'In mijn vierzittertje tussen de Boeings' - Openbaar Ministerie

03
openbaar ministerie jaargang 14 nummer 3 MAART 2008
‘In mijn vierzittertje tussen
de Boeings’
De kick van offi cier en vliegenier Jan Koorn
Job Cohen pleit voor een “pooierverbod”
Bert Vermeire speurt naar crimineel vermogen

Hoek van Jan
2
tijdschrift voor het
openbaar ministerie
OPPORTUUN Nummer 3 – 2008
3
Percussie
Ooit zag ik op televisie een optreden van
Cesar Zuiderwijk. Voor de leken: drummer
van Golden Earring. Hij maakte de meeste
indruk op me toen hij vanachter zijn drumstel
weg stapte. Hij liep naar voren, tot de
rand van het podium. Vlak voor zijn publiek
bleef hij staan. Het drumstel meters achter
zich. Even stond hij roerloos. Toen tikte hij
op zijn schouder en een doffe dreun klonk
uit de drums op. Inderdaad: elektronische
drums. Steeds sneller sloeg hij vervolgens
op allerlei plekken van zijn lichaam en aldus
produceerde hij de meest prachtige ritmes.
Maar ook gezeten achter de trommels en
roffelend met zijn drumsticks was het fenomenaal
om te zien. Het ging er wel hard aan
toe. Dat wel. Ik dacht nog: je zult maar drum
wezen. Moet pijn doen. Onlangs zag ik die
gedachte bevestigd.
Twee buurvrouwen stonden terecht. De
zoon van de één was aan het voetballen
op de oprit van de ouderlijke woning.
Buurvrouw vond dat maar niks, want stel je
voor dat de bal op haar glimmend vierwielig
ros zou neerdalen. Dus zei ze er wat van. Dat
vond de moeder van de kleine Maradonna
maar onzin en ja hoor: ruzie. De vrouwen
sloegen en krabden en kregen allebei
een dagvaarding voor de politierechter.
Eigenlijk ging het niet om het voetballen.
Eigenlijk was er een slepend conflict over
verbouwingen.
Burenruzies. Mijn favoriete kost. Dus ging ik
zuchtend aan de slag met het dossier. Ik was
nog maar net onderweg en als vanzelf zag
ik ineens Cesar Zuiderwijk weer voor me.
Rossend achter zijn drumstel. Het kwam
door de medische verklaring. Eén van de
vrouwen had een klap op haar mond gehad.
Volgens de tandarts waren twee tanden
daardoor “percussiegevoelig”. Ik snapte
meteen wat hij bedoelde.
Jan Hoekman
OPPORTUUN
JAARGANG 14
NUMMER 3
MAART 2008
Opportuun is het personeels- en relatiemagazine
van het Openbaar Ministerie.
Het blad wordt gratis verstrekt aan de
medewerkers van het OM en andere
geïnteresseerden. Het blad verschijnt
twaalf keer per jaar.
De redactie is verantwoordelijk voor de
inhoud van het blad. Aan de in Opportuun
verstrekte informatie kunnen geen rechten
worden ontleend. Overname van artikelen
met bronvermelding is toegestaan.
Abonnementenadministratie
Wijzigingen? Stuur de adreswikkel met
de aangebrachte wijzigingen naar het
redactieadres, of mail de wijzigingen,
onder vermelding van het nummer op de
adreswikkel, naar opportuun@om.nl.
Redactieadres
Afdeling Communicatie, Parket-Generaal,
kamer 5.19, Prins Clauslaan 16, Postbus
20305, 2500 EH Den Haag. Telefoon:
070 – 3399840.
Eindredactie
Pieter Vermaas, 070 – 3399840 of
p.vermaas@om.nl.
Vaste medewerkers
Linda Bregman, Linda van Bruggen,
Thea van der Geest, Irene Gonzales, Jan
Hoekman, Willem Hoogendoorn, Josine
ten Kate, Koos Spee, Gerard Strijards.
Aan dit nummer werkten verder mee
Alex Brenninkmeijer, Olga Hoekstra,
Helga Hogenkamp, Karin Hoving, Sjaak
Klunder, Els Martens, Martine Pilaar, Erna
Quant-Rijfers.
Foto omslag
Onno Kummer
Ontwerp
Fabrique, Delft
Druk
Zijlstra Drukwerk, Rijswijk
Oplage
7.650
‘Ik ben dol op vliegen’
Officier Jan Koorn, pagina 18
Maart 2008 Rubrieken
Alles afwegende 8
Het jeugdstrafrecht is er niet voor het
bevredigen van onderbuikgevoelens in
de samenleving, vindt officier van justitie
Rienk Mud. Hij blikt terug op een Alkmaars
schooldrama. ‘Ik heb mijn rug recht
gehouden.’
Job Cohen 10
In de strijd tegen misdaad en mensenhandel
bespeurt hij nieuw elan in de samenwerking
met ketenpartners. ‘Dat bestuurlijk
advies van het OM, daar ben ik hartstikke
vóór.’ Interview met burgemeester Job
Cohen.
Vermogenstraceerder 14
Speurend naar crimineel vermogend, “gaat”
hij niet alleen voor het huis, hij neemt ook
horloges en sieraden mee. Bert Vermeire,
vermogenstraceerder bij het BOOM, gaat
door tot en met de laatste euro.
Las Vegas 16
Tijdens hun bezoek aan Las Vegas gingen
Utrechtse officieren niet alleen op de foto
met Hans Klok. Op een moordonderzoekseminar
leerden ze ook Amerikaanse politiewijsheden:
“Every Police Department has
an asshole. God placed him there, so we can
learn from his screw-ups.” Verslag uit Las
Vegas van Els Martens.
Vliegenier 18
Negen vragen aan officier Jan Koorn, die
dol is op vliegen en bijzondere baantjes had
voor hij landde als officier. ‘Noem het een
rommelige carrière.’
Koninkrijk 20
De wereld lijkt in de ban van Joran. Maar
waarom bemoeit het Nederlands OM
zich niet met de zaak-Natalee Holloway?
Daarvoor is het nodig iets te weten over het
Koninkrijk der Nederlanden.
Deskundige 22
Het OM weet de Landelijke Deskundigheidsmakelaar
van de Politieacademie nog
nauwelijks te vinden. ‘De LDM is gratis, je
kunt er tijd en geld mee besparen.’ De LDM
zal gaan samenwerken met het Landelijk
Deskundigheidsregister dat januari 2009
operationeel wordt.
Inhoud
De Hoek van Jan 2
‘Percussie’
KortOM 4
Nationale ombudsman 12
‘Grensverleggend vervolgen’
Personalia 21
2e etage 24
Internationaal 25
Uitgelicht 26
‘Het laatste bolwerk’
Gerard Strijards 27
‘Birmingham rulings’
AchterOM 28

4 OPPORTUUN Nummer 3 – 2008 KortOM
5
KortOM
Albayrak achter veelplegeraanpak Groningen
Het gaat goed met de veelplegeraanpak
in Groningen. Dat zei staatssecretaris
van Justitie, Nebahat Albayrak, tijdens
een symposium over het onderwerp.
Tegelijkertijd gaf de bewindsvrouw aan
dat het beter kan: ook illegale veelplegers
zouden in aanmerking moeten kunnen
komen voor een ISD-maatregel waarbij ze
voor twee jaar worden opgesloten.
Tijdens het door het AJB georganiseerde
symposium, dat werd bijgewoond door
150 deelnemers van diverse instanties,
kreeg Albayrak het “Handboek
Veelplegers” uitgereikt door de Groningse
hoofdofficier, Jan Eland.
Groningen kent een lange historie in de
aanpak van veelplegers. In de huidige
aanpak werken politie, reclasseringsorganisaties,
het gevangeniswezen en het
OM binnen het AJB samen met gemeenten
steeds nauwer samen om de problemen die
veelplegers met zich meebrengen beheersbaar
te maken en te houden. In Groningen
behoort circa 1% van de daderpopulatie tot
de zogenaamde groep veelplegers. Zij zijn
verantwoordelijk voor bijna 29% van de
woninginbraken en 18% van de auto-inbraken.
Daarnaast plegen zij nog vele andere,
veelal kleinere, misdrijven.
‘We hebben het over mensen met vaak
meerdere problemen’, zei hoofdofficier
Eland tijdens het symposium. ‘De overgrote
meerderheid heeft een of andere vorm van
verslaving. De meesten hebben daarnaast
ook problemen op terreinen als huisvesting,
financiën, werk en een zinvolle dagbesteding.
Veelplegers bezorgen de maatschappij
ontzettend veel overlast, maar wij gooien
geen mensen weg. Wil een veelpleger wor-
Staatssecretaris Nebahat Albayrak ontvangt het “Handboek Aanpak Veelplegers” van hoofdofficier Groningen Jan Eland.
den begeleid en wil hij zijn gedrag veranderen,
dan wordt er in overleg met de
reclasseringspartners een op maat gesneden
plan van aanpak opgesteld. Voor de
meeste veelplegers is plaatsing op de
veelplegerlijst een laatste reddingsboei.’
De samenwerking in Groningen levert
het OM veel op, zei “veelplegerofficier”
Andries Jongsma: ‘Het OM komt niet
zomaar met een eis, daar zit een verhaal
achter. Soms een lang verhaal, maar in
ieder geval een genuanceerd verhaal
waar alle partners hun inbreng in hebben
gehad.’
Wie vragen heeft over het handboek, kan
bellen met de afdeling voorlichting van het
parket Groningen 050 – 316 62 62.
Kwaliteit voorop in Den Bosch, Breda en Middelburg
Acht cursisten van de parketten Den Bosch,
Middelburg en Breda lieten zich op kwaliteitsgebied
gezamenlijk bijscholen door
een externe deskundige.
Deze parketten verzorgen onderling al hun
interne audits verzorgen. Met de gezamenlijke
cursus kan het leren van elkaar meteen
in de praktijk worden gebracht.
ConQuaestor werd ingeschakeld. ‘Niet
de eerste de beste,’ licht Rob Mathijssen,
Bredase medewerker Kwaliteit, toe, ‘want
deze consultants hebben ook het PaG op
hun CV staan. Het leek ons de beste keuze
om juist voor deze deskundige partij te
kiezen.’
De nieuwe helpdesk Verkeer en Vervoer bij
het Bureau Verkeershandhaving Openbaar
Ministerie helpt de collega’s van de parketten
graag aan de juiste antwoorden.
Kan een buitenlandse bromfiets worden
gecontroleerd op de maximum constructiesnelheid?
Wanneer komen de nieuwe
tekstenbundels uit? Kan een rijbewijs met
uitsluitend categorie AM worden ingevorderd
door de politie op grond van artikel 130
WVW 1994? Dit is zomaar een greep uit de
vragen die bij de parketten aan de orde kunnen
zijn. Dergelijke vragen van collega’s van
de parketten beantwoordt de helpdesk van
het BVOM graag.
Nu zijn de acht getrainden de deskundigen.
Zij hebben zich via de theorie van kwaliteit,
procesmanagement en auditing volledig
geschoold tot interne auditoren. Bijkomstig
voordeel is dat auditoren zich meteen meer
betrokken voelen bij kwaliteit. Zo voelt dat
in elk geval bij Antonie Prinse, kersverse
Bredase auditor, in haar dagelijks werk op de
weekdienstadministratie. ‘Je kent het belang
van de onderlinge samenwerking in het proces
en in de keten wel, maar nu ben ik heel
bewust van mijn eigen bijdrage.’ Luisteren,
samenvatten en doorvragen vergde tijdens
de training veel oefening, maar dat is nu een
vaardigheid die ze nu volledig beheerst. Zij
brengt het in Breda deze maand meteen in
Helpdesk Verkeer en Vervoer gestart
“Master-stage” in Amerika
Een stage, een verdiepingscursus en een
studieopdracht. Dat zijn de onderdelen
van een drie weken lange inspiratiereis
door de VS voor vijf ervaren OM’ers.
Inspiratie opdoen in Amerika is de achterliggende
gedachte van het studiereis-voorstel
dat officieren Ronald de Brouwer en Johan
Bac hebben samengesteld. In de eerste
De helpdesk Verkeer en Vervoer is met
ingang van maart op werkdagen bereikbaar
tussen 8.30 uur en 12.30 uur op telefoonnummer
0346 – 33 33 11 of via helpdesk.
bvom@om.nl . Aan de helpdesk kunnen
juridische vragen over verkeer en vervoer
worden gesteld, maar ook beleidsvragen of
vragen over verkeershandhavingsprojecten.
De helpdesk is bedoeld voor de medewerkers
van het OM.
Het BVOM, waar ongeveer 65 OM’ers
werken, heeft specialisten in huis op het
gebied van verkeer- en vervoerswetgeving,
handhavingsbeleid, handhavingsprojecten
en handhavingsmiddelen. Met het realise-
week volgen de officieren een trainingsprogramma
op het National Advocacy Centre
in South Carolina, het opleidingscentrum
voor officieren in de VS. In de tweede week
van de studiereis lopen deze OM-talenten
stage in een lokaal parket van de stad New
York of het federaal parket van de Staat. De
Nederlandse officieren zullen alle facetten
van het Amerikaanse officiersvak (district
praktijk met haar volgende audit: intensivering
AU-procedure.
De auditoren in Middelburg hebben zich
op het snelrechtproces gestort. ‘We hebben
zo’n vijf mensen geïnterviewd, waarbij we
werden geobserveerd door een bestaande
auditor. Je merkt dan meteen hoe moeilijk
het is om open vragen te blijven stellen!’,
vertelt Didi Oonk enthousiast.
Terugkijkend op de cursus was het veel
oefenen, veel studeren maar ook heel veel
gezelligheid. En dat wordt verraden door de
lege verpakkingen van Zeeuwse bolussen en
Bossche bollen in het studielokaal in Breda.
Tekst: Martine Pilaar
ren van de nieuwe helpdesk wil het BVOM
de aanwezige kennis en expertise op een
laagdrempelige manier beschikbaar maken
voor de collega’s van het OM. Ook hoopt het
BVOM beter zicht te krijgen op de vragen
die leven bij de parketten. De verwachting is
dat het kennisdomein Verkeer en Vervoer op
OMtranet verder wordt verbeterd. De veelgestelde
vragen en antwoorden krijgen er in
ieder geval een prominente plaats.
Een vraag over Verkeer en Vervoer?
Bel 0346 – 33 33 11 (tussen 8.30 uur en 12.30
uur). E-mail helpdesk.bvom@om.nl
Omtranet > JKS > Kennisdomein Verkeer en
Vervoer
attorneys) van nabij meemaken. In de slotweek
werken ze een praktijkopdracht uit aan
de topuniversiteit van Yale.
Alle hoofdofficieren en hoofdadvocatengeneraal
kunnen één kandidaat uitnodigen
om te “solliciteren”. Vervolgens wordt een
groep van ongeveer vijf officieren van justitie
geslecteerd die als eersten deze masterstage
mogen volgen.

6 OPPORTUUN Nummer 3 – 2008 KortOM
7
Speeddaten tijdens Strafketenmarkt Zutphen
‘Plenair speeddaten om de daad bij
het woord te voegen.’ Zo omschreef
Zutphens hoofdofficier Ludo Goossens
het doel van de Strafketenmarkt op
vrijdag 15 februari in PI Ooyerhoek in
Zutphen.
De markt was een initiatief van het AJB
Zutphen. De organisaties die deel uitmaken
van het AJB waren vertegenwoordigd
met informatieve stands en grepen de
kans om elkaar uit te leggen wat hun rol
is in de strafketen. Een sneltekenaar liep
rond om de aanwezigen te portretteren
om ervoor te zorgen dat de aanwezigen
elkaar voortaan in ieder geval van gezicht
kennen.
Volgens Goossens was een nadere kennismaking
nodig. ‘De samenwerking tussen
de ketenpartners krijgt steeds meer vorm,
maar we moeten elkaar op veel fronten
nog beter leren kennen. Je hebt elkaar
nodig om succes te boeken en het moet
op de werkvloer gebeuren.’
Goossens presenteerde tijdens de markt
ook het “Strafketenjaarplan 2008-2009”
van het AJB Zutphen dat het thema “De
OM wenst eigen huisstijl
Het College van procureurs-generaal ziet
geen aanleiding om een rijksbrede huisstijl
ook voor het OM in te voeren.
Begin 2007 is het OM gestart met de ontwikkeling
van een herkenbare huisstijl.
Medio 2007 is het huisstijlontwerp goedgekeurd.
Kort daarna kwam het besluit van
de Ministerraad dat de rijksoverheid één
logo en huisstijl gaat invoeren. Het College
heeft de minister van Justitie verzocht het
OM uit te zonderen van het besluit voor de
rijksoverheid om één logo en huisstijl in te
voeren.
Het OM neemt binnen ons rechtsbestel een
eigenstandige positie in, verankerd in de
Wet op de rechterlijke organisatie, schreef
Ludo Goossens (hovj Zutphen) in gesprek met Teun Visser (politie Noord- en Oost Gelderland).
daad bij het woord” heeft. ‘We hebben in
het plan een aantal thema’s vastgelegd die
we aanpakken, zoals recidivevermindering,
geweld, jeugd, maatschappelijke veranderingen,
veiligheidshuizen en slachtoffers.
We zouden nog veel meer onderwerpen
willen aanpakken, maar dan dreigen we te
het College de minister in een brief. Deze
bijzondere positie van het OM zou ook in
zijn presentatie naar andere overheidsorganen
en naar de burger tot uitdrukking
moeten komen. De noodzaak hiertoe wordt
nog versterkt door de invoering van de Wet
OM-afdoening, meent het College. Deze
wet geeft het OM een zelfstandige bevoegdheid
tot het buitengerechtelijk afdoen van
zaken via een strafbeschikking. Bovendien
heeft het OM de bevoegdheid om in
bepaalde gevallen ook overheidsorganen
of overheidsfunctionarissen strafrechtelijk
te vervolgen. In de beeldvorming moet duidelijk
naar voren komen dat het Openbaar
Ministerie deze zaken onafhankelijk, objectief
en onpartijdig voor de rechter brengt.
Dit verdraagt zich niet met een visuele
verzanden. We beperken ons daarom
liever tot een paar essentiële thema’s, die
naadloos passen bij de beleidsprioriteiten.
Door ons te focussen, trekken we
zaken écht van de grond.’
Tekst: Helga Hogenkamp
presentatie die gelijk is aan andere onderdelen
van de rijksoverheid. Het Openbaar
Ministerie moet zich als een zelfstandig
overheidsorganisatie kunnen presenteren.
Nu het College heeft besloten niet over te
gaan tot invoering van de nieuwe rijksbrede
huisstijl, wordt voorlopig vastgehouden aan
de bestaande huisstijl (“domino”). Het streven
blijft, uiteindelijk de nieuwe huisstijl
van het OM te implementeren.
Wil je meer lezen over de nieuwe huisstijl:
zie OMtranet -> projecten -> huisstijl. Heb
je vragen mail deze dan naar het speciale
e-mailadres voor huisstijlvragen: Huisstijl@
om.nl. Of bel met Esther Bunnik (070 – 33 99
698) of Babette Obbens (070 – 33 99 826).
“Hate crime” op IAP-conferentie
Gewelddadig extremisme, racisme en
andere vormen van discriminatie staan
centraal tijdens de achtste Europese
Regionale Conferentie van de IAP, de
International Association of Prosecutors.
De conferentie, van 12 tot en met 14 maart
in het Haagse stadhuis, is bedoeld voor
jonge Europese line prosecutors, officieren
die nog niet met managementstaken belast
Plotseling en voor iedereen volkomen
onverwacht is op 3 februari officier van
justitie John Kerkhof overleden. John
maakte in 2001 de overstap van de advocatuur
naar het Openbaar Ministerie,
waarna zijn carrière razendsnel ging.
Eerst in Utrecht, vanaf 2004 als officier
Zware Zaken in Rotterdam, en
per 1 december 2007 ging hij naar het
Landelijk Parket. Hij was een gewaardeerd
en slim jurist, die altijd bereid was
collega’s met raad en daad terzijde te
staan. De vrijdagmiddag voor zijn overlijden
had hij net zijn KB ontvangen waarin
de koningin hem benoemde tot officier
van justitie 1e klasse bij het LP. Hij was pas
41 jaar oud.
John Kerkhof verstond de kunst om rustig
te blijven wanneer er een - politieke
- storm ontstond rond een van de zaken
waar hij mee bezig was. Achter de schermen
kon het dan hectisch zijn; John bleef
rustig zijn eigen koers varen, en meestal
ging het dan toch zoals hij zich van te
voren had voorgenomen.
Overigens was het niet zo dat hij zich
daarbij niets aantrok van anderen, of van
het beleid van het OM. In een prachtig
artikel in Vrij Nederland (2003) waarin
zijn. Bijdragen van Han Moraal en Frits van
Straelen, en een bezoek aan Eurojust maken
deel uit van het programma.
Voor belangstellende Nederlandse officieren
zijn nog enige plaatsen beschikbaar, zo
laat secretaris-generaal van de IAP, Henk
Marquart Scholtz, weten.
Contactgegevens: e-mail: sg@iap.nl.com,
website (met daarop programma en
aanmeldingsformulier): www.iap.nl.com
In memoriam John Kerkhof
het ging over het werk van jonge aanklagers,
verwoordde hij het zelf zo: “Ik ben niet
onkritisch, hoor. Maar uiteindelijk blijf ik
een zakenboer. Ik hou me niet te veel bezig
met de vraag: waar ben ik het wel of niet
mee eens?’’
John verstond ook de kunst om snel te
schakelen. Dat had hij vaak nodig als hij
plotseling moest optreden als persofficier.
Hij trok dan zijn nette jasje en dasje aan dat
hij daarvoor altijd op zijn kamer had hangen,
liet zich even bijpraten, en stond dan
de pers te woord alsof hij alles van een zaak
wist. En hij heeft er erg om gelachen dat hij
als persofficier nog eens De Wereld Draait
Door haalde.
Maar John was veel meer, en voor heel veel
mensen vooral een vriend, wiens aanwezigheid
bij de gezellige bijeenkomsten heel erg
gemist wordt. Want John was bijna altijd in
voor de leuke dingen naast het werk. Even
een glaasje wijn bij een café in de buurt.
En dan wilde hij graag het café, en de wijn
uitzoeken. Want de kwaliteit van de wijn
was voor John vaak doorslaggevend voor de
locatie. Niet voor niks studeerde hij in zijn
schaarse vrije tijd aan de wijnacademie.
Ergens in 2008 zou hij vast geslaagd zijn
voor het examen, waarmee hij vinoloog zou
Tips?
Heeft u tips voor de rubriek KortOM?
Neem contact op met de redactie via
p.vermaas@om.nl of 070 – 33 99 840.
zijn geworden. Een vriend had hem al
gevraagd of hij met zijn kennis van wijn
en lekker eten, niet eens iets heel anders
wilde gaan doen!
Wij denken eigenlijk dat hij dat niet
gedaan zou hebben. Want John was een
gedreven officier van justitie, die net met
heel veel plezier was begonnen aan zijn
nieuwe baan bij het Landelijk Parket. Na
zijn overlijden bleef zijn mobiele telefoon
gaan, want John was toegankelijk, altijd te
bellen, en druk bezig met grote zaken.
Bart Nieuwenhuizen, hoofdofficier
Landelijk Parket.
Henk Korvinus, hoofdofficier arrondissementsparket
Rotterdam.

8 OPPORTUUN Nummer 3 – 2008 Alles Afwegende
9
Doodgeslagen,
maar geen doodslag
Rienk Mud wilde ‘niet meehuilen met de wolven in het bos’
Na het schooldrama in Alkmaar realiseerde Rienk Mud zich dat
hij het, wat strafmaat betreft, nooit goed zou kunnen doen. Op
internet was er een waar volksgericht geweest: Barbertje moest
hangen. Maar het jeugdstrafrecht is er niet voor het bevredigen
van de onderbuikgevoelens in de samenleving, zegt de officier
van justitie. ‘Ik heb mijn rug recht gehouden.’
‘Het was op 23 april 2007, in de loop van de
middag, dat ik werd gebeld door de politie.
Er was een jongen in elkaar geslagen bij
de Alkmaarse scholengemeenschap Jan
Arentsz en het zag er slecht uit. De jongen
lag in coma in het ziekenhuis. Qua onderzoek
was het eigenlijk appeltje-eitje. Er
waren verschillende getuigen van de vechtpartij
en de verdachte was gewoon naar huis
gegaan. Hij werd binnen driekwartier na
het gebeurde aangehouden. Omdat de verdachte
minderjarig was, heb ik als jeugdofficier
de zaak gekregen. De volgende morgen
bleek dat het slachtoffer, de 16-jarige havoscholier
Gerd Nan van Wijk, ’s avonds in het
ziekenhuis was overleden.
De zaak kwam via internet heel snel en
vervelend in de publiciteit. Pepijn, de verdachte,
had een profiel op Hyves, compleet
met foto. In een mum van tijd was het met
naam en toenaam bekend om wie het ging.
Er werd druk gespeculeerd over het hoe en
het waarom van de vechtpartij. Ook werd er
gesuggereerd dat het een vooropgezet plan
was en dat de verdachte een boksbeugel had
gebruikt.
Het onderzoek door de politie leverde daarvoor
echter geen enkele aanwijzing op. Op
grond van verklaringen van ooggetuigen en
de videobeelden van de bewakingscamera’s
van de school, leek van een vooropgezet
plan geen sprake te zijn.
Pepijn werd ten laste gelegd: doodslag, subsidiair
zware mishandeling met de dood ten
gevolge en meer subsidiair mishandeling
met de dood ten gevolge.
Wat uiteindelijk bleek was het volgende.
Pepijn was geen leerling van de Jan Arentsz,
maar hij was op school om zijn vriendin op
te halen. Toevallig liep Gerd Nan voorbij
en Pepijn besloot verhaal te gaan halen
voor iets wat Gerd Nan over een vriend van
Pepijn zou hebben verteld. De ontmoeting
met Gerd Nan was dus geen vooropgezet
plan. Hij had ook geen boksbeugel gebruikt,
maar met zijn blote handen geslagen. Na
een woordenwisseling had hij klappen uitgedeeld
en was daarna rustig weggelopen,
naar huis. Hij had zich omgedraaid en niet
eens gezien dat Gerd Nan ineen stortte. Hij
had geen benul van wat hij op dat moment
had aangericht. Toen Pepijn thuis werd
aangehouden was hij zelf werkelijk totaal
verbijsterd.
Ik heb, rond de voorgeleiding bij de rechtercommissaris,
telefonisch contact opgenomen
met het NIFP (1) en gevraagd om
met spoedconsult. Dat is ook gebeurd. Het
advies van de geconsulteerde psychiater
was een psychologisch onderzoek te laten
verrichten. Dit onderzoek kon al vrij snel
worden gestart en afgerond. Wat wel lang
op zich liet wachten was het specialistisch
onderzoek van de neuro-patholoog.
Dergelijk onderzoek, nodig om aard,
omvang en ontstaan van het hersenletsel
te kunnen vaststellen, is kennelijk zeer tijdrovend.
Het streven was Pepijn zo spoedig
mogelijk voor de rechter te brengen, maar
door het forensisch onderzoek heeft het
bijna acht maanden geduurd. Gedurende
deze tijd zijn er vanuit de verdediging geen
schorsingsverzoeken geweest. Ik kan mij
voorstellen dat dit, gezien alle publiciteit
rond de zaak, als niet verstandig werd geoordeeld.
Pepijn was natuurlijk wel verantwoordelijk
voor de dood van iemand anders.
Uiteindelijk kwam de zaak op 13 december
op zitting. Twee deskundigen van het NIFP
werden als getuigen gehoord. Uit het forensisch
onderzoek was naar voren gekomen
dat er eigenlijk niet zo bijster veel voor nodig
is om dit hersenletsel te veroorzaken. Al bij
“moderate impact” kan dit letsel ontstaan.
De deskundigen beaamden desgevraagd dat
de gebeurtenis als pure pech kon worden
gezien. Zo kan men bijvoorbeeld bij kroegruzies
elkaar stevig op het gezicht slaan en
gebeurt in veruit de meeste gevallen niks
ernstigs. Hier waren drie klappen genoeg om
de dood te veroorzaken.
In de meest letterlijke zin van het woord
was er het slachtoffer doodgeslagen door
de verdachte, maar in het juridische begrip
doodslag zit de component opzet. Was er
in juridische zin wel sprake van doodslag?
Uit alle omstandigheden was komen vast te
staan dat Pepijn nooit de opzet had gehad
om Gerd Nan te doden of zelfs maar ern-
Rienk Munk: ‘Ik heb mijn rug recht gehouden.’
stig te verwonden. De enige manier om te
komen tot doodslag of zware mishandeling
met de dood ten gevolge is via de weg van
het voorwaardelijke opzet. Maar dan moeten
de eventuele gevolgen voorzienbaar
zijn en op de koop toe worden genomen. Je
kunt hier verschillend over denken, maar
ik houd staande dat weinig mensen hadden
kunnen bedenken, dat het geven van
een paar klappen zo zou kunnen aflopen.
Zeker in dit geval, waar Gerd Nan een kop
groter was dan Pepijn en de laatste allesbehalve
een getrainde vechtsporter was. Dus
concludeerde ik tot vrijspraak van doodslag
en zware mishandeling met de dood ten
gevolge. Wat overbleef was de mishandeling
met de dood als gevolg. Pepijn had immers
Gerd Nan wel een lesje willen leren en hem
pijn willen doen.
De vraag of deze zaak volgens het jeugdstrafrecht
moest worden behandeld was eigenlijk
niet zo lastig te beantwoorden. De verdachte
was minderjarig, dus was in beginsel het
jeugdstrafrecht van toepassing. Om daarvan
af te wijken, moet er sprake zijn van bijzon-
dere omstandigheden. Hoewel het gevolg
van de mishandeling natuurlijk verschrikkelijk
was, kon ik verder eigenlijk geen enkele
reden vinden die toepassing van het strafrecht
voor volwassenen zou rechtvaardigen.
Het psychologisch onderzoek wees ook alles
behalve in die richting.
Het jeugdstrafrecht kent voor jongeren van
16 en 17 jaar een maximumstraf van twee
jaar jeugddetentie. Er is dus wat strafmaat
betreft niet veel variatie mogelijk. In het
jeugdstrafrecht speelt bovendien het aspect
vergelding een veel kleinere rol. Centraal
staat nog altijd de pedagogische notie. Ik
realiseerde mij dat, gelet op de strafmaat,
ik het toch nooit goed zou kunnen doen.
Op internet was er een waar volksgericht
geweest. Barbertje moest hangen. Maar het
jeugdstrafrecht is er niet voor het bevredigen
van de onderbuikgevoelens in de samenleving.
In het contact met de ouders van
Gerd Nan heb ik duidelijk kunnen maken
dat het recht in deze alleen maar tekort kon
schieten. Wat er ook bewezen zou worden
verklaard, welke straf ook zou worden opge-
legd, Gerd Nan kregen ze er niet mee terug.
De ouders konden dat heel goed begrijpen.
Ik heb mijn rug recht gehouden en niet
meegehuild met de wolven in het bos. De eis
was tien maanden jeugddetentie, waarvan
twee maanden voorwaardelijk. Gezien de
omstandigheden in deze zaak kon er qua
eis niet veel anders uitkomen. De rechtbank
legde “om uitdrukking te geven aan de ernst
van het feit” twaalf maanden jeugddetentie,
waarvan vier maanden voorwaardelijk op.
Een wat groter voorwaardelijk deel, maar
voor wat betreft het onvoorwaardelijk deel
gelijk aan de eis en de tijd die Pepijn in voorlopige
hechtenis had doorgebracht.’
Tekst: Leo Maat
(1) Het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie
en Psychologie (NIFP) is het kennisinstituut voor
forensische psychiatrie en psychologie. Deze nieuwe
organisatie is een samenvoeging van de Forensisch
Psychiatrische Dienst en het Pieter Baan Centrum.
Het is een landelijke dienst van het Ministerie van
Justitie en valt onder de Dienst Justitiële Inrichtingen.

10
‘Samenwerking tegen
georganiseerde criminaliteit
verbeterd’
Job Cohen over misdaad en mensenhandel
Dat er afdoende grip is op de misdaad in zijn stad, hoor je Job
Cohen niet zeggen, daarvoor zijn zijn zorgen te groot. Maar
Amsterdams burgemeester bespeurt nieuw elan in de samenwerking
met partners als politie en belastingdienst. En het OM:
‘Dat bestuurlijk advies van het OM, daar ben ik hartstikke vóór.’
Job Cohen kent het, de romantische
reuk van de werelberoemde Wallen, de
Middeleeuwse kern van Mokum. Waar
inspecteur De Cock, Blonde Greet en Zwarte
Joop iconen van Amsterdam werden.
Waar seks en drugs hét uithangbord van
Hollandse vrijheid-blijheid zijn. Waar de
overgevlogen Brit zijn vrijgezellenfuif viert:
toplocatie, waar niets moet en alles mag.
Maar wie nostalgie en naïviteit achter zich
laat, betitelt het als “postcodegebied 1012”.
Waarin branches van horeca en coffeeshop
als “criminogeen” gelden. Waar voor mensenhandelslachtoffers
in de prostitutie eerder
geldt: niets mag, alles moet.
Het fragiel evenwicht tussen verschillende
functies is verstoord, heet het in stadhuistaal.
Cohen verduidelijkt. ‘De Wallen, dat is
én grootschalig witwassen, én veel prostitutie
met het vermoeden van mensenhandel
en misbruik, én veel drugs, én veel gokhallen,
én winkeltjes zonder klanten die kennelijk
overleven, én onroerend goed dat snel
van de hand gaat en snel in waarde stijgt.
Zonder dat je hard kan maken waar en wanneer
er precies sprake is van georganiseerde
criminaliteit, kan je wel vaststellen dat het
criminogene branches zijn die tussen licht
en donker opereren.’
Zijn de Wallen dus onleefbaar geworden?
‘Tja, wat is een “leefbaar” gebied?’, zegt
Cohen. Pauzeert even. Kijkt uit het raam
van het stadhuis en laat de ogen over de
Binnenamstel glijden. ‘Er zijn genoeg mensen
die er al jaren met veel plezier wonen.
Als je er rondloopt, zie je het witwassen niet.
Er is een hoop privé-beveiliging die er voor
zorgt dat het rustig blijft. Is dat mooi? Ja en
nee. Als er vanuit de criminaliteit voor die
veiligheid wordt gezorgd, wie is er dan de
baas? Er is ook de nodige overlast van drugs.
Je ziet dat de criminaliteit een flinke vinger
in de pap heeft en je weet hoe er in die kringen
gehandeld wordt, inclusief de afrekeningen
in het circuit. Dat wordt niet altijd erg
gevonden, maar ik noem het een aantasting
van de rechtsstaat.’
‘Winkeliers krijgen zo nu en dan aanbiedingen
om uitgekocht te worden en dan gaat
het om belachelijk hoge bedragen. Daarbij
worden de financiële transacties niet op de
gebruikelijke manier afgehandeld, maar
gaan er koffertjes met geld over tafel. En er
zijn bedreigingen – dan moet je als ondernemer
stevig in je schoenen staan.’
Heeft de burgemeester grip op de criminaliteit?
Realiteit dwingt tot bescheidenheid. ‘De
opheffing van het bordeelverbod, bij voorbeeld,
die moest leiden tot een gereguleerde
vergunningplichtige branche, heeft de
branche niet minder criminogeen gemaakt.
Er gebeurt veel op het terrein van mensenhandel,
met mensonterende situaties voor
vrouwen.’
De wet Bibob (bevordering integriteitbeoordelingen
door het openbaar bestuur) bleek
weliswaar een nuttig instrument, waarmee
in de eerste tranche bij de raamprostitutie
33 exploitatievergunningen zijn geweigerd
of ingetrokken. Maar “de criminaliteit is nog
steeds diep genesteld in het gebied”, zo constateert
de gemeente in de notitie Grenzen
aan de handhaving: En de strafrechtelijke
aanpak van mensenhandel, zo weet Cohen
uit justitiële kringen, is ook nog geen succesverhaal.
Heeft Cohen zicht in aard en omvang van
georganiseerde criminaliteit zoals mensenhandel?
Een wat ontwijkend antwoord
volgt: ‘Het is in de eerste plaats een taak
voor politie en justitie.’ En: ‘Je weet niet
wat je niet weet.’ En ook: ‘We kijken ernaar,
onderzoeken het. We hebben de tippelzone
gesloten. We zagen dat die een markt voor
criminaliteit creëerde, en dat hoort niet als
gemeente.’
Heeft Job Cohen hoop?
Absoluut.
En niet alleen omdat dat eerder genoemde
rapport Grenzen aan de handhaving de
nieuwe gemeentelijke ambities voor de
Wallen verwoordt, waarin onteigening en
economische impulsen tot een hoogwaardiger
infrastructuur moeten leiden. Maar ook
vanwege de groeiende samenwerking. ‘De
laatste jaren zie je dat die veel beter is geworden.
Niet alleen met het arrondissementparket
van hoofdofficier Leo de Wit, waarmee
Cohen: ‘Ik wil een pooierverbod.’ Foto: Edwin van Eis
de samenwerking voortreffelijk is. Maar ook
met bijvoorbeeld het ministerie van Justitie
en de Belastingdienst. Een echte doorbraak
vond ik het Vrijplaatsenconvenant van de
Belastingdienst, gemeente, politie en het
OM over de aanpak van vrijplaatsen zoals
woonwagencentra, belwinkels en prostitutiebedrijven.’
Voor een andere impuls, zegt Cohen,
zorgde een bezoek in 2006 van de toenmalige
minister van Justitie, Donner.
Dat bleef niet zonder gevolg. In juli 2007
bonden Justitie, BZK, Financiën en de
driehoek van Amsterdam zich aan project
“Emergo”. Daarin werd afgesproken dat
deze partijen, gesteund door wetenschappers,
een gebiedsscan maken waarin de
problematiek en de stand van de opsporing
en handhaving in kaart worden gebracht.
Dat moet leiden tot gecoördineerde acties
door onder meer OM, politie, bestuur en
Belastingdienst. Cohen: ‘Emergo is heel snel
totstandgekomen; er is veel meer bereidheid
samen op te trekken. Doe je dat niet, dan
mis je kansen. Criminele samenwerkingsverbanden
gebruiken moderne technieken,
spelen in op globalisering, dus dat moeten
wij ook doen.’
Ook met andere steden en OM-onderdelen
heeft Amsterdam de banden aangehaald.
Een vliegwielfunctie had het mensenhandelonderzoek
“Sneep” - naar een gewelddadige
regio-overschrijdende bende die
zeker 120 vrouwen uitbuitte. Op Cohens
stadhuis kwamen in juli 2007 samen: de
Amsterdamse driehoek; de driehoeken van
Alkmaar en Utrecht; Albert van Wijk van
het Landelijk Parket; en de PG’s Han Moraal
en Herman Bolhaar, op wiens initiatief het
overleg plaatsvond.
Aan de orde kwam dat er meer gezamenlijke
lijnen moeten worden afgesproken. Daarbij
valt te denken aan rapportages voor het
bestuur door OM en politie. ‘Ik ben hartstikke
blij met de komst van zo’n bestuurlijke
rapportage van OM en politie’, zegt Cohen.
‘Daaruit blijkt dat we er bóvenop moeten
zitten. En dat we als partners gezamenlijke
lijnen moeten afspreken. Want tot nu toe
konden dit soort jongens maar jarenlang
hun gang gaan, zonder dat er zicht was of
het criminele samenwerkingsverband ook
in andere steden, of misschien zelfs in het
buitenland actief was. Deze bendes trekken
zich natuurlijk niets aan van geografische
grenzen.’
We moeten samenwerken en informatie
delen, meent Cohen. Dat vergt inderdaad
overleg met veel partners, landelijk en lokaal.
Maar het beeld van dreigend drijfzand in de
Hollandse polder is niet het zijne: ‘Ja maar,
luister: we hebben het wel over de rechtstaat.
We zoeken weliswaar de randen van
elkaars bevoegdheden op en kijken of de
kaders misschien te eng getrokken zijn, maar
als gemeente hébben nu eenmaal andere
bevoegdheden dan anderen. Zo begrijp ik
ook dat het OM het bestuur alleen gegevens
wil verstrekken als dat het strafvordelijk
onderzoek niet in de wielen rijdt. Het vraagt
dus overleg over hoe je je samenwerking
vorm geeft. Ik hoef niet elke week met burgemeesters,
hoofdofficieren en procureursgeneraal
om de tafel, en ik hoef ook niet elk
detail te weten. Als wij maar de kaders voor
de uitvoering kunnen geven, dan kan de

12
werkvloer meters maken. De kunst voor
iedereen is dat je het “jalousie de metier”
onderdrukt. Dat je je als gemeente en OM
steeds realiseert dat de ketenpartner vanuit
een ander perspectief redeneert. Als je
dat begrijpt en erover communiceert, kun
je verschillen -die heel natuurlijk zijn-
overbruggen. Het is voor een gemeente en
politie heel belangrijk om af te stemmen
of ze niet tegelijkertijd met dezelfde dingen
bezig zijn.’
Die filosofie - samenwerken, maar met
inachtneming van ieders verantwoordelijkheid
- komt terug in het door
Cohen omhelsde barrièremodel tegen
mensenhandel. De overheid kan gebruik
maken van zeven barrières. Een ruimtelijke
barrière, door (net als bij verslaafde
veelplegers) verblijfsverboden te gaan
uitreiken aan souteneurs. Een economische
barrière door de minimumleeftijd
voor prostituees te verhogen van 18 naar
21 jaar, zodat zij weerbaarder worden.
Een financiële barrière, door geld af te
pakken van (witwassende) mensenhandelaren.
Een woon-barrière, door daders
die illegaal en huis huren of als bordeel
gebruiken aan te pakken. Verder geeft de
barrière identiteit/verblijf kansen, want
de verblijfstatus van buitenlandse daders
en slachtoffers biedt aanknopingspunten.
Een cultureel-religieuze drempel:
imams zouden druk uit kunnen oefenen
op islamitische daders van gedwongen
prostitutie.
En dan is er nog de barrière arbeid. Op
dit punt pleit Cohen voor aanpassing
van het huidige mensenhandel-artikel
273f Wetboek van strafrecht waarin nu
gedwongen prostitutie en uitbuiting
al strafbaar zijn gesteld. ‘Ik wil iets
wat sommige mensen ook wel een
“pooierverbod” noemen: het eenzijdig
rechtstreeks financieel voordeel trekken
uit de relatie met een prostituee moet
ook onder het mensenhandel-artikel
komen te vallen.’
Van de zijde van het OM zou Cohen
een ander knelpunt graag opgelost
zien. ‘Op dit moment mag het OM aan
het bestuur geen strafvorderlijke en
strafrechtelijke gegevens verstrekken
in gevallen waarin de Wet Bibob van
toepassing is. Dat is zeer te betreuren.
Ik hoop dat het College van procureursgeneraal
dat verandert. Nee, het punt
is niet dat de Wet Bibob niet krachtig
genoeg is, het gaat juist om die gevallen
die overduidelijk zijn, dus waarvoor de
zware Bibob-procedure niet geschikt is.
Zonder dat je als OM elk detail uit het
strafdossier prijsgeeft, zou het verstrekken
van relevante gegevens voor het
bestuur veel kunnen betekenen voor het
besluit van het bestuur om wel of niet
een vergunning te verlenen.’
Cohen komt nog eens terug op de
eerder gestelde vraag. Is er grip op de
criminaliteit? ‘We pakken de georganiseerde
misdaad dus aan en we werken
nu met alle partners samen. Maar hoe
je ook je best doet om criminele branches
in de richting van de legaliteit te
krijgen, ze zullen voor een deel criminogeen
blijven. Bij de coffeeshops ís er
nu eenmaal de voor- én de achterdeur.
Prostitutie zal ook schaduwzijden
blijven houden. We debatteren er in
de raad wel over. Kan het ooit normaal
worden? Wordt het ooit gewoon dat je
op een verjaardagsfeestje zou kunnen
zeggen: “mijn dochter is prostituee”?
Het antwoord is: nee.’
Tekst: Pieter Vermaas
Mijn column naar aanleiding van twee
opmerkelijke vervolgingen door het OM
– de zaak Savanna en de vervolging van
een vrouw die een levensvatbare vrucht in
Spanje zou hebben laten aborteren – heeft
in Opportuun 2008,2 tot een flinke discussie
geleid. Met die discussie ben ik gelukkig en
ik dank de betrokken zaaksofficieren voor
hun uitvoerige reacties. Het OM geniet weliswaar
in de media veel aandacht, maar die
aandacht biedt vaak onvoldoende ruimte
voor reflectie. Met die media-aandacht
wordt eerder het beeld versterkt van een
OM dat als crimefighter zijn magistrale rol
vervult; wat mij betreft een tegenspraak die
de aandacht vraagt. Mede met inzet van de
media worden opmerkelijke en geruchtmakende
zaken in een vroeg stadium naar
buiten gebracht, zoals die van de Hells
Angels en het Clickfonds. Dit activisme van
het OM valt in goede aarde bij de media die
een chronisch gebrek aan nieuws hebben.
Bovendien leven we in een tijd van verruwing
waarin fors optreden de boventoon
voert. Particulieren bemoeien zich meer
en meer met de strafrechtspleging. Het OM
gaat mee met de tijdgeest, maar ik stel de
vraag of het OM dat soms niet met te grote
gretigheid doet. De Roos stelt over het OM:
“Er wordt te weinig zorgvuldig omgegaan
met kritiek. Kritiek is nodig om officieren
van justitie scherp te krijgen” (1).
In beide reacties op mijn column worden
mijn reflecties op de behoorlijkheid ten
onrechte verzwaard tot officiële beoordelingen
van de Nationale ombudsman: “Nog
riskanter wordt het wanneer de column
de schijn oproept dat het tot het normale
takenpakket van de Nationale ombudsman
hoort om vervolgingsbeslissingen van het
OM te beoordelen…” De werkelijkheid is
wellicht wat kleurrijker en breder dan deze
officieren menen. In mijn column vervul
OPPORTUUN Nummer 3 – 2008 Nationale ombudsman
13
Grensverleggend
vervolgen
ik de rol van columnist: ik maak discussie
los. Dat is iets anders dan een behoorlijkheidsoordeel
geven in een rapport. De
column vormt een uitgelezen middel voor
het losmaken van debat, zeker wanneer die
bijvoorbeeld in de vakliteratuur een plaats
krijgt.
De Tweede Kamer heeft mij als ombudsman
niet alleen opgedragen om strikt mijn wettelijke
taak te verrichten – klachten behandelen
en onderzoek op eigen initiatief in te
stellen - maar ook om een bijdrage te leveren
aan het publieke debat: “De Nationale
ombudsman moet zich gemakkelijk mengen
in maatschappelijke discussies in een
publieke openbare omgeving, en met gezag
bijdragen aan publieke meningsvorming
gevoed door zijn specifieke kennis en ervaring.”
(2) En “De Nationale ombudsman
moet oog hebben voor meer aspecten
dan uitsluitend het juridische aspect.” De
Tweede Kamer noemt in dat verband het
sociale aspect. Dat betekent dat ik niet
alleen in rapporten oordelen geef over de
behoorlijkheid van overheidshandelen,
maar soms ook discussie uitlok rond vragen
van behoorlijkheid. Die behoorlijkheidsnormen
hebben een algemene betekenis
voor elk overheidsoptreden, dus ook voor
strafvorderlijk overheidsoptreden.
Gelet op de magistratelijke rol van het OM
vormt de behoorlijkheid een belangrijk
baken bij het maken van keuzes. Discussie
vormt een goede methode om de behoorlijkheid
levend te houden. Natuurlijk is een
column van een ander karakter dan een
rapport en terecht stellen de betrokken zaaksofficieren
in hun reactie dat in rapporten
grotere zorgvuldigheid vereist is. Dat neemt
niet weg dat discussie uitlokken altijd mogelijk
is, en ook zinvol. De vraag is of de door
mij opgeroepen discussie als zinvol wordt
ontvangen? In beide zaken heb ik in mijn
eerdere column aandacht gevraagd voor de
behoorlijkheid in verband met vervolging.
Het OM voert een vervolgingsbeleid en in
dat beleid worden keuzes gemaakt. Vanuit de
blikrichting van de Nationale ombudsman
toets ik dergelijke keuzes aan de behoorlijkheid.
Wat die behoorlijkheid inhoudt is niet
vast omschreven en is zeker niet voor eeuwig
gegeven. In 25 jaar heeft de Nationale
ombudsman behoorlijkheidsnormen ontwikkeld
die de rechtspraktijk beïnvloeden (3).
In mijn column stel ik aan de orde de vraag in
hoeverre beide vervolgingen voldoende voorspelbaar
waren. Daarbij heb ik ook aandacht
gevraagd voor de reacties van de omgeving
van het OM. In de politiek en in de media
hebben beide zaken veel los gemaakt en dat
vormt voor het OM een belangrijk signaal.
De kern van het weerwoord van de zaakofficier
in de zaak van de abortus in Spanje
is dat er in het verleden wel vervolgingen
zijn geweest wegens kinderdoodslag en
kindermoord en dat de wetgever deze
strafbepalingen ook van toepassing heeft
verklaard op het doden van een foetus. Deze
feiten staan echter niet in de weg aan de
twijfel die ik heb opgeroepen. In hoeverre
kon deze vrouw vermoeden dat zij met haar
abortus een strafbaar feit begaan heeft?
Aan het slot van de reactie op mijn column
komen woorden te voorschijn waar ik blij
mee ben: “Mocht het OM tot deze beslissing
[om te vervolgen, AB] komen, dan zal deze
beslissing uiteraard pas worden genomen
na een zeer zorgvuldige afweging.” Wat mij
betreft speelt de voorspelbaarheid van deze
vervolging bij die zorgvuldige afweging een
belangrijke rol.
Voor mij als Nationale ombudsman ligt
vanwege hun kwetsbaarheid een zwaartepunt
bij de belangen van kinderen en jeugd.
Ik blijf desondanks twijfelen over de vraag
of de vervolging van de gezinsvoogd van
Savanna bijdraagt tot het gezond houden
van de beroepsgroep van gezinsvoogden.
In mijn werk vormt een gouden regel dat als
functionarissen een fout maken, in 85% van
de gevallen het systeem waarin zij werken
een belangrijke invloed heeft gehad op het
falen. Ik zou dan ook aan andere maatregelen
dan een strafzaak de voorkeur geven.
Het stemt mij wat treurig dat als reactie op
mijn behoorlijkheidsvisie simpelweg wordt
gesteld: “…,een behoorlijkheidscriterium
zoals Brenninkmeijer zich blijkbaar voorstelt,
kent het strafrecht niet.” Tijd om er
eens over na te denken lijkt mij.
Alex Brenninkmeijer,
Nationale ombudsman
Reageren? Alex.Brenninkmeijer@
nationaleombudsman.nl
(1) NRC Handelsblad 16 februari 2008
(2) Kamerstukken II, 30 052, nr. 1
(3) Naar beginselen van behoorlijke politiezorg,,
Universiteit Leiden 2006

crimineel rondrijdt, niet op zijn naam staat.
Vervolgens ga je kijken in het bestand van
de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA)
en daaruit blijkt dan dat er een familierelatie
ligt tussen degene op wiens naam de
auto staat en de crimineel. Wij maken die
schakel, als je geen toegang hebt tot die
bestanden, kan je alleen maar vragen op
wiens naam die auto staat en die persoon
zoekt dan niet verder.’
Internet is een onmisbare bron van informatie,
weet Vermeire. ‘Je kan een naam
intoetsen bij Google of bij Schoolbank.nl,
daar liggen talloze gegevens voor het grijpen.
Maar dat weten criminelen natuurlijk
ook. Als ik met de vaste computers van het
OM ga surfen, laat ik een adres achter en dat
willen wij natuurlijk niet. Een beetje goed
georganiseerde criminele organisatie heeft
wel een automatiseerder in dienst en die
zegt dan: “Hé, het OM zit te zoeken, vorige
week ook al, effe wachten, er is wat aan de
hand.” Dat willen wij voorkomen door ons
adres af te dekken. Het is eigenlijk altijd een
kat en muis spel. Wij komen met iets, daar
gaan zij weer iets op verzinnen en daar reageren
wij dan weer op.’
Ook in oude executiezaken duiken de vermogenstraceerders.
De contacten tussen
het BOOM en het CJIB zijn aangehaald: in
zaken waar het CJIB niet meer verder kan,
wordt met hulp van vermogenstraceerders
alsnog geld binnengehaald. Soms zorgen
vermogenstraceerders er zelfs voor dat
het geld eerder binnen wordt gehaald dan
verwacht. Vermeire: ‘We kregen een tip van
een rechercheur dat iemand in een dure
auto van dertigduizend euro rondreed terwijl
hij een ontnemingsmaatregel had. Na
overleg met het CJIB bleek dat deze man
nog vijftigduizend euro moest voldoen, met
hem was afgesproken dat hij dit in vijf jaar
moest betalen. Toen ben ik eens gaan kijken
en het bleek dat die dure auto op zijn naam
stond evenals een huis met een waarde van
vier ton. Dit alles heb ik doorgegeven aan
het CJIB en dat heeft er voor gezorgd dat die
vijftigduizend euro in één keer op de bank
stond, anders hadden we nog vijf jaar op dit
geld moeten wachten. Het is gewoon kicken
als je dit in een halve dag weet te realiseren.
En een voorbeeld van onze schakelfunctie
tussen opsporingsdiensten en de officier
van justitie.’
Genoeg werk
Op dit moment heeft het BOOM negen
vermogenstraceerders binnen zijn gelederen.
De bedoeling is te groeien naar 25 à 30
vermogenstraceerders, werk is er genoeg.
Traceerders kunnen maar 4 à 5 zaken draaien,
terwijl er vaak nog zo’n 30 zaken op de
plank liggen.
Vermeire is samen met zijn collega’s nu al
druk bezig zijn functie verder te ontwikkelen.
Dit doen zij door middel van de
ontwikkelagenda, die binnen hun eigen
overleg gehanteerd wordt. Hier komen
onderwerpen aan de orde die zij nodig
hebben om goed te kunnen werken en hun
resultaten verder te verbeteren. Een ander
punt is contacten te leggen met landen die
Ontneming
14 OPPORTUUN Nummer 3 – 2008
15
Doorgaan tot en met
de laatste euro
BOOM’s Bert Vermeire traceert crimineel vermogen
BOOM behandelt in principe alle grote ontnemingzaken boven
een ton. In de praktijk bleek het lastig crimineel vermogen voor
de rechter daadwerkelijk te incasseren. Daarom beschikt BOOM
nu over vermogenstraceerders, die al in de beginfase van het
opsporingsonderzoek in actie komen en blijven doorwerken tot
en met de executiefase. Vermogenstraceerder Bert Vermeire vertelt
over zijn speurtocht naar het criminele vermogen. ‘Wij gaan
door tot en met de laatste euro.’
‘De ene keer een ton, de andere keer hark
je twee miljoen binnen. Het gaat ons erom
het verkregen voordeel honderd procent
af te dekken met vermogensbestanddelen’,
zegt Bert Vermeire van Bureau
Ontnemingswetgeving OM.
Tot voor kort bleek “plukken” lastig.
Enerzijds vanwege beperkte toepassing
van financieel rechercheren bij opsporingsdiensten,
anderzijds vanwege het
beperkt leggen van Conservatoir Beslag.
Opsporingsdiensten zien zich genoodzaakt
zich toe te leggen op bewijsvergaring in een
veelheid van aangeboden zaken, waardoor
vermogenstracering niet of nauwelijks aan
de orde kan komen. Maar dit verbetert met
de komst van vermogenstraceerders.
Vermogenstraceerder is een unieke functie
binnen het OM omdat deze, als eerste groep
buiten de officier van justitie, opsporingsbevoegdheden
heeft. Vermogenstraceerders
werken samen met binnen het BOOM werkzame
experts als financieel deskundigen,
juristen en internationaal deskundigen.
Als buitengewone opsporingsambtenaren
mogen zij observeren, tappen, informatie
inwinnen bij (financiële) instellingen en
doorzoekingen verrichten. Het “gat” dat
ontstond tussen de opsporingsfase en de
uiteindelijke incassering in de executiefase
van een onderzoek, waarin veelal het criminele
vermogen werd weggesluisd, wordt
nu door de vermogenstraceerders gedicht.
Met succes, want in de eerste acht maanden
van 2006 is al ruim twintig miljoen euro
getraceerd en tot november 2007 hebben
de vermogenstraceerders al 23 miljoen euro
opgespoord.
Bert Vermeire: ‘Deze resultaten worden
met name veroorzaakt omdat wij nu in het
beginstadium van het onderzoek aan het
werk gaan. Zo gaan we mee met actiedagen
als er aanhoudingen en doorzoekingen
verricht worden. De meerwaarde van de
vermogenstraceerder is nog eens kritisch
te kijken wat er in een pand maar ook uit
het onderzoek te halen valt. We hebben wel
eens om een nieuwe machtiging voor een
doorzoeking naar vermogensbestanddelen
in een pand van een verdachte gevraagd.
Toen bleek dat er in dat pand voor zo’n acht
à negen ton aan vermogensbestanddelen
waaronder boten en auto’s stond, die tijdens
een eerdere doorzoeking over het hoofd
waren gezien. Daar hebben we alsnog conservatoir
beslag op kunnen leggen.’
Grote bedragen
Zaken met een wederrechtelijk verkregen
voordeel van meer dan honderdduizend
euro worden in principe door het BOOM
afgehandeld, in overleg met het betreffende
parket. Vermeire lacht: ‘Vroeger dacht ik
nog dat dat veel geld was. Anderhalf jaar
later is het eigenlijk van de zotte dat je je
niet eens meer ver-baast over een bedrag
van twee miljoen. We zijn nu bezig met een
onderzoek dat gaat over 21 miljoen. Net de
Staatsloterij. Daar groei je in mee, dat dit
soort bedragen steeds normaler voor je gaat
worden, terwijl het natuurlijk een waanzinnige
hoeveelheid geld is. En dan denk ik nog
dat dit maar het topje van de ijsberg is.
Maar, als we met een onderzoek bezig zijn,
gaan we niet alleen voor het huis of voor
de Rolls Royce, we nemen ook de kleinere
voorwerpen mee zoals een middenklasser
auto, de gouden horloges en de sieraden.
Op die manier laat je ook duidelijk aan de
omgeving van de crimineel zien dat we aan
al zijn geld zitten. En het geld, daar draait
het toch allemaal om. Je moet het eigenlijk
zo zien: een crimineel werkt om geld te
verdienen. Net als jij en ik, alleen doet hij
het op een illegale manier. Vier of vijf jaar
brommen doet die jongens niet zoveel. In
de wetenschap dat er nog veel geld op ze ligt
te wachten en met behoud van hun criminele
contacten, kunnen ze op het moment
dat zij hun straf hebben uitgezeten, hun
activiteiten voortzetten en hun (criminele)
vermogen weer opbouwen, want dat is hun
bron van inkomsten. Het is een illusie te
denken dat criminele activiteiten gestopt
zijn na insluiting in een penitentiaire inrichting.
Pas wanneer je zijn financiële middelen
wegneemt, wordt het lastig om verdere
criminele activiteiten door te zetten. Daar
zijn we wel van overtuigd. Je treft ze toch het
hardste in hun portemonnee.’
Kat en muis
De vermogenstraceerders werken, behalve
met de politie, ook nauw samen met de
IND, FIOD, de SIOD, de Belastingdienst en
het CJIB. Bij hun speurtocht naar het criminele
vermogen hebben ze ongelimiteerd
toegang tot bestanden van bijvoorbeeld
de Kamer van Koophandel, de Rijksdienst
voor het Wegverkeer (RDW) en het Kadaster.
‘Je kijkt bijvoorbeeld in het bestand van
de RDW en ziet dan dat de auto waarin de
Vermeire: ‘Behalve de Rolls Royce, nemen we ook gouden horloges en sieraden mee.’ Foto: Aafke Holwerda
ook vermogenstraceerders in dienst hebben,
zoals bijvoorbeeld Engeland, om ervaring
en kennis uit te wisselen. Daarnaast
bouwen de vermogenstraceerders ook veel
internationale contacten op waarmee zij
elkaar bij onderzoeken van informatie kunnen
voorzien.
Bert Vermeire is erg te spreken over zijn
functie: ‘Het is heel erg afwisselend, je loopt
tegen verschillende onderwerpen aan, en
je netwerk wordt groot. De successen zijn
belangrijk. Als je niet aan het criminele
vermogen komt, bied je de onderwereld
de gelegenheid zich te vermengen met de
bovenwereld. Iemand die diverse panden
in grote steden heeft gefinancierd uit criminele
activiteiten, dat moet je niet willen als
overheid. Dan krijg je een maatschappij die
alleen door geld gestuurd wordt, dat is een
heel gevaarlijke ontwikkeling. Soms kriebelt
het wel eens en denk ik: jammer dat ik dit
onderzoek er ook niet bij kan doen. Maar
het is een hele leuke job. Heel uitdagend.
Geen dag is hetzelfde en geen onderzoek is
hetzelfde. De ene keer moet je linksom en
de andere keer rechtsom.’
Tekst: Anna Italianer

16 OPPORTUUN Nummer 3 – 2008
17
See you in Las Vegas
Deelname aan Advanced Practical Homicide
Investigation Seminar
Met drie collega officieren van justitie op vakantie. Eh, pardon,
op zakenreis. Dankzij het PROO-fonds (Projecten voor
Rechterlijke Oriëntatie & Ontwikkeling). Een buitenkans van het
ministerie van Justitie dat een bedrag van E 2.500 per persoon
beschikbaar stelt voor ontwikkeling van leden van de rechterlijke
macht op het vakgebied die normaal gesproken niet door de
werkgever wordt vergoed. Wij weten er wel raad mee.
Een week in Las Vegas. Een perfecte mogelijkheid
om business and pleasure te combineren.
Maar het gaat uiteraard om de
persoonlijke professionele verrijking. Daar
zorgen de twee mannen die het seminar
organiseren wel voor. Vernon Geberth,
voormalig politiechef in New York en Rick
Workman, chef CSI (voor de liefhebbers: de
echte Grissom). De overige deelnemers aan
het seminar zijn zo’n tweehonderd, voornamelijk
mannelijke, bewapende, politiefunctionarissen
uit de Verenigde Staten en
Canada. Wij, als vrouwelijke, onbewapende
officieren van justitie uit Nederland, vallen
op. Het maakt dat we gedurende de week de
gelegenheid krijgen met de Amerikanen te
spreken over de verschillen tussen en overeenkomsten
met de opsporings- en vervolgingsmethoden
in de VS en Nederland.
‘We work for God’
Vijf sprekers delen hun kennis en ervaring
over: seriemoorden, herkennen van zelfmoorden,
vermissingen, PD-management,
coldcases, typen moordenaars, verhoortechnieken,
nieuwe opsporingsmethoden en
getuigen voor een jury aan de hand van uitgebreid
behandelde concrete voorbeelden.
Het seminar begint met het Amerikaanse
volkslied. We staan op en kijken naar een
groot scherm met een bandopname van
Whitney Houston tijdens de Superbowl
in 1991. Indrukwekkend, een zaal vol ontroerde
Amerikanen met de rechterhand
op hun hart. Alsof het nog niet genoeg is,
volgt een gebed voor alle dienders die hun
leven hebben gegeven in dienst van God
om anderen te helpen. Vernon Geberth,
voormalig politiechef, gebruikt vervolgens
opvallend sterke (scheld)woorden als ‘basterds’
en ‘motherfuckers’ in combinaties
die we herkennen uit Amerikaanse films.
Vernon verklaart daar zelf min of meer trots
over dat hij waarschijnlijk niet ‘politically
correct’ overkomt, maar wat ons betreft zit
zijn hart ‘to do justice’ op de juiste plaats.
Als een deelnemer een vraag goed beantwoordt,
overhandigt Vernon een bordje
met de inspirerende tekst:‘Remember, we
work for God’. We kopen uiteraard zijn boek
‘Practical Homicide Investigations, Tactics,
Procedures and Forensic Techniques’. We
leren de vijf pilaren van moordonderzoeken
uit ons hoofd: teamwork, documentation,
preservation, common sense en flexibility.
Als mijn collega Justine Beumer-Gonggrijp
naar voren wordt geroepen om de vijf pilaren
voor de groep op te dreunen, levert dat
haar een begerenswaardige mok op.
Seriemoordenaars
Vernon Geberth laat ons gedurende de
week zien dat krachtige taal als uitlaatklep
helpt bij het verwerken van de gruwelijke
waarheden waar de Amerikaanse politie
en justitie mee geconfronteerd worden.
We zien veel reconstructies van bizarre
moorden met extreem beeldende foto’s en
filmpjes waarvoor een stevige maag een pré
is. Wij denken (en hopen) dat moorden in
deze vorm en op deze schaal in Nederland
- en wellicht zelfs Europa - niet voorkomen.
Seriemoordenaars met martelschuren en
kelders, die na het botvieren van hun lusten
slachtoffers onthoofden, volledig aan stukken
snijden of verbranden ter voorkoming
van ontdekking of uit een pure fetisj. Vernon
over deze verdachten: ‘They say that they
hear voices in their heads telling them do
to this. It’s strange that the voices never say
“Get a job!”’
We horen dat we kunnen leren van fouten
en successen uit het verleden. Een mooi
voorbeeld van een positieve les van Vernon:
‘Every Police Department has an asshole.
God placed him there so we can learn from
his screw-ups.’
De genoemde methodes voor het oplossen
van cold cases worden ook bij de
rechercheteams in Nederland gehanteerd.
Zoals in de VS de staatsgrenzen vertragend
werken, speelt voor Nederland en Europa
dat de politie in kleine(re) districten werkt.
Om grensoverschrijdende zaken te kunnen
oplossen is communicatie van belang.
Geautomatiseerde databanken als AFIS
(Automated Fingerprint Identification
Systems) en CODIS (Combined DNA Index
System) helpen de politie daarbij.
Ook de gepresenteerde verhoortechnieken
komen grotendeels overeen met technieken
die worden toegepast in Nederland: bij voorkeur
geen (grote) tafel tussen verhoorders en
verdachte, oogcontact maken, band opbouwen,
reageren op lichaamstaal en verhoren
opnemen in een studio, zodat collega’s
meekijken en aanwijzingen kunnen geven.
Gekozen officier
Als we Rick Workman, chef CSI, vertellen dat
officieren in Nederland er soms voor kiezen
om een ‘niet winbare’ zaak aan de rechter
voor te leggen en zelfs vrijspraak te vragen,
vindt hij dat onbegrijpelijk. Rick legt uit dat
de VS de gekozen District Attorney (DA)
kent, te vergelijken met de hoofdofficier,
en de Assistant District Attorney (ADA), die
in loondienst is bij de DA. Alle officieren
specialiseren zich op een delictssoort. Bij
een moordzaak komt de officier van dienst
direct ter plaatse en is aanwezig bij de eerste
verhoren van de verdachte. Uiteindelijk
bepaalt de officier of in een zaak wordt vervolgd.
Hierbij kan een politiek gevolg van
de gekozen officier een doorslaggevende
rol spelen: populariteit bij herverkiezingen.
Bij een vrijspraak (not guilty verdict) kan de
officier niet in appel. Een appel is mogelijk
voor de verdachte bij een veroordeling en
voor de officier als de jury er niet uitkomt
(hung jury). Een bekend voorbeeld van een
onomkeerbare vrijspraak blijft voor ons de
O.J. Simpson zaak uit 1995.
Zittingsstress
Een rechercheur uit Los Angelos vertrekt
vroegtijdig, omdat hij zich moet voorbereiden
om als getuige op te treden tijdens
een strafzaak. Op onze fronsende vraag
‘Wat moet je dan voorbereiden, want
in Nederland moet je gewoon vertellen
wat je kunt herinneren’, geeft hij ons een
kijkje in de Amerikaanse zittingskeuken.
Voorafgaand aan een inhoudelijke behandeling
vindt een voorlopig getuigenverhoor
plaats (preliminary hearing). Een politiefunctionaris
verklaart wat getuigen hem
verteld hebben en wat er aan overig bewijs
is vergaard. Tijdens de inhoudelijke zitting
(trial) dienen de getuigen zelf te komen verklaren.
Om die reden kunnen moordzaken
maanden voortslepen. Het verklaart ook
waarom sommige zaken nooit inhoudelijk
behandeld worden. Als de hoofdgetuige
overlijdt, kunnen de eerder afgelegde verklaringen
niet meer gebruikt worden.
De verdachte kiest bij een ‘not guilty’ plea
zelf of hij/zij de zaak voorlegt aan een jury
of een rechter. Bij een ‘guilty’ plea kan de
officier een voorstel doen tot afdoening
(plea-barging).
Maar komt het tot een jury trial, dan blijken
de Amerikanen meer gevoelig voor uiterlijk
dan inhoud. Uit onderzoek naar uitstraling
van getuigen-deskundigen - zowel mannelijke
als vrouwelijke - blijkt dat de jury eerder
een inhoudelijk slecht verhaal gelooft verteld
door een leek die een donkerblauw pak
draagt en een (lege) aktetas bij zich heeft,
dan wanneer een getuige-deskundige een
loepzuiver onderbouwd betoog brengt in
een trui. Tevens denken juryleden dat alles
gaat zoals in de televisieserie CSI, terwijl dat
een absoluut onrealistische voorstelling van
zaken is. De politiefunctionarissen die wij
spreken, zien onder meer om deze redenen
de juryrechtspraak graag afgeschaft.
Wij kunnen een kleine glimlach niet onderdrukken
bij de gedachte aan de stoere
vertrekkende rechercheur die voor zijn zittingsdag
met tegenzin z’n spijkerbroek verruilt
voor een pak, donkerblauw uiteraard.
Er zijn vele wegen die naar Rome leiden.
Maar als steeds terugkerende overeenkomst
tussen onze landen komt naar voren dat we
allemaal heel graag de boef willen vangen.
Tot slot
Het seminar sluit af zoals het begonnen is,
met het Amerikaanse volkslied. Deze keer a
capella gezongen door dienders tijdens een
9/11 herdenking. Kippenvel.
En het pleasure element? Tja, what happens
in Vegas, stays in Vegas! Wij kijken terug op
een onvergetelijke week. See you in Vegas?
Tekst en foto’s: Els Martens
Voor wie meer wil weten over de trainingen
van Rick Workman en Vernon Geberth, zie de
website: www.practicalhomicide.com
Zakenreis
De Nederlandse illusionist Hans Klok treedt op in Las
Vegas, wij bezoeken zijn show.
V.l.n.r. Justine Beumer-Gonggrijp, Michelle van der Helm,
Vernon Geberth, Els Martens en Liesbeth de Beij.
Justine Beumer-Gonggrijp ontvangt een certificaat uit
handen van Vernon Geberth (l) en Rick Workman (r).

18 OPPORTUUN Nummer 3 – 2008 Vliegenier
19
‘Noem het een rommelige carrière’
Negen vragen aan officier van justitie Jan Koorn
Op zijn kamer hangt een poster met een vliegtuig. Eronder de
tekst “Royal Dutch Airlines: see twice as much of Europe in half
the time”. Jan Koorn is “dol op vliegen”. Negen vragen aan de officier
uit Dordrecht, die pas na een rits baantjes bij het OM landde.
‘Melkboer, marine, behang bezorgen, stukken koe van de ene
slager naar de andere rijden… je kunt het zo gek niet bedenken.’
Jan, vertel eens van vroeger?
‘Ik ben geboren als zoon van een timmerman.
Na zijn timmermansloopbaan werd
mijn vader buschauffeur en toen ik een
jaar of twaalf was nam hij een buurtwinkel
met een melkwijk over. Ik was nooit zo’n
studiehoofd en toen ik veertien jaar was
kwam ik, na twee jaar ulo, van school af. Tot
groot verdriet van mijn moeder overigens,
die altijd had willen studeren, maar nooit de
mogelijkheid daarvoor had gehad. Ik stapte
in het familiebedrijf en werd melkboer. Dat
was het begin van wat je een rommelige
carrière kunt noemen. Na twee jaar melkrijden
besloot ik dat de wereld groter was en
dat ik die ging verkennen. Ik vertrok naar
de marine. Maar ook dat was niks voor mij
en binnen het jaar was ik weer terug in de
buurtwinkel van mijn vader.’
Maar daar ben je niet gebleven!
Wat gebeurde er?
‘Zoals dat in die tijd ging, leerde ik op
dansles een aardig meisje kennen. Zij was
uit Suriname overgekomen om hier de
verpleegstersopleiding te volgen. Op mijn
21ste ben ik met haar getrouwd. Mijn vrouw
wilde niet het familiebedrijf in en ik kon
de buurtwinkel niet alleen runnen. Dus
zocht en vond ik weer ander werk, dit keer
op de administratie van een bank. In die
tijd haalde ik via een avondopleiding mijn
mavo-diploma. Vervolgens wilde ik graag
ook de havo erachteraan doen. Ik had echter
geen zin om daar weer twee jaar overdag
voor in de klas te gaan zitten. Mijn zusje zat
op dat moment in de eindexamenklas van
de havo. Ik ben naar die school gestapt en
heb gevraagd of het goed was dat ik daar
bij kwam zitten. Tot mijn verbazing ging de
schoolleiding daarmee akkoord. Aan het
einde van het schooljaar slaagde ik glansrijk
voor het staatsexamen havo.’
Van het bankwezen naar het OM…
hoe ging dat?
‘Na mijn bank-periode heb ik de dagopleiding
voor leraar Nederlands gevolgd. Om
rond te kunnen komen had ik in die tijd
bijbaantjes van allerhande aard: behang
bezorgen, stukken koe van de ene slager naar
de andere brengen… je kunt het zo gek niet
bedenken. Uiteindelijk ging ik het onderwijs
in, maar ook dat bleek mijn roeping niet te
zijn. Dus ging ik weer solliciteren op alles wat
los en vast zat, dat zal zo rond 1977 geweest
zijn. Ook voor de S-opleiding meldde ik mij
aan. Uit 3.000 sollicitanten hoorde ik bij de
30 gelukkigen die uitgekozen werden. De
S-opleiding bestond toen uit één dag leren
en vier dagen werken per week. In de praktijk
betekende dit dat ik vier dagen per week
dossiers in het archief van het Rotterdamse
parket op volgorde legde. Op een gegeven
moment kon ik als parketsecretaris in Den
Haag aan de slag. Ik wist daar niet wat me
overkwam… er was helemaal niéts te doen!
Ja, de krant lezen de hele dag. Wat een vervelende
tijd was dat. Uiteindelijk mocht ik kanton-dagvaardingen
gaan doen. Behalve dan
de aanrijdingen, die waren voor de ervaren
secretarissen: mannen van in de vijftig die
opsprongen en hun jasje dichtknoopten als
er een raio de kamer binnenkwam. Want de
periode dat alleen telgen uit gegoede families
officier konden worden was weliswaar voorbij,
maar die sfeer, die hing er nog steeds.
In 1980 heb ik de S-opleiding gehaald en
mocht ik 8WVW-zaken gaan beoordelen.
Daarna kwamen de drugsdelicten. Het aantal
zaken nam toe en zo werden steeds meer
zaken naar de secretarissen gedelegeerd. Ik
zag de typemachine met geheugen binnenkomen,
de kopieermachine… en zo werden
de arbeidsomstandigheden steeds beter.’
En toen besloot je officier te worden?
‘Ja, eigenlijk wel. Dat kwam zo: begin jaren
tachtig was er veel werkloosheid. Kwamen
voorheen alleen juristen binnen om officier
te worden, nu solliciteerden ze ook naar de
functie van secretaris. Ik zag het gemiddelde
niveau van die juristen en dacht: dat kan
‘En daar land je dan met je
vierzittertje, tussen al die Boeings.
Dat geeft wel een kick, ja’
ik ook. Het probleem was echter dat ik, om
rechten te kunnen gaan studeren, een vwodiploma
nodig had. En dat had Jan niet, dus
moest Jan toelatingsexamen bij de universiteit
gaan doen. Dus ik ’s avonds weer aan
de studie. Dat viel nog niet mee, want bijvoorbeeld
Duits en wiskunde had ik alleen
een paar jaar op de ulo gehad en verder niet.
Maar ik haalde het! Daarna heb ik via vier
jaar avondstudie de rechtenstudie gevolgd.
In de tussentijd groeide ik bij het OM steeds
door: ik schopte het tot hoofd secretariaat.
Helaas was er toen bij het OM nog geen
mogelijkheid om als secretaris door te
stromen naar het officierschap, dat kwam
pas later. Vanaf 1991 werkte ik als staffunctionaris
in de regio Hollands Midden. In
1999 kwam ik in de eerste lichting officier
enkelvoudig, en in 2002 werd ik meervoudig.
Sinds 2003 werk ik in Dordrecht, waar ik
eerst de portefeuille ‘verkeer’ had en me nu
– onder andere - bezig hou met veelplegers.’
Wat gaat de toekomst jou qua werk nog
brengen?
‘Momenteel ben ik waarnemend teamhoofd,
maar ik heb niet de ambitie om verder
het management in te gaan. Ik heb het
Stoom-traject gedaan, ook daaruit bleek dat
mijn hart bij het primaire proces ligt. Een
heel leuk onderdeel van mijn werk vind ik
het opleiden van collega’s; dat hoop ik nog
lang te blijven doen. En binnenkort staat er
een uitwisseling van zes maanden met een
Rotterdamse officier op het programma,
wat voor mij een welkome tijdelijke afwisseling
van werkomgeving betekent.’
Vliegen is jouw grote passie…
hoe zit dat precies?
‘Halverwege mijn staffunctionarissentijd
dacht ik dat die functie het eindstation van
mijn loopbaan betekende. Ik had dus het
vooruitzicht om nog járen hetzelfde werk
te gaan doen. Ik besloot om géén chagrijnige
ambtenaar te worden, daar had ik er al
genoeg van gezien, maar om me in plaats
daarvan aan te melden bij de vliegschool. Ik
had immers eindelijk de financiële mogelijkheden
en de benodigde tijd tot mijn
beschikking om deze jongensdroom waar
te maken. Eerst moest er weer gestudeerd
worden, want net als bij autorijden moet
je eerst een theorie-examen afeggen. Geen
verkeersborden dit keer, maar wel uitleg
over hoe de motoren van een vliegtuig functioneren
en hoe een vliegtuig in de lucht
‘Meestal huur ik een 2x2-zitter.’ Foto: Onno Kummer
blijft hangen. Pas na een jaar theorieles
mocht ik met de instructeur de lucht in en
haalde ik uiteindelijk mijn vliegbrevet. Via
de club waar ik lid van ben huur ik regelmatig
een kist, meestal een 2x2-zitter. Van tijd
tot tijd vliegt er wel eens een collega mee.
Vliegen is overigens een dure liefhebberij;
voor een uurtje ben je zo 200 euro kwijt.’
Wat is de leukste vliegtocht die je ooit
gemaakt hebt?
‘Dat is zonder twijfel de trip naar Portugal
die ik in 2000 maakte. Mijn moeder overwinterde
daar en ik zou haar gaan ophalen.
Met nog twee piloten steeg ik op zaterdagochtend
op. Boven de Pyreneeën hingen
echter wolken en konden we niet naar
beneden. We hebben we het wel even
benauwd gehad. Maar gelukkig viel er een
gat in de bewolking en konden we veilig op
Madrid landen. De dag erna zetten we koers
naar Lissabon. En daar land je dan met je
vierzittertje… tussen al die grote Boeings!
Dat geeft wel een kick, ja.’
Je mag ook graag muziek maken. Hoe lang
speel je al accordeon?
‘Eens kijken… dat zal alweer zo’n twintig
jaar zijn. Accordeon spelen is bij ons een
familietraditie; mijn vader deed het ook,
dus de trekharmonica is voor mij altijd een
vertrouwd instrument geweest. Tot voor
twee jaar heb ik ook accordeonles gevolgd.
Nu speel ik eens per week samen met
twaalf anderen. Af en toen treden we ook
op, meestal in bejaardentehuizen. Muziek
maken is voor mij een fijne manier om
mijzelf te uiten. In accordeon spelen kan ik
mijn emotie kwijt.’
Als officier van justitie heb je een groot
aantal zaken voorbij zien komen.
Welke zaak is je het meest bijgebleven
en waarom?
‘Wat heel veel indruk op me heeft gemaakt
is een ontvoeringszaak waarbij een klein
jongetje betrokken was. De vader van het
jongetje was van Tunesische origine en had
zijn zoontje uit Nederland meegenomen naar
zijn geboorteland, waar hij het kind bij oma
onderbracht. In Nederland werd de vader
vervolgd wegens ontvoering en moest hij
een celstraf uitzitten. Intussen onderhandelde
het OM met buitenlandse zaken, de
Tunesische ambassade en de advocaat van de
verdachte met als doel het kereltje weer veilig
bij zijn Nederlandse moeder thuis te brengen.
Toen de zaak in een impasse leek te zijn
geraakt en de gevangenisstraf van vader
bijna zijn einde naderde, heb ik hem in de
cel opgezocht. Ik liet hem weten dat ik hem,
zodra hij weer op vrije voeten zou komen,
weer aan zou houden en hem zou vervolgen
wegens het voortdurende delict van
ontvoering. In eerste instantie geloofde de
verdachte mij niet, maar toen zijn advocaat
bevestigde dat dit inderdaad mogelijk was,
gaf hij het eindelijk op. Niet lang daarna gaf
hij toestemming aan de moeder van zijn
zoontje om het kind uit Tunesië op te halen.’
Tekst: Erna Quant-Rijfers

20 OPPORTUUN Nummer 3 – 2008 Personalia
21
Het Koninkrijk der Nederlanden
Waarom het Nederlands OM zich niet met de zaak-
Holloway bemoeit
De verdwijning van de Amerikaanse tiener Natalee Holloway
heeft het Arubaanse OM ook in Nederland op de kaart gezet.
De Arubaanse hoofdofficier Hans Mos geeft statements voor de
camera van misdaadverslaggever Peter R. de Vries. Amerikaanse
televisiestations wachten op verklaringen. De wereld is in de ban
van Joran. Heeft het Nederlandse OM bemoeienis met Aruba?
En hoe zit dat met de Antillen? Hoe komt het dat het Nederlandse
OM zich wel bemoeit met Antilliaanse drugssmokkel, maar niet
met de moordzaak Holloway?
Daarvoor is het noodzakelijk iets te weten
van het Koninkrijk der Nederlanden.
Het koninkrijk bestaat niet alleen uit het
laagland aan de Noordzee, maar behelst
ook twee Caribische landen: Aruba en de
Nederlandse Antillen.
Aruba is een eiland een kleine 200 km2
groot, waar 100.000 mensen wonen.
De Nederlandse Antillen is een verzamelnaam.
De eilanden Curaçao, Sint Maarten
en de BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius
en Saba) zijn voor het gemak samengevoegd
tot één land. Goed voor 800 km2 en een
kleine 250.000 inwoners.
Alle drie - Nederland, het Caribische eiland
Aruba en de Antilliaanse eilandengroep
- hebben een eigen regering, een eigen
minister van justitie en een eigen OM.
Aruba
De waarnemend procureur-generaal van
Aruba is (advocaat-generaal) Nico Jörg,
een Nederlander, evenals hoofdofficier
Hans Mos, die na de spraakmakende
uitzending van Peter R. de Vries over de
“bekentenis” van Joran van der Sloot geen
onbekende meer is. Beiden zijn door het
Nederlandse OM uitgeleend aan Aruba.
De advocaat-generaal en de hoofdofficier
zijn toevallig Nederlanders, maar
dat hoeft niet zo te zijn. Het eiland heeft
officieren van justitie en parketsecretarissen
in dienst, waaronder Dop Kruimel en
Kasper Schaft uit Nederland. Naarmate
er meer functies in de toekomst opgevuld
kunnen worden door Arubaanse officieren
van justitie en parketsecretarissen, zal
er minder beroep worden gedaan op het
Nederlandse OM.
Nederlandse Antillen
Net als Aruba hebben alle eilanden die
gezamenlijk de Nederlandse Antillen
vormen de status van een land. Ook hier
een eigen parlement, minister van justitie
en een eigen OM. De procureur-generaal
is Dick Piar, een Antiliaan. De advocaatgeneraal
is een Nederlander, Ton van
de Schans en de hoofdofficier is Gilbert
Joubert, afkomstig van de Antillen. Alle
drie houden ze kantoor in Willemstad, de
hoofdstad van Curaçao.
De officieren van justitie en parketsecretarissen
zijn daarentegen verspreid
over een aantal eilanden. Zo bevinden de
Nederlanders Maarten Hemelaar en Jasper
Mul zich op Curaçao, chef de poste Taco
Steyn, Dikran Sarian en Jan Bart Develing op
Sint Maarten en David van Delft op een van
de BES-eilanden, Bonaire.
Nederlandse bemoeienis
Voor landoverstijgende zaken en gemeenschappelijk
belangen tussen Aruba en de
Nederlandse Antillen is er een speciaal
recherche samenwerkingsteam (RST)
opgericht. Het houdt zich bezig met zaken
als drugs, mensensmokkel en witwassen.
Vanuit de drie landen in het koninkrijk is er
onderling hulp en bijstand mogelijk. Ook
de Nederlandse marechaussee verleent bijstand
als dat nodig is.
Er bestaat een overlegstructuur tussen de
drie verschillende landen. Er is een halfjaarlijks
overleg tussen de drie koninkrijks
procureurs-generaal (KPG-overleg) Harm
Brouwer, Nico Jörg als waarnemend PG van
Aruba en Dick Piar van de Antillen. En een
tri-partite justitieel overleg tussen de drie
ministers van justitie. Zij vergaderen onder
andere over het gevangeniswezen, toelating
tot het Nederlandschap en andere zaken die
onder justitie vallen.
Het Nederlandse wetboek van strafrecht,
en van strafvordering, richtlijnen en aanwijzingen
gelden alleen voor Nederland.
De Arubaanse en Antilliaanse wetten wijken
af. De samenwerking tussen de drie
koninkrijken is gestoeld op afstemming
van taken en zorgen. Als er bolletjesslikkers
zijn die worden opgevangen op Curaçao
dan gebeurt dat onder wetgeving van de
Nederlandse Antillen. Worden de slikkers in
de kraag gegrepen op Schiphol, dan zijn de
Nederlandse wetten van kracht.
Toekomst
Tot zover is het duidelijk: één Koninkrijk,
drie landen, drie OM’s. Maar om het complex
te maken zal aan het einde van 2008 het
koninkrijk niet drie, maar vier landen behelzen.
De Nederlandse Antillen houdt op te
bestaan. Curaçao en Sint Maarten gaan
als aparte landen door. Het Koninkrijk der
Nederlanden zal dan bestaan uit Nederland,
Aruba, Curaçao en Sint Maarten.
Het betekent dat er nieuwe landen worden
gevormd, wetgeving gemaakt, departementen
ingericht en nieuwe Openbaar
Ministeries opgericht.
Maar wat gebeurd er met de BES-eilanden,
zal een oplettende lezer zich afvragen? Weet
u nog: Bonaire, Sint Eustatius en Saba?
De BES-eilanden worden een stuk van
Nederland!
Maar samen met Curaçao en Sint Maarten
vallen ze onder één gezamenlijke PG. Die
is verantwoording verschuldigd aan de
verschillende ministers van Justitie waar
het probleem speelt. Dus: de minister van
Justitie van Curacao, van Sint Maarten of –
voor problemen op de BES-eilanden – van
Nederland.
Het belang van het Nederlandse OM, evenals
dat van de andere OM’s uit het koninkrijk,
is dat de organisatie van de staatkundige
hervormingen in het Caribische
gebied werkbaar blijft. Ook het uitlenen
van Nederlandse parketsecretarissen en
officieren heeft de aandacht. Zij maken
bij uitzending geen deel meer uit van
het Nederlandse OM, maar bij terugkeer
moet een plek in het Nederlandse OM wel
gewaarborgd zijn.
Het Nederlandse OM heeft daarentegen
geen bemoeienis met strafzaken die zich
afspelen op de overzeese eilanden. Dat de
Nederlander Hans Mos in de uitzending van
Peter R. de Vries uitlatingen deed over Joran
van der Sloot is verklaarbaar. De hoofdofficier
werkt voor het Arubaanse OM.
En het Arubaanse OM heeft inmiddels laten
weten dat het opnieuw een onderzoek is
gestart.
Tekst: Thea van der Geest
Personalia
Arrondissementsparket Den Haag
In: J.L. Alberto, A. Özbey (administratief medewerkers)
H.I. Jerphanion, M. de Rooij (parketsecretarissen)
M. van Dam (secretaresse)
F.A. van Kins (senior secretaris)
Switch: W.R. Oostenbrink (naar RP Den Haag)
S.M.A.F. Tielens (naar BOOM)
C.E.J. Backer (naar FP)
F.A. Kuipers, ovj (was RAIO)
I. Mannen, ovj (was RAIO)
Uit: H. Bouwmeister - Overbeek, T. Kartadinata, M.C. van
der Veen - van der Loo, K.J. Hofman – Kers, D. Dekker
Arrondissementsparket Utrecht
Uit: Shena Ali, Shaima Ali
Arrondissementsparket Zutphen
In: Eunice van den Ende (administratief medewerker)
Switch: Pierre Raaymakers (naar AP Arnhem)
Ressortsparket Arnhem
In: Marijke Dubbelink (coördinator back office)
Ressortsparket Den Haag
Switch: Jolanda de Klerk (naar AP Amsterdam)
Yael Bours (wordt RAIO)
Uit: Evelien van Beek (komt overigens per 16-6 weer in dienst)
Parket-Generaal
In: W.A. van der Heide (hoofd financiën & facilities)
P.J. de Jong (businesscontroller)
M.C.P. Korten (senior medew. BJZ)
T. Bergwijn (medew. functioneel & facilitair beheer)
C.A. Molenaar – de Wit (secretaresse HRM)
S. Mokiem – Chaturi (adm. medewerker)
I. Nagtegaal (handhavingsbeleid)
Uit: Kees Boekschoten, Afef Ismail, Martine Hoogendam,
Han Tonnon
CVOM
In: Cynthia Volkert-Haaswijk (communicatiemedewerker)
Salova Sallami, Marina van Gestel – Novikava, Dion
Lippmann, Daniëlle van Tienderen, Sebastiaan van Dijk,
Judith Karssen (administratief medewerkers)
Jacoba Piek (stagiair)
Mathilde van Groenendijk (officier van justitie)
Uit: Elviria de Meer – Kock, Coen Coolen, Silvia Stalvord

22 OPPORTUUN Nummer 3 – 2008 Bekwaam
23
Deskundige geeft onderzoek
bredere caleidoscoop
Deskundigheidsmakelaar onbekend in justitiële keten
Het OM kan een kwaliteitsslag maken met de Landelijke
Deskundigheidsmakelaar (LDM), de dienst van de Politieacademie
die deskundigen koppelt aan een onderzoeksteam.
Dit stellen projectleider Jobien Berkouwer en advocaat-generaal
Irene Gonzales. In 2007 werd door het OM in slechts vijf zaken
een beroep op de dienst gedaan. ‘Het OM kan handig gebruik
maken van de LDM bij het vastlopen in een zaak. Het geeft een
andere visie.’
‘Het doel is simpel gezegd het sneller en
slimmer pakken van daders.’ In één zin
duidt Jobien Berkouwer, projectleider bij de
Landelijke Deskundigheidsmakelaar (LDM)
van de Politieacademie het bestaansrecht
van het project. Het lijkt kort door de bocht,
maar juist in de eenvoud van de dienst zit
haar kracht. Een kracht die helaas nog te
weinig wordt benut door het Openbaar
Ministerie, vinden zowel Berkouwer als
advocaat-generaal Irene Gonzales, vanuit
het OM lid van het onafhankelijk assessmentpanel
van de LDM.
De Landelijke Deskundigheidsmakelaar
is een databank, operationeel sinds 1 mei
2005, waarin de gegevens van deskundigen
zijn opgenomen. Er zijn ervaringsdeskundigen
en wetenschappelijke deskundigen op
een enorm aantal disciplines. In november
2007 stonden er 237 deskundigen verspreid
over 212 deskundigheidsgebieden in de
databank en de teller tikt gestaag door.
Reptielendeskundigen, deskundigen op het
gebied van archeologie of geologie, entomologen,
een deskundige die gespecialiseerd
is in Oosterse vechtskunsten, maar ook een
reïncarnatiedeskundige is te vinden via de
databank, die wordt bijgehouden en beheerd
door Berkouwer en drie collega’s, Jan Verkaik,
Hans Molenaar en Lucienne Lubbers.
De komst van de databank was volgens
Berkouwer beslist een noodzaak. ‘De wetenschap
en de politiepraktijk wisten elkaar
niet te vinden. Ze spraken een andere taal’,
meent Berkouwer, die naast projectleider
ook initiatiefnemer is van de dienst.
Tijdens een bezoek aan het Engelse Bramshill
was ze op een helpdesk gestuit waar de gehele
Engelse politie op kon inbellen met vragen
die een speciale deskundigheid verlangden.
‘Waarom hebben wij dat niet in Nederland?’,
was de vraag die ze zich onmiddellijk stelde.
De 26 politiekorpsen in Nederland werkten
vooralsnog ieder op hun eigen eilandje.
Waarom niet al die kennis delen en centraal
maken? ‘Iedereen was enthousiast over het
voorstel’, herinnert Berkouwer zich over de
opstartfase van het project.
Het enthousiasme binnen de politieorganisatie
is groot, maar toch blijft de bekendheid
van de LDM helaas nog achter. Zowel
bij sommige korpsen, als bij de verschillende
partners binnen de keten opsporing en
vervolging. Zo werd de LDM in 2007 slechts
vijf keer benaderd door het OM. In de twee
jaar daarvoor is er nooit een beroep gedaan
op de deskundigendatabank.
Een jammerlijke blinde vlek, temeer omdat
door het snel en slim koppelen van de
juiste deskundige aan een opsporings- en
later ook vervolgingstraject het Openbaar
Ministerie een flinke kwaliteitsslag kan
maken. Berkouwer hierover: ‘De rol van de
deskundige in het strafproces is natuurlijk
hot, denk aan de Schiedammer parkmoord
Illustratie: Sjaak Klunder
en de commissie Posthumus. Door het
vroegtijdig inschakelen van de LDM kan
worden gestuurd op het voorkómen van
tunnelvisie. “Doordat anderen weten dat
wij er zijn, kunnen wij vroeg een plaats
krijgen binnen een team om te adviseren
welke deskundigheid er ingezet kan worden.
We kijken naar welk scenario er is en
welke deskundige je daar het beste bij kunt
betrekken.’ Ander opmerkelijk voordeel is
dat de LDM deskundigen kan benaderen
die DNA-onderzoek kunnen doen. Het NFI
is vaak overbelast. Door een alternatief te
zoeken, kan de doorlooptijd van een DNAonderzoek
worden bekort.
‘De LDM is gratis. Je kunt dus tijd en geld
besparen. Daarbij bieden wij de garantie dat
we in spoedgevallen binnen vier dagen een
deskundige proberen te leveren. Dit is een
inspanningverplichting, maar lukt meestal
wel.’ Er is wel prioritering, op basis van de
ernst van de zaak en de tijdsdruk. Als de verdachte
bijvoorbeeld al in verhoor zit, moet
er sneller een deskundige worden geregeld
dan als het team ‘enkel’ nog maar een verdachte
op het oog heeft.
Hoe de dienst eruit komt te zien na de
introductie van het Landelijk Deskundigheidsregister,
dat vanaf 1 januari 2009 ope-
rationeel moet zijn, is een vraag waarop het
antwoord volgens Berkouwer zich nog verder
moet uitkristalliseren. ‘In essentie moeten
we gaan samenwerken.’ Ze benadrukt
dat de LDM wel in dezelfde vorm moet
blijven voortbestaan, met een screening van
deskundigen en een aantal medewerkers
die voor de koppeling tussen vrager en deskundige
en voor de inhoudelijke advisering
zorgt. Anders wordt er volgens Berkouwer
teveel afbreuk aan juist de kernpunten van
de dienst gedaan. ‘We moeten nog goed
gaan praten over hoe het een en ander in
elkaar gaat passen. Er is een rol voor de
LDM als uitvoerder, maar wel in een soort
zelfstandigheid.’
Vooralsnog functioneert de dienst met
name in de fase van de opsporing. Maar niet
alleen in de opsporingsfase zou de LDM
een waarborg kunnen zijn voor politie en
justitie. Ook in het verdere traject kan er
een beroep worden gedaan op de deskundige
die door de LDM is gekoppeld aan het
onderzoek. Als getuige in het strafproces
bijvoorbeeld. Berkouwer: ‘Je neemt een
gedegen iemand mee naar de zitting die
getoetst is door het assessmentpanel. Dat
maakt je zaak sterker.’
Ook advocaat-generaal Irene Gonzales, die
namens het OM zitting neemt in het onafhankelijke
assessmentpanel, sluit zich aan
bij de visie van Berkouwer. Dat de dienst
bij het OM nog grotendeels onbekend is,
waardoor er vanuit het OM nog maar weinig
beroep op wordt gedaan, heeft ook Gonzales
verbaasd. Temeer omdat de meerwaarde
volgens haar ‘glashelder’ aan te geven is:
‘De deskundige is natuurlijk steeds belangrijker
geworden na “Schiedam”. Er werd tot
Schiedam meer gestuurd op de resultaten
die de politie aanlevert, dan op hoe de resultaten
aangeleverd worden. Om een goed proces
door te maken moet je niet blindstaren
op de aanlevering van de politie, maar moet
je scherper kijken hoe iets tot stand is gekomen.
Waar zit de logica? Door de waan van
de dag en door de werkdruk wordt daar nog
te weinig aandacht aan besteed.’ Gonzales
betoogt dat het uiteraard niet de bedoeling is
dat de deskundige op de stoel van de politie
gaat zitten. ‘Maar de deskundige moet wel
meedenken. Deze kan de zaak een betere
caleidoscoop geven. Het geeft je houvast
waardoor je soms zult moeten concluderen;
dit is het niet. Je kunt zo dingen sneller elimineren.
Het OM kan ook handig gebruik
maken van de LDM bij het vastlopen in een
zaak. Het geeft een andere visie.’

24 OPPORTUUN Nummer 3 – 2008
Internationaal
Een kleine nuance is op zijn plaats.
Gonzales: ‘De Landelijke Deskundigheidsmakelaar
is een stap verder, maar we moeten
onszelf ook niet teveel blindstaren. Het
wetboek, dat al honderdvijftig jaar oud is, is
nog altijd de basis en dat loopt allemaal nog
steeds. Soms is het lastig om een caleidoscoop
goed in te schatten.’
Het assessmentpanel waar Gonzales deel
van uitmaakt zorgt voor een degelijke kwaliteitswaarborg.
De deskundigen die in de
databank worden opgenomen, worden
door het assessmentpanel getoetst op hun
daadwerkelijke deskundigheid. Een welhaast
onmisbare slag. Als een nieuwe deskundige
aan het panel, dat een paar keer per
jaar bijeen komt, wordt voorgedragen, moet
het panel oordelen of de deskundige in de
databank wordt opgenomen. De concrete
vraag die het panel zich stelt is of de deskundige
bekwaam is. Dit doet zij op basis
van minutieus onderzoek.
De potentiële deskundigen moeten een
cv overleggen, waarin wordt aangegeven
welke opleidingen zij hebben gevolgd. Ook
wordt er gekeken of degene gepubliceerd
heeft over onderwerpen waarvan hij of zij
deskundig beweert te zijn. ‘Tevens wordt
gevraagd of men al eerder behulpzaam is
geweest bij een politieonderzoek’, vervolgt
Gonzales. ‘Zo ja, dan kan onder andere via
mij bij de desbetreffende officier van justitie
en AG dan wel via de politie in de politielijn
navraag worden gedaan over de bevindingen
van de bijdrage van deze ‘deskundige’.’
Tot slot worden de referenten van de deskundige
nagetrokken. Het gaat daarbij niet
alleen om de referenten die degene zelf
heeft opgegeven, ook wordt binnen het netwerk
van de leden van het panel de nodige
navraag gedaan over de potentiële deskundige.
‘We kijken vanuit ons eigen netwerk,
2 e etage
Strip: Linda van Bruggen
verifiëren en denken nuchter na of mensen
aan de criteria voldoen.’
Er is een geheimhoudingsplicht, een
gedragscode en er wordt een persoonsdossier
aangelegd waarin ondermeer artikelen
en publicaties van de deskundige worden
opgenomen. En natuurlijk wordt er een
antecedentenonderzoek gedaan. Deze
wijze van toetsing is een groot verschil met
het Engelse project, waar de LDM vanaf
stamt. ‘In Bramshill wordt er niet getoetst,
deskundigen kunnen zich gewoon inschrijven’,
legt Berkouwer uit.
Hoewel de toetsing dus een extra waarborg
vormt, plaatst de projectleider hierbij een
kanttekening. ‘Het is niet zo dat je klakkeloos
kunt zeggen dat een deskundige van de LDM
altijd goed is. Die garantie kunnen we ook
niet geven. We willen wel dat er aan een minimum
aantal kwaliteitseisen wordt voldaan.’
Tekst: Olga Hoekstra
Landelijk Deskundigheidsregister
Naast de LDM komt er ook een Landelijk Deskundigheidsregister.
Een projectgroep van OM, ZM, NOvA, Politie, NFI en NIFP legt de laatste hand aan een breed
gedragen concept-AMvB “Deskundige in het strafrecht”. Deze geeft een nadere invulling van
de onafhankelijke werkwijze, transparante kwaliteitscriteria en onafhankelijke toetsing, afwijzing,
toegankelijkheid gegevens, herregistratie, doorhaling en bezwaar/beroep. De concept-
AMvB en nota van toelichting zullen ter consultatie voor worden gelegd. Daarna wordt een
start gemaakt met de daadwerkelijke inrichting van het register. Per januari 2009 is de start
van het landelijk register voorzien. Het OM kan in voorkomende gevallen ook gebruik blijven
maken van deskundigen die niet in het register zijn opgenomen mits gemotiveerd.
Voor meer informatie zie nieuwsbrief; aan te vragen door een mail te sturen aan
‘deskundigenregister@minjus.nl’.
Het landelijk register moet in het verlengde van het LDM een basaal kwaliteitsniveau van
deskundigen borgen en zal voortbouwen op de door het LDM ingeslagen weg. Het LDM
kent een aantal aanvullende taken zoals assisteren bij de onderzoeksvraagstelling, vertalen
van de vraagstelling naar beste type deskundigheid en uiteindelijke bemiddeling naar een
individuele deskundige. Voor de vraag naar het kwaliteitsniveau van deze deskundige kan
het LDM meer en meer gebruik maken van het landelijk register. Verder speelt het LDM een
rol bij sturingsinformatie en ervaringsdeskundigen die over moeilijk toetsbare en unieke kennis
beschikken, bijvoorbeeld een knopenexpert. Het LDM is (als gevolg van haar functie) niet
openbaar, het landelijk register wel.
internationaal
Jurisprudentie
De definitie van een verstekvonnis in het
kader van de WOTS
Hoge Raad, 20 november 2007
Roemenië verzoekt Nederland om overname
van de tenuitvoerlegging van een straf opgelegd
aan iemand die naar Nederland is gevlucht. Dit
verzoek wordt gebaseerd op artikel 2 Aanvullend
Protocol bij het Verdrag inzake de Overbrenging
van Gevonniste Personen (hierna AP VOGP). De
rechtbank Den Haag stemt in met het verzoek.
In cassatie stelt de veroordeelde dat het verzoek
niet in behandeling kan worden genomen
omdat er ingevolge artikel 21, lid 2 Europees
Verdrag inzake de internationale geldigheid van
strafvonnissen (hierna EVIG) sprake is van een
verstekvonnis. En volgens artikel 45 , lid 1 Wet
Overdracht Tenuitvoerlegging Strafvonnissen
(hierna WOTS) moet een verstekvonnis eerst
worden betekend. De rechtbank heeft het EVIG
niet van toepassing geacht. Artikel 22, lid 4
VOGP bepaalt dat als een verzoek zowel onder
het VOGP als EVIG kan vallen de verzoekende
staat moet aangeven welk verdrag van toepassing
is. En het Roemeense verzoek noemt het
VOGP. Maar zelfs als het EVIG van toepassing
zou zijn is er volgens de rechtbank nog geen
sprake van een verstekvonnis ingevolge dit
verdrag. De uitspraken (eerste aanleg en hoger
beroep) zijn betekend op een door de veroordeelde
zelf opgegeven adres in Roemenië, waar
hij volgens eigen verklaring een maand heeft
verbleven. De veroordeelde is in elk geval bij
één zitting aanwezig geweest en hij heeft op
het kantoor van zijn raadsman over de zaak
gesproken. Gedurende de geschorste voorlopige
hechtenis heeft hij, zonder het opgeven van een
nader adres bij zijn raadsman, het land verlaten.
Zijn raadsman heeft vervolgens in eerste
aanleg en hoger beroep inhoudelijk verweer
gevoerd namens zijn cliënt. Aldus kan volgens
de rechtbank niet worden gesproken van een
verstekvonnis.
De Hoge Raad overweegt dat het toelichtend
rapport bij artikel 22, lid 4 VOGP vermeldt dat
de verzoekende staat moet aangeven op grond
van welk instrument een verzoek wordt gedaan.
Deze aanwijzing is bindend voor de aangezochte
staat. Hierop gelet heeft de rechtbank terecht
geoordeeld dat het EVIG niet van toepassing
is. Voorts overweegt de Hoge Raad dat, ook als
uitgegaan zou worden van toepasselijkheid van
het EVIG, geen sprake is van een verstekvonnis
in dit geval. Artikel 21, lid 2 EVIG en het toelichtend
rapport hierop geven aan dat sprake is
van een verstekvonnis als de veroordeelde niet
in persoon ter terechtzitting aanwezig was en
hij zich aldaar heeft doen verdedigen door een
raadsman. Artikel 22, lid 3 EVIG bepaalt echter
dat een in hoger beroep gewezen verstekvonnis
wordt beschouwd als op tegenspraak gewezen
als het beroep tegen het in eerste aanleg gewezen
vonnis is ingesteld door de verdachte. In dat
geval heeft hij immers (ingevolge het toelichtend
rapport) de mogelijkheid gehad een onderzoek
ter terechtzitting in zijn aanwezigheid te bewerkstellingen
en bestaat er geen noodzaak te voorzien
in een bijzonder rechtsmiddel. Dus dient
het vonnis, ook volgens het EVIG, te worden
beschouwd als op tegenspraak gewezen.
De Hoge Raad plaats tot slot de volgende kanttekening.
Bij een verzoek gebaseerd op het
VOGP is sprake van detentie en dus meestal
van een vonnis op tegenspraak. Voorts is bij
toepassing van dit verdrag sprake van uitdrukkelijke
instemming van de gedetineerde met zijn
overbrenging. In dit geval is het verzoek echter
gebaseerd op artikel 2 Aanvullend Protocol. Dit
ziet op de situatie dat iemand tijdens het proces
of detentie vlucht om zich zo aan tenuitvoerlegging
van het vonnis te onttrekken. Overname
van de tenuitvoerlegging van het vonnis kan
ingevolge dit Aanvullend Protocol geschieden
zonder instemming van de veroordeelde. Een
redelijke wetstoepassing lijkt met zich mee te
brengen dat een beroep op de betekening van
een verstekvonnis zoals voorzien in 45 e.v. WOTS
ook in dit geval niet kan worden ontzegd. Dit
punt is echter in de goedkeuringswetten van de
betreffende verdragen, noch in de geschiedenis
van de totstandkoming daarvan, uitdrukkelijk
onder ogen gezien.
Opgewekt vertrouwen en de redelijke termijn
in het kader van uitlevering
Hoge Raad, 16 oktober 2007
Griekenland verzoekt uitlevering ter fine van
vervolging. De rechtbank Rotterdam heeft
deze deels toelaatbaar geacht. In cassatie
stelt de opgeëiste persoon ten eerste dat het
vertrouwensbeginsel is geschonden omdat de
Nederlandse Staat, middels het Ministerie van
Buitenlandse Zaken, de garantie zou hebben
gegeven dat hij niet zou worden uitgeleverd aan
Griekenland. Hij verzoekt de officier van justitie
niet-ontvankelijk te verklaren, en subsidiair uitlevering
ontoelaatbaar te achten.
De Hoge Raad overweegt dat de rechter
beoordeelt of uitlevering, gelet op de toepas-
selijke verdragsbepalingen, toelaatbaar is. De
Uitleveringswet kent niet de uitspraak niet-ontvankelijkheid
van de officier van justitie (enkele,
hier niet van toepassing zijnde uitzondering
daargelaten). Het is wel mogelijk dat uitlevering
ontoelaatbaar wordt geacht, maar dan niet
wegens schending van het vertrouwensbeginsel
omdat deze niet in het verdrag of de wet is opgenomen
als weigeringgrond.
De opgeëiste persoon stelt voorts dat de redelijke
termijn uit artikel 6 EVRM is overschreden.
De opgeëiste persoon is in 1997 middels
oproeping op de hoogte geraakt van de tegen
hem bestaande Griekse vervolging. In 1998
is hij voor deze feiten gedagvaard. In 2000 is
hij in Italië aangehouden ter fine van uitlevering
aan Griekenland. Tijdens huisarrest is
hij naar Nederland gevlucht. In 2003 verzoekt
Griekenland de Nederlandse autoriteiten om uitlevering.
De rechtbank heeft bij beoordeling van
de redelijke termijn van belang geacht dat de
opgeëiste persoon heeft getracht zich te onttrekken
aan vervolging. Voorts heeft de rechtbank
overwogen dat het niet zo is dat de Griekse autoriteiten
tussen 1998 en 2003 geen activiteiten
hebben ondernomen om de opgeëiste persoon
op te sporen, zij het dat deze activiteiten in het
buitenland plaatsvonden. Gelet hierop heeft de
rechtbank geen flagrante schending van artikel
6 EVRM aangenomen, waarop geen andere
consequentie dan verval van rechtsvervolging
kan volgen. Andere consequenties van een
eventuele schending van artikel 6 EVRM moeten
worden beoordeeld door de Griekse autoriteiten,
die zijn aangesloten bij het EVRM.
De Hoge Raad overweegt dat de overwegingen
van de rechtbank, met name omtrent het gedrag
van de opgeëiste persoon, geen blijkt geven van
een onjuiste rechtsopvatting.
Tekst: Linda Bregman, Ministerie van Justitie,
Afdeling Internationale Rechtshulp in Strafzaken,
telefoon 070 – 37 07 468
25

26
Bolwerk
Het oerdegelijke Nederlandse woord bolwerk
is in de Franse taal verbasterd tot
boulevard, waarna dat Franse begrip weer
teruggekomen is in het Nederlandse taalgebruik.
Een verdedigingswerk ter bescherming
van have en goed, is geslecht en
gepopulariseerd tot een aangenaam toeven.
Hoe staat het met het bolwerk van de rechterlijke
onpartijdigheid in strafzaken? Deze
kan door middel van wraking (art. 512 Sv)
bestormd worden, door zowel de verdachte
als het openbaar ministerie. Wraking door
het openbaar ministerie gebeurt soms, door
de verdachte veel vaker.
Wraking in de strafprocedure kan en gebeurt
bij alle instanties: bij de rechter-commissaris,
de raadkamer gevangenhouding, de
rechtbank en het hof. De onafhankelijkheid
van de rechter wordt betwist omdat deze
weigert gevraagde getuigen te horen, dan
wel omdat een der rechters eerder in een
bepaalde samenstelling heeft deelgenomen
aan de berechting van een medeverdachte,
of omdat de rechter zich ongelukkig uitlaat
over een bepaald aspect van de strafzaak en
dan vooringenomen tegen verdachte lijkt te
zijn. Lang niet alle verzoeken tot wraking leiden
tot toewijzing. Inmiddels heeft wel ieder
rechterlijk college een procedure die gevolgd
moet worden. Niet elke rechtbank heeft een
vaste wrakingskamer.
Het begrip van de onafhankelijke rechter is
steeds meer ingevuld aan de hand van de
criteria zoals door het Europese Hof voor
de Rechten van de Mens is aangegeven op
basis van artikel 6 EVRM, het recht op een
eerlijk proces.
Wraking bij de beklagkamer van het hof is
niet geregeld bij art. 512 Sv. Het slachtoffer
kan na sepot van de strafzaak door het
openbaar ministerie zijn beklagschriftuur
ex art. 12 Sv indienen bij het gerechtshof.
Het slachtoffer wenst vervolging van die
persoon, die tot aan het sepot als verdachte
gold. De verdachte kan een rechter wraken.
Is dit recht nu ook van toepassing voor het
slachtoffer, de klager? De positie van het
slachtoffer is sinds het Europees Statuut van
maart 2001 binnen het strafrecht meer en
meer in beeld gekomen en versterkt.
Zo heeft het slachtoffer ook spreekrecht ter
zitting gekregen in bepaalde strafzaken.
Maar de positie van het slachtoffer is in
het strafrecht niet dezelfde als die van de
verdachte, noch hetzelfde als die van het
openbaar ministerie. Wel is in de jaren tachtig
de positie van het slachtoffer, klager in de
beklagprocedure, versterkt door te bepalen
dat deze evenals de persoon wiens vervolging
gewenst wordt, kan worden gehoord
ter zitting van de beklagkamer in aanwezigheid
van de advocaat-generaal. Op deze
wijze kan de vordering worden toegelicht
en krijgt de beklaagde, de ex-verdachte, de
cautie. Het begrip hoor en wederhoor wordt
aldus in optima forma toegepast.
Maar hoe zit het nu met de onafhankelijkheid
van de rechter in de beklagkamer? In
artikel 12 j Sv is wel bepaald dat de leden
van het gerechtshof die over het beklag
hebben geoordeeld bij voorkeur niet deelnemen
aan de berechting. Een iets minder
dwingende bepaling dan art. 268, lid 2 Sv
waarbij de rechter-commissaris op straffe
Uitgelicht
van nietigheid niet kan deelnemen aan het
onderzoek ter terechtzitting. De positie van
de rechter in de beklagkamer is verder niet
geregeld.
Het is aldus aan het rechtersrecht overgelaten
zich hierover te buigen en een oordeel
te vellen.
Zowel het hof Den-Bosch (19-9-2002, LJN:
AF2291) als het Hof Den-Haag (8-10-2007,
LJN: BB5159) hebben zich van deze taak
gekweten. In beide zaken is het slachtoffer,
de klager in de beklagzaak, degene
die meent dat wraking aan de orde is. In
de Bossche zaak meent klager dat ook de
advocaat-generaal en de officier van justitie
alsmede de griffier gewraakt kan worden,
maar dat wordt meteen door het hof terzijde
gesteld. Wel menen beide hoven dat
het wrakingsverzoek van klager ontvankelijk
moet worden verklaard, ondanks het feit
dat dit niet bij wet is geregeld. Aansluiting
wordt gezocht bij art. 6 EVRM, waaruit valt
af te leiden dat de onpartijdigheid van een
rechter een zo fundamenteel rechtsbeginsel
is dat dit tot uitdrukking dient te komen
en erkenning verdient in iedere vorm van
rechtspraak. Aldus is het bolwerk van de
onafhankelijke rechter toegankelijk voor
zowel verdachte, het openbaar ministerie
als het slachtoffer, althans daar waar de
boulevard toegang verleent.
Tekst: Irene Gonzales
Advocaat-generaal Arnhem
OPPORTUUN Nummer 3 – 2008 Column
27
Birmingham rulings
Een zee van pruiken links van mij. En ik sta
met het zweet in mijn handen in de witnessbox,
een soort verhoogd schavot met een
houten railing. Ik ben opgeroepen door de
Openbare Aanklager, Ms Naomi Gilchrist.
Ik moet een verklaring afleggen over het
Nederlandse recht betreffende een telefoontap,
die mogelijk resulteert in “gehoorsindrukken”
(“auditive results”, hoe verzint
een mens het, maar daar zijn we juristen
voor) in Engeland. Zeven verdachten zitten
landerig in hun dock. Ze maken, dat is de
beschuldiging, deel uit van een internationale
criminele organisatie gericht op handel
in heroïne. De bende is gedeeltelijk opgerold
in Dordrecht via het uitluisteren van
taps. Die resultaten zijn aan de Engelsen
ter beschikking gesteld ter fine van verdere
vervolging van de gasten die in Engeland
zitten. Maar, zo heeft de verdediging
gesteld – daarbij fiks gesecondeerd door
een Nederlandse professor – die taps waren
onrechtmatig aangelegd en dus mogen de
“gehoorsindrukken” ook niet aan de jury
ter kennis worden gebracht. Die jury is dus
voorlopig weggestuurd. En ik ben nu hier in
Birmingham om te vertellen dat er met die
taps niets mis was en dat er zeker niet vanuit
Nederland in Engeland is getapt.
Ms Gilchrist is een rank, prim meisje, British
as Birmingham rain. De paardenharen
pruik staat haar voor geen meter. Ik blijf mij
verbazen over rituelen waarbij vrouwen
genoodzaakt worden zich met parafernalia
uit te dossen die duidelijk alleen voor mannen
zijn bedoeld. Gilchrist neemt mij eerst
onderhanden. Eerst over de strafvorderlijke
tapbepalingen, dan over de Opiumwet zoals
die gold tijdens de tapperiode. En ze kent de
Nederlandse bepalingen op haar duimpje.
Wanneer ik poog te antwoorden aan de
hooggepruikte rechter (die ik vanuit de box
nauwelijks kan zien) instrueert ze telkenmale:
“In very simple words, Professor!” Het
is duidelijk, dat ze vindt dat ik alles veel te
ingewikkeld maak. Dat vind ik zelf eigenlijk
ook. Maar de rechter schijnt het te begrijpen.
Maar dan! Dan komt de beurt aan de
verdediging. Die zit naast Ms Gilchrist.
Tenminste, de hoofdverdediger, Mr
Holland, Queens Council. Hij mag een
geklede jas met toegeknoopte manchetten
dragen onder zijn toga. Zijn pruik is
grijsgeel, gekoesterd bewijs dat hij al lang
meegaat. Hij kan, blozend van gelaat, buikig
en welgedaan, zondermeer op als de “headmaster”
uit Dickens’ Oliver Twist. Evenwel
ook als een Traddles uit de Pickwick Papers.
Merry good old England! Achter hem zit
een batterij van barristers en sollicitors, uit
de box moeilijk zichtbaar, want ze hebben
balen papier voor zich. Men ziet alleen hun
pruiken. Holland ondervraagt mij met superieure
cyniek. Want, omdat de beklaagden
geen schuld hebben bekend is hier sprake
van een “fight” (een gevecht over de bewijsvoering)
en is weer heel wat geoorloofd dat
een Nederlandse rechter onmiddellijk zou
afhameren. Het gaat er soms hard toe en
de zaal gnuift. Ben ik echt wel hoogleraar?
En vertegenwoordig ik Nederland in het
buitenland? Hoe is het mogelijk. De zin-
sneden in mijn report, aldus Mr Holland,
gewagen van gebrekkig Engels. Maar dat
is nog tot daaraan toe. Als Holland gaat
zitten komt mijn moeilijkste moment: de
één na de andere pruik komt overeind, met
pointerende vinger om mij het vuur aan de
schenen te leggen. “Kent u uw eigen wetgeving
wel?” zo vraagt een barrister, gelukkig
met een heel witte pruik, dus hij staat niet
hoog op de ranglijst. Hij is nog maar recent
tot de balie toegelaten, zijn pruik is nog
niet verkleurd. “Vindt u de Nederlandse
Professor voor de verdediging eigenlijk wel
integer?” Nu is het oppassen geblazen, want
als ik hierop inga, krijg ik bakken modder op
mijn hoofd. Ik red me er dus uit door erop
te wijzen dat ik geen moraaltheoloog ben
en dat de finale absolutie aan mijn wederpartijder
bij het laatste oliesel gegeven moet
worden. Onderdrukt gegrom in de zaal,
beweging van de pruiken. Holland wappert
met sublieme verachting met zijn manchetten
en heft het hoofd ten hemel. De rechter
maakt er nu korte metten mee. Een glimlach
bij Naomi. Zij heeft een “win”. Maar ik kan
in die vreugde nog niet delen. Ik mag de box
uit, me inderdaad voelend als een zuigeling.
Een man mag niet huilen. Zeker niet in
Birmingham.
Tekst: Gerard Strijards

Thema klantgerichtheid tijdens bezoek van Harm
Brouwer aan de DVOM in Dordrecht; een aantal
DVOM-medewerkers biedt Harm een taart aan,
afgestemd op de smaak en wensen van de klant
Harm Brouwer neemt tijdens zijn werkbezoek
aan het BOOM de 50e editie van het BOOM-
Nieuws in ontvangst van Hessel Schuth,
directeur BOOM. Het rijk geillustreerde
jubileum nummer getiteld ‘Beklag en beslag’
is een bewaarnummer met vele interessante
artikelen over ontnemingen. Meer informatie
via: boom@om.nl
Hoofdofficier Ludo Goosens scant de eerste zaak in
GPS. Het Geïntegreerd Procesysteem Strafrecht is
nu officieel gestart in parket Zutphen.
De start van de Wet OM-afdoening werd bij de
CVOM gevierd en afgesloten met een buffet.
Horizontale Samenwerking tussen de parketten Haarlem en Alkmaar:
een gemengd huwelijk in een modern jasje, waarbij hovj’s Bob
Steensma en Bernard Streefland de rol van bruidegom met verve
vervulden!
Medewerkers van de vijf functiegroepen van
ressortsparket Arnhem presenteerden op maandag
11 februari hun functiegroepjaarplannen aan
elkaar. Op deze manier weten collega’s van elkaar
wat ze doen. Op de foto Informatiespecialist Guido
Roording van het Bedrijfsbureau. Hij vertelt aan de
hand van de kenniskaarten op OMtranet wat collega’s
van het Bedrijfsbureau in 2008 voor het parket
willen betekenen.
Gabrielle Dessing (accountmanager AJB) en
Marie -Louise Janssen-Brouwer (Slachtofferhulp)
ontvangen de “sneltekening” op de Strafketenmarkt
in Zutphen.
Met de ondertekening van de overeenkomst
door Hoofdofficier Theo Hofstee
(Den Haag) en zijn buitenlandse collega
op 28 januari 2008, is het eerste Joint
Investigation Team met Duitsland
een feit!
Ter gelegenheid van de installatie van vijf van hen
op 8 februari, poseren alle officieren (inclusief
hoofd- en fungerend hoofdofficier) van het parket
in Lelystad op het dak van de rechtbank. Op de
achtergrond het nieuwe gebouw van het parket, dat
vrijdag 16 mei in gebruik wordt genomen.
Samenstelling: Thea van der Geest