'In mijn vierzittertje tussen de Boeings' - Openbaar Ministerie

22 OPPORTUUN Nummer 3 – 2008 Bekwaam
23
Deskundige geeft onderzoek
bredere caleidoscoop
Deskundigheidsmakelaar onbekend in justitiële keten
Het OM kan een kwaliteitsslag maken met de Landelijke
Deskundigheidsmakelaar (LDM), de dienst van de Politieacademie
die deskundigen koppelt aan een onderzoeksteam.
Dit stellen projectleider Jobien Berkouwer en advocaat-generaal
Irene Gonzales. In 2007 werd door het OM in slechts vijf zaken
een beroep op de dienst gedaan. ‘Het OM kan handig gebruik
maken van de LDM bij het vastlopen in een zaak. Het geeft een
andere visie.’
‘Het doel is simpel gezegd het sneller en
slimmer pakken van daders.’ In één zin
duidt Jobien Berkouwer, projectleider bij de
Landelijke Deskundigheidsmakelaar (LDM)
van de Politieacademie het bestaansrecht
van het project. Het lijkt kort door de bocht,
maar juist in de eenvoud van de dienst zit
haar kracht. Een kracht die helaas nog te
weinig wordt benut door het Openbaar
Ministerie, vinden zowel Berkouwer als
advocaat-generaal Irene Gonzales, vanuit
het OM lid van het onafhankelijk assessmentpanel
van de LDM.
De Landelijke Deskundigheidsmakelaar
is een databank, operationeel sinds 1 mei
2005, waarin de gegevens van deskundigen
zijn opgenomen. Er zijn ervaringsdeskundigen
en wetenschappelijke deskundigen op
een enorm aantal disciplines. In november
2007 stonden er 237 deskundigen verspreid
over 212 deskundigheidsgebieden in de
databank en de teller tikt gestaag door.
Reptielendeskundigen, deskundigen op het
gebied van archeologie of geologie, entomologen,
een deskundige die gespecialiseerd
is in Oosterse vechtskunsten, maar ook een
reïncarnatiedeskundige is te vinden via de
databank, die wordt bijgehouden en beheerd
door Berkouwer en drie collega’s, Jan Verkaik,
Hans Molenaar en Lucienne Lubbers.
De komst van de databank was volgens
Berkouwer beslist een noodzaak. ‘De wetenschap
en de politiepraktijk wisten elkaar
niet te vinden. Ze spraken een andere taal’,
meent Berkouwer, die naast projectleider
ook initiatiefnemer is van de dienst.
Tijdens een bezoek aan het Engelse Bramshill
was ze op een helpdesk gestuit waar de gehele
Engelse politie op kon inbellen met vragen
die een speciale deskundigheid verlangden.
‘Waarom hebben wij dat niet in Nederland?’,
was de vraag die ze zich onmiddellijk stelde.
De 26 politiekorpsen in Nederland werkten
vooralsnog ieder op hun eigen eilandje.
Waarom niet al die kennis delen en centraal
maken? ‘Iedereen was enthousiast over het
voorstel’, herinnert Berkouwer zich over de
opstartfase van het project.
Het enthousiasme binnen de politieorganisatie
is groot, maar toch blijft de bekendheid
van de LDM helaas nog achter. Zowel
bij sommige korpsen, als bij de verschillende
partners binnen de keten opsporing en
vervolging. Zo werd de LDM in 2007 slechts
vijf keer benaderd door het OM. In de twee
jaar daarvoor is er nooit een beroep gedaan
op de deskundigendatabank.
Een jammerlijke blinde vlek, temeer omdat
door het snel en slim koppelen van de
juiste deskundige aan een opsporings- en
later ook vervolgingstraject het Openbaar
Ministerie een flinke kwaliteitsslag kan
maken. Berkouwer hierover: ‘De rol van de
deskundige in het strafproces is natuurlijk
hot, denk aan de Schiedammer parkmoord
Illustratie: Sjaak Klunder
en de commissie Posthumus. Door het
vroegtijdig inschakelen van de LDM kan
worden gestuurd op het voorkómen van
tunnelvisie. “Doordat anderen weten dat
wij er zijn, kunnen wij vroeg een plaats
krijgen binnen een team om te adviseren
welke deskundigheid er ingezet kan worden.
We kijken naar welk scenario er is en
welke deskundige je daar het beste bij kunt
betrekken.’ Ander opmerkelijk voordeel is
dat de LDM deskundigen kan benaderen
die DNA-onderzoek kunnen doen. Het NFI
is vaak overbelast. Door een alternatief te
zoeken, kan de doorlooptijd van een DNAonderzoek
worden bekort.
‘De LDM is gratis. Je kunt dus tijd en geld
besparen. Daarbij bieden wij de garantie dat
we in spoedgevallen binnen vier dagen een
deskundige proberen te leveren. Dit is een
inspanningverplichting, maar lukt meestal
wel.’ Er is wel prioritering, op basis van de
ernst van de zaak en de tijdsdruk. Als de verdachte
bijvoorbeeld al in verhoor zit, moet
er sneller een deskundige worden geregeld
dan als het team ‘enkel’ nog maar een verdachte
op het oog heeft.
Hoe de dienst eruit komt te zien na de
introductie van het Landelijk Deskundigheidsregister,
dat vanaf 1 januari 2009 ope-
rationeel moet zijn, is een vraag waarop het
antwoord volgens Berkouwer zich nog verder
moet uitkristalliseren. ‘In essentie moeten
we gaan samenwerken.’ Ze benadrukt
dat de LDM wel in dezelfde vorm moet
blijven voortbestaan, met een screening van
deskundigen en een aantal medewerkers
die voor de koppeling tussen vrager en deskundige
en voor de inhoudelijke advisering
zorgt. Anders wordt er volgens Berkouwer
teveel afbreuk aan juist de kernpunten van
de dienst gedaan. ‘We moeten nog goed
gaan praten over hoe het een en ander in
elkaar gaat passen. Er is een rol voor de
LDM als uitvoerder, maar wel in een soort
zelfstandigheid.’
Vooralsnog functioneert de dienst met
name in de fase van de opsporing. Maar niet
alleen in de opsporingsfase zou de LDM
een waarborg kunnen zijn voor politie en
justitie. Ook in het verdere traject kan er
een beroep worden gedaan op de deskundige
die door de LDM is gekoppeld aan het
onderzoek. Als getuige in het strafproces
bijvoorbeeld. Berkouwer: ‘Je neemt een
gedegen iemand mee naar de zitting die
getoetst is door het assessmentpanel. Dat
maakt je zaak sterker.’
Ook advocaat-generaal Irene Gonzales, die
namens het OM zitting neemt in het onafhankelijke
assessmentpanel, sluit zich aan
bij de visie van Berkouwer. Dat de dienst
bij het OM nog grotendeels onbekend is,
waardoor er vanuit het OM nog maar weinig
beroep op wordt gedaan, heeft ook Gonzales
verbaasd. Temeer omdat de meerwaarde
volgens haar ‘glashelder’ aan te geven is:
‘De deskundige is natuurlijk steeds belangrijker
geworden na “Schiedam”. Er werd tot
Schiedam meer gestuurd op de resultaten
die de politie aanlevert, dan op hoe de resultaten
aangeleverd worden. Om een goed proces
door te maken moet je niet blindstaren
op de aanlevering van de politie, maar moet
je scherper kijken hoe iets tot stand is gekomen.
Waar zit de logica? Door de waan van
de dag en door de werkdruk wordt daar nog
te weinig aandacht aan besteed.’ Gonzales
betoogt dat het uiteraard niet de bedoeling is
dat de deskundige op de stoel van de politie
gaat zitten. ‘Maar de deskundige moet wel
meedenken. Deze kan de zaak een betere
caleidoscoop geven. Het geeft je houvast
waardoor je soms zult moeten concluderen;
dit is het niet. Je kunt zo dingen sneller elimineren.
Het OM kan ook handig gebruik
maken van de LDM bij het vastlopen in een
zaak. Het geeft een andere visie.’