J. de Speurder - Donker Oss - Het eerste complete verhaal ... - Cubra

OORLOG EN VREDE;
BOTER EN LIEFDE.
U
vindt misschien, dat het niet te pas
komt zoo grapjes te maken over een
ernstige zaak. Maar in grapjes kan dikwijls
veel ernst verscholen zitten, In deze
grapjes zit de dringende vermaning, om uit
al die uitvoerige krantenverhalen over
moorden, roofmoorden en brandstichtingen
in Oss en omgeving toch vooral niet
de conclusie te trekken, dat daar in den
Noord-Oosthoek van Brabant een plaats
ligt, waar heel een bevolking voor de eefte
helft in voortdurenden opstand leeft tegen
Goddelijke en menschelijke wetten, tegen
overheid en politie, en voor de andere
helft bleek en angstig onder de schaduw
van deze terreur, in den reuk van jenever
en bloed haar dagen voorleeft.
Oss is een plaats als een andere plaats,
met een historie, die tot diep in het verleden
terugreikt, met ups ands downs in
welvaart en vertier, met menschen, die
zich energiek door het vaak moeilijke leven
slaan.
De oude Germanen hebben in de buurt
een groote nederzetting gehad. Er is heel
wat opgegraven aan urnen en andere
merkwaardigheden. De groote Apostel St.
Willibrordus heeft er op zijn tochten dikwijls
vertoefd en hij kreeg er verschillende
bezittingen van voorname Frankische
edelen. Er is dan ook nog een overhuifde
St. Willibrordusput, in een prachtige
boschomgeving, terwijl een borstbeeld van
den grooten Heidenapostel zijn nagedachtenis
hier in eere houdt.
In de Middeleeuwen werd Oss al spoedig
een belangrijke industrieplaats. De bedijking
van de Maas zorgde ervoor, dat de
HOOFDSTUK II.
omgeving nu ook voor land- en tuinbouw
beter geschikt werd. Maar toen streek in
de tweede helft van de 14e eeuw de oorlogsplaag
over het land. Als de Geldersche
edelen het Brabantsche land binnenvielen,
kwamen ze altijd eerst bij Oss terecht,
waar een sterk kasteel middelpunt der
Defensie was. Het was natuurlijk hoogst
eervol voor Oss, dat het zoo telkens de
eerste spits mocht afbijten, maar de rustige
nijveren en boeren hadden toch liever
wat minder eer en wat meer welvaart
gehad. Op den drempel van de vijftiende
eeuw — precieser bepaald op den leden
Öctober 1399 — gebeurde er iets zeer belangrijks
in de geschiedenis van Oss. Toen
kreeg de plaats van Johanna van Brabant
stadsrechten met inbegrip van een aantal
zeer belangrijke prïviliges: een weekmarkt,
tolvrijdom en wettelijke bescherming van
de linnen- en lakenindustrie. Mede daardoor
ging het weer een tijd lang crescendo
met Oss, tot de hooge heeren het
andermaal in hun hooge hoofd haalden
hooge politiek te bedrijven met zwaard en
donderbus. Gelderland was de laatste, die
zich onderwierp aan het unificatiestreven
van Karel V en eenige tientallen jaren
later begon de roemrijke Tachtigjarige
Oorlog, waarvan Oss ook telkens het bitter
wee heeft moeten lusten. In 't geheel is de
plaats niet minder dan acht keer platgebrand
en het is wel een bewijs van taaie
levenskracht, dat er toch telkens weer
nieuw leven en nieuwe welvaart op de
ruïnes werd gebouwd. De vrede van Munster
bracht voor het geheele Zuiden des
lands evenmin een gouden tijdperk, doch