een zekere rangorde binnen onze benadering
die gerespecteerd wordt.
Het is dan ook interessant om te weten dat:
• het in eerste instantie noodzakelijk is dat de
persoon kan zeggen dat hij een LICHAAM en
een GEEST heeft die hem leiden tot het concept
van het bezitten, dit wil zeggen het ontdekken
van zijn lichamelijk en geestelijk kapitaal.
• het in tweede instantie interessant is binnen
deze entiteit lichaam-geest, de persoon terug
te leren een zeker plezier, een zeker goed
voelen te herontdekken. Dit maakt dat de
persoon zijn mogelijkheden kan herontdekken.
Dit primaire stadium (en dit is niet pejoratief
bedoeld) is elementair en wordt teruggevonden
in ELK van onze activiteiten, of het nu
gaat om een uitstap buiten het hospitaal, een
gewone wandeling, een sportieve wandeling,
lichaamsoefeningen onder al zijn vormen
(aerobic, stretching, fitness), klassieke relaxatie
of hydro-therapie, waar alle noties van identiteit,
lichamelijke eenheid worden uitgediept.
Misschien dat het proces van “ik beweeg,
dus ik voel, dus ik leef en ik heb nog zin om te
voelen” ons BESTAAN in beweging brengt…
Waarom zou de mentale mobilisatie niet beginnen
bij de fysieke mobilisatie? Misschien
als het verlangen bestaat om zichzelf goed te
doen, dat men zich misschien dan ook al beter
begint te voelen? Dit betekent dat men terug
contact moet aanknopen met een zekere vorm
N R 6 - SEPTEMBER 2005
van plezier maken, dat leidt tot het gevoel te
hebben dat het goed is te bestaan, te spreken,
te verstaan, te aanvaarden, te handelen en
zodoende zijn mogelijkheden te mobiliseren.
• in een derde fase, wanneer de persoon heeft
ontdekt dat er een geestelijk en een lichamelijk
kennen is, kunnen wij de persoon verder
begeleiden in een mobilisatie van het diepere
bewustzijn. Hiervoor stellen wij o.a. een
specifieke relaxatiemethode voor, die “CAY-
CEDIENSE SOFROLOGIE” genoemd wordt.
Deze heeft als objectief de activatie van
positief denken te bewerkstelligen.
Zij laat o.a. toe de persoon zijn blik op
zichzelf, de anderen, de dingen en de wereld
te veranderen. Deze capaciteit van ons
bewustzijn activeren betekent zichzelf toestaan
zich te verplaatsen op een adequate manier
in een tridimensionele tijd: d.w.z. proberen
zich beter te voelen hier en nu, wat ook
toestaat zich voor te stellen zich beter te
voelen ergens anders morgen en wat een
meer open en positieve kijk op het verleden
geeft. Deze techniek van relaxatie geeft de
mogelijkheid te evolueren naar een beter
zijn en dus te evolueren naar een zekere
existentiële evolutie.
Het concept “REAGEREN” komt dan ten
tonele. Dit is natuurlijk zeer belangrijk, want
bewust reageren is bewegen nadat men de
inhoud van deze bewustwording heeft aanvaard,
niet alleen wat betreft ons intern
functioneren, maar ook en vooral in ons
contact met de omgeving.
• in een vierde fase komt de notie van het
zijn ter sprake, wat een eventuele transformatie
kan toestaan. Dit is misschien een
groot woord, maar dit zegt goed wat het wil
zeggen, nl. “vorm veranderen”.
Misschien is de enige vorm waarvan wij
bewust zijn en waar wij 100% meester over
zijn, ons zijn. Dit zal het vertrekpunt zijn van
deze transformatie.
De Caycediense sofrologie is dus niet enkel
een techniek die toestaat om te relaxeren
(zelf al moet men hiermee beginnen), maar
het is een globale en coherente methode die
door het symboliseren van de stap van het
hebben naar het zijn, toestaat het gevoel te
bestaan te versterken. Dit is de reden waarom
we niet meer praten over het beginsymptoom,
we er afstand van nemen, het opzij zetten, het
tussen haakjes zetten, opdat we ons zouden
bezighouden met ons lichaam in zijn totaliteit,
d.w.z. het onlosmakelijk concept geestlichaam.
Op te merken is dat het zelfvertrouwen hierdoor
wordt versterkt, de stress en emoties beter
worden beheerst en dat sommige fysieke en
geestelijke capaciteiten verbeteren.
Als we denken aan communicatie is een
ander concept niet te verwaarlozen met
name de EXPRESSIE.
“EX-PRESSIE”: EX wil dit niet zeggen “buiten”
en “PRESSIE” is dit niet synoniem voor
druk? Dit is dus ook de verwoording van een
sensatie, van een gevoel.
Of de expressie nu geleid is of vrij, ze zal gekaderd
worden. Algemeen gezien is de vrije
lichamelijke expressie zeer geprivilegieerd, want
ze kan niets verbergen en kan dus echt een
reflectie zijn van de toestand van een persoon.
Meer nog, zij kan ons toestaan ons een indruk
te geven van de sociabiliteit van een patiënt,
zekere problemen waarmee we werken en
trachten te verhelpen in het daglicht te stellen,
zodanig dat het zelfvertrouwen kan verbeterd
worden bij deze personen waarvan het zelfvertrouwen
juist zo aangetast is.
De meest representatieve activiteit hier is het
MIME-atelier waar wordt voorgesteld om een
woord met het lichaam en het gezicht uit te
drukken zonder enige vorm van geluid, zonder
enige hulp van een object. Nog diepgaander
is het atelier “DE ONTDEKKING VAN ZIJN EIGEN
CLOWN”, waarin een nog radicalere en misschien
fundamentelere aanpak wordt voorgesteld,
en waar het accent wordt gelegd op
het ontwikkelen van het expressie- en creativiteitspotentieel
van eenieder. Het spelen van
emoties, verborgen dimensies, fragiliteiten die
het leven geven aan een gevoelig, naïef en
imaginair personage, zijn in directe relatie met
de persoon die het speelt. Het is ook een manier
om onze aanwezigheid, ons gehoor, onze blik,
onze mogelijkheid tot spel, communicatie en
creatie, het aanvaarden van onszelf en de ander,
ons gevoel voor humor en zelfspot te kunnen
cultiveren. Het brengt ons in direct contact en
zonder oordeel met alles wat een clown voelt
en waarneemt (in zichzelf, op de plek waar
hij zich bevindt of met diegene met wie hij
samenspeelt). Het publiek is hiervan getuige.
Dit wil bv. zeggen dat als een persoon die voor
de eerste keer op podium komt en zich angstig
voelt, deze angst zal doorgeven aan zijn
clown, die het zal tonen aan het publiek. Het
dragen van een rode neus is niet te verwaarlozen,
daar dit dienst doet als een soort van bescherming,
afscherming. We hebben sympathie
voor de clown omdat hij ons laat meevoelen
wat hij voelt op een zeer open manier.

Hij raakt ons, omdat hij uiteindelijk zijn realiteit
aanvaardt zonder schaamte en zich durft
te tonen zoals hij is. Dit wil zeggen menselijk,
fragiel en kwetsbaar, maar ook optimistisch,
kalm en ongebonden. We lachen dus
niet MET hem, maar DOOR hem, want hij staat
ons toe ons van onze dagelijkse druk te ontdoen.
Het feit zijn gevoelens te uiten is reeds
een manier om afstand te nemen, wat helpt
om uiteindelijk in contact te blijven met de
huidige realiteit.
Daarenboven neemt de clown de vrijheid om
te spelen met zijn gevoelens. En het is juist
deze manier van afstand nemen ten opzichte
van zijn gevoelens die toestaat dat het wordt
geaccepteerd door het publiek.
Het “afstand nemen” lucht zowel het publiek
op, als de persoon die zich achter de rode
neus bevindt. Deze opluchting dankzij het
toneelspel is als het ware de reddingsboei,
die toestaat dat de acteur in plaats van zich te
verliezen in zijn emoties, juist beter zijn
emoties kan exploreren. De clown en zijn
kwetsbaarheid ontdekken betekent dus de
stereotypes van de clown achterwege laten en
anderzijds stoppen met proberen een goed
beeld van zichzelf te behouden. De neus
van de clown opzetten betekent te aanvaarden
dat men zichzelf en zijn eigen imago in
vraag stelt en afstand kan nemen van zichzelf.
Dit betekent natuurlijk een risico nemen,
maar een risico dat beperkt blijft door het
beschermend speelkader en door het creativiteitsplezier
en de verrassing te zien dat we
aangenaam zijn zoals we zijn…
Op een ander niveau, m.b.t. verbale en lichamelijke
expressie, is er het belangrijk “IMPRO-
VISATIE”-atelier. In dit atelier is elke vorm van
expressie welkom en dit zonder enig oordeel,
integendeel, een begeleiding is noodzakelijk
om een verbetering van de expressie in al zijn
vormen te kunnen bewerkstelligen en er
wordt belang gehecht aan elke expressie
gegeven zoals die komt. Geen enkel negatief
waarde-oordeel zal in overweging worden
genomen, enkel indien dit therapeutisch geïndiceerd
is.
Het is evident dat elk van deze activiteiten
specificiteiten heeft, niet enkel in hun beschrijving,
maar ook in hun karakteristieken en
ook in de benadering van de lijdende persoon,
met zijn doelstellingen en eventuele contraindicaties.
Al deze waarden refereren naar de
directe band tussen ons lichaam en onze geest.
Van hieruit gezien is het dan ook interessant
de persoon in kwestie te behandelen in zijn
geheel, zijn totaliteit, zijn uniteit, wat ook de
maturatie of het deficiet van elk van deze
composanten betekent: het lichaamsschema,
de structuratie, de organisatie en spatiotemporele
oriëntatie, de algemene dynamische
coördinatie, het visueel geheugen, het
auditief geheugen, de ademhaling, de neuromusculaire
ontspanning, de aandacht en de
concentratie, het ritme.
Conclusie
Al deze vormen zijn ingangspoorten om de
lijdende persoon te leren kennen, in hem te
investeren en onze observatie te verrijken.
Lichaam en geest, onlosmakelijk verbonden,
worden tezamen bekeken, gehoord en gezien.
Lichaam en geest, de 2 fundamentele elementen,
die weliswaar een vredige, evenwichtige,
en harmonieuze dualiteit zijn. Het is
een onzichtbare dualiteit en daarom spreken
we misschien van een individualiteit waarmee
we rekening houden in al onze vormen
van expressie.
We moeten natuurlijk steeds waakzaam blijven
voor elke gemakkelijke interpretatie en oordeel,
en daarom is voor ons één van de belangrijkste
concepten de OBSERVATIE, zo puur en
simpel mogelijk. Dit laat ons toe, in samenspraak
met de equipe en bij het samenrapen van de
gemeenschappelijke observaties, de pure
disciplinaire aanpak te verfijnen en zo ook de
begeleiding van de persoon.
Dit alles binnen de medische optiek die als
doelstelling heeft een eventuele diagnose
en dus ook een aangepaste behandeling uit te
voeren, zodanig dat de persoon in kwestie
meer en beter kan EVOLUEREN, met zijn woord
en zijn gebaar.
TIJDSCHRIFT VAN DE EUROPA ZIEKENHUIZEN
Christian Lusschentier
Kinesitherapeut
Site 2 Alice
17

18
DOSSIER
PSYCHIATRIE
De vzw “Addictions”
Sinds 1983 startte de psychiatrische afdeling
van de Europa Ziekenhuizen Site St.-Michiel
met een specifieke begeleiding van patiënten
met afhankelijkheidsproblemen: alcohol-,
medicatie- of drugafhankelijkheid. Deze
patiënten vertegenwoordigden 60% van de
opnames in de dienst psychiatrie: (één derde
van deze groep waren harddrugsgebruikers,
goed voor een honderdtal hospitalisaties per
jaar). Vanaf juli 1994 subsidieert het COCOF
(Commission communautaire française) een team
gespecialiseerd in begeleiding van verslaafden
en samenwerkend met de dienst psychiatrie
van de Europa Ziekenhuizen site St.-Michiel.
De verleende subsidie van de Franse Gemeenschapscommissie
van het Brussels Hoofdstedelijk
Gewest zorgde voor een verlenging en
ondersteuning van het reeds jaren verrichtte
werk naar drugsverslaafde patiënten toe.
In 1996 mondde dit project uit in een zelfstandige
vzw: de vzw “INB Addictions”.
In Februari 1998 fusioneerden de vzw “INB
Addictions” en de “verslavingscel van de
crisiseenheid van het St.-Luc ziekenhuis” tot
Ouderdom en
mentale gezondheid
Het “ouder worden” is een bijzonder heterogeen
verschijnsel. De verklaringen van de grote
verscheidenheid aan individuele verschillen
bij bejaarden leggen de nadruk op de invloed
van hun persoonlijke ontwikkelingsgeschiedenis
en op de effecten van de contextuele factoren.
De demografische, economische, sociale en
medische factoren spelen een rol in de
dagelijkse ervaring met het ouder worden.
Ze dragen ook bij tot het scheppen van
bepaalde factoren, die de bejaarde mens de
bekwaamheid geven om te gaan met de
dagelijkse problemen, die verbonden zijn met
het ouder worden. Aangaande de klinische
problemen van het ouder worden kunnen
dergelijke contextuele factoren risicofactoren
tot stand brengen.
Volgende factoren beïnvloeden duidelijk de
ervaring van het ouder worden: de leeftijd, de
gezondheidstoestand, het geslacht en de
factoren die in relatie staan met de socioeconomische
situatie en de burgerlijke staat.
Het verouderen wordt gedefinieerd als een
proces inherent aan elk bestaan, dat echter niet
door ieder individu op dezelfde wijze en op
hetzelfde tijdstip wordt ervaren. Verouderen
overstijgt het terrein van de sociale en biologische
realiteit, en ankert zich vast aan de psy-
N R 6 - SEPTEMBER 2005
de vzw “Addictions”. Sindsdien spreidt de
werking zich uit over twee ziekenhuissites, de
Site St.-Michiel en de site St.-Luc. De sociale
zetel van de vzw bevindt zich in de
Lantsheerestraat 50, 1040 Brussel.
SITE ST.-MICHIEL
De vzw “Addictions” heeft als belangrijkste
doelstelling een band te creëren tussen het
netwerk van ambulante zorg en de dienst
psychiatrie van de Europa Ziekenhuizen Site
St.-Michiel.
De vzw vergemakkelijkt de zorgbereikbaarheid
voor verslaafden, dikwijls lijdend aan ernstige
ziektebeelden.
De belangrijkste activiteiten zijn:
• opvang en doorverwijzing bij elke zorgvraag,
afkomstig van druggebruikers
• sociale en psychische begeleiding van
patiënten en hun familie
• hospitalisatie voor ontwenningsproblematiek
en psychische decompensatie
• ambulante nazorg met of zonder vervangmiddel
• uitzonderlijk bezoek aan gedetineerde
druggebruikers
chische werkelijkheid. Het “ouder worden”
stelt het klinische in vraag.
Vanaf de 18 de eeuw wordt de bejaarde stilaan
erkend in zijn specificiteit maar slechts omstreeks
1960 wordt in Frankrijk de grondslag van de
gerontologische psychiatrie gelegd. Dit resulteert
in 1986 tot de oprichting van de vereniging
voor psychogeriatrie van de franse taal.
Het werkveld van de psychiatrie van de bejaarde
is complex en kan vele vormen aannemen.
Het gaat hier om een grensdiscipline die vaak
nauwe contacten vereist met de geriatrische,
inwendige geneeskunde om een holistische
benadering van de patiënt toe te laten en om
elke therapeutische actie te coördineren.
Om beter te beantwoorden aan het specifieke
karakter van de problemen van het verouderen
en om het werkterrein uit te diepen, dient de
geronto-psychiatriekennis verscheidene soorten
en onderzoeken op het epidemiologische vlak
te combineren.
In de mate waarin de maatschappij een onbetwijfelbare
plaats toekent aan de bejaarde –
heden ten dage worden de psychische problemen
op federaal vlak ingedeeld per leeftijdscategorie
– moet de psychiatrie, alsook de
geneeskunde in zijn geheel, hiermee rekening
• klinisch-theoretisch onderzoek van verslavingsproblematiek.
De vzw “Addictions” is een instelling erkend
en gesubsidieerd door de Franse Gemeenschapscommissie.
Sociale zetel:
de Lantsheerestraat 50 te 1040 Brussel
tel: 02.734.04.47 - fax: 02.734.09.92
e-mail: addictions@skynet.be
Europa Ziekenhuizen - Site St.-Michiel
Linthoutstraat 150 te 1040 Brussel
tel: 02.737.85.60 - fax: 02.737.85.69
houden en zich hieraan aanpassen om beter
tegemoet te komen aan lijdende bejaarden
met een zorgvraag.
In de Europa Ziekenhuizen, en in het bijzonder
in St.-Michiel, hebben we sinds een tiental
jaar naast een algemene consultatie, ook een
gespecialiseerde consultatie voor geriatrische
psychiatrie en voor psychotherapie tot stand
gebracht, met een zorg die aangepast is aan de
verschillende problemen (depressie, angst,
verschillende vormen van dementie…).
Soms maakt de patiënt een persoonlijke stap,
die vaak in een crisissituatie te plaatsen is. Het
kan tevens gebeuren dat de patiënt via een
andere arts of via de familie, die ook professioneel
gesteund kan worden, hier naartoe
verwezen wordt.
Hiernaast kunnen de patiënten, die op vraag
van de geriater gehospitaliseerd worden op een
geriatrische afdeling, eveneens genieten van
een diagnostische en therapeutische oppuntstelling
via de linkpsychiatrie om hen te helpen in
hun psychisch lijden.
Dr Bernadette Sprimont
Psychiater-gerontoloog
Psychotherapeut (DES)
Site St-Michiel

Het gebruik van de psychiatrie in hospitaalmilieu
De hospitalisatie op dienst psychiatrie verloopt
anders dan de hospitalisatie op de andere diensten.
Dit wil zeggen dat in het geval van een
psychiatrische hospitalisatie, deze op zich reeds
een behandeling is. Het is evident dat dit aspect
natuurlijk niet de enige behandeling is tijdens
de opname van de patiënt. Zo zijn er onder
meer de farmacotherapie en de verschillende
vormen van psychotherapie die worden
aangeboden. Het is een feit dat de initiële
stap van een hospitalisatie in psychiatrisch
milieu op zich zorgt voor het creëren van
een afstand tussen de patiënt en zijn oorspronkelijk
milieu. Deze afstand zorgt vaak
voor een onmiddellijke opluchting voor de op
dat moment beleefde moeilijkheden voor de
patiënt of zijn omgeving.
Het is de psychiater die gaat moeten evalueren
of deze vraag naar afstand creëren tussen
patiënt en zijn milieu geïndiceerd is. Deze
evaluatie is een bijkomend aspect dat men
niet terugvindt bij de psychiatrische opvolging
tijdens de consultatie. Het effect dat een
hospitalisatie kan hebben op een patiënt
geeft direct de aanleiding tot de vraag welke
diagnose moet gesteld worden bij deze patiënt
met vraag voor een hospitalisatie. Het stellen
van een psychiatrische diagnose is zeer verschillend
in vergelijking met de diagnosestelling
in andere medische disciplines daar men
niet kan terugvallen op een anatomisch element
zoals in de somatische geneeskunde gebruikelijk.
Er zijn natuurlijk theoretische concepten voor
sommige psychiatrische diagnoses die terugvallen
op een neurobiologisch, dus somatisch,
substraat maar dit kan enkel op experimentele
basis aangetoond worden binnen onderzoekslaboratoria
van de industrie en universitair
milieu. Bijvoorbeeld een acute psychotische
decompensatie wordt gekarakteriseerd door
een overmaat van activiteit van dopamine D2.
Binnen de klinische context kunnen deze anatomo-biologische
gegevens enkel verondersteld
worden door evocatie van de diagnostiek en het
effect van de gebruikte medicamenteuze
moleculen.
Dit wil zeggen dat in de realiteit de diagnose in
psychiatrie volledig gebaseerd is op de subjectieve
interpretatie van de clinicus van het subjectieve
beleven van de patiënt. Zo dit subjectieve
beleven het voornoemd neurobiologisch
aspect omvat, zo zal zij ook het geheel van
functioneren bepalen dat dan weer op zich dit
subjectieve beleven bepaalt. Dit geheel van
functioneren wordt vertaald binnen het discours
en de symbolische constructies die de patiënt
brengt, zijn gedrag, de emoties waardoor hij
overspoeld is, zijn verlangen en de mogelijkheden
die hij gebruikt om deze te volbrengen of te
verdringen. Al deze functies behoren tot het
domein van de menselijke communicatie en zijn
dus vatbaar voor investigatie door de behandelende
arts die dit enkel kan doen door in
communicatie te treden met de patiënt. Het
beleefde, bestaande uit de functies die juist
werden opgesomd, is niet noodzakelijk pathologisch
op zich. Het is het inadequaat beleven van
de exterieure of interieure realiteit van de patiënt,
en hoe dat beleefd wordt door de patiënt
zelf en zijn entourage, het is dat wat maakt dat
we op het terrein van het pathologische komen.
Een psychiatrische diagnose stellen betekent
dus dat we het beleefde door de patiënt moeten
onder de loep leggen. De complexiteit van deze
oefening stelt ons voor het probleem van uit
welk gezichtsveld de diagnose moet gesteld
worden en meer nog wat we er nadien mee
kunnen doen. Voor eenzelfde patiënt zullen we
de dingen niet noodzakelijker wijze op eenzelfde
manier definiëren wanneer we ons tot
een adviserend geneesheer van de mutualiteit
of tot de familie of tot een behandelend arts
richten. Elke keer zal de verwoorde diagnose
beantwoorden aan een specifiek gebruik en
daarvan afhankelijk een specifieke zienswijze
en zodoende een specifieke logica hieraan
verbonden. Bij het stellen van een indicatie voor
een hospitalisatie zal de diagnose een aantal
bijzondere prioriteiten opleveren. De leidraad
bij het maken van deze beslissing blijft het
inadequaat zijn van het beleefde door de
patiënt ten opzichte van zijn omgeving. Dit
inadequaat zijn is enerzijds de reden en/of de
consequentie die maakt dat de patiënt in de
onmogelijkheid is zich aan te passen aan zijn
omgeving en er te verblijven. Geconfronteerd
met de noodzaak tot opname op een psychiatrische
dienst moeten er dus voorzorgen
genomen worden die de adequaatheid van
deze dienst zelf garanderen.
De psychiatrische dienst zal als objectief hebben,
de mogelijkheid te bieden aan de patiënt om
een valabel alternatief te zijn in vergelijking
tot zijn oorspronkelijk milieu door, enerzijds, een
antwoord te bieden op de vragen van de patiënt
of, anderzijds, een mindere kwetsbaarheid te
vertonen ten opzichte van de problemen
waarmee de patiënt geconfronteerd wordt.
Tijdens een opnamegesprek is het heel
belangrijk alert te zijn voor het potentiële
destabiliserende effect dat een patiënt kan
betekenen voor een psychiatrische afdeling.
Zo zullen veel psychiatrische afdelingen vaak
maar één patiënt met een zwaar verslavingsprobleem
tegelijk opnemen om te vermijden dat
een overmaat aan dit soort patiënten zou leiden
tot een potentialiseren van de symptomen
verbonden aan deze specifieke pathologie.
Een ander voorbeeld betreft het opsporen van
de psychopate persoonlijkheidsstoornis in de
brede zin van het woord en een diagnose die
vaak noodzakelijk maakt een hospitalisatieduur
te verkorten of in sommige gevallen zelfs af
te wijzen. Bij het stellen van een indicatie van
een hospitalisatie is het evident dat er in de
eerste plaats geëvalueerd wordt in hoeverre
deze nuttig is. Het is soms zo dat in sommige
gevallen, ondanks het voorkomen van majeure
symptomen die de patiënt naar de kliniek
doen komen, deze symptomen enkel de
expressie zijn van een crisissituatie en dat er
niet noodzakelijk sprake moet zijn van een reële
psychiatrische pathologie. De acute decompensatie
kan een normale reactie zijn binnen
sommige situaties en lost zich vaak snel
vanzelf op. In dat geval kan een gewoon contact
met een psychiater of één nacht opname in het
ziekenhuis buiten de psychiatrische afdeling
maken dat de patiënt snel terug binnen zijn
milieu kan functioneren. In andere gevallen
wanneer de symptomatologie wijst op een
reeds lang bestaande chronische pathologie zal
de hospitalisatie enkel een herbergen betekenen
zonder dat men een reëel therapeutisch
proces kan verwachten. Soms is het in deze
gevallen zelfs therapeutisch de hospitalisatie te
weigeren en de nadruk te leggen op psychotherapeutische
opvolging teneinde de patiënt
te helpen te evolueren. Het zijn al deze bovenvermelde
aspecten die men onder de loep moet
nemen, alvorens een patiënt te hospitaliseren.
De beslissing tot een hospitalisatie omvat
volgende drie elementen:
Eerst moet men proberen te begrijpen wat er
gaande is betreffende de omstandigheden die
geleid hebben tot het optreden van de acute
symptomatologie. Nadien wordt de vraag
gesteld of er een pathologische persoonlijkheid
aanwezig is, samengaand met de klinische
diagnose en de daarvoor noodzakelijk voor te
schrijven behandeling.
Het aspect van de omstandigheden is vaak de
directe aanleiding tot vraag voor hospitalisatie.
Tijdens de hospitalisatie zal het therapeutisch
werk er dan ook in bestaan de patiënt te helpen
uit de destabiliseringssituatie te geraken daar
deze maakt dat hij niet in zijn oorspronkelijk
milieu kan blijven en zijn malaise onderhoudt.
De onmogelijkheid om zich in betreffende
situatie staande te houden vindt vaak zijn directe
oorzaak in de fragiliteit die wordt veroorzaakt
door de pathologie waar de patiënt eventueel
aan lijdt en waar men de diagnose zal kunnen
stellen in een tweede fase van hospitalisatie.
De beslissing om een patiënt in een psychiatrische
afdeling op te nemen is dus zeer belangrijk
in het breder therapeutisch proces daar zij zowel
een klinische als een situationele diagnose
noodzaakt.
Deze beslissing staat toe aan de patiënt en aan
de behandelende dokter om de hospitalisatie
in een breder kader te plaatsen met name
het kader van wat de patiënt heeft ervaren.
Deze manier van doen bereidt de patiënt voor
om nieuwe keuzes te maken, keuzes die hem
geboden worden door een therapeutisch
proces tijdens de hospitalisatie.
Dr Paul De Hertogh
Psychiater
Site St.-Elisabeth - 2 Alice
TIJDSCHRIFT VAN DE EUROPA ZIEKENHUIZEN
19

20
DOSSIER
PSYCHIATRIE
Daghospitalisatie
De psychiatrische dagkliniek van de Europa
Ziekenhuizen site St.-Michiel is een therapeutisch,
artistiek en sportief centrum.
Het is een plaats waar jonge volwassenen
en volwassenen terecht kunnen die aan hun
levensproblemen willen ontsnappen.
De dagkliniek en haar multidisciplinaire ploeg
stellen tijd en plaats ter beschikking waar
activiteiten, projecten, uitvindingen en creaties
mogelijk zijn, die aan iedereen de gelegenheid
kunnen bieden om de eigenheid van zijn
verlangen te (her)uiten.
Het verblijf van ieder die in de dagkliniek
dag na dag komt zal via het gemeenschaps-
N R 6 - SEPTEMBER 2005
leven aanleiding geven tot een verrijkende
ervaring.
Onthaal en gastvrijheid zijn essentieel.
Het team staat in de eerste plaats in dienst
van de dynamiek van elk individu.
De voorgestelde activiteiten zijn schilderen,
werken met klei, ceramiek maken, koken,
muziek spelen, tuinieren, klimmen, joggen,
stretchen, relaxeren, turnen, dansen, toneel
spelen en andere activiteiten die de patiënten
wensen te doen.
De opnameprocedure bestaat uit twee
gesprekken met Benedict Amory of Nancy
Psychiatrische dienst aangesloten
bij APSY-UCL
De psychiatrische afdeling gelegen op de
site St.-Michiel is stichtend lid van de APSY-
UCL, een vereniging van geestelijke
gezondheidscentra en psychiatrische afdelingen
van de UCL. Deze vereniging heeft als
doel het samenbrengen en het coördineren
van de geestelijke gezondheids-centra en de
psychiatrische afdelingen verbonden aan de
UCL.
Het objectief van dit verbond is vooral de
ethische en theoretische georiënteerde psychiatrie,
de klinische methoden, de opleiding
en het onderwijs, wetenschappelijk onderzoek,
sociale en politieke integratie en een internationale
uitwisseling.
“De bestaande vereniging baseert haar
werking op de kliniek als ontmoetingsplaats,
telkens weer origineel, met 1 of meer mensen
die psychisch lijden, en dit met respect voor
hun geschiedenis, keuzes en overtuigingen.
Zij wil de mens steunen als wezen in de
maatschappij, drager van verlangens en
proberend zichzelf te uiten.”
(uit het charter van de APSY-UCL)
Theys, zijnde psychologen, en nadien met
Dr Maldague, de psychiater.
Na deze twee gesprekken wordt de beslissing
van het team aan de patiënt meegedeeld.
De patiënten krijgen de keuze om drie tot
vijf dagen per week te komen al naargelang
de afspraak met de ploeg. De dagkliniek is
alle werkdagen open tussen 9u en 17u.
Het dagverblijf kan beginnen.
Dr Denis Hers
Psychiater
Site St.-Michiel

Psychiatrie “liaison”
DIENST PSYCHIATRIE
Site St.-Michiel
De psychiatrie ”liaison”, ontstaan in de jaren
‘20 in de Verenigde Staten, wordt steeds
meer geïmplementeerd in onze ziekenhuizen.
Zij zorgt voor verbindingen tussen verschillende
invalshoeken: de geneeskunde, de psychiatrie
en de patiënt. De verschillende bevoegdheden
die nodig zijn voor de psychiatrie “liaison” zijn de
volgende: een gedetailleerd mentaal onderzoek
en het interpreteren van de verschillende
gegevens in samenhang met de aanvullende
onderzoeken; het inschatten van de risico’s van
suicidair, agressief en geagiteerd gedrag op een
verpleegafdeling in het algemeen ziekenhuis;
de kennis van de wettelijke, etnische en medische
beginselen, die nodig is voor de zorgvragers
die opgenomen zijn om somatische
redenen en tenslotte de bekwaamheid om in
Theatrale rhapsodie
in psychiatrie
Alle donderdagvoormiddagen wordt, in de
dienst psychiatrie, een theaterworkshop
van anderhalf uur aangeboden aan alle
patiënten.
Men zoekt er de kunst van “het loslaten”…
eerst ademen in stilte
zich uitstrekken als een kat na een lange
slaap
inademen, geeuwen, de mond opensperren,
kijken, zien, luisteren, de ogen sluiten
zich losgooien, snuiven, stampen, slaan,
stappen
nog stappen, de ruimte verzorgen, alleen
en met anderen, klaar, alert
onaantastbaar en betastbaar
tijd hebben, omwegen maken met een
ritme, een bal, muziek
dansen, zingen, lopen, lachen, grote gebaren
maken en hele kleine
een netwerk te kunnen werken met collegageneesheren,
paramedici, maatschappelijk
werkers en families. Meerdere studies
toonden anderzijds aan dat de hospitalisatieduur
sterk beïnvloed wordt door de co-morbiditeit
van psychiatrische en algemene ziekteverschijnselen.
De meest voorkomende psychiatrische pathologieën
zijn stemmingsschommelingen, angststoornissen,
psychosomatische aandoeningen,
afhankelijkheidsproblemen (alcohol-, drug- en
medicatiemisbruik) en psychotische stoornissen.
Naast deze gekende ziektebeelden komen
eetstoornissen, chronische ziekten (dialyse),
problemen verbonden met het levenseinde
en mengvormen van pathologieën (bv
neuropsychiatrische aandoeningen) voor.
zwijgen, aanwezig zijn
iets beters te doen hebben dan gewoon iets
doen
niet in het middelpunt zijn noch de mooiste
balancerend op zijn achterpoten
daar zijn waar het gebeurt
daar zijn, voelen, trillen en aanvaarden
sterk en zacht zijn
zich laten raken door een tekst, een voorstel
zich laten veranderen, verruimen
de tekst dromen, zijn muziek, ademhaling en
taal beleven
niets naar zich toetrekken, forceren, de
woorden smaken
de woorden kauwen en herkauwen
fluisteren, weerstaan, herbeginnen, zweten,
boeren, kotsen
Een nieuwe trend in de opvolging van de patiënt
zijn de consultaties voor tabaksontwenning of
als voorbereiding van een schoonheidsoperatie.
De psychiatrie “liaison” van de Europa Ziekenhuizen
site St.-Michiel tracht de patiënt vanuit
een medisch en psychisch holistisch perspectief
te benaderen, alsook een multidisciplinaire
omkadering te verzekeren.
zich laten gidsen, aanvaarden, zich verzetten,
herbeginnen, vol vertrouwen
zoeken, vinden, verliezen, terug ontdekken,
herbeginnen vol enthousiasme
vertellen en zich vragen waarom
de familie vergeten, met onbekenden spelen
spelen
soms de clown uithangen
spelen
genieten, fonkelen, loslaten en dan lachen
lachen en anderen horen lachen, applaudisseren
en toch aanvaarden
TIJDSCHRIFT VAN DE EUROPA ZIEKENHUIZEN
Dr Caroline DEFER
Psychiater
Site St.-Michiel
Viviane Wansart
Verpleegster
Site St.-Michiel
Leraar in dramatische kunsten
21

VOEL JE GOED
IN JE VEL
Toepassingen van de fotodynamische therapie
in de dermatologie
22
FDT-PRINCIPE
Fotodynamische therapie (FDT) is een behandeling
waarbij een combinatie van een fotosensibiliserende
stof met een aangepaste
belichting toegepast wordt. Het fotosensibiliserend
middel moet zich zo specifiek mogelijk
gaan concentreren in het doelwitweefsel.
De belichting lokt dan een fotodynamische
reactie uit die een oxidatieve stress induceert
met de dood van de cellen als gevolg.
Het fotosensibiliserend middel
Huidig worden precursors van de porfyrines
lokaal gebruikt als fotosensibiliserend middel.
Men gebruikt voornamelijk 5 aminolevulinezuur
(5-ALA) en meer recent een esterderivaat, methyl
aminolevulinaat (MAL), van nature meer lipofiel
(Metvix ® ). Deze kleine moleculen, tegenovergesteld
aan de grote porfyrine moleculen,
kunnen als ze lokaal aangebracht worden de
abnormale lagen van het epidermis indringen
en zich specifiek gaan opstapelen in de dysplastische
en neoplastische cellen waar ze dan
gemetaboliseerd worden in protoporfyrine IX,
het actief fotosensibiliserend middel.
De gezonde cellen worden gespaard.
Lichtbronnen
Het fotodynamisch effect wordt bekomen als
het doelweefsel wordt belicht met een lichtbron
waarvan de golflengte overeenstemt met
de stimulatiegolflengte van het fotosensibiliserend
middel dat gebruikt wordt.
Blootstelling aan de lichtbron
In onze dienst wordt de AKTILITE ® -lamp gebruikt
als lichtbron (lichtemitterende dioden - LED).
Deze dioden produceren weinig warmte en
eisen maar een korte belichtingstijd van het
doelweefsel. Het gaat hier over een rood
zichtbaar licht met een golflengte van 630 nm,
verenigbaar met de absorptiepiek van het
fotosensibiliserend middel.
Het dringt vijf mm diep in de huid. Simpel
gesproken beschouwt men dat, van tien
N R 6 - SEPTEMBER 2005
geproduceerde fotons, er door de lichtbron vijf
gebruikt gaan worden om radicalen te produceren,
vier voor warmte en één voor fluorescentie.
Samenvatting:
Fototherapie bestaat uit drie fasen:
Opgestapeld fotosensibilisator +
specifieke golflengte van licht =
geactiveerd fotosensibilisator.
Geactiveerd fotosensibilisator +
moleculaire zuurstof =
fotosensibilisator + geactiveerde zuurstof.
Geactiveerde zuurstof + doelwitcel =
geoxideerd doelwit.
INDICATIES VAN FOTODYNAMISCHE
THERAPIE
De belangrijkste indicaties zijn:
Multipele en recidiverende actinische keratosen,
basocellulaire carcinomen, spinocellulair
carcinoom in situ of Morbus Bowen.
• Actinische Keratosen (AK)
16 januari 2004
1 ste oktober 2004
15 oktober 2004
DAG 1
DAG 1
DAG 1
Na 2 behandelingen
14 mei 2004
Na 3 behandelingen
25 februari 2005
Na 3 behandelingen
4 februari 2005
Actinische keratosen komen heel frequent voor.
Ze zijn niet alleen precursors van spinocellulair
carcinoom (precancereuse letsels) maar ook
markers voor een verhoogd risico om een
fotocellulair of spino-cellulair carcinoom te
ontwikkelen. Ze worden veroorzaakt door
chronische blootstelling aan zonlicht bij mensen
met een gevoelige, lichte huid.
In zonnige landen wordt AK gediagnosticeerd
bij tachtig procent van de bevolking ouder
dan zestig jaar, met een blanke huid. De
toenemende tijd die besteed wordt aan
buitenactiviteiten, sport, enz… en de huidige
4 MAANDEN
5 MAANDEN
3 MAANDEN 1/2
mode voor een gebruinde huid maken de
blootstelling aan de zon steeds groter met
als gevolg de beschadiging van de huid en
het toenemend aantal precancereuze letsels
en huidkanker bij jongere mensen.
AK vindt men specifiek ter hoogte van blootgestelde
zones zoals het gelaat, de handrug en
schedel bij kale patiënten. Het zijn korstachtige,
grijze, keratotische ruw onscherpe begrensde
maculae. Bij een patiënt met talrijke letsels is het
onmogelijk te voorspellen welk letsel tot een
kankerletsel gaat uitgroeien. Daarom moet men
alle letsels als precancereus beschouwen en ze
dusdanig gaan behandelen.
Sinds 1990 hebben verschillende studies in
Europa de efficiëntie van fotodynamische therapie
bewezen met resultaten tot 88 procent
genezing. Een recente multicentrische studie
met MAL heeft bewezen dat fotodynamische
therapie even efficiënte resultaten oplevert als
cryotherapie maar in combinatie met een beter
cosmetisch resultaat.
• Spinocellulair carcinoom in situ of Morbus BOWEN
3 september 2004
5 maart 2004
7 mei 2004
DAG 1
DAG 1
DAG 1
Na 3 behandelingen
26 november 2004
Na 3 behandelingen
11 maart 2005
Na 3 behandelingen
15 oktober 2004
Morbus bowen is een "in situ" vorm van
spinocellulair carcinoom (intra-epitheliaal
carcinoom).
De evolutie gebeurt zeer traag. Een invasief
spinocellulair carcinoom komt pas laattijdig
voor, na maanden of jaren evolutie.
Morbus Bowen is zeldzaam voor de leeftijd
van vijftig jaar, de meeste letsels worden
vastgesteld na de leeftijd van zestig met
een piek rond de zeventig jaar. Het letsel is
meestal uniek aanwezig.
Morbus Bowen verschijnt meestal als een
donkerrode vlek met een scherp begrensde,
doch onregelmatige rand. Ze kan geïnfiltreerd
3 MAANDEN
1 JAAR
10 MAANDEN

zijn of niet en breidt heel langzaam centrifugaal
uit zonder centrale opklaring. Men vindt
vaak korstjes of schilfers terug. Morbus Bowen
komt meestal voor op zones die blootgesteld
worden aan de zon.
Localisatie op het been komt voor in zestig
procent van de gevallen.
Talrijke studies hebben duidelijk gemaakt dat
therapeutische resultaten (genezing van de
letsels) en het aantal recidieven na drie à zes
maanden beter waren met fotodynamische
therapie dan met cryotherapie evenals met
5-fluoro-Uracil.
Er waren minder neveneffecten voor dezelfde
pijn en ook een beter cosmetisch resultaat.
• Basocellulair carcinoom
basocellulair oppervlakkig
carcinoom
basocellulair oppervlakkig
carcinoom
basocellulair oppervlakkig
carcinoom
basocellulair nodulair
carcinoom
DAG 1 - 3/09/2004
DAG 1 - 16/04/2004
DAG 1 - 19/03/2004
DAG 1 - 22/10/2004
Na 3 behandelingen
Na 3 behandelingen
Na 3 behandelingen
Na 3 behandelingen
4 februari 2005
Een basocellulair carcinoom is een kwaadaardige
tumor die vooral voorkomt bij mensen met een
bleke huid. Het is niet alleen de meest voorkomende
huidkanker, maar ook de meest
voorkomende van alle kankers.
Basocellulair carcinoom komt meestal voor
op zonblootgestelde zones en specifiek ter
hoogte van het gelaat. Blootstelling aan
UV-stralen is belangrijk, deze blootstelling
induceert DNA-mutaties in het epidermis maar
gaat ook het imuunsysteem onderdrukken
met als gevolg dat het organisme de
kwaadaardige cellen niet meer kan herkennen
noch vernietigen.
6 MAANDEN - 25/02/2005
1 JAAR - 18/04/2005
7 MAANDEN - 20/10/2004
3 MAANDEN 1/2
Er bestaan verschillende vormen van basocellulair
carcinoom:
• Vlakke vorm met parelachtige rand.
• Nodulaire vorm
• Oppervlakkige vorm (“pozetoïd”)
• Geülcereerde vorm (“ulcus rodens”)
• Sclerodermiform
• Gepigmenteerde vorm
Wat de oppervlakkige vormen betreft, hebben
studies bewezen dat er een heel goede respons
tot fotodynamische therapie was.
Fotodynamische therapie blijkt dus de beste
behandeling te zijn voor grote en talrijke
superficiële basocellulaire carcinomen, met even
goede resultaten als cryotherapie maar met
een beter cosmetisch resultaat.
Wat de nodulaire vormen betreft, moet men
eerst de tumor kleiner maken met curettage
om een goede respons met fotodynamische
therapie te bekomen.
Een gerandomiseerde studie gepubliceerd in
2004, vergeleek de FDT met heelkunde en
toonde aan dat:
• Drie maanden na behandeling was er een
complete klinische respons in 91% van de
groep die behandeld werden met fotodynamische
therapie tegen 98% die behandeld
werden met heelkunde.
• Na twaalf maanden was er 86% genezing
in de groep fotodynamische therapie en
98% in de groep heelkunde.
• Na vierentwintig maanden 76% genezing in
de groep fotodynamische therapie tegen
96% in de groep heelkunde.
Neveneffecten vermeld door de patiënten
tijdens de procedure waren meer frequent met
fotodynamische therapie, maar het cosmetisch
resultaat is beter.
Sclerodermiforme basocellulaire carcinomen en
gepigmenteerde basocellulaire carcinomen zijn
geen indicaties voor fotodynamische therapie.
Door het feit dat ze diep in de dermis dringen
en gezien de fibrose bij de sclerodermiforme
basocellulaire carcinomen kan het fotosensibiliserend
middel niet goed in de tumor verspreid
worden en zijn doel dus niet bereiken.
In de gepigmenteerde basocellulaire carcinomen
kan het zichtbaar licht precies wegens de
pigmentatie onvoldoende diep in het weefsel
binnendringen om het therapeutisch effect
uit te oefenen.
Andere indicaties
De meest bestudeerde indicaties zijn: psoriasis,
acne, condylome acuminata, verruca vulgaris,
Klinische Casus
enz… Fotodynamische therapie zou ook een
indicatie kunnen zijn in de esthetische geneeskunde,
op het vlak van “fotoverjonging”.
FOTOTHERAPIE IN DE PRAKTIJK
De behandeling bestaat uit volgende fasen:
1.Voorbereiding van de letsels
Vooraleer men METVIX ® gaat aanbrengen, is het
belangrijk korstjes en schilfers te verwijderen
door curettage. Het aanbrengen van keratolytische
preparaten 10 tot 15 dagen maakt dit nog
gemakkelijker. Zeer keratotische letsels maken
de verspreiding van het fotosensibiliserend middel
in de tumor moeilijker en zijn ook een belemmering
voor een goede penetratie van het licht.
2.Aanbrengen van METVIX ®
METVIX ® wordt in een dun laagje van één mm
dik op het letsel aangebracht en vijf tot tien mm
op de huid rondom.
Het letsel wordt bedekt met een occlusief
verband met daarover een ondoorschijnend verband
om de te behandelen zone tegen het licht
te beschermen.
Daglicht zou METVIX ® binnen het uur kunnen
beschadigen. Na het aanbrengen van METVIX ®
moet men drie uur wachten vooraleer het
letsel mag belicht worden.
De patiënt kan gedurende die drie uur wachten
of naar huis gaan.
3.Belichting
Voor de belichting wordt het occlusief verband
verwijderd en de resterende crème verwijderd.
De belichtingstijd is afhankelijk van het lamptype,
de vereiste dosis en de lichtintensiteit.
Met de AKTILITE ® LED (LIGHT EMITTING DIODES)
die wij gebruiken is de belichtingstijd ongeveer
acht tot tien minuten.
De patiënt mag dan het ziekenhuis verlaten
en zijn bezigheden hervatten.
4.Vereiste behandelingen
Volgens de literatuur en onze eigen ervaring
zijn de volgende behandelingen nodig:
• matige dysplastische, actinische keratosen:
2 behandelingen
• ernstige dysplastische, actinische keratosen:
3 behandelingen
• basocellulair carcinoom: 3 behandelingen
• Morbus Bowen: 3 behandelingen
Het interval tussen 2 behandelingen bedraagt
7 tot 15 dagen.
5.Controle na behandeling
Controle wordt na één, drie, zes maanden
TIJDSCHRIFT VAN DE EUROPA ZIEKENHUIZEN
Dr Véronique Van Den Haute
Dermatologe
Sites St.-Elisabeth - 2 Alice
23

VOEL JE GOED
IN JE VEL
Toepassingen van de fotodynamische therapie
in de dermatologie (vervolg)
24
en één jaar gepland en daarna jaarlijks. Bij
twijfel wordt er een biopsie verricht.
NEVENEFFECTEN
Neveneffecten zijn meestal akuut en weinig
uitgesproken.
Pijn:
Tijdens de behandeling wordt door veel
patiënten een pijnsensatie waargenomen
gaande van een prikkend tot een hevig
brandend gevoel.
Pijn is evenredig met de te belichten oppervlakte
en meer uitgesproken bij een behandeling
van het gelaat en décolleté. Deze pijn wordt
toegeschreven aan de zenuwstimulering en
de vernietiging van zenuwvezels als gevolg
van de techniek.
Verstuiving van koud water tijdens de belichting
wordt systematisch uitgevoerd in combinatie
met inname van klassieke pijnstillers voor
matige pijn.
Erytheem, vesikels, korsten:
Erytheem is aanwezig op het einde van de
belichting, rond de behandelde zone.
Het neemt maximaal toe tijdens de eerste dagen
na de behandeling en kan soms enkele weken
aanwezig blijven.
Vesikels, blaren, ulceraties met korsten komen
bij ongeveer 5% van de patiënten voor als
gevolg van de brandwond die de techniek
aanricht.
Een antiseptische behandeling tweemaal daags
is hier nodig om infectie te voorkomen.
Hyper-/Hypo pigmentatie:
Hyperpigmentatie of hypopigmentatie kunnen
voorkomen na de behandeling, meestal trekt
dit weg na enkele maanden.
Fotoprotectie van de behandelde zones is nodig
gedurende twee maanden na de behandeling.
Sites St.-Elisabeth - 2 Alice
Tel.: 02 373 17 20 - 02 373 47 04
Dr Véronique VAN DEN HAUTE
Dr Francis AUPAIX
Dr Geneviève PHILIPPART
N R 6 - SEPTEMBER 2005
INDICATIES EN CONTRA-INDICATIES VAN DE
TECHNIEK
“Evidence based” indicaties
• Niet hyperkeratotisch actinische keratosen
• Oppervlakkige basocellulaire carcinomen
• Morbus Bowen (epidermoïd carcinoom in situ)
• Nodulair basocellulair carcinoom alleen maar
als de andere behandelingen niet gebruikt
kunnen worden en mits de juiste voorbereiding
Contra-indicaties:
• Hypersensibiliteit aan 5 ALA, MAL of excipiens
• Porfyriën (veralgemeende fotosensibiliteit)
• Sclerodermiform basocellulair carcinoom
(te diep)
• Gepigmenteerde basocellulaire carcinomen
(het pigment gaat de lichtpenetratie blokkeren)
• Spinocellulair carcinoom (metastaseringsrisico
is te hoog)
• Melanoom (het pigment gaat de lichtpenetratie
blokkeren + een te hoog metastaseringsrisico)
TERUGBETALINGSMODALITEITEN EN CRITE-
RIA VAN FOTODYNAMISCHE THERAPIE IN
BELGIË
Belgisch staatsblad van 19/02/2004 - p 9977 -
paragraaf 294:
De specialiteit Metvix ® (methylaminolevulinaat
160 mg/g – firma Galderma) wordt enkel terugbetaald
als zij wordt gebruikt bij volwassenen
voor de behandeling van:
• Dunne, niet hyperkeratotische en niet gepigmenteerde
actinische keratosen van het gelaat
of de hoofdhuid en tegelijk:
• Ofwel een behandeling met cryotherapie of
5FU onvoldoende resultaat heeft opgeleverd
• Ofwel de patiënt minstens 10 letsels vertoont
• Ofwel de letsels recidiverend zijn
• Ofwel van oppervlakkige en/of nodulaire
basocellulaire carcinomen als de andere beschikbare
therapieën niet geschikt zijn
omwille van mogelijk aan de behandeling
gerelateerde morbiditeit en/of slechte cosmetische
resultaten zoals:
• Letsels centrofaciaal of ter hoogte van de oren
• Letsels op een door de zon ernstig beschadigde
Dienst Dermatologie
huid
• Uitgebreide letsels
(groter dan 10 mm diameter)
• Recidiverende letsels
De specialist-geneesheer in de dermatologie
stuurt een omstandig verslag naar de controlerende
geneesheer waarin hij bewijst dat de
patiënt wel aan de bovenvermelde criteria
beantwoordt. Hij moet ook een foto van de letsels
in het rapport beschikbaar houden.
Metvix ® wordt voorlopig enkel terugbetaald
in het ziekenhuis. De terugbetaling wordt
gedaan op basis van een tarificatie-eenheid van
0,2g terwijl de totale inhoud van de tube 2g is.
CONCLUSIE
Topische fotodynamische therapie is een nietinvasieve
behandeling die ambulant gebeurt
zonder anesthesie, noch heelkundige ingreep.
Ze moet beschouwd worden als een interessant
alternatief in de behandeling van actinische
keratosen, Morbus Bowen en oppervlakkige
basocellulaire carcinomen.
De aantrekkingskracht van deze techniek ligt
vooral in het sterke onderscheid dat ze maakte
tussen tumoraal weefsel en gezond weefsel.
Heel goed verdragen en beter aanvaard op
cosmetisch vlak, lijkt deze nieuwe en
gemakkelijke techniek een veelbelovende
dermatologische toekomst tegemoet te zien.
Te volgen...
Site St.-Michiel
Tel.: 02 737 84 55
Dr Béatrice FOLLET
Dr Anne-Françoise LECLERC
Dr Isabelle TROMME
Dr Véronique Van Den Haute
Dermatologe
Sites St.-Elisabeth - 2 Alice
Tel.: 02.373.17.20 - 02.373.47.20

TIJDSCHRIFT VAN DE EUROPA ZIEKENHUIZEN
25

26
WAARVOOR
DIENT DEZE MACHINE ?
Het EEG
WAT IS NOG HET NUT VAN HET EEG NAAST DE MODERNE TECHNIEKEN VAN CEREBRALE BEELDVORMING?
Het EEG is een niet-invasief onderzoek dat op
elk ogenblik toelaat de functionele toestand
van de hersenen te evalueren. Enerzijds
onvervangbaar in geval van epilepsie, laat het
EEG anderzijds ook toe in bepaalde klinische
situaties (confusie, bewustzijnsstoornissen,
coma) een cerebraal dysfunctioneren aan te
tonen. Afwijkingen, al dan niet specifiek,
kunnen worden vastgesteld terwijl morfologische
onderzoeken normaal zijn.
Voornaamste indicaties van het EEG:
- Epileptische manifestatie
- Onverklaard bewustzijnsverlies
- Confusionele toestand
- Cognitieve stoornissen
- Delirante opstoot
- Bewustzijnsstoornissen, coma
- Hepatische encefalopathie
- Bepaalde infecties van het centraal
zenuwstelsel
- Diagnose van hersendood
WAT IS EEN ELECTRO-ENCEFALOGRAM ?
De electrische hersenschors-activiteit (cfr. infra)
wordt geregistreerd met behulp van 10 à 20
electroden die op de hoofdhuid worden
geplaatst. Over elke hemisfeer worden zo
meerdere afleidingen mogelijk (prefrontaal,
frontaal, centraal, temporaal, pariëtaal, occipitaal
en mediaan). Meerdere montages maken
het mogelijk het geheel van de schedeloppervlakte
te onderzoeken volgens verschillende
assen. De registratie duurt 15 à 20 minuten.
De reactiviteit van de EEG-activiteiten wordt
geëvalueerd door het openen der ogen
(verdwijnen van het alpha-ritme). De standaard
gebruikte activatiemethoden zijn de hyperventilatie
(gedurende 3 minuten) en de
intermittente lichtstimulatie. Reeds aanwezige
afwijkingen kunnen hierdoor geaccentueerd
worden en typische epileptiforme afwijkingen
kunnen worden uitgelokt bij een overigens
normaal tracé.
De hersenactiviteit wordt geregistreerd als
golven die elk hun specifieke frequentie,
amplitudo, morfologie, stabiliteit, topografie
en reactiviteit hebben.
Ze worden ingedeeld volgens hun frequentie:
- alpha-ritme: frequentie tussen 8 en 13 Hz.
- thêta-ritme: frequentie tussen 4 en 7,5 Hz.
Normaal EEG: patiënt 29 jaar
Overwegende alpha-activiteit 10 c/s, posterior,
regelmatig, goed actief bij het openen van de ogen.
N R 6 - SEPTEMBER 2005
- delta-ritme: frequentie lager dan 3,5 Hz.
- bêta-ritme: frequentie hoger dan 13 Hz.
Het EEG kan enkel worden geïnterpreteerd
binnen een gekende klinische context.
Het is onmogelijk om te bepalen of een
EEG-activiteit normaal of pathologisch is indien
men geen rekening houdt met de leeftijd, de
bewustzijnstoestand en de fysiologische conditie
van de persoon.
Het normale EEG van een volwassen individu
van middelmatige leeftijd, tijdens kalme waaktoestand,
met ogen gesloten (uitsluiten sensoriële
input) is gekarakteriseerd door een
posterieur alpha-ritme dat, door een beta-ritme
dat vooral geregistreerd wordt over de frontale
en rolandische regio’s en door een intermittent
thêta-ritme dat dikwijls aanwezig is over de
temporale regio’s. Variaties in de waakzaamheid
veroorzaken veranderingen van het
EEG. Tijdens het inslapen verdwijnt het alpharitme
met desynchronisatie van het tracé.
Tijdens de trage slaap vertraagt het EEG, en
meerdere slaapstadia kunnen met hun specifieke
EEG-kenmerken worden onderscheiden.
EEG van het kind: de registratie van de electrische
hersenactiviteit is een simpel en waardevol
diagnosemiddel, bijvoorbeeld om de
normale of pathologische cerebrale maturatie
te evalueren. Bij de prematuur worden snelle,
laaggevolteerde, en niet-gesynchroniseerde
activiteiten geregistreerd. Bij de à term pasgeborene,
is de EEG-activiteit hooggevolteerd,
traag en instabiel. Tot het 2 de -3 de
levensjaar, versnelt en organiseert het EEG
zich steeds meer. Het is pas rond de leeftijd
van 4-5 jaar, dat het EEG van het kind zich
structureert naar het volwassen model, en
het blijft evolueren tijdens adolescentie tot
de leeftijd van 18 jaar.
EEG van de bejaarde: boven de leeftijd van
60 jaar, vertraagt het alpha-ritme met 1/2 à 1/4
c/s per decade. Bij 40% van de personen
ouder dan 60, kunnen deltagolven worden
vastgesteld in de temporale regio’s, meestal
meer links dan rechts.
In geval van epilepsie kunnen verschillende
paroxystische activiteiten worden vastgesteld:
pieken, piekgolven, polypieken en polypiekgolven.
WANNEER IS HET EEG ABNORMAAL?
Ofwel omdat het paroxystische activiteiten bevat
(cfr. supra), ofwel omdat het elementen bevat
die, rekening houdend met de leeftijd en
bewustzijnstoestand, er normaal gezien
niet zouden mogen in optreden (bv deltaactiviteit),
ofwel omdat normale elementen
in overmatige hoeveelheid aanwezig zijn
(thêta-activiteit, puntige elementen). Deze
afwijkingen kunnen diffuus, gelateraliseerd
of gelocaliseerd optreden
Het EEG speelt een cruciale rol in geval van
epilepsie. Het kan toelaten de diagnose te
bevestigen alsmede de epilepsie te classifiëren,
waardoor het determinerend kan zijn voor
de keuze van een aangepaste behandeling.
Elk bewustzijnsverlies bij een volwassene of
bij een kind, zeker indien de beschrijving ervan
een epileptisch insult laat vermoeden, is een
formele indicatie voor een EEG.

Enkel de registratie van een crisis kan de
diagnose met zekerheid bevestigen, doch dat
is slechts uitzonderlijk mogelijk in de praktijk.
Doorgaans wordt dus het interkritisch EEG
gebruikt. Wanneer het geregistreerd wordt in
minder dan 12 uur na de crisis, is de rentabiliteit
ervan groter. De dienst neurologie is beschikbaar
om een EEG uit te voeren in urgentie.
Meerdere activatiemethoden worden gebruikt
om het EEG te sensibiliseren: de hyperventilatie
en de intermittente lichtstimulatie worden
systematisch uitgevoerd (voor fotosensibele
epilepsie).
Het 24 uren EEG, net als het EEG na slaapdeprivatie,
zijn nuttig in de diagnose van epilepsie
wannneer het standaard EEG normaal is.
Het 24 uren EEG laat bovendien toe de slaap
te registreren, tijdens dewelke de afwijkingen
in alle typen van epilepsie méér kunnen worden
teruggevonden, en nog het meest in geval van
de gegeneraliseerde en de psychomotorische
vormen.
Wanneer het standaard EEG normaal is en de
anamnese laat niet toe te differentiëren tussen
een epileptische aanval en een “pseudo-”
(psychogene) crisis, kan een langdurige video-
EEG registratie geïndiceerd zijn. Andere
activatiemethoden, zoals de slaapdeprivatie
en het toedienen van epileptogene medicatie
kunnen dan worden toegepast.
Het EEG is eveneens waardevol voor het
evalueren van de therapeutische respons op
anti-epileptica evenals voor het beslissen
een behandeling te stoppen. In geval van
refractaire epilepsie laat de injectie van een
benzodiazepine toe de reactiviteit van
paroxystische afwijkingen te testen of een
focalisatie terug te vinden wanneer het EEG
diffuse afwijkingen vertoont.
In de oppuntstelling van een confusionele
toestand waarvan de oorzaak niet duidelijk is,
speelt het EEG eveneens een belangrijke rol.
Dankzij het EEG kan de diagnose worden
georiënteerd naar bijvoorbeeld een aspecifieke
encefalopathie, een niet-convulsieve status,
een metabole encefalopathie, een intoxicatie,
een postkritische toestand.
Een niet-convulsieve status wordt vaak
gekenmerkt door polymorfe en discrete
klinische manifestaties, zoals confusie samengaand
met automatismen, spraak- en/of
geheugenstoornissen; vandaar het nut van het
EEG dat, in tegenstelling tot de kliniek, typische
afwijkingen kan vertonen. Te vermelden dat
een dergelijke status bij de bejaarde kan
veroorzaakt worden door de plotse sevrage
van Benzodiazepine.
In geval van een delirante opstoot is het EEG
nuttig om het onderscheid te maken tussen een
acute confusie en een psychiatrische pathologie.
Specifieke EEG-afwijkingen zijn er bij de
metabole en toxische encefalopathie: diffuse
vertraging, vertraging van het alpha-ritme,
trage polymorfe en trifazische trage thêtagolven.
In de meest ernstige aandoeningen,
ontstaat er een globale vermindering van
de voltages van de EEG-activiteit, een vermindering
van reactiviteit op stimuli, burstsupression
gevolgd door een nul-tracé (electrocerebrale
inactiviteit).
Het is meer betrouwbaar om de toestand van
Dr Françoise Piéret
Neurologe
Sites St.-Elisabeth - 2 Alice
de patiënt op te volgen met een EEG in geval
van een hepatische encefalopathie dan met
de ammoniakspiegels.
Bij bepaalde infecties van het centraal zenuwstelsel
heeft het EEG eveneens zijn nut: herpetische
encefalopathie, ziekte van Creutzfeldt-Jakob,
subacute scleroserende panencefalitis.
Karakteristieke afwijkingen zoals periodische
complexen met trifazische golven kunnen
worden geregistreerd.
In geval van coma, is het EEG belangrijk in de
identificatie van de oorzaak, om de diepte van
de coma te evalueren en om de prognose te
bepalen.
Het EEG speelt een cruciale rol in de diagnose
van cerebrale dood.
In de psychiatrie is het EEG geïndiceerd om
organische psycho-syndromen uit te sluiten in
geval van delirium, hallucinaties, geheugenverlies,
mentale confusie… Psychische manifestaties
van een epileptische aanval zijn immers
niet zeldzaam (somatosensoriële, visuele, auditieve,
olfactieve, gustatieve, vertigineuse
hallucinaties, cognitieve stoornissen, motorische
automatismen,…).
Verschillende exploratie-techieken van het EEG:
- standaard EEG.
- ambulante 24-uurs EEG-regisistratie (Holter
EEG)
- video-EEG registratie
- slaap-EEG (polysomnografie: EEG, EMG
deltoïdeus/kin, ECG, thoraco-abdominale
bewegingen, zuurstofsaturatie)
- semi-invasieve en invasieve EEG exploratietechnieken
(sphenoïdale of intracerebrale
electroden); bij de pre-chirurgische exploratie
van partiële epilepsie
Ook al moet het electro-encefalogram
imperatief worden getoetst aan de klinische
gegevens, het blijft een essentieel instrument
voor de diagnose van cerebrale aandoeningen.
Het blijft het meest belangrijke aanvullend
onderzoek in de exploratie van epilepsie.
Dr Françoise Piéret
Neurologe
Sites St.-Elisabeth - 2 Alice
02.373.17.50 - 02.373.47.50
Epilepsie - “Absence”: patiënt van 16 jaar
Geïsoleerde bewustzijnswijziging met onderbreking
van de hersenactiviteit gedurende enkele seconden.
Veralgemeende bilateraal synchrone en symmetrische
piekgolven van 3,5 HZ.
TIJDSCHRIFT VAN DE EUROPA ZIEKENHUIZEN
27

IN DE
SCHIJNWERPER
28
Psychiatrie
In de Europa Ziekenhuizen wordt sinds jaren
een psychiatrie uitgeoefend die sociaal
gericht is en enorm groot belang hecht aan
éénieders persoonlijkheid en diens risicofactoren.
Het ziekenhuis streeft ernaar dat iedere patiënt
zo snel mogelijk zijn levenscapaciteit terugvindt
in zijn eigen sociale omgeving. De
diensten werken nauw samen met tal van
ambulante diensten.
Site
St-Michiel
HOSPITALISATIES:
Dr Lutger Hebborn - Tel.: 02.737.85.60
Dr Denis Hers - Tel.: 02.737.83.80
RAADPLEGINGEN:
Dr Tony CLAUS
Dr Caroline DEFER
Dr Lutger HEBBORN
Dr Denis HERS
Dr Daniel MALKA
Dr Robert PFEIFFER
Sites
St.-Elisabeth - 2 Alice
SPOEDGEVALLEN – CRISISCEL:
St.-Elisabeth - Tel.: 02.373.16.00
HOSPITALISATIES:
2 Alice - Tel.: 02.373.16.00
1. Dr Paul De Hertogh
2. Dr Ignace Lindemans
3. Dr Frederike Van Raemdonck
N R 6 - SEPTEMBER 2005
De Psychiatrie op de site St.-Michiel is stichtend
lid van de APSY-UCL, en bestaat uit 4
eenheden die een entiteit vormen:
de hospitalisatie-afdeling, het daghospitaal, de
dienst “psychiatrisch advies” in medische en
heelkundige afdelingen en de raadplegingen.
De Psychiatrie op de site St.-Elisabeth – 2
Alice werkt; enerzijds, in het kader van de
crisiscel in St.-Elisabeth nauw samen met de
Psychiatrische ploeg St.-Michiel
Psychiatrische ploeg St.-Elisabeth - 2 Alice
MUG en acute hospitalisatiebedden en heeft,
anderzijds, een dienst psychiatrische hospitalisatie
in 2 Alice. Een medische psychiatrische
permanentie wordt steeds verzekerd voor
beide functies.
Daarenboven heeft een raadpleging plaats
na afspraak en de linkdienst wordt verzekerd
door de andere medico-chirurgicale diensten
van de sites.
Dr Dominique VOSSEN
Tel.: 02.737.85.60
RAADPLEGING PSYCHIATRIE VOOR BEJAARDEN
Dr Bernadette SPRIMONT - Tel.: 02.737.85.60
DAGHOSPITAAL
Dr Patrick MALDAGUE - Tel.: 02.737.84.02
INTRA MUROS ADVIES
Dr Caroline DEFER - Tel.: 02.737.85.60
1. Dr Patrick Maldague
2. Dr Denis Hers
3. Dr Daniel Malka
4. Dr Caroline Defer
5. Dr Franz Lutger Hebborn
1 2 3 4 5
RAADPLEGINGEN:
St.-Elisabeth - 2 Alice
Tel.: 02.373.17.50 - 02.373.47.04
Dr Paul DE HERTOGH
Dr Ignace LINDEMANS
Dr Frederike VAN RAEMDONCK
1 2 3

Een schilderatelier
op Psychiatrie?
Afgezien van de technische vaardigheden is
de schilderkunst bovenal een soort van kijk
op de wereld en een manier om je innerlijke
energie te ontdekken. Het is een taal die
iets zegt over de ziel, die zich slechts zo kan
uiten. Het is een gevoelstaal.
Iemand vergezellen in dit creatieproces, is hem
deze taal van gevoelens helpen ontdekken.
Het is hem helpen de beelden uit zijn innerlijke
wereld op een rijtje te zetten. Het is hem
uitnodigen tot een dialoog met de materie,
kleur, ritme, dit alles in één penseelstreek.
Het is de patiënt helpen zich te durven laten
gaan om hem mee te nemen naar een toestand
van verrassing. Zich storten in een speels
avontuur om zich te laten verrassen, niet op
voorhand weten wat men gaat doen… Zich
in beweging zetten, gewoon “doen” en
“kunnen” aan de kant laten. Het gaat er niet
om iets "moois" te maken met de patiënt maar
om een naakte expressie aan te moedigen.
Zijn werk verwelkomen, aanmoedigen en
hem als persoon te waarderen. “Heb ik dat
gedaan?”, zal hij dan zeggen. De werken zelf
zijn dikwijls weinig overtuigend maar mogen
er zijn. Het gaat er vooral om dit creatief proces
aan te vatten en om af te rekenen met dooddoeners
als “schilderen is moeilijk”, “ik kan
niet tekenen”, of “het zou toch niet mooi zijn”.
Dit schilderatelier is dus geen bezigheidstherapie.
Het is een taal, die van de schilderkunst. We
spreken over het warme en het koude, het
vlakke en het ruwe, het lege en het volle,
het ronde en het rechte… nooit geven we
een analyserende of psychologiserende
interpretatie. De begeleiding in de eerste
stappen van de schilderkunst, is immers voor
iedereen verschillend en vergt een sociaal
en technisch engagement. Dit kan dankzij
het vertrouwen dat het ziekenhuis stelt in
het werk van een artiest in zijn dienst psychiatrie.
Wij beperken ons tot schilderen en boetseren.
Dit laatste is een andere vorm om zich emotioneel
uit te drukken.
HARTEDIEF
Er is geen enkele verplichting deel te
nemen...De patiënten worden uitgenodigd
zich in te schrijven.
Soms is er niemand. Dan ga ik zelf aan het werk
of laat ik iemand poseren… Er gebeurt iets…
Men komt kijken… Het werkt aanstekelijk: de
magie werkt of ze werkt niet.
“N. heeft deelgenomen aan meerdere ateliers.
Ze begon wolken te schilderen. Eerst een
monotone achtergrond, na een tijdje enkele
wolken. Ze is niet tevreden. Ik toon haar de
wolken door het raam: er zijn meerdere
lagen, sommigen glijden voor de anderen.
Nu kan ze diepte geven aan haar tekeningen.
Beetje bij beetje wordt het schilderij rijker aan
texturen. N. begint te spelen met verdunningen,
strijkt meerdere malen haar penseel
over diezelfde plaats en… ‘verven’ wordt
‘schilderen’.”
Zijn deze schilder- of boetseerateliers therapeutisch?
Wij denken dat zij dat kunnen zijn indien zij
spontaan of ‘niet geforceerd’ ontstaan. Het
is alsof men is beginnen schilderen bij toeval.
Het therapeutisch effect is dan meegenomen.
TIJDSCHRIFT VAN DE EUROPA ZIEKZNHUIZEN
Marie Desbarax
Schilder
animatrice op de site 2 Alice
29

30
UW MENING
18 seconden!…
Het is verbazend te weten dat de huisarts
zijn patiënt gemiddeld 18 seconden na het
begin van de raadpleging onderbreekt.
(“Louvain Médical 2004 – volume 123 – p
S292“). Er blijft niet veel tijd over voor de
patiënt om zich uit te drukken!
In deze eeuw van intense communicatie via
telefoon, fax, e-mail, SMS,… is het noodzakelijk
om onze communicatie met de patiënt
tijdens de raadpleging te herzien.
Sinds een vijftigtal jaren verlaat de geneeskunde
het paradigma van de acute geneeskunde
(diagnose - behandeling - genezing of
overlijden) voor de meer chronische geneeskunde
(diabetes mellitus, cardiovasculaire-,
respiratoire- of gewrichtsaandoeningen,
kankergezwellen,…), aandoeningen die niet
genezen maar wel een levenslange behandeling
vergen, hetgeen een optimaal begrip
en een actieve medewerking van de patiënt
eist. De patiënt is niet meer het voorwerp van
de behandeling, maar wel het onderwerp.
Laat ons opnieuw leren naar de patiënt te
luisteren, niet alleen met onze oren maar
ook met onze ogen: de patiënt moet zien
dat de arts naar hem luistert. Laat ons proberen
hem niet vroegtijdig te onderbreken
(18 seconden!) en laat ons wachten vooraleer
nota’s te nemen of op ons toetsenbord te typen.
OPROEP
Andere ideeën, rubrieken, voorstellen,…?
Uw suggesties zijn welkom
op het redactieadres:
EUROSCOOP
Site St.-Elisabeth
De Frélaan 206 • 1180 BRUSSEL
euroscoop@europaziekenhuizen.be
N R 6 - SEPTEMBER 2005
Een doeltreffende anamnese zal ons immers
in 80% van de gevallen de diagnose geven.
Laten we nadien de klinische denkwijze, de
bijkomende onderzoeken en het doel van
deze onderzoeken uitleggen.
Waarom niet vragen of hij alles goed begrepen
heeft, wat hij begrepen heeft, of hij verder nog
vragen heeft?
Woorden maar ook schema’s, tabellen en
brochures kunnen ons hierbij helpen.
In vele gevallen zullen we de binaire relatie met
de patiënt moeten verlaten om de familie in
het therapeutisch proces in te schakelen, bijvoorbeeld
in het geval van drugsverslaving bij
een tiener, bij diabetespatiënten om het
opvolgen van het dieet en de glycemieregeling
te bevorderen, bij chemotherapie,…
Dit is nog onvoldoende, het is noodzakelijk
om deze drieledige relatie uit te breiden naar
de specialist. De patiënt moet voelen dat
het doorverwijzen naar een collega-specialist
geen uitvlucht is maar wel het raadplegen van
een bijkomende competentie.
Dit impliceert wel dat de relatie huisarts-specialist
collegiaal verloopt in de zin dat twee
confraters voor hetzelfde doel werken: de
gezondheid en het welzijn van de patiënt.
Dr Philippe Joyeux
Huisarts
Laten we daarom onze relatie huisarts-specialist
verbeteren: laat het contact niet louter
schriftelijk blijven maar ook via loc-vergaderingen,
workshops en andere bijeenkomsten
gebeuren.
Dit is de uitdaging: een nieuwe vierledige
relatie “patiënt-familie-huisarts-specialist”
scheppen!
In de geneeskunde mag de communicatie
niet enkel technische middelen gebruiken,
onze menselijke bijzonderheden moeten naar
voor komen: onze aandacht, onze blik, onze
woorden, onze gevoelens, onze gebaren, onze
collegialiteit.
VOLGEND NUMMER :
TABACOLOGIE
Dr Philippe Joyeux
Huisarts