J. de Speurder - Donker Oss - Het eerste complete verhaal ... - Cubra

laat ik alleen aanstippen, dat Oss In de
achttiende eeuw vooral een belangrijken
boterhandel tot zich trok. Daar kwamen
in Oss vele handelaren,^ ook uit Gelderland
en uit Limburg. De reis van twee dier
Limburgsche heeren is voor Oss omstreeks
het jaar 1800 van groote beteekenis geworden.
Twee gebroeders, met hun voornaam
als „Willem" en „Leendert" en met hun
achternaam als „Jurgens" aangeduid
kwamen heelemaal uit Nieuwenhagen in
het Brabantsche stadje bij den boterhandelaar
van Valkenburg. De gebroeders
hadden manufacturen bij zich en ze deden
vlotte zaken met den Osschen boterkoopman.
Na het zaken-doen stelde vader Valkenburg
voor nog even te blijven praten.
De heeren moesten toch ook eens kennis
maken met zijn vrouw en twee dochters.
Dien avond droomden de beide gebroeders
niet van „manufacturen" en evenmin van
„boter", maar van de beide dochters.
En ze kwamen nog eens terug met hun
manufacturen en nog eens. Het einde van
het lied begrijpt ge. Twee echtparen Jurgens-van
Valkenburg vestigden zich te
Oss en hielpen vader Valkenburg mee zijn
boterhandel drijven. De zaak ging met een
vaartje omhoog. Vooral de zoon van Willem,
Antoon, bleek een bolleboos in het zakendoen.
Hij voerde den omzet op tot millioenen
kilo's. Toen hij hoorde van de uitvinding
der margarine-procedure door een
Franschman, ging hij daar dadelijk voor
ons land mee beginnen. Sindsdien is het
langen tijd zóó geweest, dat wie „Oss" zei,
meteen ook aan „Jurgens" dacht. En wie
aan „Jurgens" dacht, het woord „margarine"
noemde.
Deze margarine-glorie van Oss is ook
alweer voorbij. De moderne bedrij ven-concentratie
heeft deze belangrijke-kies uit
het welvaartsgebit van het Brabantsche
stadje met veel pijn en bloedverlies weggerukt.
Maar er staan nog andere pijlers
onder de industrieele bedrijvigheid in Oss.
Men denke maar eens aan den naam Zwanenberg,
die zich in de belangstelling zoowel
van lekkerbekken als van bonzenjagers
verheugt.
Dan zijn er ook nog de bekende Hartogs
O Fabrieken, Philips laat er zijn armaturen
maken, er worden metaalwaren, tonnen,
kisten, textielgoederen gefabriceerd.
Ik zie echter den haastigen lezer alweer
trappelen van ongeduld: Waar blijft ge nu
met dat typische Ossche product: de
misdaad? Is het soms niet waar wat de
kranten daar allemaal over vertellen?
Mijn antwoord luidt: Het is waar, maar
daar moet ge dit bij bedenken:
lederen morgen staan er millioenen
menschen op, eten hun ontbijt, gaan aan
hun werk, eten hun middagmaal, gaan
v/eer aan hun werk, komen thuis, gaan
dan misschien nog uit, komen weer thuis
en begeven zich te bed. Van die millioenen
trekt de krant zich niets aan, hoewel ze
toch met hun allen ook mede dezen tijd,
de historie vormen.
Pas als meneer X 's morgens door een
gasverstikking blijkt te zijn overvallen, of
als hij blauwzuur naar binnen slikt met
zijn kopje ontbijtthee, of als hij op weg
naar zijn kantoor een schedel verbrij zelenden
dakpan op zijn hoofd krijgt of als hij
door een verkeersvehikel wordt gegrepen
of als hij op zijn kantoor niet rustig aan
zijn werk gaat, maar geheimzinnige manipulaties
in de boeken verricht, een brandkast
leeg haalt en op een trein naar de
Rivièra stapt, of als hij 's middags aan 't
maal zijn vrouw op messteken tracteert,
kortom als hij abnormale dingen doet of
ondervindt, bemoeit de krant er zich mee.
Zoo is het nu ook in kleiner formaat
met Oss. Al die bloederige en branderige
berichten moeten U niet uit het oog doen
verliezen, dat het leeuwendeel van het
Ossche leven toch gemaakt wordt door
heel gewone gebeurtenissen en belevenissen
zooals iedere plaats ze kent.
Maar daarnaast staat het vast, dat het
abnormale, het misdadige in Oss een
grooter plaats innam dan in de meeste
andere plaatsen, dat Donker Oss een zeer
typisch verschijnsel is in het bonte beeld
van ons vaderland.
Daarover ga ik nu spreken, nadat ik geprobeerd
heb, om de juiste waarde en proportie
ervan zoo goed mogelijk te
begrenzen.