J. de Speurder - Donker Oss - Het eerste complete verhaal ... - Cubra

DE ONDERWERELD,
H
et is met de O&sche onderwereld een
heel apart geval. De geleerden zijn het
over den oorsprong niet eens. Er gaat een
verhaal, dat Oss vroeger een vrijplaats is
geweest. Dat was niets ongewoons in de
Middeleeuwen. Er waren in ieder land van
die vluchtheuvels voor de misdaad, kleine
correcties op de onverbiddelijkheid van
het Recht. De oude Joden kenden zoo iets
al en de oude Grieken eveneens. Maar aan
die correcties zat natuurlijk ook de
leelijke schaduwzijde vast, dat niet iedere
misdadiger zich door de grootmoedigheid
van dat asylsysteem liet verteederen tot
berouw en boete; dat integendeel zoo
samenscholingen van misdadigers ontstonden,
die voor de omgeving een schrik
en een plaag werden. Terwijl tot in. verre
nageslachten de sporen van deze misdadigheid
nog konden blijven voortleven.
Het asylschap van het Middeleeuwsche
Oss schijnt echter historisch niet vast te
staan.
' MERKWAARDIG PRIVILEGE.
Er staat historisch wel iets anders vast,
n.1. een zeer merkwaardig privilege aan
Oss verleend, toen het in 1399 stadsrechten
kreeg. De gemeente-archivaris heeft
in een „Geschiedenis van Oss" daaromtrent
't een en andar medegedeeld. De
bewuste bepaling luidt: „Geen poorter
van Oss in Oss of in de geheele Meyerij
van Den Bosch mag door een schout of
benadeelde partij voor het gerecht gedaagd
worden wegens doodslag of medeplichtigheid
aan doodslag tenzij ook door
twee onpartijdige poorters van Oss tegen
hem getuigd werd...."
Een merkwaardige bepaling, die het
HOOFDSTUK III.
voor den misdadigen Ossenaar dus van
groot belang maakte, dat geen zijner stadgenooten
tegen hem zou getuigen. Het
uitoefenen van intimidatie lag voor de
hand. En wie in deze bepaling den oorsprong
van de bizondere Ossche criminaliteit
ziet, veronderstelt dus, dat er daardoor
een plooi is gekomen in het moraliteitsbesef
van deze streek, welke tot op
den huidigen dag in bepaalde milieus niet
kon worden weggestreken. Het is een
lange tijd van 1399 tot nu, maar voor de
handhaving van dergelijke trekken hoeft
het geen te lange tijd te zijn.
Overigens is deze kwestie meer van belang
voor den historicus dan voor den
man, die heden ten dage met de bestrijding
der verschrikkelijke euvelen belast is.
Hij heeft de feiten te aanvaarden zooals
ze nu zijn. En die feiten zijn, dat er een
twaalftal families huisden, voornamelijk
aan den Berchemschenweg en in het
Schayksche veld, die met elkaar een
ghetto, een kongsi, een broedplaats van
misdaad en lijdelijk verzet tegen het
gezag vormden.
Iedereen, die er mee te maken heeft
gehad, getuigt, dat het geen psycho-pathen
en gedegenereerden zijn. Van verminderde
toerekeningsvatbaarheid is dan ook zelden
sprake. Deze menschen bezitten over het
algemeen zelfs een zekere mate van intelligentie
en bij hun werk in de fabriek of
op de werkverschaffing doen ze niet onder
voor een ander in arbeidzaamheid, volgzaamheid
aan de bevelen en beleefdheid.
Dat maakt eigenlijk het heele geval zoo
wanhopig triest, veel meer dan wanneer
we van verminderde of heelemaal geen
schuld mochten spreken.