Psychiatrie - Europa Ziekenhuizen

12
DOSSIER
PSYCHIATRIE
Wat maakt de psychiatrie
zo specifiek ?
Psychiatrie wordt dikwijls beschouwd als
een bijzondere vorm van geneeskunde, in
zekere zin zelfs eigenzinnig en marginaal.
Wat er in die wereld omgaat, lijkt duister en
als de wereld van psy’s van zich laat horen
wordt deze wereld nog vreemder en donkerder.
Het beeld buiten de normen van patiënten in
crisis lijkt besmettelijk te zijn voor de begeleiders.
Het volksgeloof wil dat de psychiater
“zotter” is dan zijn patiënt, verantwoordelijk
voor wat hem overkomt. Waanzin laat niemand
onverschillig, ze bevindt zich voorbij een grens
die ieder hoopt nooit te moeten overschrijden
en die toch niet ver van ons ligt. De mogelijkheid
om vaste grond te verliezen bestaat voor
iedereen en is een onderdeel van het menszijn.
Het is een mogelijkheid die men liefst
terzijde wil laten en diegenen die er zich
bevinden, zijn uitgesloten uit de wereld van de
anderen en uit het normaal functioneren.
Ze worden representatief voor iets totaal
anders dat het verbeeldingsvermogen te boven
gaat.
Om beter onze eigenheid te verwoorden,
wil ik enkele bedenkingen formuleren over
de krachtlijnen van ons werk.
Het ziekenhuis als ontmoetingsplaats
Werken in de psychiatrie is eerst en vooral
het ontmoeten van de andere.
De andere in zijn eigenheid, in zijn uniek zijn.
Elke persoon die wij ontmoeten is zeer specifiek,
elk individu wordt gevormd door zijn eigen
ervaringen en de problemen die hij ontmoet
kunnen enkel worden ontcijferd aan de hand
van hetgeen hij erover kan zeggen.
Tijdens de crisissituaties die leiden tot een
hospitalisatie, blijft de eerste remedie een
welwillend luisterend oor dat zal toelaten zin
te geven aan wat geen zin meer zou hebben.
Deze ontmoeting die aan onze patiënten
toelaat zichzelf te herontdekken en herboren
te worden, is niet programmeerbaar, is geen
automatisme en gebeurt dikwijls waar en wanneer
men het niet verwacht.
Een psychiatrische afdeling is dus een plaats
waar men probeert de mogelijkheden te
optimaliseren om een ontmoeting mogelijk
te maken ongeacht of het is met de dokter,
de verpleegkundige, de animatoren of de
andere patiënten. Vandaar de verscheidenheid
N R 6 - SEPTEMBER 2005
aan creatieve activiteiten, gespreks- en uitwisselingsgroepen,
mogelijkheden tot expressie,
waarover u in dit nummer verschillende
verslagen zal vinden.
De behoefte aan interdisciplinair teamwerk
Een ander ontmoeten vereist beschikbaarheid
en een zeer persoonlijke creativiteit.
Tijdens een ontmoeting engageert iedereen
zich meer dan hij zich inbeeldt en gebruikt hij
zijn eigen kennis bewust en onbewust.
Hierbij zijn we ver af van het toepassen van
een richtlijn of een bepaalde techniek. Het
is noodzakelijk een beroep te doen op de
subjectiviteit van elk teamlid en hem toe te
laten zich zo goed mogelijk te ontplooien ten
behoeve van het collectief. Vandaar de noodzaak
aan frequent overleg tussen verzorgers,
aan synthesevergaderingen om een éénduidige
aanpak t.o.v. elke patiënt te bewaren.
De bijzondere relatie tussen de patiënt en
zijn symptomen
Onze medische en paramedische studies
hebben ons gevormd om rekening te houden
met de symptomen van de patiënten en om
ons in te zetten om deze te doen verdwijnen.
Genezen is één van de idealen die ons
gemotiveerd heeft om dit werk te doen.
Toch herinnert de dagelijkse ontmoeting
met de patiënten ons steeds weer aan hun
gehechtheid aan hun symptomen, wat in
tegenspraak lijkt met hun verlangen om te
genezen.
Het symptoom is een manier om een ‘levensmoeheid’
uit te drukken, dat niet anders kon
worden verwoord of dat nooit kon worden
gehoord. Vandaar het belang te luisteren, te
begrijpen en te ontcijferen wat er zich bij die
persoon afspeelt, op dat bepaald moment van
zijn leven, in samenhang met zijn eigen geschiedenis.
In veel gevallen is het symptoom een
oplossing alvorens een probleem te worden.
Dat is vooral opvallend bij alcoholisme of
druggebruik. In het begin geeft het gebruik
van het product een ontspannend gevoel,
rust, bevrediging , troost… Pas in een latere
fase wordt het effectief een probleem en een
ontwenning vereist het zoeken naar andere
oplossingen en naar het op een andere manier
verwoorden van het lijden.
De sociale dimensie is steeds aanwezig
De psychiatrie is dikwijls de plaats om een
onbehaaglijk gevoel te kunnen uiten. De
kwetsbaarheid van de sociale banden in onze
maatschappij, het isolement, de eenzaamheid
werken de decompensatie van onze patiënten
in de hand en dwingen ons ertoe met die
dimensie rekening te houden.
Werken met families
De meerderheid van de zorgvragers heeft een
familie die onder de situatie lijdt en die soms
heel het gemeenschappelijk leven hebben
gereorganiseerd in functie van de ziekte
van de patiënt. Toch krijgen veel symptomen
hun echte betekenis pas in functie van de
context waarin ze ontstaan zijn. De familie
neemt alle rollen op zich, die van steun, van
toevlucht, van slachtoffer, van aanklager, van
schuldige,…
Het ontmoeten van de families gedurende de
hospitalisatie is van grote hulp bij het tot
stand brengen van een coherent therapeutisch
project en biedt de mogelijkheid rekening te
houden met belangrijke factoren ten aanzien
van de evolutie van de patiënt. Dit instrument
hanteren we dus heel vaak.
In een netwerk werken
Ideaal gezien is de hospitalisatie slechts een
beperkte schakel in het gevarieerde therapeutische
traject van onze zorgvragers. Na de
hospitalisatie is een ambulante opvolging
vaak nodig en deze vereist de samenwerking
tussen verscheidene medespelers: de huisarts,
diensten voor psychiatrische zorg, sociale
diensten.
We hebben een regelmatige samenwerking met
veel andere hulpdiensten, die heel complementaire
functies hebben ten opzichte van de onze.
Contacten tussen de verschillende instellingen
vergemakkelijken de overgang van patiënten
van de ene instelling naar de andere en verruimen
hun evolutiemogelijkheden. Deze moeten
dus aangemoedigd worden.
Dr Denis Hers
Psychiater
Site St.-Michiel