DE SCHILDKLIER - Cliniques de l'Europe
DE SCHILDKLIER - Cliniques de l'Europe
DE SCHILDKLIER - Cliniques de l'Europe
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN<br />
Site St-Elisabeth<br />
| www.europaziekenhuizen.be • euroscoop@europaziekenhuizen.be |<br />
Site St-Michel<br />
N r 11 • Mei 2008<br />
AFGIFTEKANTOOR : BRUSSEL X<br />
<strong>DE</strong> <strong>SCHILDKLIER</strong><br />
Site 2 Alice
ACNÉ<br />
Photo<strong>de</strong>rm AKN<br />
SPF 40<br />
Spray<br />
Crème<br />
Een doeltreffen<strong>de</strong> zonnebescherming<br />
moet efficiënt zijn tegen UVB,<br />
maar ook tegen UVA-stralen.<br />
Photo<strong>de</strong>rm MAX<br />
SPF 50+ UVA 35<br />
HYPERPIGMENTATIE<br />
LITTEKENS<br />
Photo<strong>de</strong>rm SPOT<br />
SPF 50+<br />
Crème<br />
Specifieke zonnebeschermingen<br />
ROODHEID<br />
COUPEROSE<br />
Photo<strong>de</strong>rm AR<br />
SPF 50+<br />
Getinte crème<br />
KIN<strong>DE</strong>REN<br />
Photo<strong>de</strong>rm KID<br />
SPF 50+<br />
Spray<br />
www.bio<strong>de</strong>rma.com<br />
MAXimale UVA-UVB bescherming :<br />
Het nieuw filtrerend systeem van<br />
Photo<strong>de</strong>rm MAX garan<strong>de</strong>ert door een<br />
combinatie van 4 filters een optimale<br />
bescherming tegen UVB stralen en<br />
een maximale UVA bescherming van<br />
35 (in vivo PPDmetho<strong>de</strong>).<br />
MAXimale cellulaire bescherming :<br />
Dankzij het patent : <strong>de</strong> Cellulaire<br />
BIOprotectie®, zorgt Photo<strong>de</strong>rm MAX<br />
voor een doeltreffen<strong>de</strong> bescherming<br />
van <strong>de</strong> cellen tegen <strong>de</strong> scha<strong>de</strong>lijke<br />
effecten van <strong>de</strong> UVA-stralen.<br />
MINERAL<br />
(zon<strong>de</strong>r chemische<br />
filters)<br />
Photo<strong>de</strong>rm MINERAL<br />
SPF 50+<br />
Flui<strong>de</strong><br />
MAXimaal gebruiksplezier :<br />
De zij<strong>de</strong>-achtige en ultra-lichte «New<br />
sensation textuur» geeft <strong>de</strong> huid een<br />
comfortabel en zachtgevoel.<br />
Het is kleurloos en niet vet.<br />
Wenst U meer informatie<br />
over <strong>de</strong> PHOTO<strong>DE</strong>RM<br />
produkten ?<br />
Laboratoire BIO<strong>DE</strong>RMA België<br />
Boulevard <strong>de</strong> France, 9<br />
1420 Braine l’Alleud<br />
b.giroul@bio<strong>de</strong>rma-be.com<br />
Tel +32 (0)2.389.97.49<br />
BRONZ<br />
(Versnelt <strong>de</strong><br />
melanogenese)<br />
Photo<strong>de</strong>rm<br />
BRONZ<br />
SPF 40<br />
Spray<br />
Encart Euroscoop-FR+NL-V1.indd 2 28/05/08 11:30:16<br />
BAY-521-B-06-08
INHOUD<br />
EDITO 04<br />
E. NEWS<br />
- Nieuwe me<strong>de</strong>werkers 05<br />
- Dermatologische therapeutische nieuwighe<strong>de</strong>n 06<br />
- Interculturele bemid<strong>de</strong>ling 07<br />
- Programma voor valpreventie 08<br />
- Klinische casus – Bijdrage van Xolair® in <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling van ernstig astma 10<br />
- Oprichting van <strong>de</strong> kliniek voor a<strong>de</strong>mhalingsallergieën op <strong>de</strong> site St-Michel 12<br />
- Workshops “Training zelfvertrouwen” 12<br />
- De Stone Clinic 13<br />
DOSSIER : <strong>DE</strong> <strong>SCHILDKLIER</strong> 16<br />
- De schildklier in het kort Dr Augustine BESSOMO 14<br />
- Evaluatie en oppuntstelling goiter Dr Valérie GODART 16<br />
- Thyroï<strong>de</strong> en zwangerschap Dr Marina van YPERSELE 18<br />
- Antithyroi<strong>de</strong> antilichamen in het laboratorium Laboteam 18<br />
- Schildklierechografie Dr Vincent STAUMONT 20<br />
- Chirurgische behan<strong>de</strong>ling Dr Pascale CHOUVEL 22<br />
van schildklierpathologieën<br />
- Radio-actief Jodium bij <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling Dr Yvan <strong>de</strong> MEEÛS 23<br />
van goedaardige schildklieraandoeningen<br />
- Aanpak van een struma bij <strong>de</strong> adolescent(e) Dr Frédéric MOTTE 26<br />
HARTEDIEF<br />
- Clair <strong>de</strong> clown 27<br />
WAARVOOR DIENT <strong>DE</strong>ZE TECHNIEK?<br />
- Nieuwe Camera SPECT-CT Dr Yvan <strong>de</strong> MEEÛS 28<br />
Dr Peter MATTHYS<br />
IN PRAKTIJK<br />
- Noodsituaties tij<strong>de</strong>ns het levensein<strong>de</strong> Dr Michel STROOBANT 30<br />
VOEL JE GOED IN JE VEL<br />
- Huid en schildklier Dr Sophie BALASS 32<br />
EVENEMENTEN<br />
- Workshops “pneumologie” in St-Michel 34<br />
VOLGEND NUMMER<br />
- Hartchirurgie 34<br />
St-Elisabeth<br />
De Frélaan 206, 1180 Brussel<br />
Tel. : 02/373.16.11 - Fax : 02/373.18.96<br />
Spoedgevallen 24u/24 - Tel. : 02/373.16.00<br />
St-Michel<br />
Linthoutstraat 150, 1040 Brussel<br />
Tel. : 02/737.80.00 - Fax : 02/737.80.01<br />
Spoedgevallen 24u/24 - Tel. : 02/737.89.00<br />
VERANTWOOR<strong>DE</strong>LIJKE UITGEVER<br />
Dr Marc Van Campenhoudt<br />
HOOFDREDACTEURS<br />
Dr Roxane Audistère<br />
Dr Pierre Nys<br />
COORDINATIE<br />
Dr Roxane Audistère<br />
Mevr. Chantal Dekempeneer<br />
REDACTIERAAD<br />
Dr Dorothée Berben<br />
Dr Leopold Ghijselings<br />
Dr Frédéric Haven<br />
Dr Daniel Hublet<br />
Dr Luca Leone<br />
Dr Carl Salembier<br />
Dr Jean-Marie van Caster<br />
Dr Guy Vielle<br />
GRAFISCHE VORMGEVING & DRUK<br />
Maca-Cloetens<br />
Illustraties : P. Maka<br />
REDACTIE ADRES<br />
Euroscoop<br />
Site St-Elisabeth<br />
De Frélaan 206<br />
1180 Brussel<br />
Tel. : 02/373.16.89<br />
Fax : 02/373.18.96<br />
E-mail : euroscoop@europaziekenhuizen.be<br />
Tijdschrift voor het medisch korps.<br />
Geneesheren die Euroscoop wensen<br />
te ontvangen mogen contact opnemen<br />
met <strong>de</strong> redactie.<br />
SECRETARIAAT<br />
Mevr. Jacqueline Snoeck<br />
De inhoud van <strong>de</strong> artikels valt on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> exclusieve<br />
verantwoor<strong>de</strong>lijkheid van <strong>de</strong> auteurs.<br />
Alle rechten voorbehou<strong>de</strong>n, met inbegrip van vertalingen.<br />
2 Alice<br />
Groeselenberg 57, 1180 Brussel<br />
Tel. : 02/373.45.11 - Fax : 02/373.46.86<br />
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN | 03
EDITO<br />
De lente is er… <strong>de</strong> vlin<strong>de</strong>rs wringen zich uit hun cocon, slaan hun vleugels uit en laten zich wiegen door <strong>de</strong><br />
wind. Met verrukking volgen wij hun kleuren in <strong>de</strong> lucht van <strong>de</strong>ze mooie dagen en vergeten dat “het klappen van een<br />
vlin<strong>de</strong>rvleugel in Parijs enkele weken later een storm kan ontketenen in New York” (naar Edward N. Lorenz).<br />
Precies zo vergaat het ons “innerlijke vlin<strong>de</strong>rtje”.<br />
Een subklinische disfunctie van <strong>de</strong> schildklier volstaat om een crisissituatie te veroorzaken mijlenver daarvandaan,<br />
op een an<strong>de</strong>re plek in het lichaam.<br />
Wij <strong>de</strong>nken dat dit beschei<strong>de</strong>n vlin<strong>de</strong>rtje zich verstopt en zich nooit vertoont…<br />
Maar helaas… een parmantige pirouette, een <strong>de</strong>n<strong>de</strong>ren<strong>de</strong> duikvlucht en al gauw moeten we beroep doen op een<br />
hele formatie vlin<strong>de</strong>rspecialisten.<br />
Deze schalkse <strong>de</strong>ugniet kan zich op elke leeftijd manifesteren, hij flad<strong>de</strong>rt voorbij tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> zwangerschap… en slaat<br />
zelfs zijn vleugels uit wanneer we grijze haren hebben.<br />
Arts en patiënt ontpoppen zich dan tot volleer<strong>de</strong> koorddansers, voortdurend op zoek naar een subtiel evenwicht en<br />
een optimale hormonenspiegel.<br />
Maar voor Euroscoop betekent dit niets nieuws on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> lentezon!<br />
Dit is een zoveelste kans om onze kunsten met precisie uit te voeren. Precisie bij <strong>de</strong> keuze van het on<strong>de</strong>rzoek, maar<br />
ook nauwkeurigheid bij het voorschrijven en <strong>de</strong> opvolging van <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling.<br />
Zo vertrekken we op onze gevleugel<strong>de</strong> ont<strong>de</strong>kkingstocht door <strong>de</strong> aanbevelingen en diagnosemid<strong>de</strong>len die onze<br />
ziekenhuizen bie<strong>de</strong>n.<br />
04 | N r 11 - MEI 2008<br />
Dr Roxane Audistère<br />
Hoofdredacteur
Nieuwe me<strong>de</strong>werkers<br />
Dermatologie<br />
Dr BALASS Sophie<br />
UCL 2003<br />
Dermatologie<br />
Interesse :<br />
algemene en esthetische<br />
<strong>de</strong>rmatologie<br />
Sites St-Elisabeth – 2 Alice –<br />
St-Michel<br />
Oftalmologie<br />
Dr CASTEL Amélie<br />
UCL 1996<br />
Oftalmologie<br />
Interesse :<br />
medische aandoeningen van <strong>de</strong> retina,<br />
neuro-oftalmologie, uveïtis<br />
Site St-Michel<br />
Gynaecologie - Obstetrica<br />
Dr PALGEN Gaëtane<br />
UCL 2002<br />
Gynaecologie - Obstetrica<br />
Interesse :<br />
prenatale zorg<br />
Site St-Michel<br />
Psychiatrie<br />
Dr BASTIN Philippe<br />
UCL 1997<br />
Psychiatrie<br />
Interesse :<br />
psychiatrie voor volwassenen,<br />
psychanalytische psychotherapie<br />
Sites St-Elisabeth – 2 Alice<br />
Gynaecologie - Obstetrica<br />
Dr <strong>DE</strong> <strong>DE</strong>CKER Albert<br />
KUL 2000<br />
Gynaecologie - Obstetrica<br />
Interesse :<br />
pelvische heelkun<strong>de</strong> en prolapsus,<br />
chronische pelvische aandoeningen<br />
Sites St-Elisabeth – 2 Alice<br />
Heelkun<strong>de</strong><br />
Dr VAN ISACKER Tom<br />
VUB 2000<br />
Orthopedie<br />
Interesse :<br />
schou<strong>de</strong>r - elleboog - heup<br />
Site St-Michel<br />
E. NEWS<br />
Heelkun<strong>de</strong><br />
Dr BOMANS Benoît<br />
KUL 1999<br />
Abdominale Heelkun<strong>de</strong><br />
Interesse :<br />
coelioscopie, functionele stoornissen,<br />
obesitas<br />
Sites St-Elisabeth – 2 Alice<br />
Pneumologie<br />
Dr KORN Dana<br />
ULB 1996<br />
Pneumologie<br />
Interesse :<br />
slaapstoornissen, bronchiale<br />
endoscopie en echo-endoscopie<br />
Site St-Michel<br />
Heelkun<strong>de</strong><br />
Dr WESE Sébastien<br />
UCL 2001<br />
Urologie<br />
Interesse :<br />
algemene en pediatrische urologie,<br />
laparoscopie, urethrale heelkun<strong>de</strong><br />
Site St-Michel<br />
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN | 05
E. NEWS<br />
Dermatologische therapeutische<br />
1. Cantharidine… <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ale behan<strong>de</strong>ling<br />
voor het molluscum contagiosum?<br />
Cantharidine is een product dat blaren veroorzaakt. Als het op <strong>de</strong><br />
huid aangebracht wordt, ontstaat een intra-epi<strong>de</strong>rmale loslating<br />
door blaren. Dit product is een alcaloï<strong>de</strong> dat geëxtraheerd wordt<br />
uit een keverachtige, <strong>de</strong> canthari<strong>de</strong>.<br />
Het betreft hier een ou<strong>de</strong> behan<strong>de</strong>lingswijze, die in <strong>de</strong> chinese<br />
geneeskun<strong>de</strong> al verschei<strong>de</strong>ne hon<strong>de</strong>r<strong>de</strong>n jaren gebruikt wordt<br />
voor allerlei ziekten… Het extract werd in <strong>de</strong> jaren 50 gebruikt in<br />
<strong>de</strong> VS en an<strong>de</strong>re geïndustrialiseer<strong>de</strong> lan<strong>de</strong>n voor <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling<br />
van wratten.<br />
In 1962 werd het door <strong>de</strong> FDA afgekeurd omwille van <strong>de</strong> nieuwe<br />
reglementering met betrekking tot <strong>de</strong> productie van <strong>de</strong>ze<br />
substantie. Het werd van <strong>de</strong> markt gehaald en daardoor werd het<br />
gebruik ervan zeldzaam.<br />
Het nut van dit product werd recent geherevalueerd voor <strong>de</strong><br />
behan<strong>de</strong>ling van wratten en mollusca contagiosa.<br />
In <strong>de</strong> praktijk is dit product heel eenvoudig in gebruik.<br />
Er wordt met behulp van een staafje een druppel cantharidine op<br />
het molluscum of <strong>de</strong> wrat aangebracht.<br />
Het product droogt snel op (enkele minuten).<br />
De patiënt krijgt <strong>de</strong> instructie om <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>l<strong>de</strong> zone met water<br />
en zeep te spoelen na 4 tot 6 uren.<br />
Na 24 tot 48 u ontstaat een blaasje op <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>l<strong>de</strong> zone.<br />
In <strong>de</strong> daaropvolgen<strong>de</strong> dagen droogt het blaasje op en na<br />
maximum 10 dagen verdwijnt <strong>de</strong> korst.<br />
De behan<strong>de</strong>ling met cantharidine biedt verschillen<strong>de</strong> voor<strong>de</strong>len<br />
in vergelijking met an<strong>de</strong>re gebruikte technieken. Deze is pijnloos<br />
en laat geen litteken achter (<strong>de</strong> loslating is intra-epi<strong>de</strong>rmaal en<br />
laat het basale membraam intact).<br />
Het is heel efficiënt bij <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling van het molluscum contagiosum,<br />
in 90% van <strong>de</strong> gevallen verdwijnen <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>l<strong>de</strong> letsels<br />
volledig.<br />
De efficiëntie van cantharidine bij <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling van wratten is<br />
niet even spectaculair. Dit product dient dan ook beschouwd te<br />
wor<strong>de</strong>n als een bijkomen<strong>de</strong> behan<strong>de</strong>lingsmetho<strong>de</strong> binnen ons<br />
therapeutisch arsenaal.<br />
Patiënten beschrijven af en toe een verbrandingsgevoel enkele<br />
uren na <strong>de</strong> toepassing. Er zijn ook zeldzame gevallen van<br />
lymfangitis vermeld in <strong>de</strong> literatuur en dit na behan<strong>de</strong>ling van<br />
voetzoolwratten met cantharidine.<br />
Cantharidine is een gif, dat potentieel toxisch is als het wordt ingeslikt.<br />
Het gebruik van dit product is dan ook strikt voorbehou<strong>de</strong>n<br />
aan artsen en enkel geschikt voor topisch gebruik.<br />
Dit product dient te wor<strong>de</strong>n bewaard op een veilige plek.<br />
Samengevat kan men stellen dat cantharidine een heel efficiënte<br />
06 | N r 11 - MEI 2008<br />
en pijnloze behan<strong>de</strong>ling is, die geen litteken achterlaat na <strong>de</strong><br />
behan<strong>de</strong>ling van het molluscum contagiosum.<br />
Het is eveneens efficiënt voor <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling van wratten.<br />
Gezien het toxische potentieel is het gebruik ervan strikt<br />
voorbehou<strong>de</strong>n aan het medische korps.<br />
2. De efficiëntie van botulische toxine bij hyperhidrose<br />
Hyperhidrose wordt ge<strong>de</strong>finieerd als overmatig zweten, meer dan<br />
het volume dat nodig is voor thermoregulering. Deze aandoening<br />
komt voor bij ongeveer 3% van <strong>de</strong> bevolking.<br />
Hyperhidrose kan veralgemeend of focaal voorkomen. Focale<br />
hyperhidrose is overmatig zweten ter hoogte van <strong>de</strong> oksels,<br />
han<strong>de</strong>n en voeten en min<strong>de</strong>r vaak ter hoogte van <strong>de</strong> sche<strong>de</strong>l, het<br />
gezicht en <strong>de</strong> lies.<br />
Het kan lei<strong>de</strong>n tot een belangrijke sociale, professionele en<br />
psychologische handicap.<br />
De meeste patiënten lij<strong>de</strong>n in stilte, weigeren om op consultatie<br />
te gaan alsof het een schan<strong>de</strong>lijke ziekte zou betreffen.<br />
Hyperhidrose is geen fataliteit, er bestaan behan<strong>de</strong>lingen en ze<br />
zijn efficiënt.<br />
Lokale behan<strong>de</strong>lingen doen een beroep op preparaten op basis<br />
van aluminiumchlori<strong>de</strong>.<br />
Voor han<strong>de</strong>n en voeten kan men een ionoforese behan<strong>de</strong>ling<br />
overwegen. De techniek bestaat uit het drenken van han<strong>de</strong>n en/of<br />
voeten in twee ba<strong>de</strong>n gevuld met leidingwater waar een galvanische<br />
stroom met een intensiteit van 15 tot 20 mA wordt doorgestuurd.<br />
De injectie van botulische toxine is een efficiënte, snelle en<br />
risicoloze behan<strong>de</strong>ling van okselhyperhidrose.<br />
De toxine blokkeert <strong>de</strong> presynaptische vrijmaking van<br />
acetylcholine ter hoogte van <strong>de</strong> neuromusculaire verbinding van<br />
<strong>de</strong> dwarsgestreepte spieren.<br />
Het werkt in op <strong>de</strong> eccriene klieren die gestimuleerd wor<strong>de</strong>n<br />
door het sympathische systeem waarvan acetylcholine <strong>de</strong><br />
neurotransmitter is.<br />
Bij okselbehan<strong>de</strong>ling wordt meestal één ampul botuline toxine<br />
voor <strong>de</strong> 2 oksels subcutaan geïnjecteerd. De behan<strong>de</strong>ling is<br />
efficiënt geduren<strong>de</strong> 6 tot 7 maan<strong>de</strong>n.<br />
Er kunnen ook injecties wor<strong>de</strong>n gegeven in <strong>de</strong> handpalmen, maar<br />
<strong>de</strong>ze zijn heel pijnlijk.<br />
De behan<strong>de</strong>ling vereist soms een zenuwblokka<strong>de</strong>. Dit maakt <strong>de</strong><br />
procedure zwaar<strong>de</strong>r voor <strong>de</strong> patiënt, er is een groter risico op<br />
complicaties en <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling is duur<strong>de</strong>r.<br />
Recent werd een injectiesysteem zon<strong>de</strong>r naald op <strong>de</strong> markt<br />
gebracht, <strong>de</strong> “Med-Jet”. Met dit systeem kan intra<strong>de</strong>rmaal<br />
geïnjecteerd wor<strong>de</strong>n met kleine hoeveelhe<strong>de</strong>n lokale anesthesie<br />
(0,03 ml lidocaïne 2% per site) en dit volkomen pijnloos!
nieuwighe<strong>de</strong>n Interculturele<br />
bemid<strong>de</strong>ling<br />
Zodra <strong>de</strong> lokale anesthesie is gebeurd, wordt het gemakkelijk om<br />
toxine te injecteren.<br />
Het is een heel beloftevolle procedure, het stelt ons in staat om<br />
meer patiënten te behan<strong>de</strong>len en moeilijkere plaatsen te bereiken<br />
(voetzoolhyperhidrose).<br />
De injectie van botulische toxine kan een licht griepsymptoom<br />
veroorzaken, maar dit verdwijnt normaal op enkele dagen.<br />
Bij ongeveer 20% van <strong>de</strong> patiënten kan een spierzwakte optre<strong>de</strong>n<br />
ter hoogte van <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> week volgend op <strong>de</strong> Botoxinjectie.<br />
Dit duurt gemid<strong>de</strong>ld 2 tot 3 weken.<br />
Als conclusie kan men stellen dat <strong>de</strong> botulische toxine een<br />
interessante therapie is bij ernstige hyperhidrose. Dit product<br />
ageert heel snel, is betrouwbaar en zeer efficiënt.<br />
De hoge kostprijs van <strong>de</strong>ze behan<strong>de</strong>ling kan voor sommige<br />
patiënten een probleem stellen.<br />
3. De efficiëntie van lokale immuuntherapie<br />
bij <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling van wratten<br />
De lokale immuuntherapie bestaat uit het opwekken van een<br />
contacteczeem op <strong>de</strong> wrat om ze sneller te laten uitvallen.<br />
Men begint met een sensibilisatie met diphenciprone (of<br />
diphenylcyclopropenone) 2%. Er ontstaat een contacteczeem op<br />
<strong>de</strong> plaats waar het is aangebracht.<br />
Een week later brengt men op <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> plek, hetzelf<strong>de</strong> product,<br />
maar met een lagere concentratie, aan.<br />
De concentratie hangt af van <strong>de</strong> plaats van <strong>de</strong> letsels.<br />
De behan<strong>de</strong>ling kan om <strong>de</strong> week herhaald wor<strong>de</strong>n tot volledige<br />
verdwijning van <strong>de</strong> wratten.<br />
Deze behan<strong>de</strong>lingsmetho<strong>de</strong> levert heel goe<strong>de</strong> resultaten op met<br />
een genezingsfactor die volgens <strong>de</strong> auteurs varieert tussen 65 en<br />
85%. Neveneffecten komen zel<strong>de</strong>n voor. In <strong>de</strong> wetenschappelijke<br />
literatuur komen volgen<strong>de</strong> reacties voor : urticaria, veralgemeen<strong>de</strong><br />
eczema, polymorf erytheem.<br />
Het gebruik van diphenciprone wordt afgera<strong>de</strong>n bij atopische en<br />
getransplanteer<strong>de</strong> patiënten.<br />
Deze behan<strong>de</strong>ling is heel eenvoudig, laat geen litteken na en is<br />
pijnloos. Meestal zijn er verschillen<strong>de</strong> applicaties nodig en is dus<br />
geen eerstelijnsbehan<strong>de</strong>ling voor wratten.<br />
Als conclusie kan men stellen dat <strong>de</strong> lokale immuuntherapie met<br />
diphenciprone een behan<strong>de</strong>ling is voor wratten die resistent zijn<br />
voor an<strong>de</strong>re behan<strong>de</strong>lingen, alsook voor multipele wratten.<br />
Dr Céline <strong>de</strong> Halleux<br />
Dermatologie<br />
Sites St-Elisabeth – 2 Alice – St-Michel<br />
De etnische en culturele diversiteit, die we<br />
observeren bij <strong>de</strong> algemene bevolking,<br />
vindt men ook terug in <strong>de</strong> sector van <strong>de</strong><br />
gezondheidszorgen. Buitenlandse patiënten<br />
roepen steeds vaker hulp in wanneer<br />
zij communicatieproblemen on<strong>de</strong>rvin<strong>de</strong>n.<br />
Soms beleven zij in<strong>de</strong>rdaad <strong>de</strong> ziekte op een<br />
an<strong>de</strong>re manier en drukken hun lij<strong>de</strong>n op<br />
een an<strong>de</strong>re manier uit. Zoveel situaties die<br />
kunnen lei<strong>de</strong>n tot onbegrip zowel bij hen als<br />
bij het verzorgend personeel.<br />
Om <strong>de</strong> uitwisselingen te verbeteren en om <strong>de</strong><br />
relaties tussen <strong>de</strong> betrokkenen te optimaliseren,<br />
doen <strong>de</strong> Europa Ziekenhuizen een beroep op<br />
mevr. Nazia Dahmani, interculturele bemid<strong>de</strong>laar.<br />
Zij spreekt vloeiend Frans, Ne<strong>de</strong>rlands, Engels,<br />
Arabisch en Marokkaans.<br />
Daarnaast beschikt zij over een meertalig relatienetwerk<br />
dat bestaat uit vertrouwenspersonen die<br />
patiënten kunnen bijstaan die geen enkele van <strong>de</strong>ze<br />
talen spreken.<br />
De patiënten, hun familiele<strong>de</strong>n en vrien<strong>de</strong>n, maar<br />
ook alle personeelsle<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> Europa Ziekenhuizen<br />
mogen een beroep op haar doen.<br />
Nazia Dahmani<br />
bip 1658<br />
of contact via <strong>de</strong> sociale dienst<br />
van maandag tot woensdag<br />
van 8u30 tot 15u30<br />
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN | 07
E. NEWS<br />
Programma voor valpreven<br />
Voor heel wat senioren is vallen een van <strong>de</strong> factoren<br />
die aanleiding geven tot beperking van <strong>de</strong> mobiliteit<br />
en <strong>de</strong> autonomie. De fysieke gevolgen zijn variabel<br />
(breuken,…) maar <strong>de</strong> psychologische impact vertaalt<br />
zich bijna systematisch in een gebrek aan zelfvertrouwen<br />
wat op zich <strong>de</strong> functionele achteruitgang kan versnellen.<br />
08 | N r 11 - MEI 2008<br />
In België valt 30 à 50% van <strong>de</strong> 65-plussers minstens een<br />
keer per jaar. In 60% van <strong>de</strong> gevallen gebeurt het thuis. Het<br />
daaropvolgen<strong>de</strong> jaar krijgen we heel hoge cijfers voor herval.<br />
De belangrijkste doelstelling van een programma voor<br />
valpreventie is het on<strong>de</strong>rzoek naar evenwichtsstoornissen, het<br />
verbeteren van <strong>de</strong> functionele vaardighe<strong>de</strong>n via een individuele<br />
aanpak, het reduceren van <strong>de</strong> risicofactoren door het aanleren<br />
van veilig gedrag en voorstellen formuleren voor het aanpassen<br />
van <strong>de</strong> huisinrichting.<br />
Tot wie moet men zich richten?<br />
De patiënt raadpleegt een huisarts of een specialist (neuroloog,<br />
orthopedist, reumatoloog, geriater, internist).<br />
Voor wie?<br />
- Elke patiënt die is gevallen met +/- ernstige gevolgen<br />
die een medische begeleiding vergen;<br />
- Elke patiënt die behan<strong>de</strong>ld wordt<br />
voor een evenwichtsstoornis.<br />
Welke zijn <strong>de</strong> risicofactoren?<br />
Intrinsieke risicofactoren<br />
- leeftijd : meer dan 80<br />
- neurologische aandoeningen (Parkinson, polyneuropathie,<br />
evenwichtstoornissen, CVA, …)<br />
- cardiovasculaire pathologieën (orthostatische hypotensie, …)<br />
- orthopedische, reumatologische aandoeningen (breuken, T.H.P.,<br />
T.K.P., arthrose, …)<br />
- valantece<strong>de</strong>nten tij<strong>de</strong>ns het voorgaan<strong>de</strong> jaar<br />
- alteratie van <strong>de</strong> sensoriële vaardighe<strong>de</strong>n<br />
Extrinsieke risicofactoren<br />
- gedragsgebon<strong>de</strong>n : alcoholconsumptie, se<strong>de</strong>ntariteit, slechte<br />
voeding, obesitas, …<br />
- polymedicatie<br />
- omgevingsgebon<strong>de</strong>n : nood aan hulp bij lopen (kruk, rollator, …)<br />
- slecht aangepaste woning<br />
In elk geval is <strong>de</strong> medische begeleiding noodzakelijk en maakt<br />
het mogelijk om een groot aantal risicofactoren te vermij<strong>de</strong>n.
tie<br />
Interventieplan<br />
EVALUATIES<br />
Tinetti<br />
“ Get up and go test ”<br />
“ One leg balance ”<br />
“ Falls efficacy scale ”<br />
Autonomie van Berg<br />
MULTIDISCIPLINAIRE INTERVENTIE<br />
Kinesitherapeut Ergotherapeut Podoloog<br />
- Statisch evenwicht<br />
- Checklist van <strong>de</strong> omgeving<br />
- Pedicure verzorging<br />
- Revalidatie voor het stappen<br />
- Enscenering van <strong>de</strong> dagelijkse<br />
- Aanpassing van <strong>de</strong> zolen, enz.<br />
- Spierversterking<br />
activiteiten (D.A.)<br />
- Articulaire mobiliteit<br />
- Mobiliteit rond het<br />
zwaartekrachtcentrum<br />
- Posturele reflexen<br />
- Proprioceptie<br />
- Simulatietraject van <strong>de</strong> verplaatsingen<br />
buiten<br />
- Proprioceptie<br />
- Stimulatie van <strong>de</strong> voetzool<br />
- Voorbereiding op het opstaan na vallen<br />
- Aanpassing aan storen<strong>de</strong> elementen<br />
en stressbeheer<br />
- Preventieadvies en inrichting<br />
Er is individuele, multidisciplinaire, functionele en<br />
gedragsgebon<strong>de</strong>n begeleiding nodig om <strong>de</strong> patiënt een<br />
voldoen<strong>de</strong> autonomie te bie<strong>de</strong>n.<br />
Véronique Tennstedt en<br />
Bénédicte Baltus, ergotherapeuten<br />
Philip Duval, verantwoor<strong>de</strong>lijke kinesitherapeut<br />
Dienst Klinische Heelkun<strong>de</strong> van <strong>de</strong> Europa Ziekenhuizen<br />
EINDBALANS<br />
Comparatieve evolutie op basis van <strong>de</strong> initiële tests<br />
Info en contact<br />
Europehospitals Rehability Center (E.R.C.)<br />
St-Elisabeth : 02/373 17 60<br />
St-Michel : 02/737 85 21<br />
Deux Alice : 02/373 47 60<br />
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN | 09
E. NEWS<br />
Klinische casus<br />
Ernstig astma<br />
Dit is een casus van een 43 jarige patiënt, niet-roker, die<br />
sinds 8 jaar gevolgd wordt voor ernstig astma (ESW die<br />
moeilijk boven <strong>de</strong> 60% van <strong>de</strong> voorspel<strong>de</strong> waar<strong>de</strong>n uitkomt)<br />
ondanks verschillen<strong>de</strong> zware behan<strong>de</strong>lingen waaron<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />
vaste combinatie – langwerken<strong>de</strong> ß2 en corticoï<strong>de</strong>n - en<br />
antileucotriënen.<br />
Deze patiënt vertoon<strong>de</strong> talrijke opstoten (minstens 4 per jaar)<br />
die orale of injecteerbare corticoï<strong>de</strong>n vereisen.<br />
Een medische oppuntstelling liet toe om <strong>de</strong> gastro-oesofage<br />
reflux, chronische sinusitis, allergische bronchopulmonaire<br />
aspergillose, emfyseem en an<strong>de</strong>re parenchymziekten uit te<br />
sluiten.<br />
Er werd een allergie aangetoond, in het bijzon<strong>de</strong>r voor<br />
huismijt (positieve prick test en RAST, met totale IgE-waar<strong>de</strong><br />
op 629).<br />
10 | N r 11 - MEI 2008<br />
Negen maan<strong>de</strong>n gele<strong>de</strong>n heeft <strong>de</strong> patiënt, die vol<strong>de</strong>ed aan <strong>de</strong><br />
criteria voor terugbetaling, omalizumab gekregen (Xolair®) a<br />
ratio van 300 mg om <strong>de</strong> 15 dagen. Na <strong>de</strong>ze perio<strong>de</strong> heeft zich<br />
geen enkele opstoot meer voorgedaan en is <strong>de</strong> gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong><br />
ESW zelfs verbeterd, wat niet altijd het geval is bij dit type<br />
behan<strong>de</strong>ling (cf. bijgevoeg<strong>de</strong> grafieken).<br />
Dr Philippe Gris<br />
Pneumologie<br />
Site St-Michel
Bijdrage van Xolair® in<br />
<strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling van ernstig<br />
astma<br />
Ernstig astma (stadium IV volgens GINA (1) ) moet zo<br />
optimaal mogelijk wor<strong>de</strong>n behan<strong>de</strong>ld met <strong>de</strong> bedoeling<br />
om <strong>de</strong> geassocieer<strong>de</strong> morbiditeit en <strong>de</strong> mortaliteit te<br />
vermin<strong>de</strong>ren. De klassieke behan<strong>de</strong>ling omvat o.a.<br />
te inhaleren corticoï<strong>de</strong>n, bronchodilatatoren met<br />
lange werktijd, natriummontelukast en indien nodig<br />
systemische corticosteroï<strong>de</strong>n.<br />
Ongeveer 20% van <strong>de</strong> patiënten vertonen een ernstige vorm van<br />
astma; bij 5 tot 10% is <strong>de</strong> ziekte niet voldoen<strong>de</strong> on<strong>de</strong>r controle<br />
en 50% heeft allergie. Het resultaat is dus dat 0,5 tot 1% van <strong>de</strong><br />
patiënten een extrinsieke ernstige vorm van astma vertonen die<br />
niet voldoen<strong>de</strong> on<strong>de</strong>r controle is.<br />
Sinds een jaar ongeveer beschikken wij op <strong>de</strong> belgische markt<br />
over een nieuwe molecule, omalizulab (Xolair®), voorbehou<strong>de</strong>n<br />
aan <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling van slecht gecontroleerd ernstig astma.<br />
Xolair® is een gehumaniseerd recombinant monoclonaal anti-<br />
IgE antilichaam dat bindt met <strong>de</strong> vrije IgE moleculen en bijgevolg<br />
alle IgE-afhankelijke reacties inhibeert. Deze reacties spelen een<br />
belangrijke rol in <strong>de</strong> pathogenie van astma en meer bepaald bij<br />
allergisch astma. Op die manier leidt Xolair® bijvoorbeeld tot een<br />
vermin<strong>de</strong>ring van het aantal eosinofielen bij <strong>de</strong> astmapatiënt.<br />
Er zijn talrijke gunstige effecten waargenomen na behan<strong>de</strong>ling<br />
met Xolair®, meer bepaald bij patiënten ou<strong>de</strong>r dan 12 jaar met<br />
een ernstige vorm van astma. Volgens <strong>de</strong> INNOVATE-studie (2)<br />
zijn <strong>de</strong> effecten <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> :<br />
- vermin<strong>de</strong>ring van het aantal exacerbaties die systemische<br />
corticosteroï<strong>de</strong>n vereisen,<br />
- vermin<strong>de</strong>ring van 50% van het aantal ernstige exacerbaties,<br />
- vermin<strong>de</strong>ring van het aantal dringen<strong>de</strong> consultaties,<br />
- verbetering van <strong>de</strong> levenskwaliteitscores.<br />
Er is geen correlatie tussen het effect van <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling en <strong>de</strong><br />
leeftijd, het geslacht en <strong>de</strong> initiële IgE-waar<strong>de</strong> of <strong>de</strong> initiële inname<br />
van systemische corticosteroï<strong>de</strong>n.<br />
Xolair® wordt goed verdragen. Er is geen enkele anafylactische<br />
reactie waargenomen tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> klinische studies; er wer<strong>de</strong>n<br />
weliswaar wel al enkele gevallen gemeld. Bij toediening van het<br />
geneesmid<strong>de</strong>l dient daar toezicht op gehou<strong>de</strong>n.<br />
6<br />
4<br />
2<br />
0<br />
Gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> van <strong>de</strong> spirometrieen na Xolair®<br />
Gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> van <strong>de</strong> spirometrieen vóór Xolair®<br />
l/s<br />
(l) 1 2 3<br />
Xolair® is aangewezen bij <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling van patiënten met ernstig<br />
allergisch astma stadium IV, van meer dan 12 jaar oud en die onvoldoen<strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>r controle zijn ondanks een optimale behan<strong>de</strong>ling.<br />
De criteria die vereist zijn voor terugbetaling van <strong>de</strong>ze behan<strong>de</strong>ling<br />
zijn <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> :<br />
- ernstig astma on<strong>de</strong>r optimale behan<strong>de</strong>ling,<br />
- totale IgE-waar<strong>de</strong> tussen 76 en 700 UI/ml,<br />
- allergie gestaafd door Prick test of RAST,<br />
- slecht gecontroleer<strong>de</strong> astma (symptomen overdag 2/week of<br />
nachtelijk ontwaken),<br />
- twee ernstige exarcerbaties tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> laatste 12 maan<strong>de</strong>n,<br />
met nood aan systemische corticosteroï<strong>de</strong>n, of behan<strong>de</strong>ling in<br />
dienst spoedgevallen, of hospitalisatie.<br />
Voor <strong>de</strong> aanvraag wordt ingediend, moet <strong>de</strong> patiënt een levenskwaliteitvragenlijst<br />
invullen.<br />
De voorbereiding en <strong>de</strong> subcutane toediening van Xolair®<br />
gebeurt via een procedure die eigen is aan <strong>de</strong> monoclonale<br />
antilichamen. De dosis wordt 1 tot 2 maal per maand toegediend<br />
in functie van <strong>de</strong> initiële IgE-waar<strong>de</strong> en het gewicht van <strong>de</strong> patiënt<br />
(maximum 375 mg 2/maan<strong>de</strong>n). Na 16 weken beslist men over <strong>de</strong><br />
voortzetting van <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling in functie van <strong>de</strong> verbetering in<br />
<strong>de</strong> controle van het astma en van <strong>de</strong> levenskwaliteitscore.<br />
Xolair® vertegenwoordigt dus een grote vooruitgang bij <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling<br />
van ernstig astma, bij patiënten waarvan het astma onvoldoen<strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>r controle is ondanks een optimale behan<strong>de</strong>ling.<br />
Dr Thierry Van Vyve<br />
Pneumo-allergologie<br />
Site St-Michel<br />
1) Global Initiative for Asthma. Global strategy for asthma management and prevention. NIH Publication.<br />
2) Humbert M, Beasley R, Ayres J, et al. Benefits of omalizulab as add-on therapy in patients with severe persistent asthma who are ina<strong>de</strong>quately controlled <strong>de</strong>spite best available therapy (GINA 2002 step 4 treatment): INNOVATE. Allergy 2005; 60: 309-316.<br />
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN | 11
E. NEWS<br />
Oprichting van <strong>de</strong> kliniek<br />
voor a<strong>de</strong>mhalingsallergieën<br />
op <strong>de</strong> site St-Michel<br />
De behan<strong>de</strong>ling van a<strong>de</strong>mhalingsallergieën, astma en<br />
rhinosinusitis vergt een multidisciplinaire aanpak met<br />
een pneumoloog en een otorhinolaryngoloog.<br />
Deze aandoeningen komen in<strong>de</strong>rdaad vaak samen voor<br />
en het is nodig om ze gelijktijdig te behan<strong>de</strong>len om astma<br />
beter te controleren en <strong>de</strong> levenskwaliteit van <strong>de</strong> patiënt<br />
te verbeteren.<br />
Met het oog op <strong>de</strong> optimalisering van <strong>de</strong> efficiëntie van <strong>de</strong><br />
behan<strong>de</strong>ling, bun<strong>de</strong>len <strong>de</strong> diensten NKO en Pneumologie<br />
van <strong>de</strong> site St-Michel hun inspanningen in <strong>de</strong> Kliniek voor<br />
a<strong>de</strong>mhalingsallergieën.<br />
De patiënt kan er een volledige allergologische balans laten<br />
opmaken en het advies krijgen van twee specialisten.<br />
De afspraken wor<strong>de</strong>n geregeld via het secretariaat.<br />
Workshops “Training zelfver<br />
De dienst psychiatrie van 2 Alice organiseert al zeven<br />
jaar workshops “ training zelfvertrouwen ” voor<br />
gehospitaliseer<strong>de</strong> patiënten. Er is ook een training<br />
voorzien voor ambulante patiënten om te voldoen aan<br />
een gelijkaardige vraag op consultaties.<br />
Wat is het doel van <strong>de</strong>ze workshop?<br />
Deze workshop is bedoeld om <strong>de</strong> assertiviteit te bevor<strong>de</strong>ren, of<br />
m.a.w. <strong>de</strong> a<strong>de</strong>quate grens tussen agressiviteit en volgzaamheid.<br />
In kleine groepen wor<strong>de</strong>n verschillen<strong>de</strong> thema’s behan<strong>de</strong>ld,<br />
12 | N r 11 - MEI 2008<br />
Pneumo-allergologie<br />
Tel. : 02/737 84 30<br />
Dr Philippe GRIS - Dr Dana KORN - Dr Thierry VAN VYVE<br />
zoals het controleren van <strong>de</strong> emoties, <strong>de</strong> maatschappelijke<br />
inschakeling of ook nog het evenwicht tussen wat men voelt en<br />
wat men doet. De workshops wor<strong>de</strong>n bijvoorbeeld opgebouwd<br />
rond algemene thema’s zoals “ neen durven zeggen ”, “ zijn<br />
eigen beperkingen aanvaar<strong>de</strong>n ”, “ <strong>de</strong> vergelijking met <strong>de</strong><br />
an<strong>de</strong>ren ”, “ het beheren van zijn emoties ”, “ zichzelf mid<strong>de</strong>len<br />
geven om eruit te geraken ”, enz.<br />
Hoe?<br />
of<br />
NKO<br />
Tel. : 02/737 84 85<br />
Dr Pascale CHOUVEL - Dr Vincent MUSTIN<br />
In functie van <strong>de</strong> gekozen thema’s wordt <strong>de</strong> “ training zelfvertrouwen<br />
” op verschillen<strong>de</strong> manieren bena<strong>de</strong>rd : rollenspelen,<br />
werken op basis van individuele situaties en ensceneringen.
De STONE CLINIC van <strong>de</strong> sites<br />
St-Elisabeth en St-Michel<br />
Nefrolithiasis is een veelvoorkomen<strong>de</strong> pathologie<br />
die meestal het gevolg is van dieet- of metabole<br />
afwijkingen, en min<strong>de</strong>r frequent resulteert uit een<br />
chronische infectieuse pathologie of uit een genetische<br />
aandoening. De laatste <strong>de</strong>cennia is <strong>de</strong> inci<strong>de</strong>ntie in<br />
stijgen<strong>de</strong> lijn, ten gevolge van een veran<strong>de</strong>ring in onze<br />
levenswijze en onze voedingsgewoontes.<br />
Enerzijds is op urologisch gebied <strong>de</strong> laatste jaren grote<br />
technische vooruitgang geboekt. Nieuwe endo-urologische<br />
behan<strong>de</strong>lingen (soepele ureteroscopie gekoppeld aan laser)<br />
en een extracorporiële lithotripsie van <strong>de</strong> laatste generatie<br />
zijn ter beschikking in <strong>de</strong> Europa Ziekenhuizen.<br />
An<strong>de</strong>rzijds laat op nefrologisch gebied een steenanalyse<br />
dmv infraro<strong>de</strong> spectophotometrie toe om een beter inzicht<br />
te krijgen van <strong>de</strong> lithogenese bij <strong>de</strong> patient (volgens <strong>de</strong><br />
urologische richtlijnen is dit trouwens aangera<strong>de</strong>n vanaf <strong>de</strong><br />
eerste lithiase). Deze analyse is mogelijk via ons laboratorium.<br />
Bij jonge of recidiveren<strong>de</strong> patiënten zal eveneens een metabool<br />
bilan uitgevoerd wor<strong>de</strong>n. Het accent wordt gelegd op het<br />
etiologisch bilan en <strong>de</strong> preventie van recidief.<br />
trouwen”<br />
Voor wie?<br />
Deze workshop staat open voor ie<strong>de</strong>reen die zich wil laten<br />
gel<strong>de</strong>n, die zijn plaats in <strong>de</strong> maatschappij wil innemen, die<br />
a<strong>de</strong>quaat wil reageren op situaties die zich voordoen.<br />
Hoe en wanneer?<br />
Op <strong>de</strong> site 2 Alice. Alle zaterdagen van 14u tot 16u.<br />
Modaliteiten?<br />
Het tarief bedraagt 80 euros voor 5 sessies. De workshop is beperkt<br />
tot maximum 8 mensen om efficiënt te kunnen werken.<br />
De patiënt kan gezien wor<strong>de</strong>n door een diëtist(e) voor het<br />
uitleggen van een dieet aangepast aan <strong>de</strong> aard van <strong>de</strong> lithiase.<br />
Voor alle inlichtingen of consultaties<br />
STONE CLINIC<br />
Site St-Elisabeth : 02/373 17 40<br />
Site St-Michel : 02/737 84 49<br />
Dr Gaëtan Clerbaux, nefroloog<br />
Dr Pierre De Groote en Dr Sylvain Nesa, urologen<br />
Mevr. Laurence Norkiewicz<br />
en Mevr. Nadia Stevens, diëtiste<br />
Een meer volledig dossier betreffen<strong>de</strong> <strong>de</strong> STONE CLINIC zal in<br />
een volgen<strong>de</strong> Euroscoop-nummer wor<strong>de</strong>n voorgesteld.<br />
Inlichtingen en inschrijvingen op<br />
02/373 47 50<br />
Psychiaters Licenciates in Psychologie<br />
Dr Paul De Hertogh Mevr. Isabelle André<br />
Dr Ignace Lin<strong>de</strong>mans Mevr. Aurélie Bartelous<br />
Mevr. Laurence Goraj<br />
Met <strong>de</strong> bedoeling om een homogene groep samen te brengen<br />
en een vlot verloop van <strong>de</strong> workshop te realiseren, is een<br />
voorafgaan<strong>de</strong>lijk gesprek voorzien met <strong>de</strong> kandidaat-<strong>de</strong>elnemer.<br />
De kostprijs van dit gesprek, onafhankelijk van <strong>de</strong> 5 sessies,<br />
bedraagt 30 euro. De workshops wor<strong>de</strong>n georganiseerd zodra<br />
er zich 6 tot 8 personen kandidaat hebben gesteld. Deze workshops<br />
wor<strong>de</strong>n geleid door mevrouw Aurélie Bartelous.<br />
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN | 13
<strong>SCHILDKLIER</strong><br />
De schildklier in het kort<br />
Dr Augustine Bessomo<br />
Endocrinologie<br />
Site St-Michel<br />
De schildklierhormonen hebben een grote invloed op<br />
diverse functies van ons organisme.<br />
Hierna enkele voorbeel<strong>de</strong>n :<br />
- hersen- en skeletontwikkeling bij <strong>de</strong> foetus,<br />
- basismetabolisme, zuurstofverbruik van weefsels en<br />
warmteproductie,<br />
- positieve inotrope en chronotope effecten op <strong>de</strong> hartspier,<br />
- versnelling van <strong>de</strong> motiliteit van het spijsverteringskanaal,<br />
- been<strong>de</strong>rresorptie en - ontwikkeling,<br />
- sympathische effecten : gevoeligheid voor catecholamines,<br />
modulatie van adrenergische bèta receptoren (hartspier,<br />
skelet, vetweefsel, …),<br />
- homeostase van suikers en lipi<strong>de</strong>n : hepatische<br />
neoglucogenese, glycogenolyse en intestinale absorptie<br />
van gluci<strong>de</strong>n, verhoging van <strong>de</strong> hepatische LDL-receptoren,<br />
<strong>de</strong> regulering van lipolyse.<br />
De schildklierhormonen kennen verschillen<strong>de</strong> actiedomeinen<br />
en <strong>de</strong> tekenen van dysfunctie kunnen dus sterk verschillen…<br />
Schematisch kan men stellen dat ze een algemene vertraging van<br />
<strong>de</strong> functies teweegbrengen bij hypothyroïdie of een versnelling<br />
in geval van hyperthyroïdie, maar het symptomatische beeld is<br />
niet altijd volledig…<br />
HYPERTHYROÏDIE<br />
Symptomen<br />
Palpitaties, arythmieën (voorkamerfibrillatie of sinusale<br />
tachycardie), sterke emotionaliteit zelfs agressiviteit, slapeloosheid,<br />
tremor, polyfagie, intolerantie voor hitte, sudatie,<br />
gewichtsverlies, veran<strong>de</strong>ringen in <strong>de</strong> menstruatiecyclus,<br />
versnelling van <strong>de</strong> darmtransit en zelfs diarrea, asthenie,<br />
spierzwakte, haaruitval, …<br />
14 | N r 11 - MEI 2008<br />
De meest frequente oorzaken van hyperthyroïdie in<br />
<strong>de</strong> dagelijkse praktijk zijn :<br />
- <strong>de</strong> ziekte van Basedow,<br />
- een multinodulair struma of een zeldzaam toxisch a<strong>de</strong>noom,<br />
- een hyperthyroïdie door overmatige jodiuminname<br />
(amiodarone, toediening van contrastproduct bij<br />
schildklierlij<strong>de</strong>n).<br />
Hyperthyroïdie kan ook voorkomen bij regressie van een<br />
inflammatoire of infectieuze thyroïditis.<br />
Er zijn ook zeldzamer oorzaken zoals hypophysaire tumoren,<br />
een teratoom van het ovarium, …<br />
Op biologische vlak<br />
Op biologische vlak is <strong>de</strong> belangrijkste merker een lage of<br />
niet <strong>de</strong><strong>de</strong>cteerbare TSH-waar<strong>de</strong>.<br />
Bijkomen<strong>de</strong> bloedanalyse<br />
1. normale vrije T4 en T3 : het betreft hier een subklinische<br />
hyperthyroïdie.<br />
Controleer <strong>de</strong> parameters met een interval van 4 weken,<br />
behou<strong>de</strong>ns klinische urgentie.<br />
2. normale vrije T4, maar verhoog<strong>de</strong> vrije T3 : hyperthyroïdie T3L,<br />
dikwijls het geval bij toxische a<strong>de</strong>nomen.<br />
3. hoge vrije T4 en T3 : patente hyperthyroïdie.<br />
Bij jongeren bestaat een hoge probabiliteit op <strong>de</strong> ziekte van<br />
Basedow waardoor men, volgens <strong>de</strong> laboratoria, op zoek<br />
moet gaan naar specifieke antilichamen, zoals <strong>de</strong> TSI of <strong>de</strong><br />
anti-TSH receptorantistoffen.<br />
Bij patiënten die behan<strong>de</strong>ld wor<strong>de</strong>n met amiodarone, zal<br />
<strong>de</strong> vrije T4 hoog zijn door een vermin<strong>de</strong>ring van <strong>de</strong> perifere<br />
transformatie van T4 in T3. De diagnose berust dus vooral<br />
op <strong>de</strong> associatie tussen een lage TSH en een hoge vrije T4.<br />
Bij <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>re patiënt is <strong>de</strong> vrije T3 lager. Een lage TSH<br />
samen met een normale vrije T4 en een vrije T3 die tegen <strong>de</strong><br />
bovenlimiet aanleunt, versterkt <strong>de</strong> diagnose.<br />
Het bijkomend referentieon<strong>de</strong>rzoek<br />
Het bijkomend referentieon<strong>de</strong>rzoek bij vermoe<strong>de</strong>n van<br />
hyperthyroïdie is <strong>de</strong> schildklierscintigrafie, waardoor <strong>de</strong><br />
diagnose onmid<strong>de</strong>llijk kan gesteld wor<strong>de</strong>n :<br />
- hyper aviditeit en over het algemeen homogene diffuse<br />
captatie bij <strong>de</strong> ziekte van Basedow,<br />
- toxisch a<strong>de</strong>noom, met warme nodule en extinctie van het<br />
naburig parenchym,<br />
- toxisch multinodulair struma, met een of meer<strong>de</strong>re warme
nodulen en extinctie van het naburig parenchym,<br />
- hypo aviditeit in geval van overdadige jodiuminname<br />
(contrastproduct, amiodarone) en in het geval van thyroïditis<br />
(van De Quervain, chronisch).<br />
De scintigrafie moet vroegtijdig wor<strong>de</strong>n uitgevoerd o.a. omdat<br />
<strong>de</strong> interpretatie van <strong>de</strong> scintigrafie moeilijker is na gebruik van<br />
anti-thyroï<strong>de</strong> medicatie.<br />
De behan<strong>de</strong>ling<br />
De eerste behan<strong>de</strong>ling om <strong>de</strong> hoeveelheid hormonen te<br />
reduceren bestaat uit <strong>de</strong> toediening van Strumazol® of<br />
Propylthiouracile® (verdient <strong>de</strong> voorkeur in geval van<br />
overmatige jodiuminname) in <strong>de</strong>gressieve dosissen.<br />
Een bijkomend on<strong>de</strong>rzoek<br />
Een bijkomend on<strong>de</strong>rzoek is <strong>de</strong> schildklierechografie, met <strong>de</strong><br />
bedoeling om <strong>de</strong> aanwezigheid van nodules, kystes of hypervascularisatie<br />
op te sporen, … die nodig zijn voor <strong>de</strong> follow-up<br />
en voor <strong>de</strong> eventuele <strong>de</strong>finitieve therapie.<br />
Patiënten die een multinodulaire struma met autonome zones<br />
vertonen, kunnen euthyroïed blijven door licht of gematigd gebrek<br />
aan jodium, maar <strong>de</strong> toediening van grote hoeveelhe<strong>de</strong>n<br />
jodium (bijvoorbeeld contrastproduct voor scanner) kan <strong>de</strong>ze<br />
autonome zones aanzetten tot een overproductie van schildklierhormonen.<br />
Dit kan wor<strong>de</strong>n verme<strong>de</strong>n door toediening van<br />
kaliumperchloraat dat concurreert met jodium op het niveau<br />
van <strong>de</strong> jodiumpomp van <strong>de</strong> schildkliercel en daardoor <strong>de</strong> captatie<br />
ervan verhin<strong>de</strong>rt. Deze oplossing moet geduren<strong>de</strong> 3 dagen<br />
wor<strong>de</strong>n toegediend, 24 uur vóór en 48 uur na <strong>de</strong> toediening<br />
van het contrastproduct, a rato van 1 gram per dag.<br />
Bij gebrek hieraan kan een kleine dosis van anti-thyroï<strong>de</strong> medicatie<br />
wor<strong>de</strong>n gebruikt, maar daar is geen consensus over.<br />
HYPOTHYROÏDIE<br />
Symptomen<br />
Asthenie, gewichtstoename, kouwelijkheid, constipatie,<br />
reactietraagheid, slapeloosheid, menstruele stoornissen,<br />
bradycardie, gebroken nagels, anemie…<br />
Eens te meer is dit een niet exhaustieve lijst.<br />
De meest frequente oorzaken<br />
- auto-immune thyroïditis (ziekte van Hashimoto, chronische<br />
atrofische thyroïditis),<br />
- iatrogene thyroïditis (na behan<strong>de</strong>ling met antithyroïdie<br />
medicatie, na thyroï<strong>de</strong>ctomie, na behan<strong>de</strong>ling met<br />
radiojodium, amiodarone, lithium, interferon).<br />
Op biologisch vlak<br />
Biologisch betreft het hier primaire hypothyroïdie, dus schildklierlij<strong>de</strong>n<br />
gekenmerkt door een hoge TSH en lage perifere<br />
hormonen en ook <strong>de</strong> aanwezigheid van antimicrosomale antilichamen<br />
(of anti-TPO) en antithyroglobuline antistoffen.<br />
De ziekte van Hashimoto is een thyroïditis gekenmerkt door een<br />
lymfocytaire klierinfiltratie die zich on<strong>de</strong>r verschillen<strong>de</strong> vormen<br />
voordoet, met of zon<strong>de</strong>r struma, nodulair of homogeen, globaal<br />
of gelokaliseerd.<br />
Een schildklierechografie is dus noodzakelijk om te<br />
controleren hoe <strong>de</strong> schildklier eruit ziet. Als er nodules aanwezig<br />
zijn met een diameter van gelijk of groter dan 10 mm, is een<br />
scintigrafie aanbevolen om te verifiëren of het “kou<strong>de</strong>” of<br />
“ warme ” zijn, wat eventueel zal lei<strong>de</strong>n tot een specifieke<br />
waakzaamheid of een wijziging in therapie.<br />
De behan<strong>de</strong>ling<br />
De behan<strong>de</strong>ling bestaat uit een schildklierhormoonsubstitutie,<br />
afhankelijk van <strong>de</strong> ernst van hypothyroïdie, van <strong>de</strong><br />
aanwezigheid van nodules en van <strong>de</strong> leeftijd van <strong>de</strong> patiënt.<br />
In geval van normale substitutie en gematig<strong>de</strong> hypothyroïdie, vrije<br />
T4 introduceren en verhogen in stappen van 25µg, met controles<br />
om <strong>de</strong> 2 maan<strong>de</strong>n (het vergt verschillen<strong>de</strong> weken om het TSH te<br />
normaliseren) tot het bereiken van een normale TSH en vrije T4.<br />
Opgelet met co-morbiditeit bij ou<strong>de</strong>re hartpatiënten…<br />
In geval van geassocieer<strong>de</strong> nodules, zal <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling niet<br />
enkel bestaan uit substitutie maar ook <strong>de</strong> vertraging van <strong>de</strong><br />
nodule-ontwikkeling beogen; het therapeutisch objectief is een<br />
TSH tussen 0.5 –1 µU/ml en een normale vrije T4.<br />
In geval van substitutie na thyroï<strong>de</strong>ctomie, zullen <strong>de</strong> dosissen<br />
veel sneller opgetrokken wor<strong>de</strong>n om, op twee weken, een<br />
volledige dosis levothyroxine te bereiken tussen 100-125 µg/d<br />
bij <strong>de</strong> vrouw en 150-200 µg/d bij <strong>de</strong> man, met het oog op<br />
normale TSH-waar<strong>de</strong>n en vrije T4.<br />
In geval van substitutie na thyroï<strong>de</strong>ctomie in <strong>de</strong> context van<br />
kanker, is <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling suppressief en beoogt <strong>de</strong>ze een lage<br />
TSH (0.2 µU/ml).<br />
België is natuurlijk een land met een relatieve jodium<strong>de</strong>ficiëntie,<br />
maar <strong>de</strong> reeds genomen volksgezondheidsmaatregelen om<br />
zuivelproducten en keukenzout te jo<strong>de</strong>ren zou<strong>de</strong>n voldoen<strong>de</strong><br />
moeten zijn - voor zover er een evenwichtige voeding is en<br />
zeeproducten wor<strong>de</strong>n gegeten - om een vermin<strong>de</strong>ring van <strong>de</strong><br />
hierdoor veroorzaakte dysthyroïdieën waar te nemen.<br />
In tegenstelling met <strong>de</strong> gangbare geruchten heeft een verblijf<br />
aan zee geen rechtstreekse invloed op <strong>de</strong> schildklierfunctie.<br />
Deze wordt vooral beïnvloed door <strong>de</strong> voeding die bestaat uit<br />
zeeproducten, rijk aan jodium. De hoeveelheid jodium in <strong>de</strong>ze<br />
voedingsmid<strong>de</strong>len is niet gevaarlijk voor zieken en men moet<br />
<strong>de</strong>ze patiënten dus niet aanra<strong>de</strong>n om ze te vermij<strong>de</strong>n.<br />
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN | 15
<strong>SCHILDKLIER</strong><br />
Evaluatie en oppuntstelling<br />
Dr Valérie Godart<br />
Endocrinologie<br />
Sites St-Elisabeth – 2 Alice<br />
Definitie<br />
De goiter wordt beschreven als elke vorm van diffuse<br />
en meestal zichtbare hypertrofie van <strong>de</strong> schildklier.<br />
Fysiopathologie<br />
Het initieel mechanisme is een onmogelijkheid van <strong>de</strong> klier om<br />
voldoen<strong>de</strong> hormonen te secreteren, hetgeen een secundaire<br />
toename van het TSH induceert.<br />
Deze dysfunctie heeft <strong>de</strong>els een genetische oorzaak, dwz<br />
een enzymentekort waardoor <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> fases van <strong>de</strong><br />
hormoonsynthese wor<strong>de</strong>n belemmerd.<br />
Inflammatoire, infectieuze, auto-immune, alimentaire (kool,<br />
maniok), medicamenteuze (lithium, thyreostatica, thiocyanaten)<br />
aandoeningen alsook tabagisme kunnen bijdragen tot <strong>de</strong>ze<br />
dysfunctie.<br />
Jodiumtekort heeft een belangrijk en gekend pathologisch<br />
effect op <strong>de</strong> schildklier. On<strong>de</strong>r een dagelijkse voedingsbijdrage<br />
van 100 µg/d, is er een omgekeerd evenredige relatie tussen <strong>de</strong><br />
jodiumbalans en <strong>de</strong> prevalentie van goiters.<br />
Het verhoogd TSH gaat lei<strong>de</strong>n tot een hyperplasie van <strong>de</strong><br />
schildkliercellen alsook tot een toename van het aantal van<br />
<strong>de</strong>ze cellen. De goiter is dus geheel of <strong>de</strong>els reversibel. Indien<br />
<strong>de</strong> stimulatie zich ver<strong>de</strong>r zet, gaan er zich noduli ontwikkelen en<br />
zal <strong>de</strong> toestand onomkeerbaar wor<strong>de</strong>n.<br />
Oppuntstelling<br />
De oppuntstelling dient om te bepalen of het gaat om een<br />
secretoir (hypo- of hyperthyroïdie), inflammatoir (thyroïditis)<br />
en/of tumoraal (goedaardig of kwaadaardig) probleem of om<br />
een goiter in sensu strictu.<br />
Anamnese<br />
Geografische herkomst : het tekort aan jodium is belangrijker in <strong>de</strong><br />
bergachtige streken.<br />
Recente virale aandoening.<br />
Toediening van contraststof tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> laatste 3 maan<strong>de</strong>n.<br />
Gebruik van lithium of Cordarone.<br />
Familiale antece<strong>de</strong>nten.<br />
16 | N r 11 - MEI 2008<br />
Klinisch on<strong>de</strong>rzoek<br />
Een normale schildklier is niet voelbaar!<br />
Kenmerken van <strong>de</strong> goiter<br />
- goiter : diffuus of gelocaliseerd,<br />
- noduli,<br />
- pijnlijke palpatie,<br />
- consistentie van <strong>de</strong> goiter en <strong>de</strong> noduli,<br />
- mobiliteit vergeleken met an<strong>de</strong>re structuren van <strong>de</strong> nek,<br />
- auscultatie (een geruis wijst op een hypervascularisatie),<br />
- a<strong>de</strong>nopathieën,<br />
- tekens van tracheale compressie of heesheid van <strong>de</strong> stem.<br />
Biologie<br />
- Vrije T4, T3, TSH om zekerheid te hebben betreffen<strong>de</strong><br />
euthyroïdie.<br />
- Anti TG (thyroglobuline) en anti TPO (peroxydase) antilichamen<br />
alsook antilichamen tegen <strong>de</strong> TSH-receptoren (TSI).<br />
- Thyroglobuline : elke toename is aspecifiek (goiter,<br />
ontsteking, kanker) : vooral belangrijk in <strong>de</strong> follow-up.<br />
- Iodurie (staal urinair) : in geval van ver<strong>de</strong>nking van een<br />
jodium-tekort of jodium-overbelasting.<br />
Echografie<br />
Echografisch kan men <strong>de</strong> grootte alsook het karakter (homoof<br />
heterogeen) van <strong>de</strong> schildklier bekijken en zowel noduli<br />
(waterige of vlezige nodule) als a<strong>de</strong>nopathieën opsporen.<br />
Scintigrafie<br />
Nuttig bij multinodulaire goiters (om het warme of kou<strong>de</strong><br />
karakter van <strong>de</strong> noduli te bepalen) en bij duiken<strong>de</strong> goiters<br />
(<strong>de</strong> echografie is dan ontoereikend).<br />
Een scintigrafie is compleet nutteloos indien een on<strong>de</strong>rzoek met<br />
contraststof werd uitgevoerd geduren<strong>de</strong> <strong>de</strong> laatste 3 maan<strong>de</strong>n<br />
(<strong>de</strong> overbelasting van jodium belet <strong>de</strong> captatie van het product).<br />
RX thorax en CT scan van <strong>de</strong> hals<br />
Zij laten toe <strong>de</strong> eventuele tracheale of oesofagale compressie te<br />
evalueren of eventuele recurrentiële aantasting vast te stellen.<br />
Classificaties<br />
1. Eenvoudige of sporadische goiter : secundair aan<br />
een tekort aan jodium.<br />
Deze komt overeen met een diffuse pijnloze hyperplasie,
goiter<br />
meest voorkomend bij jonge vrouwen. Meestal euthyroï<strong>de</strong><br />
functie, zel<strong>de</strong>n hypothyroïdie (in <strong>de</strong> zones met het grootste<br />
tekort aan jodium). Een behan<strong>de</strong>ling is niet nodig indien<br />
<strong>de</strong> goiter klein en niet evolutief is. Een verhoog<strong>de</strong> van<br />
jodiuminname wordt aangera<strong>de</strong>n (jodiumhou<strong>de</strong>nd zout,<br />
producten op basis van zeewater). Een afremmen<strong>de</strong><br />
behan<strong>de</strong>ling (50-100 µg/dag thyroxine) kan nuttig zijn indien<br />
<strong>de</strong> goiter evolutief is of indien er een familiale of en<strong>de</strong>mische<br />
context bestaat. Men moet dan trachten een TSH tussen<br />
0.5 en 1 µg/ml te bereiken. De doeltreffendheid van <strong>de</strong>ze<br />
afremmen<strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling is controversieel, maar ongeveer<br />
50% van <strong>de</strong> patiënten lijkt hierop gunstig te reageren (vooral<br />
indien het gaat om een beginnen<strong>de</strong> goiter).<br />
2. En<strong>de</strong>mische goiter : betreft 200 miljoen mensen in <strong>de</strong><br />
wereld !<br />
Het gaat om een diffuse goiter in een en<strong>de</strong>misch gebied<br />
(regio met hoge prevalentie). Het tekort aan jodium kan<br />
geschat wor<strong>de</strong>n aan <strong>de</strong> hand van <strong>de</strong> iodurie. Een familiale<br />
voorbeschiktheid wordt zeer vaak teruggevon<strong>de</strong>n. Het<br />
kan gaan om een enkele of multinodulaire goiter. De<br />
schildklierfunctie kan normaal of laag zijn, volgens <strong>de</strong> ernst<br />
van het jodiumtekort. Een echografie kan <strong>de</strong> grootte van <strong>de</strong><br />
schildklier en eventuele noduli opsporen. De behan<strong>de</strong>ling<br />
bestaat uit <strong>de</strong> toediening van schildklierhormonen, bovenop<br />
<strong>de</strong> toediening van jodiumsupplementen. Indien <strong>de</strong> goiter<br />
compressief wordt, kan chirurgie nodig zijn.<br />
3. Heterogene multinodulaire goiter<br />
Het gaat om een gevor<strong>de</strong>r<strong>de</strong> vorm van een éénvoudige<br />
goiter. Op echografie zijn <strong>de</strong> noduli heterogeen. De<br />
scintigrafie toont een associatie van warme en kou<strong>de</strong><br />
noduli of gelijkmatig capteren<strong>de</strong> noduli. Indien er geen<br />
compressietekens zijn of er geen volumineuze kou<strong>de</strong><br />
nodule aanwezig is, kan men 2 houdingen aannemen :<br />
een eenvoudig toezicht (‘wait and see’) of een afremmen<strong>de</strong><br />
behan<strong>de</strong>ling. De afremmen<strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling lijkt min<strong>de</strong>r<br />
doeltreffend dan bij éénvoudige goiters. Daarenboven<br />
zijn regelmatige controles van <strong>de</strong> schildklierfunctie nodig<br />
omdat <strong>de</strong> ontwikkeling van autonome noduli mogelijk<br />
zijn,(vooral bij ou<strong>de</strong>ren mensen). Men moet dit eveneens<br />
steeds in overweging hou<strong>de</strong>n alvorens over te gaan tot<br />
een on<strong>de</strong>rzoek met contraststof gezien het reële risico op<br />
hyperthyroïdie.<br />
Het optre<strong>de</strong>n van kanker is mogelijk : <strong>de</strong> alarmsignalen<br />
bestaan uit een brutale volumetoename, een enkele kou<strong>de</strong><br />
nodule, een wijziging in <strong>de</strong> consistentie, het optre<strong>de</strong>n van<br />
a<strong>de</strong>nopathieën of tekens van compressie. Een heelkundige<br />
ingreep met partiële exerese is dus wenselijk om te<br />
kunnen beschikken over stalen voor anatomopathologisch<br />
on<strong>de</strong>rzoek.<br />
Een alternatief voor <strong>de</strong> afremmen<strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling, is een<br />
behan<strong>de</strong>ling met radioactief jodium. In 50% van <strong>de</strong> gevallen<br />
zal <strong>de</strong>ze het volume van <strong>de</strong> goiter vermin<strong>de</strong>ren. Er is steeds<br />
het risico op een transiënte hyperthyroïdie, evenals het<br />
risico voor <strong>de</strong>finitieve hypothyroïdie.<br />
In geval van lokale compressie, is een heelkundige behan<strong>de</strong>ling<br />
aangewezen. Bij ge<strong>de</strong>eltelijke resectie van <strong>de</strong><br />
schildklierlob, is een afremmen<strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling het meest<br />
aangewezen om ver<strong>de</strong>re ontwikkeling van <strong>de</strong> goiter op <strong>de</strong><br />
resteren<strong>de</strong> lob te vermij<strong>de</strong>n, maar <strong>de</strong> doeltreffendheid is<br />
eveneens controversieel.<br />
4. Toxische multinodulaire goiter<br />
Deze is gekarakteriseerd door <strong>de</strong> samenhang van hyperthyroïdie<br />
en <strong>de</strong> aanwezigheid van een multinodulaire goiter<br />
(MNG). Deze kan het gevolg zijn van verschillen<strong>de</strong> warme<br />
noduli <strong>de</strong>welke min of meer autonoom gewor<strong>de</strong>n zijn (MNG<br />
secundair aan toxische a<strong>de</strong>nomen) of het kan het gevolg zijn<br />
van intense stimulatie door het TSI (MNG secundair aan <strong>de</strong><br />
ziekte van Graves). De behan<strong>de</strong>ling bestaat in dit geval uit<br />
heelkun<strong>de</strong> (resectie van <strong>de</strong> autonome noduli) na euthyroïdie<br />
ingesteld te hebben (via thyreostatica) of uit een behan<strong>de</strong>ling<br />
met radioactief jodium (verschillen<strong>de</strong> dosissen zijn vaak<br />
nodig) indien er heelkundige contra-indicaties bestaan.<br />
BESLUIT<br />
Het gaat om een zeer frequente pathologie. De eerste<br />
therapeutische maatregel bestaat uit het verhogen van<br />
<strong>de</strong> jodiuminname (zeevis, schaaldieren, jodiumhou<strong>de</strong>nd<br />
zout), <strong>de</strong>welke in onze streken, in <strong>de</strong> meeste gevallen<br />
onvoldoen<strong>de</strong> is.<br />
De afremmen<strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling kan nuttig zijn in een<br />
vroege stadium, maar lijkt dui<strong>de</strong>lijk min<strong>de</strong>r doeltreffend<br />
van zodra er verschillen<strong>de</strong> (grotere) noduli optre<strong>de</strong>n en<br />
kan zelfs gevaarlijk zijn in geval van autonome noduli bij<br />
ou<strong>de</strong>re mensen.<br />
Een beginnen<strong>de</strong> oppuntstelling on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> vorm van<br />
een biochemisch en echografisch nazicht is meestal<br />
voldoen<strong>de</strong> om een (etiologische) diagnose te stellen. Een<br />
scintigrafie is aangera<strong>de</strong>n in geval van een multinodulaire<br />
goiter of van een duiken<strong>de</strong> goiter.<br />
Een jaarlijke oppuntstelling dmv een labo en echografie is<br />
wenselijk, gezien het mogelijk optre<strong>de</strong>n van complicaties<br />
(dysthyroïdie, compressie, kanker).<br />
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN | 17
<strong>SCHILDKLIER</strong><br />
Thyroï<strong>de</strong> en zwangerschap<br />
Inleiding<br />
HOUDING IN GEVAL VAN<br />
Hypothyroïdie<br />
Dr Marina van Ypersele<br />
Endocrinologie<br />
Sites St-Elisabeth – 2 Alice<br />
Zwangerschap veroorzaakt fysiologische wijzigingen<br />
van <strong>de</strong> schildklierfunctie als gevolg van <strong>de</strong> verhoging<br />
van <strong>de</strong> jodiumclearance, van <strong>de</strong> behoefte aan<br />
schildklierhormonen en <strong>de</strong> jodiumtransfer naar <strong>de</strong> fœtus.<br />
Omdat <strong>de</strong> schildklier van <strong>de</strong> foetus in het eerste trimester<br />
nog niet functioneel is, is <strong>de</strong> neurologische ontwikkeling<br />
van <strong>de</strong> baby afhankelijk van <strong>de</strong> schildklierfunctie van <strong>de</strong><br />
moe<strong>de</strong>r.<br />
De referentiewaar<strong>de</strong>n van het TSH wor<strong>de</strong>n weinig gewijzigd<br />
door <strong>de</strong> zwangerschap, behalve dan <strong>de</strong> vermin<strong>de</strong>ring<br />
van <strong>de</strong> serumwaar<strong>de</strong> tij<strong>de</strong>ns het eerste trimester als<br />
gevolg van het “ TSH-like ” effect van bèta HCG.<br />
In België kennen wij natuurlijk geen groot jodiumgebrek<br />
verantwoor<strong>de</strong>lijk voor en<strong>de</strong>misch cretinisme, maar er bestaat wel<br />
een gematigd jodiumgebrek (48% van <strong>de</strong> zwangere vrouwen<br />
18 | N r 11 - MEI 2008<br />
hebben een urine-excretie van jodium < 50 mcg/d). Dit leidt tot<br />
een stimulatie van <strong>de</strong> werking en van <strong>de</strong> groei van <strong>de</strong> schildklier,<br />
wat uitein<strong>de</strong>lijk kan resulteren in een struma.<br />
Epi<strong>de</strong>miologische studies hebben aangetoond dat 3 tot 10% van<br />
<strong>de</strong> vrouwen in <strong>de</strong> vruchtbare leeftijd een primaire hypothyroïdie<br />
vertonen. Vermel<strong>de</strong>nswaardig is dat 1 tot 2% van <strong>de</strong> zwangere<br />
vrouwen schildklierhormonen krijgen en 0.4% van <strong>de</strong> zwangere<br />
vrouwen een TSH > 10 mg/ml hebben.<br />
Hypothyroïdie kan een invloed hebben op <strong>de</strong> vruchtbaarheid,<br />
het vlotte verloop van <strong>de</strong> zwangerschap en vooral op <strong>de</strong><br />
foetusontwikkeling.<br />
Studies hebben het belang van een goed werken<strong>de</strong> schildklierfunctie<br />
aangetoond voor <strong>de</strong> neuropsychologische ontwikkeling<br />
van <strong>de</strong> foetus en <strong>de</strong> mogelijke gevolgen van een lichte hypothyroïdie<br />
tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> eerste drie maan<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> zwangerschap.<br />
Naast het jodiumgebrek is <strong>de</strong> eerste oorzaak van hypothyroïdie<br />
tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> zwangerschap <strong>de</strong> auto-immune thyroïditis (ziekte<br />
van Hashimoto) met anti-microsomale antistoffen en/of antithyroglobuline.<br />
Vrouwen met een auto-immune thyroïditis hebben<br />
meer frequent een postpartum schildklierdysfunctie (5%).<br />
Er bestaat in <strong>de</strong> litteratuur nog geen consensus ten gunste van<br />
een systematische controle van <strong>de</strong> schildklierfunctie bij vrouwen<br />
in <strong>de</strong> vruchtbare leeftijd. Wanneer er zwangerschapsintenties<br />
zijn, lijkt het ons logisch dat dit on<strong>de</strong>rzoek wordt voorgesteld. De<br />
tegenargumenten zijn <strong>de</strong> kostprijs en <strong>de</strong> ongerustheid die men<br />
daardoor gaat creëren. Een on<strong>de</strong>rzoek van <strong>de</strong> schildklierfunctie<br />
wordt best voorgesteld aan alle vrouwen die persoonlijke of<br />
familiale schildklierantece<strong>de</strong>nten hebben of aan hen die een<br />
auto-immune ziekte hebben (diabetes type 1, …).<br />
Antithyroï<strong>de</strong> antilichamen in<br />
Dr Albert Veys,<br />
Dr Brigitte Claeys,<br />
Mr Daniel Allemeersch<br />
Laboteam<br />
Site St-Elisabeth<br />
De TSH-serumwaar<strong>de</strong> wordt beschouwd als <strong>de</strong> meest<br />
betrouwbare graadmeter voor schildklierdysfunctie.<br />
Als er nog geen behan<strong>de</strong>ling is of indien er geen specifieke omstandighe<strong>de</strong>n<br />
zijn (zwangerschap, inname van Cordarone), volstaat het<br />
om, in eerste instantie, <strong>de</strong> schildklierfunctie te analyseren via een<br />
bloedon<strong>de</strong>rzoek. Sinds november 2006 heeft het laboratorium, volgend<br />
op <strong>de</strong> aanbevelingen van <strong>de</strong> AACC (American Association of Clinical<br />
Chemistry) en <strong>de</strong> AACE (American Association of Clinical Endocrinologists)<br />
<strong>de</strong> referentiewaar<strong>de</strong>n voor TSH bij volwassen op 0.3<br />
- 3.0 µU/ml gebracht. Een TSH serumwaar<strong>de</strong> tussen 3 en 4.5 µU/ml<br />
vastgesteld in 2 bloedstalen met een interval van 3 weken kan wijzen op<br />
een vroegtijdig stadium van schildklierpathologie en dus <strong>de</strong> noodzaak
Wanneer er thyroïdhormonen wer<strong>de</strong>n genomen vóór <strong>de</strong><br />
zwangerschap en bij hypothyroïdie is het heel vaak (in 50–80%<br />
van <strong>de</strong> gevallen) nodig om <strong>de</strong> dosis te verhogen vanaf <strong>de</strong> 5 <strong>de</strong> week<br />
van <strong>de</strong> zwangerschap. De huidige aanbeveling is : het TSH tussen<br />
0.5 en 1 mgr/ml met een vrije T4 binnen <strong>de</strong> normen.<br />
Sommige auteurs stellen voor om vanaf <strong>de</strong> eerste week van<br />
vertraging van <strong>de</strong> regels twee bijkomen<strong>de</strong> dosissen schildklierhormonen<br />
te nemen per week, tot het eerste prenataal bezoek,<br />
m.a.w. 5-6 weken van <strong>de</strong> zwangerschap. Het TSH en <strong>de</strong> vrije T4<br />
wor<strong>de</strong>n best gecontroleerd tussen <strong>de</strong> 5 <strong>de</strong> en <strong>de</strong> 7<strong>de</strong> week van <strong>de</strong><br />
zwangerschap en nadien om <strong>de</strong> 6 weken ongeveer, tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong><br />
eerste helft van <strong>de</strong> zwangerschap.<br />
Na <strong>de</strong> geboorte mag men niet vergeten om <strong>de</strong> hormoonsubstitutie<br />
onmid<strong>de</strong>llijk te verlagen tot <strong>de</strong> dosis die werd toegediend vóór<br />
<strong>de</strong> zwangerschap 2 maan<strong>de</strong>n later wordt er een biologische<br />
controle uitgevoerd.<br />
Hyperthyroïdie<br />
Er kan ook hyperthyroïdie wor<strong>de</strong>n vastgesteld tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong><br />
zwangerschap; <strong>de</strong> differentieeldiagnose is soms moeilijk.<br />
Over het algemeen betreft het een non auto-immune<br />
hyperthyroïdie die het gevolg is van het “ TSH-like ” effect van<br />
<strong>de</strong> bèta HCG.<br />
HCG is, wegens <strong>de</strong> sterke gelijkenis met het TSH, een zwakke<br />
TSHreceptor agonist waarbij <strong>de</strong> totale T3 en T4 waar<strong>de</strong>n<br />
gelei<strong>de</strong>lijk stijgen; <strong>de</strong> TSHwaar<strong>de</strong> wordt aldus bijna niet meer<br />
meetbaar, vooral aan het eind van het eerste trimester.<br />
In <strong>de</strong>ze perio<strong>de</strong> is een vaststelling van een subklinische<br />
hyperthyroïdie mogelijk in 10 tot 20% van <strong>de</strong> zwangerschappen.<br />
Deze is van voorbijgaan<strong>de</strong> aard en in <strong>de</strong> meeste gevallen is er<br />
geen behan<strong>de</strong>ling nodig.<br />
Soms manifesteert dit mechanisme zich heel sterk bij vrouwen die<br />
“ hyperemesis gravidarum ” hebben, met niet te on<strong>de</strong>rdrukken<br />
braakneigingen en gewichtsverlies en, op biologisch vlak, een<br />
sterk verhoog<strong>de</strong> vrije T4.<br />
On<strong>de</strong>r <strong>de</strong> echte schildklierpathologieën is <strong>de</strong> ziekte van Basedow<br />
<strong>de</strong> meest frequente etiologie bij zwangerschapshyperthyroïdie. De<br />
prevalentie bereikt ongeveer 0.2% van alle zwangerschappen. Een<br />
slecht gecontroleer<strong>de</strong> hyperthyroïdie tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> zwangerschap<br />
verhoogt het risico op arteriële hypertensie, miskraam, vroege arbeid,<br />
groeiachterstand, hart<strong>de</strong>compensatie en zelfs sterfte in utero.<br />
Er is ook een mogelijk risico op foetale hyperthyroïdie als <strong>de</strong> moe<strong>de</strong>r<br />
een hoge waar<strong>de</strong> van anti-TSHreceptoren antilichamen (TSI)<br />
vertoont, terwijl ze in een staat van euthyroïdie is als gevolg van een<br />
thyroï<strong>de</strong>ctomie of een radiojodiumbehan<strong>de</strong>ling (minstens 1 jaar<br />
voor <strong>de</strong> conceptie toegediend). Men raadt aan om bij het begin van<br />
het 3 <strong>de</strong> trimester <strong>de</strong> TSI antistoffen te controleren bij moe<strong>de</strong>rs met<br />
een antece<strong>de</strong>nt voor <strong>de</strong> ziekte van Basedow. Indien het resultaat<br />
positief is, is een foetaal en neonataal toezicht onontbeerlijk.<br />
Na <strong>de</strong> bevalling (of een miskraam) kan zich een thyroïditis voordoen,<br />
vaker bij patiënten die een hoog aantal antiperoxidase antistoffen<br />
hebben tij<strong>de</strong>ns het eerste trimester van <strong>de</strong> zwangerschap. Deze<br />
manifesteert zich via een korte hyperthyroïdie (1-2 maan<strong>de</strong>n)<br />
en/of een hypothyroïdiefase tij<strong>de</strong>ns enkele maan<strong>de</strong>n vooraleer er<br />
opnieuw een normale werking is (in 80% van <strong>de</strong> gevallen) in <strong>de</strong><br />
12 maan<strong>de</strong>n na <strong>de</strong> bevalling.<br />
Herval is frequent bij volgen<strong>de</strong> zwangerschappen.<br />
Een behan<strong>de</strong>ling is niet altijd nodig en gebeurt in functie van <strong>de</strong><br />
symptomen en <strong>de</strong> duur ervan.<br />
IN <strong>DE</strong> PRAKTIJK<br />
het laboratorium<br />
van een on<strong>de</strong>rzoek naar <strong>de</strong> schildklierantilichamen aantonen.<br />
De belangrijkste schildklierantilichamen en hun werking staan<br />
hieron<strong>de</strong>r opgesomd.<br />
De schildklierantigenen bestaan uit :<br />
• thyroperoxidase (sleutelenzym in <strong>de</strong> biosynthese van <strong>de</strong><br />
schildklier, oorspronkelijk heette dat het microsomale antigen)<br />
• thyroglobuline<br />
• TSH-receptor<br />
- Bij elke vrouw in <strong>de</strong> vruchtbare leeftijd, moet er een familiale<br />
en persoonlijke anamnese gebeuren van <strong>de</strong> endocriene<br />
antece<strong>de</strong>nten en een aangepast biologisch on<strong>de</strong>rzoek.<br />
- Vóór <strong>de</strong> conceptie en ten laatste in het begin van <strong>de</strong><br />
zwangerschap moet er een supplement “ jodium ” vitamines<br />
wor<strong>de</strong>n voorgeschreven.<br />
- In geval van geken<strong>de</strong> hypothyroïdie of schildklierimmuniteit,<br />
moet men een controle uitvoeren van het TSH en van <strong>de</strong><br />
hormonenspiegel vóór <strong>de</strong> bevruchting, 5-6 weken na het begin<br />
van <strong>de</strong> zwangerschap, nadien in functie van <strong>de</strong> resultaten.<br />
Elk antigen kan op zich <strong>de</strong> vorming van een auto-antilichaam<br />
induceren :<br />
• De anti-thyroperoxidase (anti-TPO) zijn IgG waarvan het<br />
titerniveau afhangt van <strong>de</strong> hoeveelheid lymfoplasmocytair<br />
schildklierinfiltraat. Heel hoge waar<strong>de</strong>n dui<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> ziekte<br />
van Hashimoto en over het algemeen dui<strong>de</strong>n min<strong>de</strong>r hoge<br />
waar<strong>de</strong>n op an<strong>de</strong>re auto-immuun thyropathologieën (Basedow,<br />
asymptomatische auto-immune thyroïditis, postpartum<br />
thyroïditis). De prevalentie van <strong>de</strong>ze antilichamen bij <strong>de</strong><br />
bevolking wordt weergegeven in <strong>de</strong> hierna volgen<strong>de</strong> tabel.<br />
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN | 19
<strong>SCHILDKLIER</strong><br />
Het gebruik van gezuiver<strong>de</strong> peroxidase heeft<br />
<strong>de</strong> sensitiviteit en <strong>de</strong> specificiteit van <strong>de</strong><br />
waar<strong>de</strong>n verbeterd, waardoor <strong>de</strong> meting van<br />
antimicrosomale antilichamen obsoleet is<br />
gewor<strong>de</strong>n.<br />
• Anti-thyroglobuline (anti-Tg) gaat meestal samen<br />
met <strong>de</strong> anti-TPO; zij komen heel zel<strong>de</strong>n alleen voor.<br />
Over het algemeen stopt men met <strong>de</strong> waar<strong>de</strong>meting<br />
van <strong>de</strong>ze antilichamen samen met <strong>de</strong>ze van anti-<br />
TPO.<br />
De anti-Tg en <strong>de</strong> anti-TPO zijn niet belangrijk bij<br />
<strong>de</strong> follow-up van <strong>de</strong> schildklierpathologieën.<br />
• De anti-receptoren van TSH (anti-RTSH)<br />
Deze zijn over het algemeen thyreostimulerend (TSAb<br />
of TSI staat voor Thyroid Stimulating Antibodies of<br />
Immunoglobulines) en zijn een diagnosetracer voor<br />
<strong>de</strong> ziekte van Basedow.<br />
Zij zijn ook een prognosemerker. Een hoge titer op<br />
het ein<strong>de</strong> van <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling wijst op een hoog<br />
risico op recidief.<br />
In zeldzame gevallen inhiberen <strong>de</strong> anti-RTSH <strong>de</strong><br />
TSH-receptoren en zijn aldus verantwoor<strong>de</strong>lijk voor<br />
hypothyroïdie.<br />
De antithyroï<strong>de</strong> antilichamen passeren <strong>de</strong> placentabarrière.<br />
Maar enkel <strong>de</strong> anti-RTSH hebben een<br />
rechtstreeks effect op <strong>de</strong> schildklierwerking. Zij zijn<br />
dus in staat om schildklierdysfuncties vast te stellen<br />
bij <strong>de</strong> foetus en <strong>de</strong> pasgeborene.<br />
Estimated prevalence of antithyroid antibodies<br />
(in percent)<br />
Group Anti-TSHR<br />
Ab<br />
20 | N r 11 - MEI 2008<br />
Anti-Tg<br />
Ab<br />
Anti-TPO<br />
Ab<br />
General population 0 5 - 20 8 - 27<br />
Graves’ disease 80 - 95 50 - 70 50 - 80<br />
Autoimmune<br />
thyroiditis<br />
10 - 20 80 - 90 90 -100<br />
Type 1 diabetes 0 30 - 40 30 - 40<br />
Pregnant woman 0 About 14 About 14<br />
Anti-TSHR Ab : Antithyrotropin receptor antibodies; Anti Tg Ab :<br />
Antithyroglobulin antibodies; Anti-TPO Ab : Antithyroid peroxidase antibodies.<br />
2008 online 16.1 Up To Date.<br />
Schildklierechografie<br />
1. Afmetingen<br />
Dr Vincent Staumont<br />
Radiologie<br />
Site St-Michel<br />
Door echografie kan men <strong>de</strong><br />
schildklier meten en <strong>de</strong> echostructuur<br />
ervan analyseren. Nodules<br />
kunnen wor<strong>de</strong>n gevisualiseerd,<br />
gelokaliseerd en eventueel kan er een punctie wor<strong>de</strong>n<br />
uitgevoerd.<br />
De normale afmetingen van <strong>de</strong> schildklier bij volwassenen<br />
zijn <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> : lengte 4 tot 6 cm, breedte 1 tot<br />
2 cm, dikte min<strong>de</strong>r dan 2 cm (fig.1).<br />
2. Analyse van <strong>de</strong> globale echostructuur<br />
van het parenchym<br />
Het schildklierparenchym is normaal hyper-echogeen in<br />
vergelijking met <strong>de</strong> spieren (fig.2).<br />
Een hypo-echogene echostructuur met hypervascularisatie<br />
bij Doppler wijst op een thyroïditis (fig.3).<br />
3. Het zoeken naar nodules<br />
(fig. 4).<br />
Echografie kan <strong>de</strong> vals positieve resultaten van het klinisch<br />
on<strong>de</strong>rzoek i<strong>de</strong>ntificeren.<br />
Dit is het on<strong>de</strong>rzoek bij uitstek wanneer men <strong>de</strong><br />
aanwezigheid van één of meer nodules vermoedt. De<br />
echografie lokaliseert ze en maakt het mogelijk om <strong>de</strong><br />
volgen<strong>de</strong> kenmerken te observeren :<br />
- <strong>de</strong> grootte,<br />
- <strong>de</strong> echogeniciteit (hyper-, hypo- of iso-echogeen),<br />
- <strong>de</strong> contouren die, indien ze regelmatig zijn, veeleer<br />
wijzen op een goedaardige pathologie,<br />
- <strong>de</strong> vorm en <strong>de</strong> oriëntering van <strong>de</strong> grote nodulaire as, die,<br />
indien hij loodrecht staat op <strong>de</strong> as van <strong>de</strong> lob, eer<strong>de</strong>r<br />
een ongunstig karakter heeft,
1<br />
- <strong>de</strong> echostructuur die een on<strong>de</strong>rscheid maakt tussen vloeistof,<br />
vaste of gemeng<strong>de</strong> stof,<br />
- <strong>de</strong> aanwezigheid van calcificaties die wijzen op een tumor,<br />
- <strong>de</strong> vascularisatie met Doppler die dikwijls een criterium<br />
vormt voor kwaadaardigheid wanneer <strong>de</strong>ze intranodulair<br />
predominant aanwezig is.<br />
4. De echografie als gids voor cytopunctie<br />
In geval van twijfel over <strong>de</strong> aard van <strong>de</strong> nodule, kan men een<br />
cytopunctie tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> echografie uitvoeren.<br />
Dit is meer comfortabel en geruststellend voor <strong>de</strong> patiënt.<br />
3<br />
2<br />
4<br />
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN | 21
<strong>SCHILDKLIER</strong><br />
Chirurgische behan<strong>de</strong>ling<br />
van schildklierpathologieën<br />
Dr Pascale Chouvel<br />
NKO<br />
Site St-Michel<br />
Voorbereiding van <strong>de</strong> interventie<br />
Dit omvat een echografie om <strong>de</strong> afmeting van <strong>de</strong> nodules<br />
te evalueren zodat men een i<strong>de</strong>e krijgt van <strong>de</strong> morfologie<br />
van <strong>de</strong> klier.<br />
De scintigrafie geeft informatie over <strong>de</strong> functionele status<br />
van <strong>de</strong> nodule (vast of niet) en over <strong>de</strong> homogeniteit van <strong>de</strong><br />
klier.<br />
De bloedanalyse : serumwaar<strong>de</strong> T3 – T4 – TSH –<br />
thyroglobuline (om <strong>de</strong> schildklierkankers op te sporen) -<br />
calcitonine.<br />
Doel van <strong>de</strong> interventie<br />
Er zijn verschillen<strong>de</strong> schildklierpathologieën die lei<strong>de</strong>n tot<br />
chirurgie : hyperthyroïdie – vermoe<strong>de</strong>n van tumor – struma.<br />
Naargelang van <strong>de</strong> aard en <strong>de</strong> omvang van <strong>de</strong> aandoening<br />
en van <strong>de</strong> leeftijd van <strong>de</strong> patiënt, zullen <strong>de</strong> endocrinoloog<br />
en <strong>de</strong> chirurg beslissen wat <strong>de</strong> nodige resectie is. Er kan<br />
beslist wor<strong>de</strong>n tot een radicale of selectieve thyroï<strong>de</strong>ctomie,<br />
tot een isthmuskwab resectie of lobectomie. In onze dienst<br />
doen wij niet aan “ no<strong>de</strong> picking ”. In geval van recidief of<br />
een nieuwe chirurgische interventie zijn <strong>de</strong> risico’s om <strong>de</strong><br />
recurrente laryngale zenuw te raken aanzienlijk groter.<br />
Interventie<br />
De operatie gebeurt on<strong>de</strong>r volledige narcose. De incisie<br />
gebeurt horizontaal, laag, in <strong>de</strong> natuurlijke plooien van <strong>de</strong><br />
huid. Met <strong>de</strong> tijd wordt het litteken heel fijn en heel weinig<br />
zichtbaar. In het geval van een geïsoleer<strong>de</strong> schildkliernodule<br />
wordt een peroperatief anatomo-pathologisch on<strong>de</strong>rzoek<br />
uitgevoerd tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> interventie. Met dit on<strong>de</strong>rzoek gaat<br />
men na (met een betrouwbaarheidsgraad van ongeveer<br />
95%) of <strong>de</strong> zone kankercellen vertoont of niet wat belangrijk<br />
is voor het vervolg van <strong>de</strong> interventie. Op het ein<strong>de</strong> van <strong>de</strong><br />
interventie wordt over het algemeen een kleine drain met<br />
aspiratie geplaatst geduren<strong>de</strong> 24 tot 48 uren.<br />
22 | N r 11 - MEI 2008<br />
Postoperatieve pijnen<br />
Deze interventies zijn weinig pijnlijk. Een patiënt met cervicale arthrose<br />
kan wel nekpijn vertonen als gevolg van <strong>de</strong> positionering<br />
op <strong>de</strong> operatietafel. De eerste dagen zijn er soms klachten over<br />
keelpijn of slikproblemen.<br />
Risico’s<br />
Schildklierchirurgie is een goed geken<strong>de</strong> interventie. Als ze zorgvuldig<br />
wordt uitgevoerd, is er heel weinig risico op complicaties. Een<br />
wondinfectie komt zel<strong>de</strong>n voor (min<strong>de</strong>r dan 1%) en is niet ernstig.<br />
De twee specifieke risicozones zijn <strong>de</strong> parathyroï<strong>de</strong>n en <strong>de</strong><br />
recurrente laryngale zenuwen.<br />
Parathyroï<strong>de</strong>n : ze wegnemen biedt een duurzame oplossing<br />
enkel als ze alle vier wor<strong>de</strong>n verwij<strong>de</strong>rd.<br />
Deze complicatie veron<strong>de</strong>rstelt een levenslange behan<strong>de</strong>ling om<br />
<strong>de</strong> gedaal<strong>de</strong> calcemie te compenseren. An<strong>de</strong>rzijds merkt men<br />
regelmatig een gematig<strong>de</strong> en voorbijgaan<strong>de</strong> calcemie daling<br />
(enkele dagen) als gevolg van <strong>de</strong> shock van <strong>de</strong> klieren.<br />
Recurrente laryngale zenuwen : een kwetsuur aan <strong>de</strong> zenuw<br />
veroorzaakt <strong>de</strong> paralysie van <strong>de</strong> overeenkomen<strong>de</strong> stemband,<br />
wat <strong>de</strong> stem veran<strong>de</strong>rt. Door logopedische reëducatie kan men<br />
gewoonlijk <strong>de</strong> stem helemaal recupereren. Deze complicatie<br />
komt slechts voor bij 2% van <strong>de</strong> thyroï<strong>de</strong>ctomieën. Soms wordt<br />
<strong>de</strong> zenuw met opzet opgeofferd; het gaat hier niet om een<br />
chirurgische complicatie maar wel om een noodzaak bij sommige<br />
ziekten (in het geval van sommige kankers bijvoorbeeld).<br />
Postoperatieve zorgen<br />
Voor het litteken wordt er een overhandse hechting gerealiseerd.<br />
De steristrips wor<strong>de</strong>n een week na <strong>de</strong> interventie weggenomen.<br />
Het litteken is een beetje gezwollen geduren<strong>de</strong> twee tot drie<br />
weken. De patiënt mag het litteken niet aan <strong>de</strong> zon blootstellen<br />
zolang het rood ziet (geduren<strong>de</strong> drie tot negen maan<strong>de</strong>n).<br />
Er wordt aangera<strong>de</strong>n om het litteken elke dag met een hydrateren<strong>de</strong><br />
crème te masseren.<br />
De patiënt verlaat het ziekenhuis tussen <strong>de</strong> 2 <strong>de</strong> en <strong>de</strong> 4 <strong>de</strong> dag.<br />
De calcemie waar<strong>de</strong> wordt tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> opname systematisch<br />
on<strong>de</strong>rzocht en ook <strong>de</strong> stemban<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rzocht.<br />
In geval van totale thyroï<strong>de</strong>ctomie wor<strong>de</strong>n schildklierhormonen<br />
voorgeschreven in functie van <strong>de</strong> histologische analyse van <strong>de</strong><br />
weggenomen <strong>de</strong>len. In geval van ge<strong>de</strong>eltelijke thyroï<strong>de</strong>ctomie<br />
wordt een schildklieron<strong>de</strong>rzoek uitgevoerd een maand na <strong>de</strong><br />
interventie. In functie van <strong>de</strong> resultaten zal <strong>de</strong> endocrinoloog<br />
beslissen of er een behan<strong>de</strong>ling nodig is of niet.
Radio-actief Jodium bij <strong>de</strong><br />
behan<strong>de</strong>ling van goedaardige<br />
schildklieraandoeningen<br />
1. Jodium in <strong>de</strong> biosynthese<br />
van schildklierhormonen<br />
Dr Yvan <strong>de</strong> Meeûs<br />
Nucleaire geneeskun<strong>de</strong><br />
Sites St-Elisabeth – 2 Alice –<br />
St-Michel<br />
Jodium speelt een essentiële rol in <strong>de</strong> biosynthese van<br />
schildklierhormonen.<br />
Deze biosynthese doet een beroep op een eiwit : <strong>de</strong><br />
thyroglobuline, op een enzym : <strong>de</strong> thyroperoxidase (TPO),<br />
en op <strong>de</strong> jodiumpomp.<br />
Men on<strong>de</strong>rscheidt verschillen<strong>de</strong> stappen in <strong>de</strong> biosynthese<br />
van schildklierhormonen :<br />
1) het transport van jodi<strong>de</strong> in <strong>de</strong> schildklier,<br />
2) <strong>de</strong> oxidatie, vervolgens <strong>de</strong> binding van jodi<strong>de</strong> aan<br />
tirosine residu’s van <strong>de</strong> thyroglobuline dankzij <strong>de</strong><br />
TPO, waardoor er mono- en diiodotyrosine wordt<br />
gevormd,<br />
3) <strong>de</strong> binding van iodotyrosylresten in iodothyronines<br />
eveneens gekatalyseerd door TPO,<br />
4) <strong>de</strong> proteolyse van thyroglobuline en het vrijkomen<br />
van schildklierhormonen.<br />
Het jodium dat het onontbeerlijke bestand<strong>de</strong>el is voor <strong>de</strong>ze<br />
biosynthese, komt voornamelijk uit <strong>de</strong> voeding. Jodium wordt<br />
door het lichaam geabsorbeerd on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> vorm van jodi<strong>de</strong>.<br />
Zodra dit is geabsorbeerd door het darmslijmvlies, wor<strong>de</strong>n<br />
<strong>de</strong> jodi<strong>de</strong>s in <strong>de</strong> schildklier gecapteerd via een actief membraantransportmechanisme,<br />
dat een concentratiegradiënt<br />
behaalt tussen 20 en 40. Deze concentratie kan tot 10 keer<br />
<strong>de</strong> normale waar<strong>de</strong>n bereiken in geval van hyperthyroïdie.<br />
Uit <strong>de</strong>ze eigenschap kan men voor<strong>de</strong>el halen door in <strong>de</strong> klier<br />
een radio-actief jodiumisotoop te introduceren, jodium 131,<br />
om aldus het hypersecreteren<strong>de</strong> schildklierweefsel lokaal te<br />
bestralen en aldus <strong>de</strong> hyperthyroïdie te corrigeren.<br />
2. Jodium 131<br />
Jodium 131 is een radioactief jodiumisotoop, dat voortkomt uit<br />
kernfissie en waarvan <strong>de</strong> halfwaar<strong>de</strong>tijd 8.02 dagen bedraagt.<br />
De radioactieve transformatie gebeurt door <strong>de</strong> emissie van<br />
bèta<strong>de</strong>eltjes en gammastralen die lei<strong>de</strong>n tot <strong>de</strong> vorming<br />
van Xenon 131. Het bèta<strong>de</strong>eltje is een corpusculaire hoog<br />
energetische straling met een hoge ionisatiegraad die een<br />
therapeutisch gebruik kent. De elektromagnetische en min<strong>de</strong>r<br />
irradiëren<strong>de</strong> gammastralen wor<strong>de</strong>n gebruikt bij scintigrafie.<br />
De metabooltherapie maakt gebruik van het absorptiemechanisme<br />
van jodi<strong>de</strong> om het jodium 131 in <strong>de</strong> schildkliercel te laten<br />
opnemen.<br />
3. Principe van <strong>de</strong> metabooltherapie<br />
De hechting van Jodium 131 in <strong>de</strong> schildkliercel volgt hetzelf<strong>de</strong><br />
metabooltraject als jodi<strong>de</strong>. Het wordt meestal per os toegediend<br />
en het wordt geabsorbeerd door het jejunum. Vervolgens<br />
wordt het gecapteerd door <strong>de</strong> schildklier evenredig met <strong>de</strong><br />
turnovercapaciteit van <strong>de</strong> jodi<strong>de</strong>pompen.<br />
In geval van euthyroïdie kan <strong>de</strong> gebon<strong>de</strong>n hoeveelheid tot 3.5%<br />
van <strong>de</strong> ingenomen dosis bereiken.<br />
In geval van hyperthyroïdie (als <strong>de</strong> receptoren niet verzadigd<br />
zijn) kan dit percentage 15% tot soms 20% bedragen! Het niet<br />
gebon<strong>de</strong>n exce<strong>de</strong>ntaire <strong>de</strong>el wordt geëlimineerd via <strong>de</strong> urine<br />
en in min<strong>de</strong>re mate via <strong>de</strong> transpiratie. Zodra het radioactieve<br />
jodium in <strong>de</strong> schildklier is opgenomen, geeft het zijn energie vrij<br />
en wordt <strong>de</strong> cel vernietigd.<br />
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN | 23
<strong>SCHILDKLIER</strong><br />
1 2 3<br />
4. Voornaamste indicaties<br />
Moleculair jodium 131 wordt gebruikt bij 4 belangrijke indicaties :<br />
a) De ziekte van Basedow (Fig. 1)<br />
In West-Europa bestaat er een consensus over <strong>de</strong> eerste<br />
behan<strong>de</strong>ling van <strong>de</strong> ziekte van Basedow (zon<strong>de</strong>r complicaties)<br />
met antithyroï<strong>de</strong> geneesmid<strong>de</strong>len (ATS) geduren<strong>de</strong> 1 tot 2 jaar.<br />
In geval van recidief dient een radicale oplossing overwogen,<br />
ofwel chirurgie, ofwel radiojodium.<br />
Als er een nodule is, zal men chirurgie verkiezen omdat het<br />
risico op maligne transformatie groter is dan bij een gezon<strong>de</strong><br />
schildklier.<br />
Radiojodium krijgt <strong>de</strong> voorkeur bij ou<strong>de</strong>re patiënten.<br />
In elk geval moet er op lange termijn wor<strong>de</strong>n gecontroleerd,<br />
want recidief of secundaire hypothyroïdie kan zich voordoen<br />
zelfs jaren na <strong>de</strong> initiële episo<strong>de</strong>.<br />
b) Het toxische a<strong>de</strong>noom en het toxisch multinodulaire struma<br />
(Fig. 2)<br />
Medische behan<strong>de</strong>ling alleen voldoet bijna nooit om een<br />
remissie te bekomen. De ATS kunnen ook een gecontraindiceerd<br />
goitreus effect hebben. Bij ou<strong>de</strong>re patiënten wordt<br />
hier ook jodium 131 verkozen boven chirurgie. Het risico op<br />
secundaire hypothyroïdie is min<strong>de</strong>r groot dan bij Basedow.<br />
De toe te dienen dosis is meestal hoger.<br />
c) Het niet toxische struma<br />
Een gecontroverseer<strong>de</strong> indicatie : radiojodium kan in sommige<br />
gevallen het euthyroïdisch struma, vooral in zijn diffuse vorm,<br />
controleren en zelfs <strong>de</strong> dimensie ervan reduceren.<br />
d) De schildkliercarcinomen<br />
Het toedienen van radio-actief Jodium is ‘<strong>de</strong>’ adjuvante<br />
behan<strong>de</strong>ling voor <strong>de</strong> meeste schildkliercarcinomen. De dosis<br />
bedraagt 100 millicurie, m.a.w. 10 tot 20 keer meer dan <strong>de</strong><br />
dosis voor benigne pathologieën. De radiobeschermingsregels<br />
voorzien een hospitalisatie van 4 dagen in een lo<strong>de</strong>n kamer.<br />
Wij zullen hier niet terugkomen op <strong>de</strong>ze indicatie die speciale<br />
installaties vergt die niet beschikbaar zijn in onze ziekenhuizen.<br />
Bij sommige vormen van hyperthyroïdie is radiojodium niet<br />
aangewezen : als <strong>de</strong> klier het jodium niet capteert. Het betreft<br />
24 | N r 11 - MEI 2008<br />
hier <strong>de</strong> hyperthyroïdie veroorzaakt door auto-immuun thyroïditis<br />
(Hashimoto en postpartum, cf. fig. 3), <strong>de</strong> iatrogene hyperthyroïdie<br />
(jodiumcontrast, inname van Cordarone, schildklierhormonen en<br />
interferon), <strong>de</strong> subacute thyroïditis van De Quervain en alle an<strong>de</strong>re<br />
thyrotoxicoses met hoge TSH.<br />
5. Voorafgaan<strong>de</strong>lijke on<strong>de</strong>rzoeken<br />
Vooraleer radio-actief Jodium voor therapeutische doelein<strong>de</strong>n<br />
wordt toegediend, dient er een complete balans opgemaakt,<br />
want <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling brengt soms onomkeerbare wijzigingen<br />
teweeg in <strong>de</strong> hormonologie en in <strong>de</strong> schildklierbeeldvorming.<br />
Het is dus essentieel om een goe<strong>de</strong> diagnose te stellen, maar ook<br />
om, als vergelijkingselement, een getrouw en volledig beeld te<br />
krijgen van <strong>de</strong> situatie op het “ startmoment ”. Een voorstel van<br />
on<strong>de</strong>rzoeken wordt in <strong>de</strong> tabel hieron<strong>de</strong>r gegeven :<br />
Klinische biologie Hemogram, nierfunctie, TSH, vrije T3,<br />
vrije T4, anti-thyroglobuline antistoffen,<br />
anti-microsomale antistoffen, cholesterol<br />
en triglyceri<strong>de</strong>n.<br />
Er moet een zwangerschapstest<br />
uitgevoerd wor<strong>de</strong>n bij elke vrouw<br />
van vruchtbare leeftijd.<br />
Nucleaire<br />
geneeskun<strong>de</strong><br />
Scinti-tomografie met technetium<br />
(of met jodium 123) met berekening<br />
van <strong>de</strong> uptake. Indien mogelijk<br />
het on<strong>de</strong>rzoek uitvoeren na stopzetting<br />
van <strong>de</strong> thyreotrope geneesmid<strong>de</strong>len.<br />
Radiologie Echografie (met eventueel cytopunctie in<br />
geval van kou<strong>de</strong> nodule bij scintigrafie).<br />
6. Toediening van <strong>de</strong> dosis<br />
Het grote voor<strong>de</strong>el van <strong>de</strong> radiojodiumbehan<strong>de</strong>ling is dat<br />
ze eenvoudig is. Buiten <strong>de</strong> dosis die wordt gebruikt voor <strong>de</strong><br />
carcinomen (hoger dan 15 millicuries en waar we het hier dus niet<br />
zullen over hebben) is voor <strong>de</strong>ze behan<strong>de</strong>ling geen hospitalisatie<br />
vereist. De dosis wordt berekend in functie van het captatieniveau<br />
en <strong>de</strong> grootte van <strong>de</strong> klier. Er is een termijn van 1 tot 2 maan<strong>de</strong>n<br />
nodig, soms zelfs meer, vooraleer er resultaat wordt geboekt. Deze<br />
behan<strong>de</strong>ling is ten stelligste afgera<strong>de</strong>n in geval van zwangerschap.<br />
Om <strong>de</strong> hechting te optimaliseren is het nodig om <strong>de</strong> ATS 1 maand<br />
voor <strong>de</strong> toediening van <strong>de</strong> dosis stop te zetten. Indien <strong>de</strong> patiënt<br />
thyroxine krijgt, moet men dit 15 dagen op voorhand stop zetten.
Na <strong>de</strong> nodige dosis te hebben besteld (wachttijd van ongeveer<br />
3 tot 5 dagen) moet <strong>de</strong> patiënt zich nuchter aanbie<strong>de</strong>n in een<br />
dienst voor Nucleaire Geneeskun<strong>de</strong>. De dosis wordt over het<br />
algemeen toegediend on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> vorm van een capsule. Het wordt<br />
aanbevolen om na <strong>de</strong> toediening 2 uur nuchter te blijven om <strong>de</strong><br />
beste biodisponibiliteit te garan<strong>de</strong>ren.<br />
7. Radiobescherming<br />
Na toediening van radiojodium moet <strong>de</strong> patiënt enkele<br />
radiobeschermingsregels naleven om onnodige bestraling<br />
te vermij<strong>de</strong>n van organen buiten het targetorgaan. Er wordt<br />
aangera<strong>de</strong>n om geduren<strong>de</strong> één week veel te drinken. Het is<br />
natuurlijk ook aanbevolen om zoveel mogelijk te vermij<strong>de</strong>n om<br />
<strong>de</strong> omgeving te irradiëren, meer bepaald zwangere vrouwen en<br />
jonge kin<strong>de</strong>ren. De toepassingsduur van <strong>de</strong>ze aanbevelingen<br />
hangt vooral af van <strong>de</strong> toegedien<strong>de</strong> dosis. De hierna volgen<strong>de</strong><br />
tabel vat <strong>de</strong> belangrijkste aspecten samen :<br />
Aanbevelingen 5 mCi 10 mCi 15 mCi<br />
Vermijd contaminatie via<br />
speeksel<br />
7 dagen 15 dagen 21 dagen<br />
Vermijd contaminatie via urine 7 dagen 15 dagen 21 dagen<br />
Frequente douches 7 dagen 15 dagen 21 dagen<br />
Seksuele onthouding<br />
Vermijd dichte en langdurige<br />
2 dagen 5 dagen 10 dagen<br />
contacten met kin<strong>de</strong>ren<br />
(
<strong>SCHILDKLIER</strong><br />
Aanpak van een struma<br />
bij <strong>de</strong> adolescent(e)<br />
Dr Frédéric Motte<br />
Kin<strong>de</strong>rgeneeskun<strong>de</strong><br />
Site St-Elisabeth<br />
Een schildklier struma is een zichtbare of voelbare<br />
vergroting van <strong>de</strong> schildklier.<br />
Een struma kan zowel <strong>de</strong> voornaamste als <strong>de</strong> enige manifestatie<br />
van een schildklierziekte zijn. Als <strong>de</strong> schildklier niet systematisch<br />
wordt on<strong>de</strong>rzocht kan een struma niet ont<strong>de</strong>kt wor<strong>de</strong>n.<br />
Deze vergroting die bij een fysisch on<strong>de</strong>rzoek wordt<br />
bepaald moet bij kin<strong>de</strong>ren en adolescenten door een<br />
echografie gemeten en geëvalueerd wor<strong>de</strong>n. Er bestaan<br />
kurven van het schildklier volume volgens <strong>de</strong> leeftijd en het<br />
geslacht (Fig.1) die toelaten voor elke leeftijd een maximale<br />
waar<strong>de</strong> te bepalen. daarboven wordt er van struma gesproken.<br />
1% van <strong>de</strong> adolescenten tussen 10 en 18 jaar hebben bij<br />
fysisch on<strong>de</strong>rzoek een struma. Auto-immuun Hashimoto<br />
ziekte, colloï<strong>de</strong> struma en onvoldoen<strong>de</strong> jodium in <strong>de</strong><br />
voeding zijn <strong>de</strong> drie meest frequente oorzaken van adolescent<br />
schildkliervergroting.<br />
Voor elke struma bestaat er een schildklier pathologie : diffuse<br />
schildklier hypertrofie (colloï<strong>de</strong> struma) of schildklier disfunctie.<br />
Voor elke struma moet een volledig on<strong>de</strong>rzoek wor<strong>de</strong>n gedaan,<br />
een precieze diagnose gesteld en een opvolging wor<strong>de</strong>n<br />
gestart.<br />
De mogelijkheid van een schildklierkanker moet wor<strong>de</strong>n<br />
vermeld in geval van multinodulaire struma en vooral in geval<br />
van een enkele schildklierknobbel. Een volledig on<strong>de</strong>rzoek<br />
bevat zowel een echografie, een scintigrafie, een schildklier<br />
punctie als soms een diagnostisch heelkundige aanpak.<br />
Het multinodulaire struma, meer frequent bij volwassenen,<br />
is een zeldzame oorzaak van struma bij jongeren en heeft<br />
meer verband met <strong>de</strong> consumptie van struma verwekken<strong>de</strong><br />
bestand<strong>de</strong>len of laag jodium gebruik.<br />
26 | N r 11 - MEI 2008<br />
Schildklier volume (ml)<br />
1<br />
15<br />
10<br />
5<br />
Meisjes<br />
N97<br />
N50<br />
P90<br />
P50<br />
P10<br />
15<br />
10<br />
0<br />
0<br />
10 11 12 13 14 15 16 17 10 11 12 13 14 15 16 17<br />
Leeftijd (jaar)<br />
Leeftijd (jaar)<br />
Belangrijke me<strong>de</strong><strong>de</strong>lingen<br />
5<br />
Jongens<br />
N97<br />
N50<br />
P90<br />
P50<br />
P10<br />
Schildklier volume volgens <strong>de</strong> leeftijd en het geslacht.<br />
• Het struma zon<strong>de</strong>r schildklier disfunctie is <strong>de</strong> meest<br />
voorkomen<strong>de</strong> pathologie bij adolescenten.<br />
• De grens van TSH is hoger bij het kind en <strong>de</strong> adolescent<br />
dan bij <strong>de</strong> volwassene. Een grens van 10.0 µUI/ml is<br />
toelaatbaar bij afwezigheid van antilichamen (Anti-TPO,<br />
Anti-Thyroglobuline). Een grens van 5.00 µUI/ml is<br />
toegestaan bij aanwezigheid van antilichamen.<br />
• Indien het volume op het echografie protocol niet<br />
gekend is, kan <strong>de</strong> berekening gemaakt wor<strong>de</strong>n op basis<br />
vans <strong>de</strong> afmetingen van <strong>de</strong> thyroï<strong>de</strong> loben.<br />
De omvang van <strong>de</strong> schildklier is gelijk aan die van twee ellipsen.<br />
Volume (ml) = 2 x D (Dikte cm) x B (Breedte cm)<br />
x H (Hoogte cm) x 0.479<br />
Meisjes mid<strong>de</strong>nomvang<br />
Jongen mid<strong>de</strong>nomvang<br />
4,2 ml<br />
op 11 jaar<br />
3,8 ml<br />
op 11 jaar<br />
8,5 ml<br />
op 16 jaar<br />
8,1 ml<br />
op 16 jaar<br />
• Bij afwezigheid van een anomalie van <strong>de</strong> schildklier<br />
functie is een urinestaal nodig om een gebrek aan<br />
jodium te ont<strong>de</strong>kken : Iodurie min<strong>de</strong>r dan<br />
100 mg/ml.<br />
Raadpleging Adolescenten Geneeskun<strong>de</strong><br />
EUROPAdo<br />
Tel. : 02/373 17 55
Clair <strong>de</strong> clown<br />
Op <strong>de</strong> 1 ste verdieping, bij <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>ren, organiseren wij<br />
een heel te<strong>de</strong>re ontmoeting met heel veel humor…<br />
“Naar <strong>de</strong> an<strong>de</strong>ren toe stappen en via een ontmoeting <strong>de</strong><br />
levensvlam aanwakkeren”.<br />
Dit is <strong>de</strong> wens van <strong>de</strong> vzw “Clair <strong>de</strong> Clown” die <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>ren<br />
enkele mooie momenten wil aanbie<strong>de</strong>n. Een schalkse<br />
glimlach, een respectvolle liefkozing en aandachtige<br />
luisterbereidheid, evenveel onuitputtelijke bronnen van<br />
ontmoeting tussen gelijkgestem<strong>de</strong> zielen.<br />
Wie zijn <strong>de</strong> clowns?<br />
De clowns zijn beroepslui in <strong>de</strong> zorgsector (kinesitherapeuten,<br />
verplegers, ergotherapeuten, …) die al in een ziekenhuisomgeving<br />
werken.<br />
Ze hebben een specifieke opleiding genoten, gericht op<br />
geriatrie of pediatrie.<br />
Het doel<br />
Een steentje bijdragen tot het geven van meer zin aan het<br />
leven van gehospitaliseer<strong>de</strong> patiënten en aan hun families<br />
via een ludieke en aandachtige begeleiding. Zij bie<strong>de</strong>n ook<br />
on<strong>de</strong>rsteuning aan het werk van het verzorgend personeel.<br />
Voor wie?<br />
Voor alle senioren die in het ziekenhuis, in een revalidatiecentrum<br />
of in een rust- en verzorgingstehuis verblijven, welk ook het<br />
motief van <strong>de</strong> hospitalisatie is (cognitief verval, motorische<br />
handicap, chirurgische ingreep, enz.)<br />
Hoe verloopt zo’n ontmoeting?<br />
HARTEDIEF<br />
De ontmoeting begint met een gesprek met <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n van<br />
het verzorgend team waarvan <strong>de</strong> clowns <strong>de</strong> onontbeerlijke<br />
informatie krijgen die nodig is voor hun werkterrein (pathologie,<br />
eventuele handicap, …)<br />
De clowns gaan nadien tot bij <strong>de</strong> patiënten, van kamer tot<br />
kamer en praten met <strong>de</strong> patiënten of gaan met een kwinkslag<br />
over tot een an<strong>de</strong>re conversatie.<br />
Zij wij<strong>de</strong>n daar een groot <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> namiddag aan en<br />
brengen daarna mon<strong>de</strong>ling verslag uit (of later schriftelijk)<br />
aan het verzorgend personeel.<br />
Waar kan men ze contacteren?<br />
vzw Clair <strong>de</strong> Clown<br />
Mevr. Nanou Rasquinet<br />
clair<strong>de</strong>clown@tele2allin.be<br />
www.clair<strong>de</strong>clown.be<br />
Tel. : 02/647 81 62<br />
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN | 27
WAARVOOR DIENT<br />
<strong>DE</strong>ZE TECHNIEK?<br />
Nieuwe Camera SPECT-CT<br />
Naar een multidisciplinaire aanpak<br />
in <strong>de</strong> beeldvorming<br />
Deze metho<strong>de</strong> associeert <strong>de</strong> optimalisatie van <strong>de</strong> scintigrafische<br />
sensibiliteit aan <strong>de</strong> localisatie en <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificatie van het<br />
morfologische substraat door <strong>de</strong> scanner en dit dankzij het<br />
gebruik van fysische scannercorrectietafels die informaties<br />
opleveren i.v.m. <strong>de</strong> radiologische <strong>de</strong>nsiteit van het weefsel,<br />
waarvan <strong>de</strong> <strong>de</strong>mping kan wor<strong>de</strong>n gecorrigeerd. Dit maakt het<br />
mogelijk om <strong>de</strong> beeldkwaliteit te verbeteren en ook <strong>de</strong> precisie<br />
(accuracy) van <strong>de</strong> scintigrafische techniek – die al uitstekend<br />
was - aanzienlijk te verhogen. De informatie bestond al, maar <strong>de</strong><br />
tot nu toe gebruikte software was niet in staat om ze te tonen…<br />
De toepassing van <strong>de</strong> correctie van <strong>de</strong> <strong>de</strong>mping en <strong>de</strong> diffuse<br />
straling op <strong>de</strong> tomoscintigrafische “ slices ” lost dit probleem<br />
dus nu op (Fig. 2 en 3). Daarnaast wordt het eventuele gebrek<br />
aan scherpheid onmid<strong>de</strong>llijk gecorrigeerd door <strong>de</strong> gelijktijdige<br />
analyse van <strong>de</strong> overeenkomen<strong>de</strong> CT-scanner doorsne<strong>de</strong>n.<br />
28 | N r 11 - MEI 2008<br />
Dr Peter Matthys<br />
Medische beeldvorming<br />
Sites St-Elisabeth – 2 Alice<br />
Dr Yvan <strong>de</strong> Meeûs<br />
Nucleaire geneeskun<strong>de</strong><br />
Sites St-Elisabeth – 2 Alice – St-Michel<br />
Sinds enkele weken heeft <strong>de</strong> dienst voor Nucleaire Geneeskun<strong>de</strong> van <strong>de</strong> site St-Elisabeth een nieuwe hybri<strong>de</strong> gammacamera<br />
SPECT/CT (SYMBIA T6, Siemens Medical Solutions®). Dit toestel is uitgerust met een gammacamera met dubbele kop<br />
ultra-high resolutie en een “ six slice ” CT-scanner (Fig. 1), die <strong>de</strong> artsen nucleaire geneeskun<strong>de</strong> en <strong>de</strong> radiologen veel meer<br />
mogelijkhe<strong>de</strong>n biedt in hun dagelijkse praktijk.<br />
1 2<br />
Het principe van superpositie van scintigrafische beel<strong>de</strong>n en<br />
scannerdoorsne<strong>de</strong>n is niet nieuw, maar het bijna gelijktijdig<br />
nemen van <strong>de</strong> beel<strong>de</strong>n volgens <strong>de</strong>ze twee modaliteiten biedt<br />
meer accuracy dan bij <strong>de</strong> superpositie van beel<strong>de</strong>n en betekent<br />
dus een aanzienlijke tijdswinst. De precieze localisatie biedt <strong>de</strong><br />
clinicus ook een belangrijke diagnostische oriëntering. Dit is<br />
namelijk het geval voor een inflammatoire pathologie en voor<br />
<strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificatie van vasculaire infectiehaar<strong>de</strong>n. Door <strong>de</strong> perfecte<br />
localisatie kan men ook <strong>de</strong> ectopische haard ontwaren met<br />
<strong>de</strong> bedoeling om pre-operatief <strong>de</strong> positie te bepalen, dit is heel<br />
handig voor fragiele patiënten en biedt het chirurgische team<br />
heel nuttige informatie.<br />
De diensten voor Nucleaire Geneeskun<strong>de</strong> en Radiologie van<br />
<strong>de</strong> Europa Ziekenhuizen hebben een samenwerkingsovereen-
1. De hybri<strong>de</strong> SIEMENS SYMBIA T6 camera, combineert een ultrahoge resolutie<br />
gamma camera met een 6 « slice » CT-scan.<br />
2. Myocardperfusie studie : <strong>de</strong> gelijktijdige opname van <strong>de</strong> scintigrafische<br />
emissiebeel<strong>de</strong>n (in kleur) en <strong>de</strong> tomo<strong>de</strong>nsimetriebeel<strong>de</strong>n ( zwart en wit), leveren<br />
<strong>de</strong> computer <strong>de</strong> noodzakelijke parameters om <strong>de</strong> weefselattenuatie te berekenen<br />
(hier thoracaal) en laat toe om artefacten te verbeteren.<br />
3. Myocardperfusie studie : zon<strong>de</strong>r correctie, laten <strong>de</strong> beel<strong>de</strong>n een hypoperfusie<br />
van het inferieure <strong>de</strong>el uitschijnen (pijl), die verkeer<strong>de</strong>lijk kan wor<strong>de</strong>n beoor<strong>de</strong>eld,<br />
maar welke verdwijnt na toepassing van <strong>de</strong> correctie.<br />
4. Links, toont <strong>de</strong> planaire botscintigrafie een solitaire, maar aspecifieke en matige<br />
botactiviteit van het posterieure <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> 9 <strong>de</strong> rib links. Rechts, laat <strong>de</strong> gerichte<br />
SPECT-CT van <strong>de</strong>ze regio,welke tegelijkertijd werd uitgevoerd, toe om, dankzij <strong>de</strong><br />
fusie van <strong>de</strong> beel<strong>de</strong>n, het letsel beter te localiseren en te preciseren, en <strong>de</strong> diagnose<br />
te stellen van een solitaire botmetastase, uitgaan<strong>de</strong> vanuit <strong>de</strong> subpleurale structuren.<br />
5. Metastase van carcinoïdtumor : scintigrafie met gelabeld octreoti<strong>de</strong> (somatine<br />
analoog), met abdominale SPECT-CT, voor oppuntstelling van carcinoïdsyndroom.<br />
De coupes in het mid<strong>de</strong>n en rechts (axiaal en coronaal), wor<strong>de</strong>n bekomen<br />
door fusie van <strong>de</strong> axiale scintigrafische en CT-scanbeel<strong>de</strong>n. Zij laten zo toe,<br />
om <strong>de</strong> aanwezigheid levermetastasen vast te stellen en eveneens lumbo-aortisch<br />
(oranje noduli), van een tumeur met somatostinereceptoren, hier beantwoor<strong>de</strong>nd<br />
aan een carcinoïdtumor.<br />
6. Bij <strong>de</strong> post-processing, laat <strong>de</strong> fusie in 3D van <strong>de</strong> scintigrafische perfusie<br />
myocardbeel<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> CT-coronografie toe om <strong>de</strong> toestand van <strong>de</strong> coronairen<br />
(“ <strong>de</strong> rivier ”) en om <strong>de</strong> weerslag op <strong>de</strong> perfusie van het myocard<br />
(het bevloeiingsgebied) te beoor<strong>de</strong>len. Hier, veroorzaakt een stenose van<br />
<strong>de</strong> coronair een reversibele inspanningshypoperfusie in het inferieure gebied.<br />
(Beeld van het jaar 2006, van het SNM-congres van <strong>de</strong> universiteit van Zurich).<br />
Verbeter<strong>de</strong><br />
Niet verbeter<strong>de</strong><br />
Verbeter<strong>de</strong><br />
Niet verbeter<strong>de</strong><br />
Verbeter<strong>de</strong><br />
Niet verbeter<strong>de</strong><br />
komst om aan <strong>de</strong> betrokken artsen en hun patiënten steeds<br />
performantere instrumenten te kunnen aanbie<strong>de</strong>n. Alle on<strong>de</strong>rzoeken<br />
wor<strong>de</strong>n gelijktijdig door een radioloog en een nuclearist<br />
bekeken en zij maken een gemeenschappelijk protocol.<br />
Op dit ogenblik zijn <strong>de</strong> belangrijkste indicaties <strong>de</strong> osteoarticulaire<br />
(Fig. 4), oncologische (Fig. 5) of inflammatoire<br />
pathologieën. Voor het vervolg werken wij aan een project<br />
voor <strong>de</strong> ontwikkeling van studieprotocollen in cardiologie<br />
(Coro-CT en SPECT van myocardperfusie, cf. fig. 6), in chirurgie<br />
(schildwachtklier) en van <strong>de</strong> functionele longstudies.<br />
De nieuwe “ hybri<strong>de</strong> ” modaliteit voor beeldvorming kent al vele<br />
indicaties en er zullen er nog heel veel volgen. Wij <strong>de</strong>nken al aan<br />
<strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n van <strong>de</strong>ze techniek in an<strong>de</strong>re toekomstige<br />
toepassingsgebie<strong>de</strong>n!<br />
3 5<br />
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN | 29<br />
4<br />
6
IN<br />
P R A K T I J K<br />
Noodsituaties tij<strong>de</strong>ns<br />
het levensein<strong>de</strong> en<br />
Dr Michel Stroobant<br />
Palliatieve zorgen<br />
Site 2 Alice<br />
Wanneer men geconfronteerd wordt met een<br />
noodsituatie op het ein<strong>de</strong> van het leven is het belangrijk<br />
om snel te reageren en, indien mogelijk, niets aan het<br />
toeval over te laten.<br />
In een eerste <strong>de</strong>el zullen wij <strong>de</strong>ze spoedgevallen<br />
bespreken, daarna zullen wij het hebben over het<br />
beheer van specifieke moeilijke situaties zoals ernstige<br />
dyspnee of longbelemmering, darmocclusie, nausea of<br />
oncontroleerbaar braken.<br />
Er zijn 6 spoedgevallen op het ein<strong>de</strong> van het leven, maar <strong>de</strong>ze<br />
opsomming is zeker niet exhaustief :<br />
• Hevige bloeding<br />
• Paroxystische dyspneu die zich voordoet bij<br />
tracheacompressie of bij vollopen van <strong>de</strong> alveoli, of zelfs<br />
een respiratoire paniekcrisis<br />
« Dokter ik kan niet meer a<strong>de</strong>men ».<br />
• Oncontroleerbare pijn m.a.w. pijn die niet gekalmeerd<br />
wordt door <strong>de</strong> gewone dosis supplementaire analgetica<br />
(<strong>de</strong> tussendosissen).<br />
Deze drie complicaties maken het nodig een noodprotocol<br />
op te stellen waarbij een goe<strong>de</strong> gecodificeer<strong>de</strong> dosering van <strong>de</strong><br />
geneesmid<strong>de</strong>len moet gevolgd wor<strong>de</strong>n.<br />
Voor dit wordt opgesteld, dienen <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> punten aangesne<strong>de</strong>n :<br />
- De bedoeling van <strong>de</strong>ze behan<strong>de</strong>ling is <strong>de</strong> zieke en zijn familiele<strong>de</strong>n<br />
te helpen bij het doormaken van <strong>de</strong> ondraaglijke fase;<br />
- Het protocol moet, indien mogelijk, vroegtijdig genoteerd<br />
wor<strong>de</strong>n in een communicatieschrift zodat in geval van<br />
tij<strong>de</strong>lijke onbeschikbaarheid van <strong>de</strong> huisarts of ziekenhuisarts,<br />
het protocol eventueel kan wor<strong>de</strong>n geïnitieerd door een<br />
verpleegster van het zorgteam (na telefonische goedkeuring<br />
natuurlijk);<br />
30 | N r 11 - MEI 2008<br />
- Het is belangrijk dat men aan ie<strong>de</strong>reen <strong>de</strong> betekenis<br />
en het nut van het protocol uitlegt. Dit is uitein<strong>de</strong>lijk<br />
geruststellend voor <strong>de</strong> zieke. Op <strong>de</strong> vraag die we allemaal al<br />
gehoord hebben, namelijk “ Dokter is er kans dat ik sterf door<br />
verstikking? ”, is het belangrijk voor <strong>de</strong> zieke om te weten dat<br />
wij <strong>de</strong> maatregelen hebben genomen om dit te vermij<strong>de</strong>n.<br />
De noodsituaties zijn dikwijls voorspelbaar (NKO kanker,<br />
recurrente hemoptysieën, …;<br />
- Laatste punt dat dient vermeld : voor <strong>de</strong> dosissen hieron<strong>de</strong>r<br />
vermeld, zal <strong>de</strong> zieke, indien hij/zij overlijdt, overle<strong>de</strong>n zijn<br />
aan een complicatie en niet als gevolg van wat wij hem/haar<br />
zullen hebben geïnjecteerd. Het protocol kan na 4 uren<br />
opnieuw wor<strong>de</strong>n geïnitialiseerd indien <strong>de</strong> complicatie nog<br />
aanwezig is en dit op basis van <strong>de</strong> halfwaar<strong>de</strong>tijd van <strong>de</strong><br />
gebruikte geneesmid<strong>de</strong>len.<br />
Men bereidt twee spuiten :<br />
HOE?<br />
SPUIT 1 : mengeling Morfine + Scopolamine<br />
- Morfinedosis in functie van <strong>de</strong> dosis 4u<br />
• Indien <strong>de</strong> dosis ligt tussen<br />
0 -10 mg ➞ 10 mg<br />
• Indien <strong>de</strong> dosis ligt tussen<br />
15 - 30 mg ➞ 15 mg<br />
• Indien <strong>de</strong> dosis > à 30 mg ➞ 50% van <strong>de</strong> dosis<br />
4u zon<strong>de</strong>r 50 mg te overschrij<strong>de</strong>n.<br />
- 1 tot 2 ampullen Scopolamine 0,25 voor het drogings-,<br />
amnestisch (10’) en sedatief (30’) effect.
aanpak van <strong>de</strong> complicaties<br />
SPUIT 2 : 10 - 15 mg Dormicum in functie van <strong>de</strong><br />
tolerantie voor benzodiazepines<br />
In principe wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> inspuitingen subcutaan<br />
geplaatst.<br />
Uitzon<strong>de</strong>ring :<br />
- Indien <strong>de</strong> patiënt in shock is en in aanwezigheid van<br />
een arts kan men intraveneus langzaam Dormicum<br />
toedienen zon<strong>de</strong>r 5 mg/min te overschrij<strong>de</strong>n.<br />
- Indien <strong>de</strong> zieke <strong>de</strong> complicatie overleeft en dat <strong>de</strong><br />
situatie weinig veran<strong>de</strong>rd is, kan men het protocol<br />
herinitialiseren na 4u.<br />
EEN CONCREET VOORBEELD<br />
- Onze patiënt neemt 120 mg MS Contin 2x /dag.<br />
- De behan<strong>de</strong>ling omvat <strong>de</strong> inname<br />
van 3x 10 druppels Lysanxia.<br />
- Er is een hevige hemoptysie.<br />
WAT SCHRIJFT U VOOR?<br />
- Hij neemt dagelijks 240 mg MS Contin<br />
• Dosis om 4u : 240/6 ofwel 40 mg<br />
• Men bevindt zich in het geval waar <strong>de</strong> dosis<br />
om 4u > dan 30 mg;<br />
men zal dus 50% van <strong>de</strong>ze dosis toedienen,<br />
m.a.w. 20 mg.<br />
• In <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> spuit voegt men 2 ampullen van<br />
Scopolamine 0,25 mg toe.<br />
• In spuit 2 : 10 mg <strong>de</strong> Dormicum.<br />
Behalve <strong>de</strong>ze drie situaties, zijn er mijns inziens drie<br />
an<strong>de</strong>re toestan<strong>de</strong>n die een meer specifieke behan<strong>de</strong>ling<br />
noodzakelijk maken : epilepsie, acute hypercalcemie en<br />
ruggemergcompressie.<br />
Dit zal wor<strong>de</strong>n besproken in een volgend artikel.<br />
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN | 31
VOEL JE GOED<br />
I N J E V E L<br />
Huid en schildklier<br />
Hypothyroïdie<br />
Dr Sophie Balass<br />
Dermatologie<br />
Sites 2 Alice – St-Michel<br />
Inleiding<br />
Interne ziekten geven vaak aanleiding<br />
tot huidproblemen. Er zijn ook<br />
huidsymptomen die het gevolg zijn van schildklieraandoeningen.<br />
Zowel bij hypo- als bij hyperthyroïdie zijn er<br />
vele huid- en slijmvliesproblemen waardoor <strong>de</strong> patiënt<br />
een <strong>de</strong>rmatoloog gaat raadplegen. Het is dus frequent dat<br />
<strong>de</strong> <strong>de</strong>rmatoloog <strong>de</strong> diagnose stelt van een schildklieraandoening<br />
en <strong>de</strong> patiënt doorstuurt naar <strong>de</strong> endocrinoloog<br />
zodat dat hij/zij zo goed mogelijk kan wor<strong>de</strong>n gevolgd.<br />
In dit artikel is het <strong>de</strong> bedoeling om <strong>de</strong> huidsymptomen<br />
te beschrijven die kunnen wijzen op een hypo- of<br />
hyperthyroïdie.<br />
Ten slotte wordt er een overzicht gegeven van <strong>de</strong><br />
problemen bij auto-immune ziekten.<br />
In <strong>de</strong> primitieve vormen van hypothyroïdie zijn <strong>de</strong> huidsymptomen<br />
heel dui<strong>de</strong>lijk.<br />
De patiënt vertoont dikwijls een diffuse huid- en slijmvliesinfiltratie,<br />
stevig en gecapitonneerd, dat geen plooien meer bevat<br />
en myxoe<strong>de</strong>em wordt genoemd (fig. 1).<br />
Ook het gezicht vertoont <strong>de</strong> typische kenmerken : bleek en<br />
gelig, uitdrukkingsloos, met blauwige lippen en jukbeen<strong>de</strong>ren,<br />
geïnfiltreerd en gerimpeld voorhoofd, oe<strong>de</strong>em ter hoogte van<br />
<strong>de</strong> oogle<strong>de</strong>n.<br />
De subclaviculaire holten kunnen geheel gevuld zijn.<br />
Han<strong>de</strong>n en voeten staan dik, met worstvingers en kou<strong>de</strong> en<br />
soms blauwige vingertoppen. Een oranje verkleuring van <strong>de</strong><br />
handpalmen en <strong>de</strong> voetzolen kan in verband gebracht wor<strong>de</strong>n<br />
met een carotino<strong>de</strong>rmie als gevolg van <strong>de</strong> conversievertraging<br />
van <strong>de</strong> carotenoï<strong>de</strong>n in retinol.<br />
Het myxoe<strong>de</strong>em gaat tot in <strong>de</strong> slijmvliezen en veroorzaakt<br />
tinnitus, een schorre stem, snurken en macroglossie.<br />
Myxoe<strong>de</strong>em is te wijten aan <strong>de</strong> ophoping van hyalonzuur<br />
(uiterst hydrofiele molecule) in <strong>de</strong> <strong>de</strong>rmis en het chorion.<br />
De vernietiging van <strong>de</strong> molecule wordt geïnhibeerd door<br />
eiwitextravasatie en door vertraging in <strong>de</strong> lymfedrainage.<br />
Behalve het myxoe<strong>de</strong>em is <strong>de</strong> huid ook koud, droog, zelfs<br />
ichtyosich als gevolg van <strong>de</strong> hyperkeratose van <strong>de</strong> epi<strong>de</strong>rmis en<br />
32 | N r 11 - MEI 2008<br />
een vermin<strong>de</strong>ring van <strong>de</strong> zweet- en talgafscheiding.<br />
De nagels breken en vertonen groeven. Er is huidfragiliteit<br />
gekenmerkt door een gemakkelijke hematoomontwikkeling en<br />
een vertraag<strong>de</strong> littekenvorming.<br />
De lichaamsbeharing wordt schaars, weinig wenkbrauw<br />
vooral aan <strong>de</strong> uitein<strong>de</strong>n (wenkbrauwstaartproblemen), droog<br />
en breekbaar haar en een vermin<strong>de</strong>ring van <strong>de</strong> oksel- en<br />
pubisbeharing.<br />
Hyperthyroïdie<br />
Wat <strong>de</strong> oorzaak ook is (toxisch a<strong>de</strong>noom, multinodulair struma,<br />
ziekte van Basedow, jodiumvergiftiging, …), hyperthyroïdie<br />
maakt <strong>de</strong> huid zacht, fluweelachtig en warm.<br />
Er is een veralgemeend erytheem, hypersudatie vooral ter<br />
hoogte van handpalmen en voetzolen en erythrose-episo<strong>de</strong>s<br />
ter hoogte van het gelaat, soms met pruritus.<br />
De nagels blinken en groeien snel, soms gebold met een distale<br />
onycholyse en eventueel een diffuse pigmentatie.<br />
Het samen gaan van een struma en oogafwijkingen (fig. 4), dat<br />
zich soms beperkt tot een superieur en/of inferieur palpebraal<br />
1
oe<strong>de</strong>em, zou <strong>de</strong> arts onmid<strong>de</strong>llijk moeten oriënteren naar<br />
een ziekte van Basedow. Myxoe<strong>de</strong>em is zeldzamer (1% van <strong>de</strong><br />
ziekte van Basedow). De vingers en <strong>de</strong> tenen kunnen dik staan<br />
of een digitaal hippocratisme vertonen (fig. 2). Bij <strong>de</strong> man kan<br />
zich gynaecomastie voordoen. De auto-immuunziekte, <strong>de</strong><br />
ziekte van Basedow kan geassocieerd wor<strong>de</strong>n met vitiligo (zie<br />
ver<strong>de</strong>r).<br />
Auto-immune thyroïditis<br />
Verschei<strong>de</strong>ne auto-immuunziekten kunnen zich gelijktijdig<br />
bij eenzelf<strong>de</strong> patiënt voordoen. Het is dus nuttig om een<br />
bloedon<strong>de</strong>rzoek te realiseren om <strong>de</strong> TSH-serumwaar<strong>de</strong> en <strong>de</strong><br />
aanwezigheid van antischildklier antistoffen bij patiënten die<br />
een chronisch “ idiopathisch ” urticaria en/of een vitiligo<br />
vertonen.<br />
5 tot 10% van <strong>de</strong> chronische urticaria schijnen in<strong>de</strong>rdaad<br />
geassocieerd te kunnen wor<strong>de</strong>n met een thyroïditis van<br />
Hashimoto, of meer uitzon<strong>de</strong>rlijk met <strong>de</strong> ziekte van Basedow.<br />
Maar zelfs indien <strong>de</strong> correctie van <strong>de</strong> endocriene werking<br />
primordiaal is, is het niet altijd voldoen<strong>de</strong> om <strong>de</strong> urticaria te<br />
doen verdwijnen.<br />
Vitiligo is <strong>de</strong> meest voorkomen<strong>de</strong> hypomelanose die<br />
gekenmerkt is door het progressief verdwijnen van <strong>de</strong><br />
epi<strong>de</strong>rmismelanocyten, haar- en slijmvliesfollikels. De meest<br />
voorkomen<strong>de</strong> klinische vorm zijn lokale witte huidvlekken<br />
(fig. 3).<br />
2<br />
3<br />
Haar pathogenie is nog niet gekend en <strong>de</strong> rol van auto-immune<br />
fenomenen is nog on<strong>de</strong>rwerp van <strong>de</strong>bat. Professor Ortonne<br />
(Dienst voor Dermatologie - Université <strong>de</strong> Nice, Frankrijk) meent<br />
nochtans dat het aangewezen is om <strong>de</strong> biologische tekenen van<br />
een auto-immune dysthyroïdie om <strong>de</strong> 5 jaar te on<strong>de</strong>rzoeken.<br />
CONCLUSIE<br />
De huidsymptomen van schildklierendocrinopathie zijn<br />
talrijk. Soms kan een <strong>de</strong>rmatoloog <strong>de</strong>ze <strong>de</strong>tecteren.<br />
Vandaar dat haarverlies, nagelbreuk, gezwollen<br />
benen of hyperhidrose, wat frequente klachten<br />
zijn bij <strong>de</strong>rmatologische raadpleging, niet mogen<br />
wor<strong>de</strong>n gebanaliseerd. Maar in een perio<strong>de</strong> van<br />
kostenbezuinigingen in <strong>de</strong> zorgsector kan men <strong>de</strong><br />
hormoonspiegel niet laten on<strong>de</strong>rzoeken als er geen<br />
veelvoud aan criteria zijn die een endocrinopathie<br />
doen vermoe<strong>de</strong>n.<br />
4 a. Exoftalmie vóór orbitale <strong>de</strong>compressie.<br />
4b. Bij onslag.<br />
4c. Drie maan<strong>de</strong>n later, zon<strong>de</strong>r hematomen.<br />
TIJDSCHRIFT VAN <strong>DE</strong> EUROPA ZIEKENHUIZEN | 33<br />
4 a<br />
4 b<br />
4 c
EVENEMENTEN<br />
Workshops “ pneumologie ”<br />
in St-Michel<br />
Dr Thierry Van Vyve. Dr Dana Korn.<br />
Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> eerste werkgroep hebben wij hun nieuwe me<strong>de</strong>werkster<br />
leren kennen, Dr Dana Korn, die <strong>de</strong> nadruk heeft gelegd op <strong>de</strong> strijd<br />
die moet wor<strong>de</strong>n gevoerd tegen <strong>de</strong> onomkeerbare chronische fase<br />
van <strong>de</strong> ziekte.<br />
Ze heeft het gehad over <strong>de</strong> aanbevelingen van GINA (Global Initiative<br />
for Asthma) en <strong>de</strong> belangrijkste wijzigingen in <strong>de</strong>ze classificatie, die<br />
meer klinisch en dynamisch is gewor<strong>de</strong>n. GINA <strong>de</strong>elt <strong>de</strong> patiënt op in<br />
drie groepen, al naargelang ze “ on<strong>de</strong>r controle zijn, ge<strong>de</strong>eltelijk on<strong>de</strong>r<br />
controle of niet on<strong>de</strong>r controle ”.<br />
Ter herinnering, een patiënt on<strong>de</strong>r controle wordt ‘s nachts niet wakker<br />
omwille van zijn astma en vertoont overdag maximum twee maal per<br />
week symptomen.<br />
Het is belangrijk om <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>lingen regelmatig te evalueren,<br />
met levenskwaliteitstests, zodat een optimale controle kan verkregen<br />
wor<strong>de</strong>n met minimale dosage geïnhaleer<strong>de</strong> corticoï<strong>de</strong>n.<br />
Deze zijn niet enkel verantwoor<strong>de</strong>lijk voor een schorre stem, mondcandidose<br />
en – ecchymose, maar ook voor systemische effecten wanneer<br />
zij in hoge dosissen en geduren<strong>de</strong> lange tijd wor<strong>de</strong>n toegediend.<br />
Vergeet geen osteo<strong>de</strong>nsitometrie te voorzien om een eventuele<br />
osteoporose op te sporen, dit is zeker geen overbodige luxe…<br />
Dr Philippe Gris zat <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> werkgroep voor en benadrukte daar <strong>de</strong><br />
noodzaak van een differentiële diagnose tussen astma en COPD. Dit is<br />
van het hoogste belang bij <strong>de</strong> keuze van <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling.<br />
Hij heeft ons eraan herinnerd dat dyspnee een heel slecht diagnoseinstrument<br />
is want <strong>de</strong> patiënt is het dikwijls gewend om een<br />
vermin<strong>de</strong>ring van zijn a<strong>de</strong>mhalingscapaciteit te ervaren…<br />
Een grondige anamnese stelt ons in staat om een juiste diagnose te<br />
stellen, die later kan wor<strong>de</strong>n bevestigd door spirometrie.<br />
In <strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> werkgroep, heeft Dr Thierry Van Vyve ons informatie<br />
gegeven over een nieuwe manier om <strong>de</strong> opvolging van<br />
VOLGEND<br />
NUMMER<br />
34 | N r 11 - MEI 2008<br />
Dr Philippe Gris.<br />
Elk jaar wor<strong>de</strong>n drie miljoen patiënten getroffen door pulmonaire<br />
problemen. Dit leidt tot driehon<strong>de</strong>rd sterfgevallen<br />
per jaar met een kostenplaatje voor België van twaalf miljard<br />
euro… Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> werkgroepen van inwendige geneeskun<strong>de</strong>,<br />
die met brio wer<strong>de</strong>n geleid door het team pneumologie van<br />
St-Michel, was astma eens te meer een actueel on<strong>de</strong>rwerp.<br />
Algoritme van <strong>de</strong> interpretatie van <strong>de</strong> spirometrie<br />
1. De goe<strong>de</strong> uitvoering van <strong>de</strong> <strong>de</strong>biet volumecurve nagaan (reproductibiliteit)<br />
> 80% van <strong>de</strong> voorspel<strong>de</strong> waar<strong>de</strong><br />
= NORMAAL<br />
2. Waar<strong>de</strong> van « een secon<strong>de</strong> waar<strong>de</strong> » (ESW)?<br />
< 70%<br />
= OBSTRUCTIE<br />
4. Test van omkeerbaarheid<br />
Omkeerbaarheid<br />
= ASTHMA<br />
< 80% van <strong>de</strong> vorspel<strong>de</strong> waar<strong>de</strong><br />
= ABNORMAAL<br />
3. Waar<strong>de</strong> ESW/VC<br />
Geen omkeerbaarheid<br />
= COPD<br />
> 70%<br />
= RESTRIKTIE MOGELIJK<br />
Ver<strong>de</strong>r on<strong>de</strong>rzoek<br />
astmapathologie te optimaliseren. Hij stelt voor om het resultaat<br />
van <strong>de</strong> spirometrie te koppelen aan een NO-meting, die wordt<br />
gesynthetiseerd in het longepitheel, in <strong>de</strong> uitgea<strong>de</strong>men<strong>de</strong> lucht.<br />
Dit is een snelle, niet-invasieve, betrouwbare en herproduceerbare<br />
techniek. De follow-up van <strong>de</strong> NO-waar<strong>de</strong>n biedt <strong>de</strong> mogelijkheid<br />
om enerzijds, <strong>de</strong> longinfectie te monitoren en an<strong>de</strong>rzijds <strong>de</strong><br />
doeltreffendheid van <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>lingen te evalueren. Als er<br />
zich exacerbatie voordoet, stijgen <strong>de</strong> NO-waar<strong>de</strong>n, wanneer <strong>de</strong><br />
behan<strong>de</strong>ling wordt opgevoerd, dalen <strong>de</strong>ze waar<strong>de</strong>n.<br />
Blijven nog enkele valstrikken te vermij<strong>de</strong>n…<br />
Tabaksgebruik doet NO kunstmatig dalen. An<strong>de</strong>rzijds hebben we<br />
bronchectasieën, sarcoïdose, an<strong>de</strong>re respiratoire infecties en allergische<br />
rhinitis die ook verantwoor<strong>de</strong>lijk zijn voor een stijging van <strong>de</strong><br />
NO-waar<strong>de</strong>n.<br />
Op het ein<strong>de</strong> van <strong>de</strong> avond was er ook een mooi georganiseerd<br />
geleid bezoek aan het ziekenhuis en er wachtte nog een heerlijk<br />
buffet. Dit was een leuke afsluiter.<br />
Dank aan alle me<strong>de</strong>werkers en confraters die talrijk aanwezig waren!<br />
Dr Roxane Audistère<br />
HART-<br />
CHIRURGIE
LE MAGAZINE <strong>DE</strong>S CLINIQUES <strong>DE</strong> L’EUROPE | 35
Siemens innovative molecular medicine enables early diagnosis<br />
and treatment. Adding years to life, and life to years.<br />
Answers for life.<br />
Will I be an artist?<br />
Will I live to be 100?<br />
Will I be a doctor?