Slaaf 2 2010-2011 - Universiteit Gent

Russische wijsgerigen, ze bestaan! (II)
In de vorige Slaaf werd reeds de een eeuwenoude, verstofte en schijnbaar vergaande
tak van intellectualisme geherintroduceerd: de wijsbegeerte. U werd in oktober
reeds meegenomen in de wereld van Michail Sjtsjerbatov en diens fascinatie voor
Plato. In deze Slaaf behandelen we in het kort de Duitser Martin Heidegger, Plato,
Aristoteles, Thomas van Aquino en de Byzantijnse kerkvaders.
In Sint-Petersburg wordt er, net als aan de Blandijn, wijsbegeerte onderwezen. Een
van de docenten, Alexei Tsjernjakov, studeerde wiskunde en wijsbegeerte. Heden ten
dagen onderzoekt hij de teksten van Byzantijnse kerkvaders,
in het bijzonder hun commentaren op Plato en
Aristoteles. Deze grondleggers van de westerse filosofie
werden door de Byzantijnen bekritiseerd à la Heidegger
[nvdr: zie rechts]: de westerse wijsbegeerte lijdt al vanaf
het ontstaan aan een soort blikvernauwing en bezit een
veel te beperkte (haast technische) benadering van
begrippen als bijvoorbeeld „waarheid‟ en „kennis‟.
Met een kleine inspanning en kennis van zaken kan men een
duidelijke parallel zien tussen de pogingen van Heidegger om
deze beperkingen van de westerse wijsbegeerte aan te snijden
en eventueel te overwinnen en de kritiek van de Byzantijnse
kerkvaders op de voor ons klassieke filosofen zoals Plato en
Aristoteles. De Russisch-orthodoxe denkers hadden overigens
een afkeer van de afstandelijke, logische (en „westerse‟)
manier van redeneren zoals wij die herkennen van sommige
van de Griekse wijsgeren.
Hierop voort bordurend kan men ook de opinie van de
orthodoxe Russische denkers over Thomas van Aquino min of
meer voorspellen. Zo beschouwen zij de godsbewijzen van
bijvoorbeeld de laatmiddeleeuwse Thomas (die gebruik maakte
van de aristotelische logica) als het toppunt van godslastering
(blasfemie). Ten onrechte?
Moet men de rationele methodieken verwerpen en à a Maximus
het theoretisch inzicht en persoonlijke vervolmaking hand in
hand laten gaan? Volgens Tsjernjakov niet. „Wij hebben hier
juist meer intellectuele discipline dan persoonlijke ervaring
nodig, méér Thomas van Aquino, minder Dostojevski. We
moeten ons gedachtegoed leren interpreteren aan de hand van de strikte methodieken
uit het Westen. Anders lost onze traditie zich op in een oceaan van vage
fantasieën. Er is al veel te veel fantasie over onze kerkvaders met een hoog gehalte
aan vage, persoonlijke ervaringen. Ze voeden de vermenging van nationalisme en
orthodoxie die ik extreem gevaarlijk vind, zowel voor de toekomst van de Russischorthodoxe
kerk zelf als voor de rest van onze samenleving.‟
Fiorella Roos
De Slaaf - academiejaar 2010-1011 - nr. 2 (december)
50