Twi%er − april 2008 april 2008 april 2008 - Studievereniging TWIST

Vaderland§e
Taalkunde−
courant
Twi%er Twi%er
− april april 2008
2008

Colofon
TWister is het tijdschrift van
T.W.I.S.T., de
studievereniging voor
(Vergelijkende Indo-
Europese) Taalwetenschap
aan de Universiteit Leiden.
Redactie:
Simon Mulder
Daan van de Velde
Alain Corbeau
Renee Vermeij
Vormgeving:
Daan van de Velde
Alain Corbeau
Illustraties:
Renee Vermeij
Omslag:
Alain Corbeau
Jaargang: 6 nr. 2
Oplage: 120 stuks
Reacties en kopij:
twist@studieverenigingtwist.nl
Website:
www.studieverenigingtwist.nl
2
Inhoud#opgave
Woord van de voorzitter 3
door Tina Janssen
Vaderlandsche Taalkunde 4
door Cor van Bree
Reportage: De koninklijke R 6
door Alain Corbeau
Ut Haagse Hoekie: Van Kooten en De Bie 12
Verslag Twistgesprek 14
door Alain Corbeau
Creatief met Taal 17
Taalkronkels 18
Onderzoek in het buitenland 19
door Daan van de Velde
Oproep 21
Leek van de Week 22
Zelftest 23
door Daan van de Velde en Alain Corbeau
Koninginnedag met Delilah 26
Verslag Culturele Avond 27
door Daan van de Velde
Interview AIO 29
door Daan van de Velde
Oplossing raadsel december 31
Raadsel 31
Achterwaartse agenda 32
Agenda 32

Lieve leden en vrienden,
3
De afgelopen maanden zijn een mooie en actieve periode geweest voor TWIST. Wie heeft
er niet genoten van het Twistgesprek in de Grote Beer, waar een enorm publiek op
afkwam. Het was niet alleen interessant en leerzaam, maar ook nog eens erg gezellig op de
borrel na afloop. Niemand heeft nu nog vragen over de grenzen, nut en noodzaak van de
vergelijkende methode en alle aanverwante onderwerpen die in de kritische vragen van de
toehoorders aangesneden werden. Verderop in deze TWister kunnen de weinigen van
jullie die niet aanwezig waren, een verslag vinden van dit debat (en kunnen zij, die er wel
waren, herinneringen ophalen aan een geslaagde avond).
Daarnaast was natuurlijk de culturele avond ook prachtig. Vele leden (zowel studenten als
docenten) passeerden de revue met hun verschillende talenten. Muziek en zang werden
afgewisseld door een dansdemonstratie en iedereen was ook erg onder de indruk van ons
eigen TWIST-koor.
Ook werd pas geleden de intrigerende film Eternal sunshine of the spotless mind vertoond in
een werkelijk bioscoopwaardige enorme zaal in het Lipsius.
Dit alles is echter nog lang niet genoeg voor een TWIST-jaar, vandaar dat wij als bestuur
hard aan het werk zijn om jullie ook de komende maanden bezig te houden.
Allereerst staat een heus diesgala op het programma. TWIST bestaat alweer zes jaar, dus
dat is hét moment voor een feestje. Wij hebben er veel zin in om onze verjaardag met vele
leden en hun dates te vieren op 11 april in de Grote Beer.
Verder trekt TWIST er weer opuit. Het TWeekend wordt dit jaar een uitstapje naar het
buitenland, en wel naar Leuven. 2, 3 en 4 mei verkennen wij deze Belgische studentenstad
en zullen we ook onze collega’s ter plaatse ontmoeten.
De laatste activiteit die ik hier wil noemen is de conferentie, die, wegens het grote succes
van vorig jaar, ook nu weer plaats zal vinden en wel op 23 mei. Deze dag, vol interessante
lezingen van studenten en promovendi, zal afgesloten worden met een Twistgesprek, dus
dit wil niemand missen.
Ik hoop jullie dus allemaal te zien bij de komende activiteiten en op onze maandelijkse
borrels. Voor nu wens ik iedereen veel plezier met deze TWister, de Vaderlandſche
Taalkundecourant, zoals toepasselijk is, nu enkele zeer Nederlandse feestdagen voor de
deur staan. Een oranje TWister is een must rond koninginnedag en 5 mei! Ook ditmaal
worden jullie weer getrakteerd op een zeer gevarieerde inhoud. Enkele
vaderlandſchlievende artikelen, zoals gedichten van Helmers en Delilah, worden
afgewisseld door de nodige quotes en taalkronkels. Ook zijn er diverse interviews en een
reportage te lezen. En wie herinnert zich het interview met Hietbrink uit de vorige
TWister nu niet meer? Dit heeft ook buiten TWIST heel wat teweeggebracht…
Gegarandeerd veel leesplezier dus!
Tina Janssen
Voorzitter TWIST
Woord van de voorzitter

door Cor van Bree
4
Vaderland§e Taalkunde
Vaderlandse taalkunde. Hoe moeten we deze woordgroep interpreteren? We zouden
kunnen denken aan de vergelijkbare woordgroep vaderlandse geschiedenis. Dat kan zijn ‘de
geschiedenis van het vaderland’ of ‘het vak dat daarop betrekking heeft’, vgl. “morgen heb
ik tentamen vaderlandse geschiedenis”. Zo kunnen we vaderlandse taalkunde interpreteren
als ‘de taalkunde van het vaderland’ of ‘het vak dat daarop betrekking heeft’. Maar er is
verschil: taalkunde staat niet op één lijn met geschiedenis, wél met geschiedbeoefening, geschiedenis
omgekeerd op één lijn met taal. Ik maak een keuze: ik vat vaderlandse taalkunde op als ‘de
taalkunde van het vaderland’ (dit stuk is dan een kleine bijdrage aan het vak dat daarop
betrekking heeft). Er is trouwens nog een probleem: denken we bij de taalkunde van het
vaderland aan ‘de studie van de vaderlandse taal’ of aan ‘de studie van talen in het
algemeen door vaderlanders’? En wat is bedoeld met vaderlands of vaderlanders? Denken we
daarbij alleen aan ‘Nederlands’ (in verband met ‘Nederland’) c.q. ‘Nederlanders’? Dan
dreigen de Vlamingen en wat zij spreken buiten de boot te vallen. Ik moet opnieuw
kiezen. Ik vat binnen deze bijdrage vaderlandse taalkunde op als ‘studie van de vaderlandse
taal’ waarbij ik vaderlands zo ruim neem dat wat de Vlamingen spreken er ook onder valt.
Tenslotte valt het te verdedigen dat we dezelfde voorvaderen hebben.
Het prettige van deze definitie is dat we behalve aan de vele ‘vaderlanders’ nu ook aan
buitenlanders (echte buitenlanders, dus zonder de Vlamingen) kunnen denken die zich
met het Nederlands hebben beziggehouden. Laten we de bijdrage van buitenlanders niet
onderschatten. Zoals er belangrijke historici zijn die zich met de geschiedenis van de
Nederlanden hebben beziggehouden of nog bezighouden (denk aan Jonathan I. Israel), zo
zijn er belangrijke linguïsten die dat met het Nederlands doen of gedaan hebben.
Bijvoorbeeld de Amerikaanse hoogleraar Bob Kirsner. Hij heeft zich o.a. met het woordje
er beziggehouden, het interessantste, meest Nederlandse, maar ook voor nietmoedertaalsprekers
moeilijkste woordje in het Nederlands. Het heeft verschillende
functies en heeft twee oorsprongen: reductie van daar en, in partitief gebruik, de genitief
meervoud (enclise) van het personale. Vandaar dat het nog altijd twee keer in een zin kan
voorkomen: “Zijn er nog schone overhemden? Ja, er liggen er nog een paar.” Kirsner
interesseert zich in het algemeen voor al die kleine woordjes waar we als
Nederlandssprekenden dol op zijn. Het Nederlands als kleinewoordjestaal. Zo vertelde hij
mij het volgende. Toen op een keer de conducteur van de trein zijn kaartje controleerde,
zei deze: “Dan moet U wel eventjes in Utrecht overstappen.” De bedoeling daarvan was
niet dat hij het overstappen in korte tijd moest zien te verwezenlijken, maar dat het
overstappen een moeite van niets was.
De bijdrage van buitenlanders is belangrijk geweest en is dat nog. Ik wil nu nog een
volgende stap zetten. We kunnen als vaderlanders van hen leren, dat wil zeggen: we
kunnen van hen leren met een buitenlandse blik naar onze taal te kijken. We zijn zo gauw
geneigd, ook als taalkundigen, om wat onze eigen taal laat zien, als gewoon te
beschouwen. Nu, zo gewoon is het Nederlands niet. Denk aan de syntaxis. We plaatsen in
hoofdzinnen de persoonsvorm op de eerste of tweede plaats en laten de andere
werkwoordsvormen achter in de zin staan. De befaamde ‘tang’. Een vreemde volgorde.

5
De Sanskritgrammatici hebben al geformuleerd dat wat bij elkaar hoort, in de zin ook bij
elkaar behoort te staan. Aan die ‘regel’ beantwoordt het Nederlands, samen met het Fries
en het Duits, dus niet. Nog zo’n geval is “ijs ben ik dol op”. IJs en dol horen bij elkaar,
maar ijs is naar voren gehaald terwijl op eenzaam achteraan is blijven staan (het is
‘gestrand’). Ik heb overigens een taalkundige gekend die deze constructie als niet
‘grammaticaal’ buiten boord wilde houden. Dat hij in gesproken Nederlands schering en
inslag is, telde niet mee.
Dit laatste voorbeeld brengt me voor een afsluiting op het volgende. Veel van wat we als
vreemd of op z’n minst als opmerkelijk in andere talen ervaren, vinden we binnen het
Nederlands terug. Het Nederlands als ‘buitenlands’. Maar dan moeten we Nederlands wel
ruimer opvatten dan alleen maar als (geschreven) standaardtaal. Toonverschillen (bekend
o.a. van het Chinees) kunnen we in Limburg horen, sommige Brabantse dialecten hebben
een suizende r (bekend van het Tsjechisch: een r en een z die tegelijk worden
uitgesproken), in het Twents maakt men onderscheid tussen ‘wij inclusief de
toegesprokene’ (wi) en ‘wij exclusief de toegesprokene’ (wileu) (bekend van Amerikaanse
talen), de noordelijke dialecten inclusief het Fries kennen nomenincorporatie zoals bijv. in
“vader is naar het land te bieten rooien” (ook bekend van Amerikaanse talen), enz. Het is
dus niet nodig om verre reizen te maken om taalexotische ervaringen op te doen. Een
retourtje trein is al voldoende.
Citaten zijn in deze TWister wederom verspreid te vinden in kaders onder aan de bladzijden.
“Indians are not always talking about their harmony with the universe.”
Sérgio Meira kijkt verder dan romanticisme.
“They had a very boring life; they had to be heroes all the time.”
Michiel de Vaan over waarom zoveel Indo-Europese woorden voor ‘man’ ook ‘held’
kunnen betekenen.
“Ik heb jarenlang een vegetarische kat gehad, die is 18 geworden. Hij at alleen maar brinta.”
Vincent van Heuven
“De mens is een omgekeerde garnaal of andersom.”
Riny Huijbregts
“Apen zijn linksdraaiend.”
Ook Crit Cremers blijkt een dierenkenner.

door Alain Corbeau
6
Reportage: De koninklijke R
Zoals de lezer wellicht al ter oren is gekomen, is een van onze stafleden onlangs in het
nieuws geweest met zijn onderzoek. Marc van Oostendorp (hoogleraar Fonologische
Microvariatie) onderzocht hoe de uitspraak van de r in de spraak van koningin Beatrix de
afgelopen 25 jaar veranderd is. Zijn bevindingen werden onder andere gepubliceerd in het
tijdschrift Onze Taal. (Wie op dit blad niet geabonneerd is, leze het artikel op:
http://www.onzetaal.nl/2008/23/toespraken.php)
Vervolgens viel de landelijke pers over Van Oostendorp heen. Hij legt zelf uit hoe de
vork in de steel zit:
Het volk, de koningin en ik
De mensen – u weet wel, de man in de straat, lieden zoals u en ik, de doorsnee
taalgebruiker, Jan met de pet, onze achterban, degenen voor wie wij het allemaal doen,
de geïnteresseerde leek, het gewone volk, de belastingbetaler, de zwijgende
meerderheid, onze informanten, de representatieve steekproef, mijn spreekwoordelijke
oma, degenen die op wie Rita Verdonk zich richt, en de kijkers thuis – interesseren die
zich eigenlijk voor taal? Ik durf er niets over te zeggen. Zeker niet sinds 14 februari
van dit jaar.
In november vierde het Genootschap Onze Taal, een vereniging van taalliefhebbers,
zijn 75-jarig bestaan, en ze vroegen mij om iets te vertellen over
uitspraakveranderingen. Ik besloot me te laten inspireren door het werk
van Jonathan Harrington, een foneticus die uitspraakveranderingen in de
kersttoespraken van Koningin Elizabeth heeft onderzocht. Die kersttoespraken zijn
prachtig materiaal als je wilt laten zien hoe de spraak van een individu zich in de loop
van de tijd ontwikkelt. Het is heel moeilijk om op een andere manier een individu
bereid te vinden om decennia lang ieder jaar op hetzelfde moment min of meer
dezelfde tekst te laten uitspreken. Dat had Harrington in zijn onderzoek heel mooi
laten zien, en zoiets leek me ook wel uitvoerbaar voor koningin Beatrix.
Het blijkt nog niet gemakkelijk te zijn om alle opnames bij elkaar te krijgen. Beeld en
Geluid, de afdeling die het archief van de publieke omroep beheert, is een onneembare
vesting, waar iedereen voortdurend ziek is, of met
vakantie, of net ontslag heeft genomen. Maar
toen ik na vele maanden eindelijk de opnamen bij
elkaar geschraapt had, hoorde ik dat er in ieder
geval met de r in codapositie duidelijk
waarneembaar iets gebeurd is. Waar je Beatrix'
uitspraak in 1982 nog kon uitschrijven
als waarde en geboorte, zegt ze de laatste jaren iets
wat je beter kunt weergeven als waahde, geboohte.
De r is geworden tot een sjwa-achtige klank.

7
Dat vertelde ik tijdens dat congres, en ik schreef het vervolgens ook op, zodat Onze
Taal het kon afdrukken in het congresnummer van het tijdschrift. De redactie stuurde
op 14 februari een persbericht uit, en vervolgens werd ik anderhalve dag lang het
middelpunt van een storm van aandacht. Geen moment stond de telefoon stil.
Hoe werkt zoiets? Als ik niet de koningin had genomen, maar zevenentwintig jaar lang
mijn moeder had opgenomen, was dat veel edeler werk geweest, maar was al die
aandacht niet gekomen, dat is duidelijk. Belangrijk was in ieder geval dat
het ANP en NOS Teletekst het bericht allebei snel overnamen. De eerste telefoontjes
kwamen binnen een paar minuten binnen – waarbij dan nog moet worden gezegd dat
de meeste journalisten een omweg moesten maken, omdat ze eerst naar de redactie
van Onze Taal moesten bellen om mijn telefoonnummer te krijgen.
De redacties van RTL Nieuws en RTL Boulevard meldden zich als eersten, en
stuurden allebei een filmploeg om me in de leeszaal van het Meertens Instituut te
filmen terwijl ik zogenaamd in het WNT opzocht wat griesmeelpap betekent, want dat is
nu eenmaal het dagelijks werk van de taalwetenschapper. Maar ondertussen meldden
zich ook alle landelijke kranten. De royaltyverslaggever van De Telegraaf schreef een
stukje voor ‘de drie’ over hoe raar de koningin eigenlijk praat, een verslaggever van de
Volkskrant vroeg me of dit eigenlijk wel nieuws was, en de redactie van de TROS
Nieuwsshow wilde me wel op zaterdagochtend in de studio hebben, op voorwaarde
dat ik geen andere grote interviews deed voor Radio 1.
Tamelijk bizar blijkt ook het systeem van ‘quotes’ te werken van het
radionieuwsbulletin. In de grotere radiojournaals van de publieke omroep hoor je af
en toe iemand – een deskundige of een betrokkene – een zin zeggen als onderbreking
van de nieuwslezer. Ik weet nu hoe dat werkt. Je wordt opgebeld door iemand die zegt
dat ze voor het radionieuws werkt, dat ze het persbericht gezien heeft, en dat ze nu
een quote wil opnemen. Als je zegt dat dit goed is, zegt ze dat ze je nu in de computer
doet, en daarna hoor je een halve minuut alleen gekraak. Opeens roept de dame van
heel ver weg snauwend dat je nu iets mag zeggen. Wat je dan in verwarring roept,
wordt als quote in het nieuws gemonteerd. Je naam wordt er niet bij genoemd, je
wordt alleen aangeduid als ‘De Onderzoeker’, ongeveer zoals men in de middeleeuwen
naar Aristoteles verwees als Philisophus.
En na anderhalve dag is het allemaal voorbij, de nieuwswaarde van de rare r van de
koningin is kennelijk zo groot dat de berichtgeving niet een dag kan wachten. De
enige redactie die me een week later nog wilden interviewen, was
de Nederlandstalige afdeling van een commerciële zender in Australië.
Wat kunnen we hier nu uit leren? De bedoeling van zo'n actie is natuurlijk om de
taalkunde onder de aandacht te brengen van de mensen. Maar lukt dat ook? Ik weet
het niet helemaal zeker. Er zijn in ieder geval een paar heel slechte stukken
verschenen: het bericht over de rare uitspraak van Beatrix in De Telegraaf heeft
waarschijnlijk geen enkel positief effect gehad, en die journalist had ik achteraf beter
niet te woord kunnen staan. Maar het rare is dat je zulke dingen nauwelijks van
tevoren kunt voorspellen. Heel moeizame gesprekken leveren soms heel inzichtelijke

8
stukjes in de krant op, terwijl heel begripvolle interviewers achteraf alleen naar de
sensatie bleken te vissen. Er zijn in ieder geval een paar interviews geweest waarover ik
tevreden was, waar ik iets serieus kon vertellen, terwijl de interviewer het ook even
over de koningin mocht hebben. Of Beatrix er ook zo over denkt, weet ik niet, maar
als ik op deze manier één scholier aan de radio ervan heb overtuigd dat je in het leven
ook taalkundige kunt worden, ben ik tevreden.
Als laatste in de rij (roddel)bladen had TWISTER de eer om Marc van Oostendorp over
deze kwestie uit te horen.
Had u niet verwacht dat de pers zo over u heen zou vallen?
Ja, ergens weet je dat – het gaat over de koningin. Voor
de media is dit een leuk, luchtig onderwerp. Maar als
op die dag een ramp was gebeurd of de film van
Wilders was verschenen, dan was er helemaal niks
gebeurd. Al die media werken alleen maar met
‘nieuwswaarde’. De zogenaamde nieuwswaarde was
dan dat het artikel op die dag verscheen. Achtenveertig
uur later vinden ze het al niet meer interessant. Absurd,
want wat verandert er in die tijd nou, behalve dat de
inkt van de tijdschriften is opgedroogd? Dus, ik had
het niet verwacht, in die zin dat ik ’s ochtends niet iets
heb aangetrokken waarvan ik dacht “dat staat goed op
de televisie”. Ik had die dag een lijstje gemaakt met wat
ik ging doen; om halftwaalf verscheen het persbericht
en vanaf kwart voor twaalf heb ik helemaal niks meer
gedaan van dat lijstje.
Kwamen ook de niet-roddelige kranten eropaf?
Ja, maar misschien was de NRC de enige krant die nog is gaan onderzoeken wat
misschien wel het échte nieuwsfeit was. Dat was dat de RVD, de
Rijksvoorlichtingsdienst, ons had verboden om de videofragmenten [van de
kersttoespraak – red.] openbaar te maken. De RVD werkt als een soort PR-bureau van
het koninklijk huis, dus als je iets met het koninklijk huis doet, krijg je met hen aan de
stok. Waarom dit dan niet mocht? Auteursrecht. Dat is onzin, want daar kun je je wel
op beroepen als wij een hele kersttoespraak zouden hebben gepubliceerd, maar boven
het auteursrecht gaat nog het recht op citeren; dus voor educatieve of
wetenschappelijke doeleinden. Het waren fragmenten van maar een minuut of zo. Stel,
je hoort een fragment uit 1982 en een uit 2006, dan is er geen taalkundige opleiding
voor nodig om te horen dat daar verschil tussen is. Er moet alleen op gewezen
worden waar je op moet letten. Maar dat vind ik dus het echte nieuwsfeit: waarom
mag dat nou niet?
Vond de RVD het erg omdat u stukken van de koningin citeerde of omdat
de pers erop sprong en het zo opgeblazen werd?

9
De reactie van de RVD ging vooraf aan dat de pers erop sprong. Voordat de storm
losbarstte waren die fragmenten al weggehaald. Ik vermoed dat wat ze niet leuk vinden
is dat er iets verandert aan de taal van de koningin. Voor veel mensen staat
taalverandering gelijk aan taalverloedering, dus laat je zo eigenlijk zien dat de koningin
verloedert. Er is nog wel iets grappigs. Als het in de krant komt te staan, dan komt het
ook op de website van die krant en onder zo’n stukje op de website mogen mensen
reageren. Dat is ontzettend fascinerend om te lezen. Van die mensen die zeggen: “Een
beetje de koningin bespioneren van onze belastingcenten!” Zo krijg je een inkijkje in
hoe sommige mensen erover denken.
Is de kwestie met de RVD nu afgehandeld?
De redactie had besloten om zich eraan te houden wat de RVD besloot. Ik vraag me
af of ze dat hadden moeten doen, maar ik vind het nou ook weer niet belangrijk
genoeg om als een taalkundige Geert Wilders een website af te huren waar ik die
fragmenten op ga plaatsen.
Dus volgende keer een onderzoek naar een minder hoge boom?
Het is moeilijker een minder hooggeplaatst persoon zo precies te volgen over een
lange tijd. Deze storm was een bijeffect van dat het gaat over een hoge boom. Dan
kun je denken dat het niet zo erg is om dat af en toe te ontketenen, want het trekt een
beetje de aandacht.
Was het al die publiciteit wel waard?
Dat weet ik niet. Ik denk dat mensen het verschillend zullen beoordelen. Ik heb zelf
het idee dat de storm aan de meeste mensen voorbijtrekt. De gemiddelde luisteraar
hoort het en denkt “O, leuk.”, “Raar” of “Mmm, van onze belastingcenten”, maar vijf
minuten later is er al weer iets anders aan de hand en zijn ze het vergeten. Dus ik ben
zelf geneigd om te denken dat het iets is wat overwaait en als er iets bij iemand blijft
hangen, dan denk ik dat het effect per saldo een klein beetje positief is. Aan de andere
kant kun je zeggen dat het mensen erop heeft gewezen wat voor onzinnige dingen wij
allemaal doen. Maar dat moet je niet willen ontwijken. Het gebeurt van
belastingcenten, ja. Ach, dat is eigenlijk niet eens waar; dit onderzoek heb ik
voornamelijk in de avonduren gedaan. Maar het werk dat je doet, dat met belasting
wordt betaald, daarover heb je de plicht verantwoording af te leggen.
Wat was nu het grootste verschil tussen uw bewering en hoe het naar
buiten is gekomen?
In De Telegraaf ging het bijvoorbeeld alleen maar over dat de koningin zo raar praat.
Niet eens zo zeer over haar r. Er zitten veel voordelen aan om de koningin te
onderzoeken, maar ook nadelen. Zoals dat de koningin een zeer atypische spreekster
is en dat de kersttoespraak ook nog eens een atypisch soort toespraak is. Het is
daarom interessant dat een heel algemeen verschijnsel zelfs de koningin bereikt. Maar

10
je moet er wel rekening mee houden dat dit zit ingebed in een fonetisch systeem dat
anders is dan dat van de meeste andere Nederlanders.
Wat heeft u nou precies geconstateerd over het wegvallen van de r? Vincent
van Heuven was het niet helemaal met u eens.
Vincent is gevallen over het woord ‘wegvallen’. Hij heeft in zijn reactie gezegd: “Het is
niet weggevallen, maar het is een Gooise r, zoals veel mensen hebben.” Maar dat
maakt in mijn ogen de verwarring alleen maar groter, want voor mij is een Gooise r
retroflex en dat is niet wat ik bij de koningin vind. Dat is meer een sjwa-achtige r, die
bovendien korter lijkt te worden in de loop van de tijd. In die zin is het wel een
vereenvoudiging – maar geen schadelijke – om te zeggen dat hij wegvalt. Er zit nog
wel altijd iets na de klinker, maar dat iets op zichzelf is gevocaliseerd. Nou is de
Gooise r ook klinkerachtig, maar ik heb het idee dat het meer sjwa-achtig is dan die
Sacha de Boer-achtige r. Vincent gebruikt het woord Gooise r voor verschillende
dingen door elkaar, is mijn indruk. Dat vind ik nou juist weer verwarrend. Hij gebruikt
ook het woord huig-r, als iets wat synoniem is, maar dat is volgens mij nog weer wat
anders; dat is volgens mij wat de koningin vroeger deed. Hieruit blijkt dus dat de
materie eindeloos complex is en dus wordt er per definitie vereenvoudigd, ook in de
Volkskrant. Maar ja, als je dat niet wilt, dan moet je gewoon helemaal niks zeggen. Of
je gebruikt alleen maar moeilijke woorden zodat de journalisten zelf besluiten dat ze
het niet opschrijven, haha.
Hiermee heb ik mijn laatste woord over deze kwestie gezegd. Ooit!
Vincent van Heuven (hoogleraar Experimentele Fonetiek) was zo vriendelijk om te
reageren inzake de fonetische details:
Gooise r is een algemeen gebruikte term voor alle ruisloze
continuantrealisaties van de r in het Nederlands. Beatrix
gebruikt postvocaal een Gooise r. Er is geen sprake van
dat haar r een sjwa is. If anything, dan kun je haar r nog
het best gelijkstellen met een Amerikaanse r en die is
geen sjwa (zoals de postvocale r dat wél is in het Britse
Engels (RP). Het zou mij enorm verbazen als de coda-r
van Beatrix met de jaren korter is geworden. Het is een
vrij vette r. Het enige dat mogelijk is (en dat heb ik ook
aangegeven in mijn eerdere reactie) is dat het getrilde
deel van de slot-r van Beatrix in de loop van de jaren
korter is geworden. Maar de totale duur van haar coda is
ongetwijfeld gelijk gebleven. In geen geval laat Beatrix
de slot-r weg (met eventuele uitzondering van plaatsen
waarop de slot-r altijd al weggelaten werd, zie verder het boek van mijn vrouw – Van
Bezooijen 2006 – waar Marc ook uitgebreid uit geput heeft.
Ik gebruik de term Gooise r inderdaad voor verschillende dingen. Maar niet door elkaar.
We weten niet precies hoe de Gooise r gekarakteriseerd moet worden. In feite is in de
experimentele fonetiek niet duidelijk hoe de hele klank r als verzameling gedefinieerd

11
moet worden. Er wordt wel gezegd dat de r een restcategorie is. Als alle andere
klanken gedefinieerd zijn, dan is elke klank die dan nog niet onder een definitie valt,
een variant van de r. Van de Gooise r kunnen we alleen zeggen dat het een ruisloze
continuant is. Daarmee is hij in ieder duidelijk onderscheiden van getrilde, getapte,
geflapte en geschraapte varianten. Maar binnen de categorie ruisloze continuanten zijn
nog veel variaties op het thema mogelijk. Zo is er de retroflexe r in het Amerikaanse
Engels, die overigens erg lijkt op de sterke variant van de Gooise r. Bij de Gooise r is
variatie mogelijk van zwak aangezet tot heel sterk, hij kan maar hoeft niet retroflex te
zijn, en als hij niet retroflex is kan de articulatieplaats meer naar voren (met de
voorkant van de tong richting gehemelte) of naar achteren (achterkant van tong
richting velum/huig) zitten. Zie verder de publicaties van mijn vrouw over de Gooise
r.
Overigens, als Marc gelijk zou hebben (wat hij volgens mij dus niet heeft), en de
koningin zou een schwa-achtige r uitspreken, dan spreekt ze de r nog steeds uit. Als je
een (onderliggende) klank X uitspreekt als een (oppervlakkige) klank Y dan is er
sprake van substitutie en niet van deletie. Als we paard (met een onderliggende /d/)
normaal uitspreken met een finale [t], dan kun je bezwaarlijk zeggen dat we de /d/
dan weglaten. Nee, dan spreken we hem uit als een [t].
Nogmaals, mijn bezwaar tegen de voorstelling van Marc is louter het misleidend
gebruik van de term ‘weglaten’ c.q. ‘niet uitspreken’. De nieuwslezers hebben die term
letterlijk opgevat en als zij (enigszins verbaasd/ironisch) voordoen hoe de koningin
dan zou spreken, laten ze inderdaad slot-r’en weg, en zeggen dan dat ze niet snappen
hoe hare majesteit dat voor elkaar krijgt.
Referenties:
Van Bezooijen, R. - Kroezen, S. - Van den Berg, R. (2002). Front approximant /r/: A
new and vigorous change in Dutch. Linguistics in the Netherlands 2002. John Benjamins,
Amsterdam.
Van Bezooijen, R. - Giesbers, C. (2003). Breekt ie echt dooi? De verspreiding van de
Gooise r in het Standaardnederlands. Waar gaat het Nederlands naar toe. Panorama van een
taal J. Stroop (ed.) Bert Bakker, Amsterdam, 204-214.
Van Bezooijen, R. (2005). Approximant /r/ in Dutch: Routes and feelings. Speech
Communication 47, 15–31
Van Bezooijen, R. (2006). Het raadsel van de ratelaar. Rondom de r in het Leewarders en het Fries.
Fryske Akademy, Leeuwarden/Ljouwert.
“I shouldn’t have said that I like what you’re saying; I should have attacked you!”
Marc van Oostendorp beseft te laat hoe hij een kritische vraag ook had kunnen
gebruiken.

12
Wij ſtellen u voor: de ſchrijver van zulke patriottiſche verzen als Aan mijn VADERLAND
en Lijkzang op het graf van Nederland: Jan Frederik Helmers (1767 – 1813)
Uit de dithyrambe De Lof van Holland
Van hier, van hier die onverlaat,
Wiens hart niet voor het heil van ’t §oone Holland #laat;
Wiens bor% zi< niet verhe] als hij dien naam hoort #laken!
Dien Goddelijken naam, die nooit verdwijnen zal,
Maar bij de #looping van ’t heelal
Nog door de wrakken der verbrijzling heen zal kraken.
Uit De Hollandſche Natie, een epiſch gedicht in zes zangen
Eer Eer%e Eer e e zang zang − Zedelijkheid
Ik jui

Dit keer in Ut Haagse Hoekie een stukje uit een sketch van twee beruchte Hagenezen:
Jacobse en Van Es, twee van de bekendste typetjes van Van Kooten en De Bie.
13
Ut Haag#e Hoekie: Van Kooten en De Bie
Jacobse: G*dvâhdeg*dvâh Van Es, wat rè je toch as un âd wèf man.
Es: Ja vâhrek je mag hieâh maah 110 Jacobse.
Jacobse: Waah hep ik nâ un Chryslâh uìt ‘55 voâh gekocht.
Van Es: Ehh.. voâh je rug toch?
Jacobse: Voâh m’n rug, voâh m’n moedâh, wat staat daah rechs op dat bôhd.
Van Es: Eihhhh..
Jacobse: Daah... komop Van Es dat zèn makkeleke cèfâhs, dat kan je best.
Van Es: Eiehhhhh... ja.
Jacobse: ein 1... nog un 1... ein 0
Van Es: Ja..ja..ja 110 kilometâh peâh uuâh, dat zeg ik toch.
Jacobse: Dat staat eâh niet Van Es, eâh staat 1..1..0 da’s alles.
Van Es: Ja..ja, je mag hieâh maah 110 kilometâh peâh uuâh.
Jacobse: Eâh staat allein 110 Van Es, daah staat NIET bè peâh uuâh.
Van Es: Ouhhh...
Jacobse: Eâh staat ouk niet bè peâh kilometâh.
Van Es: Ouh..op zou’n manieâh.
Jacobse: Eâh staat 110, dus daah hâwe wè ons dan ouk keurig aan, druk in dat
gaspedaal, druk in, jûst 60, tis je moedâh niet, komop doet gein pèn, 80 ga
doâh je hebt genoeg ovâh, ut is un âtomaat Van Es, je hebt die tweide voet
ouk nog komop haal ’m eâhbè.
Van Es: Ja...ja... ene voet eâhbè.
Jacobse: Zet die linkâh câwboylaahs op die rechtâhpout van je, twei voete drukke, ga
doâh, 100 komtie, jûst, nâ rède we 110!
Van Es: Ja... mèl!! 110 mèl dat is g*dvâhdeg*dvâh 180 kilometâh!
Jacobse: Wat ben je toch un schètâhd Van Es, wat zeg ik nâ altèd? 110 dat rè ik allein
in z’n achtâhrût.
Van Es: Ja..maah as ze ons nâ aanhoude?
Jacobse: Dan moete ze ons eiâhst zien in te hale, en ze hebbe mè nâ al 4 keâh
aangehâde, dan zeg ik sohry agejntje, sohry, maah ik zit heil veil in de Steits,
rè allein maah Ameâhrikane, ik ben niet andâhs gewend hè, dan die tellâhs
ouk enzou, trâwens wat staat die pet u gènig, maah zet ut eâh dan ouk bè
agejntje op die bôhde dat ut kilometâhs zèn en gein mèle, en laat de
commessaris andâhs effe belle met meistâh Bram Moszkowicz, me advocaat,
die weit hieâhvan.
Van de Simpelsite: http://www.kootenbie.nl, licht aangepaste spelling
“And there you have the conceptual Chomsky: that’s Fodor.”
Egbert Fortuin praat in begrijpelijke parallellen.
“Pa vertrekt naar het buitenland en moe blijft met kind achter. Geen wonder dat zoonlief de pest in
heeft.”
Arend Quak over het Hildebrandslied.

Woorden en uitdrukkingen in zwang gebracht door Van Kooten en De Bie:
Een selectie uit de lijst van neologismen van Van Kooten en De Bie op Wikipedia:
Dames, heren ook.
stoned als een garnaal
regelneef
winterklaar
doemdenken
Geen gezeik, iedereen rijk.
Mag ik even een teiltje?
jemig de pemig
jongere ouderen
oudere jongeren
Voor meer informatie, zie
Ewoud Sanders (Contact, 1999) Jemig de pemig! - De invloed van Van Kooten en De Bie op het
Nederlands
door Alain Corbeau
14
Ver#lag Twi%ge#prek
Op dinsdag 12 februari vond een activiteit plaats waar menig TWIST-lid lang naar had
uitgezien. Voor de tweede keer tijdens haar bestaan organiseerde de vereniging een
Twistgesprek: een taalkundig debat. Het eerste werd gehouden in het oprichtingsjaar.
Zoals Crit Cremers, die de avond inleidde, sprak: “Het vorige Twistgesprek was zo goed,
dat het zes jaar niet meer hoefde.” Alle gekheid op een stokje, verscheidene besturen
hadden al eens geprobeerd een herhaling van de grond te krijgen, maar tevergeefs. Nu
was het dan zover.
Het onderwerp was de comparatieve methode. De sprekers waren Sasha Lubotsky
(Vergelijkende Indo-Europese Taalwetenschap), Marc van Oostendorp (Fonologische
Microvariatie) en Willem Adelaar (Indiaanse Talen en Culturen).

15
Als gespreksleider was Bas Haring, hoogleraar Publiek Begrip van Wetenschap,
uitgenodigd. Om acht uur ’s avonds verzamelden sprekers en publiek – met gevarieerde
taalkundige achtergrond – zich in de gezellige bovenzaal van café De Grote Beer. Een
kleine ruimte, overheerst door donker hout, met een bar aan de zijkant en deels ingericht
als een trein. De sprekers stonden aan een klein rond tafeltje. Zo had het geheel een
ontspannen cafésfeer. De toeloop was zodanig dat menig toehoorder genoegen moest
nemen met een staplaats. Een opsteker was het dat men zich tot en met de pauze kon
laven op kosten van het LUCL.
Nadat Crit de sprekers had voorgesteld, trad Bas Haring naar voren en legde de opzet van
het te volgen debat uit. Ondanks zijn gebrekkige kennis van het vakgebied, wilde hij wel
degelijk meedoen omdat het publiek zich in het wetenschappelijk debat zou mogen
mengen. De heren sprekers hadden afgesproken elkaar voor het gemak bij de voornaam
aan te spreken – hetgeen ik hier zal navolgen.
Eerst moest worden uitgelegd wat de comparatieve methode nou eigenlijk was, al was het
alleen maar om Bas meer wegwijs te maken in de taalkunde. Als professor in de
Vergelijkende Taalwetenschap was Sasha de uitgelezen persoon om het spits af te bijten.
Al snel liet hij echter een paar termen vallen, waardoor Bas wat van de wijs werd gebracht.
Doch, na wat meer uitleg – waarbij hier en daar even werd stilgestaan voor toelichting –
kreeg deze steeds beter een
idee over het onderwerp.
Sasha besprak de
Ausnahmslösigkeit van
klankwetten, waarbij Bas
direct op de methodiek
inging: was dit een
werkaanname, iets wat je
graag zo zou zien, of was het
een werkelijk aangetroffen
regelmaat? Het antwoord was
krachtig: de regelmaat is
onweerlegbaar. “Al zouden
we het níet willen.” Ook zette
Sasha de tegenstelling tussen klankwet en analogie uiteen. De ‘schade’ die klankwetten
toebrengen, moet analogie weer herstellen. De kwestie of sprekers zich wel bewust zijn
van klankverandering drong zich op. Marc mengde zich in het gesprek en gaf ter illustratie
van de onbewuste verandering zijn favoriete voorbeeld: film. Niet al te lang geleden zei
men nog fillem, waar je tegenwoordig haast alleen maar fiwm hoort. “Hoe bedoel je? Ik zeg
toch gewoon film?”, vroeg Bas. “Hoor je? Jij doet het nu ook!” demonstreerde Marc.
Willem bracht vervolgens in dat toch soms zelfs bewuste klankverandering voorkomt,
voornamelijk in taboewoorden. Af en toe gedurende het gesprek onderbrak Sasha een van
de andere sprekers als expert in de zaak: “Laat mij dit maar uitleggen.”
Echt spannender werd het debat voor de toehorende taalkundigen toen Willem sprak
over de vraag hoe bruikbaar de comparatieve methode is. Hij was het wel eens met Sasha,
maar moest toch zeker aanmerken dat de methode voor inheemse Amerikaanse talen een
stuk minder goed werkt dan voor Indo-Europese talen, waarvan het duidelijk is dat de
methode met deze talen is opgezet. Waar Sasha had gesproken over een tijddiepte van

16
zesduizend jaar die bekeken kan worden in de Indo-Europese familie, is dit met dezelfde
methode onmogelijk te bereiken in veel andere taalfamilies. Dit doordat de Indo-
Europese talen een uitzonderlijk lange schriftelijke overlevering kennen in verschillende
takken en doordat de wijze van verspreiding bijzonder gunstig is geweest om veel
wederzijdse invloed tussen de talen te kunnen uitsluiten. Aan de andere kant zijn veel
indianentalen bijvoorbeeld pas opgetekend door kolonisten en vaak twee nauw verwante
talen die in hetzelfde gebied gesproken worden elkaar zodanig beïnvloed hebben, dat het
verschil tussen leenwoord en erfwoord niet uit te maken is. Bas vroeg zich af of de
comparatieve methode dan wel alom geldig was. Willem legde uit dat, al levert het soms
niet veel op, je de methode moet uitputten tot je niet meer verder komt; je hebt nou
eenmaal niets anders. Maar de methode werkt in beginsel voor alle talen. Uit het publiek
kwam de vraag of de methode niet achterhaald is; ze is immers al honderdvijftig jaar oud.
Bas haalde Einstein aan, die zei dat zijn theorie na vijftig jaar vast overboord zou worden
gegooid. Niet zomaar omdat ze dan oud is, maar omdat er dan iets beters gevonden zou
zijn. Dat de comparatieve methode nog altijd gebruikt wordt, verklaarde Sasha doordat ze
zich telkens opnieuw bewijst.
Waar de drie sprekers het onderling te zeer met elkaar
eens waren om er werkelijk een twistgesprek van te
maken, kwam er vanuit de zaal meer dan eens een
pittige vraag die de professoren voor het blok zette.
Zoals de vraag of je via de vergelijkende methode nu
een hele taal kunt reconstrueren of slechts woorden
(Sasha: alleen woorden; tegelijkertijd Willem: waarom
niet de hele taal?). Of de vraag hoe grammaticale
verandering zich verhoudt tot fonologische
verandering; of het ook mogelijk is syntactische
verandering terug te volgen; of je de vergelijking soms
überhaupt kunt trekken, zoals bij het Japans met de
Altaïsche familie. En de vraag wat je doet met lexicale
diffusie. Eén vrager trachtte zelfs aan de basis van de
theorie te knagen: Wat is de comparatieve methode
eigenlijk? Hier liep het gesprek helaas spaak, omdat de
sprekers de vraag verkeerd begrepen – wellicht in de
veronderstelling dat dit al besproken was. Het antwoord had simpel kunnen zijn, maar
toen er al te veel lange zijwegen werden ingeslagen, riep Bas sprekers en publiek terug en
verzocht op een andere vraag verder te gaan. Jammer genoeg deed hij dit soms ook als hij
de verhandeling te diep vond gaan, terwijl deze voor de taalkundigen nog geenszins te ver
voerde. Best begrijpelijk, gezien zijn onvertrouwdheid met de taalwetenschap, maar soms
wel spijtig voor het publiek. Sasha beschouwde de vergelijkende methode als een soort
algebra; feilloos en wiskundig precies kloppende reconstructies, maar je reconstrueert
alleen klanken. Dus hoewel de vergelijkende methode uiteindelijk echt uitzonderingsloze
regels oplevert voor de fonologie, kun je haar in die strikte zin niet op morfosyntaxis
gebruiken. Het publiek zag in Sasha's stelling eerder een overkoepelende claim voor
uitzonderingsloosheid, waardoor hij nogal eens werd aangevallen op het einde van het
gesprek. Hierna verklaarde hij dat hij de inzetbaarheid van de vergelijkende methode
beperkter opvatte dan gedacht, waardoor zijn bewering wel geldig is.

17
Uiteindelijk kwam Sasha tot de conclusie dat de vergelijkende methode ‘een mooi kunstje’
is. Dit vond Bas een passend slot.
Tijdens de naborrel werd er geanimeerd nagesproken, met de professoren of met elkaar.
Sommigen hadden inspiratie opgedaan en opperden voorstellen voor een volgend
Twistgesprek. Dit was dan ook – ondanks het feit dat er meer twist met het publiek was
dan tussen de sprekers onderling – een geslaagde activiteit. Het bestuur mag trots zijn op
deze succesvolle avond.
Een wel bijzondere bijdrage aan de Nederlandse taal leverde Justus van Oel. Zijn boekje
Kunt u breukelen? (Nijgh en Van Ditmar, 2000) is het voortbrengsel van een creatieve en
humoristische exercitie. Van Oel geeft rare plaatsnamen zonder betekenis (in het huidige
Nederlands althans) een nieuwe ‘betekenis’ door ze te combineren met begrippen waar
geen woord voor is. Zo slaat hij twee vliegen in een klap. Spontane taalverrijking als je ’t
mij vraagt. Lees hoe hij erop los fantaseert:
Banjaard (zn) Druk gebarende voetganger
langs een nog drukkere provinciale
weg die suggereert dat hij het recht
heeft om over te steken.
Bladel (zn) De oervervelende informatie
in folders op het nachtkastje van uw
hotel, en commercieel geïnspireerd proza
in het algemeen.
Delwijnen (zn, mv) Vertegenwoordigersjargon
voor de felgekleurde, laagalcoholische
drankjes waarmee even
felgekleurde dertienjarige meisjes zich in
disco’s tot de nok toe vol laten lopen.
Doijum (zn) Groot brok ijs aan de
dakgoot, dat wacht tot er iemand naar
buiten komt.
Eigenbilzen (ww) De net niet onbeschofte
manier om breeduit zittend de
stoel naast je leeg te houden.
Hinderdam (zn) De overtreffende trap
van de verkeersdrempel, ingezet in
Creatief met Taal
gebieden waar de getergde bevolking
massaal is overgestapt op fourwheeldrives.
Hoge Mors, De (bn, zn) Instinctieve
techniek om het territorium te markeren.
Tijdens de verschoning slaat de baby toe
en weet liggend op de rug urinesporen
aan te brengen tot in de hoekjes van het
plafond.
Juursemakluft (zn) Bejaarde landbouwer
op een fiets, met een schoffelachtig
werktuig in de hand en een
onduidelijke kist achterop. De juursemakluft
schijnt zijn dag door te brengen met
het rijden van rondjes en wordt
opvallend vaak aangetroffen in recente
nieuwbouwwijken.
Lamswaarde (zn) De lamswaarde van
dranken is er de oorzaak van dat matige
mensen zoals u onvoorzien en tegen hun
wil dronken worden. Bepaalde mixen en
cocktails hebben een lamswaarde die hun
alcoholpercentage verre overtreft.

Ommen (ww) Uit pure levensvreugde
een extra rondje met de draaideur maken.
Plankenwambuis (zn) Het houten
platform rond een gebouw, ondersteund
door steigers, vanwaar bouwvakkers
(vrijwel zonder persoonlijk risico) met
cement en brokken steen naar
voorbijgangers kunnen gooien.
Puttershoek (zn) Afwijking die een
golfbal gaat vertonen zodra er ander
mensen kijken.
Schagen (ww) Tegen beter weten in aan
het werk gaan met bot en versleten
gereedschap.
Scheveningen (zn, mv) De spontaan
ontstane paadjes in hoeken van plantsoenen
en parken, waarmee voetgangers
hun weg wensten te bekorten.
Terlet (zn) Grappige verspreking van
kleine kinderen, ontstaan door het
Ingezonden door Marjoleine Sloos
18
Taalkronkels
Uit een melding over contactdagen van een hogeschool:
omdraaien van letters of woorddelen
(‘weps’, ‘telekopfoon’), waarmee ze door
hun ouders vervolgens nog jaren
achtervolgd worden.
Urk (zn) De man op vieze schoenen die
na drie weken eindelijk de reparatie komt
doen en op de drempel onmiddellijk aan
u vraagt of u zelf al koffie hebt gehad.
Wommersom (zn) Het onaanzienlijke
bedragje dat een artikel in de winkel
minder kost dan een mooi rond bedrag,
in de ijdele hoop dat op z’n minst één
idioot zal denken dat het hier een koopje
betreft. Bijvoorbeeld: de wommersom
van een paar schoenen van €99,95 is 5
cent.
Zoggel (zn) Het vaste achtergrondgeluid
bij McDonald’s, veroorzaakt door
klanten die met een rietje het allerlaatste
bodempje uit hun milkshake zuigen.
MOCHT U GEEN INTERESSE HEBBEN OM MAILINGS OVER
CONTACTDAGEN TE ONTVANGEN VERZOEK IK U OM EEN E-MAIL TE
STUREN NAAR XXX@XXX.NL WILT U IN DE TOEKOMST INFO PER E-MAIL
ONTVANGEN VERZOEKEN WE U DIT OOK DOOR TE GEVEN.
MOCHT U DAN NIET HEBBEN GEREAGEERD TOT 1 MAART NEMEN WE
AAN DAT U NIET LANGE PRIJSSTELT OP HET ONTVANGEN VAN
INFORMATIE OVER CONTACTDAGEN.
“It may not look like your idea of happiness.”
Sérgio Meira over het complexe prefixensysteem in het Bakairí

door Daan van de Velde
19
Onderzoek in het buitenland
Het heeft de verslaggeversploeg enig getouwtrek gekost,
maar in deze editie is het toch eindelijk gelukt om Marianne
Kaajan aan onze zijde te krijgen. Dat deze bachelorstudent
in de taalwetenschap verre oorden niet schuwt, bewees ze al
toen ze na haar middelbare school vrijwilligerswerk ging
doen in Bolivia en een Bijbelschool deed in Panama. Vorig
jaar heeft ze bovendien vijf maanden in Tanzania
doorgebracht voor taalkundig veldwerk. Marianne
onderzocht het Sangu, een Bantutaal die door ongeveer
vijfenzeventigduizend mensen wordt gesproken in het
zuidwesten van Tanzania, ten noordoosten van de stad
Mbeya. Wij willen weten hoe ze daar is terechtgekomen en
wat ze daar precies heeft uitgespookt.
“Ik was al langere tijd geïnteresseerd in de organisatie Wycliffe Bijbelvertalers, een
organisatie die doet aan Bijbelvertaling en alfabetiseringswerk, met name in
minderheidstalen. Het gaat vaak om ongeschreven talen en daardoor komt er een
taalkundige kant bij kijken. De talen moeten eerst op schrift gesteld worden, dat
sprak me heel erg aan. Ik wilde graag zien wat dat in de praktijk inhoudt en hoe
kan je dat beter doen dan erheen te gaan? Ik kon daar onderzoek doen voor mijn
scriptie zodat ik het kon combineren met mijn studie. Ik vond het leuk om een
scriptie te schrijven over eigen onderzoek, over veldwerk. Aan de ene kant
verzamelde ik gegevens voor mijn eigen scriptie, aan de andere kant is het ook
nuttig voor de mensen daar. Dat vond ik een mooie combinatie.”
Het hoofddoel van het project is om de Bijbel in de betreffende talen te vertalen. De
lokale bevolking wordt erbij betrokken, zoals mensen uit de kerk, mensen die het
belangrijk vinden als hun taal op schrift wordt gesteld. Het eindresultaat wordt
overgedragen aan de eigen bevolking. Omdat de vertaling zo veel mogelijk moet
beantwoorden aan de taalgevoelens van de sprekers, is het van belang dat een schrift
wordt ontworpen waarin letters en spraakklanken in een natuurlijk verband staan. Kennis
van morfologie en morfofonologie zijn daarvoor essentieel. Dat is waar Marianne zich
mee bezighield: een beschrijving van de morfologie van naamwoorden en werkwoorden
alsmede de interactie met fonologie.
Wij weten dat Connie Kutsch-Lojenga, docente bij Afrikaanse taalkunde,
soortgelijk werk doet. Zij was het inderdaad die Marianne had uitgenodigd om mee te
gaan naar Tanzania. Marianne hield sinds de basisschool al van Afrika, maar ze had geen
specifiek land in gedachte om veldwerk te doen. “Nu hoefde ik niet zelf een keuze te
maken.”
“Het project waar ik bij betrokken was werkte met tien verschillende talen uit die
regio. De sprekers van die talen komen meestal een paar weken naar Mbeya toe

20
voor workshops waar ze een paar weken aan o.a. vertaling werken. De mensen op
kantoor werken aan het verder ontwikkelen van de orthografie en de
grammaticabeschrijving. Het voordeel van zo’n project is dat het gaat om verwante
talen. Je kan elkaars kennis gebruiken. Ik heb zelf gewerkt met een spreker uit het
Sangu-gebied die sinds kort in Mbeya woont voor zijn studie. Dat was ideaal,
omdat ik bijna elke dag met hem werkte.”
Marianne kwam dus in een vooropgezet project terecht. Aan de ene kant was het heel fijn
dat ze niet zelf een niche in het vakgebied hoefde te zoeken en haar werkplek en
informanten te regelen, maar ze hoorde ter plaatse pas over welke taal ze zich mocht
buigen! Een toegespitste voorbereiding was dus niet mogelijk. Wel kon ze bouwen op
haar theoretisch taalkundige kennis en, door bijvakken bij Afrikaanse taalkunde in Leiden,
enige beheersing van het Swahili. Aan praktische voorbereidingen kostten
subsidieaanvragen, inentingen, vliegtickets, en het in onderhuur stellen van de kamer vrij
veel tijd om te regelen. Hoe zat het me de huisvesting?
“Tijdens een oriëntatiecursus op verschillende plaatsen in Tanzania heb ik ook een
week bij een Tanzaniaanse familie in huis gewoond. Toen ik in Mbeya aankwam,
ben ik in een guesthouse terechtgekomen waar ik een eigen kamer met een eigen
badkamer had. Uiteindelijk had ik ook de mogelijkheid om zelf te koken. Er waren
een paar appartementen waar ook mensen woonden van het project. Andere
kamers werden gehuurd door Tanzanianen of toeristen. Het was niet zo dat je op
een blank eilandje zat. Je had zowel contact met westerse mensen als met
Tanzanianen.”
Hoe was dat contact met Tanzanianen? Kon ze zich goed aanpassen aan de cultuur?
Heeft ze botsingen meegemaakt?
“Ik heb wel geprobeerd me aan te passen aan de cultuur. Ik vond het leuk, je komt
andere waarden tegen. Het is waardevol om te zien wat daar belangrijk is. Relaties
zijn daar heel belangrijk. Mensen komen heel vaak een praatje maken. Stel dat ik
op kantoor één van de personen die in een kamer zat nodig had, dan kon ik daar
niet binnenlopen zonder meteen iedereen in de kamer te begroeten.
Ik zal best dingen fout gedaan hebben. Als je een fout maakt, wordt daar in
Tanzania vaak om gelachen. Maar dat is meer om de schaamte weg te nemen dan
om je uit te lachen.”
Dat was de sociale kant. We willen ook wel iets weten over wetenschappelijke vondsten.
“Het werkwoordssysteem is ingewikkeld. Je vindt daar waarschijnlijk meer
dialectverschillen dan in Nederland, omdat daar geen geschreven standaarddialect
is. Op een gegeven moment vond ik verschillende vormen voor de verleden tijd:
het ene suffix gaat over de verre verleden tijd, een ander suffix gaat over het nabije
verleden tijd. De ene spreker maakt daar wel onderscheid in, de ander niet.
Momenteel wordt dit verder uitgezocht. Het is frustrerend dat je soms dingen uit
wilt zoeken, maar je komt er niet uit. Niet alles is helemaal te verklaren. Dat is de

21
keus: hoe lang ga je op een ding ploeteren met de kans dat het niet lukt, of
wanneer zeg je, ik ga door met iets anders.”
Is haar werk nu afgerond?
“Helaas niet. Ik ben mijn scriptie aan het schrijven. Ik ga op korte termijn niet
terug. Het zou leuk zijn. Maar het project gaat daar gewoon door. Stel dat ik mijn
masterscriptie daar zou doen, dan kan ik niet op het punt doorgaan waar ik
gebleven was. Ik kijk naar een master Bijbelvertalen aan de VU. Maar dat is een
eenjarige master en de MPhil hier is twee jaar dus ik zit te kijken of ik iets kan
combineren. Ik wil proberen daar in september mee beginnen, maar behalve mijn
scriptie moet ik nog veel vakken afronden, werkstukken schrijven.”
Hoe heeft de reis haar gevormd als wetenschapper of als persoon?
“Ik vind het lastig om dat onder woorden te brengen. Ik denk zeker dat ik er veel
van geleerd heb, bijvoorbeeld om praktisch met onderzoek bezig te zijn. Dat vond
ik leuk en leerzaam. Het is stimulerend om daar met andere mensen mee bezig te
zijn en om met mijn studie van dienst te kunnen zijn. Ik heb een realistischer beeld
gekregen van wat je kan met je studie.”
Op zaterdag 12 april houdt Wycliffe Bijbelvertalers in Driebergen een open dag over
veldwerk en taalonderzoek. Wie meer wil weten, surfe naar www.wycliffe.nl.
Oproep
Leden, vrienden en alle andere die zich voor taalwetenschap interesseren, kom
allemaal luisteren op de grote jaarlijkse studentenconferentie van TWIST op vrijdag
23 mei. Gevestigde onderzoekers, studenten en AIO’s uit binnen- en buitenland
houden lezingen over talloze onderwerpen binnen de algemene en vergelijkende
taalwetenschap. Er zijn onder andere bijdragen uit de cognitieve, de syntactische en
de historische hoek. ’s Ochtends is er een plenaire lezing, daarna lopen er twee
blokken van lezingen waaruit je kan kiezen parallel aan elkaar, en de dag wordt
afgesloten met een Twistgesprek tussen twee academici met heel verschillende
opvattingen over de rol van de grammatica in taal. Voor € 5,- ben je er de hele dag
bij. Je kunt je inschrijven via de website www.twistconferentie.leidenuniv.nl, waar
ook nadere informatie te vinden is. Neem ook vrienden en andere bekenden mee,
iedereen is welkom!
“If you want to become famous, you can think of an explanation for this.”
Michiel de Vaan wijst op de Indo-Iraanse alternantie a-ai tussen het actief en
het medium.

22
Leek van de Week
Het interview met de heer Hietbrink in de vorige TWister heeft flink wat teweeggebracht.
Nadat Hietbrink het stuk (ongevraagd overigens) op internet had geplaatst, stroomden op
de bewuste webpagina de reacties binnen. Ziehier een van de antwoorden, die aangeeft
hoe Hietbrinks theorie wordt ontvangen:
Wetend dat de Heer Hietbrink al levenswerkend bezig met taal en smachtende naar
eindresultaat, zal hem dat niet zomaar in den schoot geworpen worden.
Hij komt met tot-taal iets ongehoords maar zal eerst de bestaande of gevestigde orde
af moeten breken, opruimen om op zijn fundamenten ons nieuwe (of
oorspronkelijke) taalgebouw neder te zetten... Vernieuwing van wat dan ook is nooit
zonder moeite. Met welke plannen of Idee je ook ergens binnen loopt.. je loopt
regelrecht in de armen van je concurenten.
Niemand zit op uitvinders of verbeteringen te wachten de bestaande aangelegde
vooraaden moeten eerst op en tot zolang duren nog de gladde verkooppraatjes van
hen die ook nog eens de reclame wereld beheersen. Vooral de media hier aan mee
mediaplichtig; daar het zijn hun beste adverteerders en leerstoelen en media spelen
elkaar de bal toe... Omroepen roepen om wat zijn mogen omroepen. Persvrijheid is
een farce want de macht van het gediplomeerde woord telt. Voorbeeldend: Wist U
dat er slechts een mens in miljoenenspel...op de wereld uitmaakt en bevoegd is om
uit te maken of een Rembrandt echt is of niet ?
Berend Willem Hietbrink is gewoon te vroeg geboren. Laat hem in zijn boeken een
re-increnatie vervolmaken... er zit niets anders op. Laten wij hem hierbij zo goed
mogelijk helpen. Een nieuwe generatie taalstudenten is een mooi begin... Dank je
wel Simon Mulder.
Meer reacties zijn te bekijken op
http://comeback.punt.nl/index.php?id=366555&r=1&tbl_archief=#r299629
“Wodka, gemaakt van Polen.”
Uwe Bläsing
“It’s behaving like a small Vincent van Heuven.”
Marc van Oostendorp op de voorstelling van een baby tijdens het
klankverwervingsproces.
“I may be stupid, I’m not an idiot.”
Vincent van Heuven vergist zich niet.
“I’ll knock your variable unconscious.”
mompelt Michiel de Vaan, zich afvragend of ‘unconscious variable’ wel een bestaande
term is.
“You just want this one formula that you can put on a T-shirt that explains the whole world.”
Marc van Oostendorp over het streven naar eenvoud binnen een theorie.

door Daan van de Velde en Alain Corbeau
Ben jij een echte TW’er? Doe de zelftest en kom erachter of jou de taalkunde door de
aderen vloeit. (VIET’ers niet getreurd, voor jullie volgende keer een zelftest.)
23
1. Waarom ben je TW gaan studeren?
a. Om rijk en beroemd te worden
b. Ik houd nu eenmaal erg van literatuur
c. Ik ben nieuwsgierig hoe taal als systeem werkt
d. Ze hebben me erin geluisd op de Open Dag
2. Wie is de voorzitter van de vakgroep?
a. Melissa Kwee
b. Crit Cremers
c. Lisa Cheng
d. Sasha Lubotsky
3. Waar gaat je wetenschappelijk hart sneller van kloppen?
a. De nieuwste grammatica van het !Xóõ
b. Het Groot Dictee der Nederlandse Taal
c. Een vreemde taal horen spreken in de trein
d. Het boek Kwispelen met Taal van Hietbrink
4. Waar staat NP voor?
a. Niet Parkeren
b. Nederlands Peil
c. Nasal Plosive
d. Noun Phrase
Zel]e%
5. Wat voor gevoelens wekt het getal 1166 bij je op?
a. Had dat niet iets met de duivel te maken? O nee, dat was 666.
b. Warme gevoelens; dat is het huisnummer van m’n oma.
c. Ah, de thuisbasis!
d. 1166? Bedoel je niet Van Wijkplaats 4?
6. Hoe sta je tegenover spelfouten?
a. Die kunne me nie schele, het heeft nix met taal te make.
b. Wat zou ik me er druk om maken? Ik heb toch een spellingchecker op m’n
computer?
c. Het is een schande! Mensen beheersen hun taal niet meer.
d. Ach, zolang de kennis van grammatica maar in orde is.
“Waar zijn mijn hersenen?”
Niels Schiller, neurolinguist

7. Wat betekent BA voor jou?
a. British Airways
b. Bachelor of Arts
c. Brain Activation
d. Brodmann Area
24
8. Waar denk je aan bij ‘Spec’?
a. Lekker bij de spruitjes!
b. Elastisch, ruitvormig, roze met geel
c. ‘spek’, als in ‘takel’?
d. Specifier position
9. Wie is Delilah?
a. De verraadster van Simson
b. Het kindje van Crit
c. Het hondje van Mika Poss
d. De enige Amerikaanse studente bij TW
10. Wanneer je nichtje van anderhalf het woord schoen uitspreekt als poem, wat denk je dan?
a. Ach, dat komt nog wel goed.
b. Laat dat kind gauw leren lezen!
c. Is ze doofstom of zo?
d. Geen wonder. Ik vond altijd al dat tante zo mompelde.
11. Waar staat OT voor?
a. Oude Testament
b. Optimaliteitstheorie
c. Occupational Therapy
d. Onvoltooide Tijd
12. Hoe ontleed je het woord onontleedbaar?
a. A
A
V
/
prefix prevb. suffix
| | | |
on- ont- leed -baar
b. φ
σ σ σ σ
| / | \ / | \ / | \
N O N R ONR ONR
| | | / \ | | | | | |
V C VCC CV C C VC
| | | | | | | | | | |
ɔ n ɔ n t l e d b a r
c. { x | x = ~ ontleedbaar }
d. Huh? Waarom zou je iets onontleedbaars proberen te ontleden?
“Deze delen zijn niet van de ratten besnuffeld.”
Crit Cremers
“Thomas, can you think of something…cognitive?”
Ariel vraagt om hulp bij het afronden van de groepsopdracht.

0
9
18
27
35
25
Tel het aantal punten dat je voor elke vraag hebt behaald bij elkaar op en bepaal of jij een
echte TW’er bent.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
a. 0 0 3 0 0 2 0 0 0 3 0 3
b. 0 0 0 0 0 0 1 0 3 0 3 3
c. 3 3 2 0 3 0 0 0 0 0 0 3
d. 0 0 0 3 1 2 3 3 0 0 0 0
Ik zou ook die studiekeuzetest nog maar eens maken. Of was je uitgeloot bij
geneeskunde? Als jij denkt dat taalkunde behelst dat je het Oude Testament
bestudeert of leert het Groot Dictee foutloos te maken, zijg dan maar met een
zak ‘specjes’ neer op de bank en laat het hierbij.
Taalkunde is allicht meer dan een hobby voor je, maar rijk en beroemd zul je er
niet mee worden.
Tip: kom eens wat vaker op college of bij een lezing. Of gebruik je
studieboeken niet alleen ter decoratie van je kamer. Dan krijg je vast wat meer
kennis van zaken.
Misschien verschil je van mening met de makers van deze test over spelling of
ben je niet zo thuis in het reilen en zeilen van onze opleiding, maar je misstaat
zeker niet als TW’er. Als je je kennis nog wat opschroeft kom je er wel.
Aan de kant, Chomsky! Pas op, Greenberg! Opzij, Labov! Maak kennis met de
nieuwe grote naam.
Ja, jij bent echt een taalwetenschapper in hart en nieren. Waarschijnlijk
beschouw jij elk gesprek als een mogelijk experiment, elke spreker als een
studieobject. Jou ligt een wetenschappelijke carrière in het verschiet, tenzij je
die al hebt natuurlijk!
“These people know what they’re doing… THEY DON’T!”
Maarten Mous over grammaticaschrijvers.

26
Koninginnedag met Delilah
Crit Cremers’ taalmachine, die ons in de vorige TWister van zoveel memorabele frasen
aangaande kerst en Sinterklaas voorzag, trakteert ons ook nu weer op een hele rits
opmerkelijke zinsneden. Ditmaal betreffen deze koningin en vaderland. Leest en laat u
meeslepen door kunstmatig intelligente poëzie.
Het Vaderland bouwen koninginnetjes.
Ik doordring Het Vaderland van die acht koninginnetjes.
Pakketten hulde toonden Het Vaderland alle koninginnen.
Vier gezondheidszorg gevraagden voorbij oranje wijsheid leerden het Vaderland dat
geen welvaartsgroei stond.
Het Vaderland verleent oranje hulde die koninginnen.
Hulde tot het Vaderland schenkt vlaggetjes ieder kind.
Oranje knelpuntje voor het Vaderland merkte waar vier gemisten hingen.
De vlaggetjes bouwen oranje aanpassing.
Koninginnen gaan over.
Vergeten veel koninginnen te verdwijnen?
De vlag verlangde te wensen dat ik verbeter.
Het Vaderland zeurt.
Het Vaderland vergeet samen te denken te werken.
Functioneert het Vaderland?
Steun het Vaderland!
Situaties wensen het Vaderland wat politiek toe.
Politiek dwongen koninginnetjes te slapen.
Koninginnen bouwden vijf generatietjes op.
Het Vaderland verlieten generaties.
Schonk het Vaderland generatietjes koninginnetjes?
Geeft het Vaderland getilde generaties geen aanpassingvermogen?
Het Vaderland horen maatschappelijke consumenten.
Besefte balans voorbij agressieve koninginnen dat iedere bereikbaarheid lag?
Koninginnetjes geven het Vaderland wijsheid.
Koninginnen grondvestten oranje wijsheid daar op.
Duikt oranje wijsheid het Vaderland in?
“Pak maar een studieboek van mij. Op tafel ligt computationele taalkunde. Ga daar maar in lezen, dan
val je zo in slaap.”
Saskia de Haans dochter belt haar moeder dat ze niet kan slapen
“…die iedereen het vuil onder de nagels vandaan haalde…”
Crit Cremers
“Ja en döner…jullie vreten dit als shoarma! Dat kan natuurlijk niet.”
Uwe Bläsing onderscheidt authentiek oosters eten.
“Döner met kip, vreet het zelf! Dat hoef ik niet!”
“Toch wel een nuttig woord…”
Riny Huijbregts schrijft het woord ‘moslim’ op het bord.

door Daan van de Velde
27
Ver#lag Culturele Avond
“Dit is een bijzondere avond voor mij, want het is de eerste keer dat ik voor publiek
speel”, sprak Daan Doedens, autodidactisch pianist en tevens lid van het TWIST-koor,
vlak voor zijn uitvoering van deel twee uit de sonate Pathétique van Ludwig van
Beethoven. “Als iemand foto’s van me wil nemen omdat dit zo’n speciale gelegenheid is,
dan mag dat”, voegde hij en passant ironisch toe.
Aan opnames en fotomateriaal heeft het niet ontbroken. De culturele avond van
woensdag 19 maart in de koorzaal van het Lipsius is driedubbel en dwars vastgelegd (al
hoeft niemand te weten dat de cassetterecorder en de minidisc het halverwege piepend en
zuchtend begaven). Er was ruim voldoende reden om de artistieke uitingen van leden,
vrienden en hun aanhang te vereeuwigen. Tijdens de eerste culturele avond was vorig jaar
al gebleken dat taalkundigen niet alleen goed met de klanken van de spraak om kunnen
gaan maar ook met die van de muziek en van de poëzie. Dit jaar dook er zelfs nóg meer
talent op dan toen en zo ontstond er een programma waar we van acht tot halfelf mee
toekonden. De muziek vormde de hoofdmoot en werd slechts onderbroken door poëzie
van Simon en stijldans van Roland en Elizabeth.
De uitvoerenden konden zich verheugen in de
belangstelling van een uitverkochte concertzaal.
Het publiek had er oren naar. Een wekenlange
reclamecampagne had gezorgd voor een toeloop
van zeker dertig cultuurliefhebbers. Ik moet
zeggen, er was dan ook voor ieder wat wils. Er
klonk klassieke muziek op de piano (Schumann
door Claartje), op gitaar (De Murcia door
Bernard Meulenbroek), op piano à quatre mains
(Schubert en Brahms door Claartje, Eva en
bovengetekende) en gezongen (Händel door
Alexei). Wietske bracht klezmerliederen ten
gehore op de accordeon. Michiel nam ons
zingend mee naar Spanje. Daarvoor had hij zijn vriend gitarist Marcel Conté aan laten
treden, met wie hij “halverwege het vorige millennium” als duo optrad. Simon droeg voor
uit nieuw werk (onder andere Rondeel aan een vriend en het sonnet Brief van de slapeloze). Een
klein changement vond plaats om Roland en Elizabeth de ruimte te geven een tango en
een Engelse wals te laten uitvoeren. Terwijl iedereen in de pauze van de cultuurexplosie
bijkwam met koekjes en paaseitjes, hesen de dansers zich in het tenue dat bij hun tweede
optreden paste (een rumba en een jive). Het compromis tussen professionele concentratie
en zelfbewuste ontspanning dat in hun gezichten te lezen was vond ik een genot om te
zien. Dankzij Lisa was ook de popmuziek vertegenwoordigd. Nadat ze zich voorstelde als
jongste lid (of om precies te zijn: vriend) van de vereniging en had uitgelegd dat haar
oorspronkelijke pianist op het laatste moment op z’n zusje bleek te moeten passen, kreeg
ze de zaal stil met Almost lover van A Fine Frenzy en – a capella gezongen! – The other side of
the world van KT Tunstall. De finale was voor het befaamde TWIST-koor. Eens per jaar

28
komen de leden van dit koor vanuit alle hoeken van de wereld bij elkaar. Ze trekken zich
gedurende twee maanden terug in een gerieflijke doch tot toewijding dwingende
repetitieruimte en treden op het juiste moment naar buiten met een klinkend repertoire
van toonkunst uit verre windstreken en vervlogen tijden. Dergelijke ijver culmineerde dit
jaar in uitvoeringen van Zweedse en joodse volksliederen, de beroemde Pavane van
Gabriel Fauré, When I’m sixty-four van The Beatles en het Laudate Dominum van Mozart
met sopraan Marleen als solist. Opnames of niet, onze TWIST-leden zijn gehoord!
door Daan van de Velde
Interview met een AIO
Vaste prik in een moderne TWister is het interview met
een AIO uit onze eigen omgeving. Deze keer zijn we
naar de zolder van gebouw 1166 geklommen en hebben
we aangeklopt bij Kristina Riedel. Ze is geen AIO bij
VIET of TW, maar ze werkt bij LUCL. Ze houdt zich
bezig met de syntaxis van het Sambaa. Evenals de taal
van Marianne Kaajan (zie bladzijde 17) is dat een
Bantoetaal die gesproken wordt Tanzania. Het
onderwerp van haar proefschrift is van algemeen
taalwetenschappelijke aard. Ze beschrijft de
woordvolgorde en de morfologie van de congruentie
tussen werkwoord en objecten, met name in dubbel-objectconstructies zoals
ditransitieven. Ze vergelijkt dit met andere Bantoetalen. Wat is het verhaal van deze uit
Duitsland afkomstige AIO? Het interview is vertaald uit het Engels.

29
“Ik vind het systeem van AIO-schap in Nederland heel aantrekkelijk. Dat is eigenlijk de
reden dat ik hier ben gekomen.” Aha, dat compliment hebben we alvast binnen! “Het
systeem is zeker, het is makkelijker om subsidies te krijgen voor wat je wilt doen dan in
andere landen. Ik ben in Engeland geweest voor ik hier kwam. Daar zitten alle AIO’s
samen op één kamer; ze betalen ervoor om AIO te zijn. Hier krijg je een kantoor en wórd
je betaald.”
Kristina studeerde oorspronkelijk (sociale, economische, historische, culturele)
Ontwikkeling aan de School of Oriental and African Studies (SOAS) in Londen.
Langzamerhand schoof ze op naar de taalkunde toen ze meer en meer over Afrikaanse
talen, Bantoetalen, historische talen en later syntaxis leerde. Ze ging één jaar voor studie
naar Tanzania. Door dit alles had ze bíjna de juiste papieren om deel te nemen aan een
project over de syntaxis van Bantoetalen dat in 2004 in Leiden werd gestart. Dit was zo
uniek en zo goed toegespitst op haar achtergrond dat Kristina haar kans schoon zag.
Toen deed ze eerst nog de advanced masters in Leiden om haar kansen op een AIO-plek
nog verder te vergroten. “Dit was een merkwaardig, informeel programma. Je kon alle
vakken doen die je wilde, maar een scriptie schrijven was niet verplicht.” Ze vulde haar
programma op met vakken over formele syntaxis van de MPhil uit Utrecht.
Hoe moeilijk was het voor haar om deze positie te krijgen? “Ik heb alleen in Leiden
gesolliciteerd. Er zijn weinig plaatsen waar ze formele en Afrikaanse taalkunde doen en
waar ze bovendien zo goed subsidiëren dat je je er geen zorgen over hoeft te maken hoe
je aan je brood komt.” Hier wilden ze iemand die kennis had van theoretische taalkunde,
een Bantoetaal sprak en ook praktische ervaring met onderzoek. Er waren twee posities
en vier sollicitaties.” Kristina was te gespecialiseerd om geweigerd te kunnen worden.
Niet dat ze het voor de rest in haar schoot geworpen kreeg: ze was nog maar nauwelijks
geïnstalleerd of haar eerste veldwerkreis stond al voor de deur. “Het project startte in
september en ik deed mijn eerste veldwerk in december. In die tussentijd moest ik
uitzoeken dat ik moest solliciteren voor een onderzoeksvergunning, wat voor apparatuur
ik nodig had, wat ik moest kopen, wat duur is, wat goedkoop is, hoeveel geld ik te
besteden had. En dat alles in een paar weken.”
Kristina ondernam in totaal twee veldtochten naar Tanzania. De eerste keer kwam ze
negen maanden tussen de boeren in Lushoto terecht, een dorp in het noorden. “Ik
hoopte daar een puurdere vorm van taal tegen te komen.” Dankzij een eerder bezoek had
ze hier mensen leren kennen die haar konden helpen met het vinden van een
onderkomen. Toch kostte dat al met al erg veel moeite. “Je kan niet maandenlang zonder
computer werken, dus je hebt elektriciteit nodig. Dat maakt het erg moeilijk om iets te
vinden.” Ze woonde zowaar een tijdje in een huis met drie slaapkamers. Daarna sliep ze
in een herberg. Een voordeel ten opzichte van andere plekken in het dorp was dat alle
mensen in de herberg Sambaa spraken. Verder was ze gelukkig af was van de
herhaaldelijke waarschuwingen van mensen dat ze te jong was om op zichzelf te wonen
en toch echt eens op zich moest laten passen.
Jammer dat niet iedereen in het dorp zo begripvol was. “De mensen waren niet
vriendelijk. Kinderen gooiden dingen naar me en zaten achter me aan. Het was moeilijk

30
om interactie met de bewoners te krijgen. Ik kreeg geen uitnodigingen, behalve van jonge
ongehuwde mannen. Mensen begrijpen niet dat je serieus werk doet of dat je iets weet als
taalkundige, dat je voorspellingen over hun taal kan doen al spreek je hem niet perfect. Ze
dachten dat ik een middelbare scholier was. Ik kon ze er niet zomaar van overtuigen dat ik
volwassen was. Ze luisterden niet goed als je zinnen probeerde te eliciteren. Dan spraken
ze een uur lang over willekeurige dingen en zeiden dan dat ze moe waren. Zeker de
oudere mensen, werken met jongeren was makkelijker.” Haar tweede reis bracht haar vijf
maanden in de hoofdstad Dar es Salaam. Een onderkomen was daar opmerkelijk genoeg
lastiger te vinden dan in Lushoto, maar het ontmoeten van informanten vormde nu geen
probleem meer. Ze werkte met universitaire studenten.
Als je al dit soort obstakels tegenkomt en moet zien te overwinnen, wat voor
persoonseigenschappen moet je dan eigenlijk hebben om een AIO te kunnen worden of
zijn? “Je moet in jezelf geloven, zelfs als mensen zeggen dat je je werk niet goed doet.. Je
moet sterk zijn en tegen kritiek kunnen. Als dat niet lukt, moet je maar een baantje bij
McDonald’s nemen. Wat betreft het schrijven van een onderzoeksvoorstel: maak het
onderwerp specifiek en zo realistisch mogelijk. Laat je adviseren door deskundigen om je
heen. Het helpt als je aan een taal werkt waar nog weinig over bekend is. Als het om een
Bantoetaal gaat die nog niet of niet helemaal beschreven is, kun je dat zo gaan doen. In
het geval van bijzinnen in het Duits is dat weer lastiger. Dat kan alleen als je heel specifiek
bent. Bij bedreigde talen hoef je in wezen alleen maar te zeggen “deze taal is met
uitsterven bedreigd” met een paar details erbij en dan heb je een interessant voorstel.
Maar het beschrijven van een taal is geenszins triviaal, al denken sommige theoretici van
wel. Verbeter liever iets waar je al aan gewerkt hebt dan dat je probeert iets nieuws te
verzinnen wat eigenlijk niet past.”
Kristina is de bevindingen van dit onderzoek momenteel aan het opschrijven. In enkele
maanden rondt ze haar project af. Daarna probeert ze aan een volgend Bantoeproject mee
te werken, dat gaat over de wisselwerking tussen fonologie en syntaxis. Mogelijk wordt ze
docent aan onze universiteit, maar of ze in het subsidieergrage Nederland blijft is niet
zeker.
Kijk op de website van het Bantu Syntax Project als je daar meer over wilt weten:
http://www.lucl.leidenuniv.nl/index.php3?m=9&c=74
“Each of you will write a paper about the same thing… or about something else. This is a variation
course!”
Marc van Oostendorp over de afsluiting van het vak Fonologische Microvariatie
“You know, the world is hostile…I think. Or difficult.”
Egbert Fortuin legt uit waar taal zoal goed voor is.
“Mogen jullie ook fysiek contact met boeken maken?”
Riny Huijbregts is al helemaal gecomputeriseerd.

31
In de vorige TWister stond een raadsel opgesteld met behulp van Babel Fish. We kregen
de volgende inzendingen; alleen de laatste is niet geheel correct:
Arlette Sjerp: Ik had het me nog zo voorgenomen, om morgen bij je langs te komen.
Wietske Visser: Ik had het me nog zo voorgenomen, om morgen bij je langs te komen.
Benjamin Suchard: Ik had het me nog zo voorgesteld, om morgen bij je langs te komen.
We hebben dus twee winnaressen. Dames, jullie krijgen binnenkort bericht over jullie
prijs.
In een Vaderlanſche Taalkundecourant hoort natuurlijk ook een Vaderlandſch raadſel.
Schrijf deze tekst om naar zo zuiver mogelijk Nederlands. Dus, weg met leenwoorden en
nieuwerwetse zinsneden! De tekst is genomen uit het Groot Dictee van 2002 – het
oprichtingsjaar van TWIST. Wie met de meest puristische ‘vertaling’ komt, wint de prijs.
Stuur jouw inzending naar twist@studieverenigingtwist.nl. Over de uitslag kan
gecorrespondeerd worden. Succes!
Telefoon!
Oplo$ing raad#el december
Raad#el
Peinzende treinreizigers worden heden ten dage in hun gecapitonneerde coupés
frequent lastiggevallen; zij horen medereizigers sans gêne en met bravoure telefonisch
tekeergaan over intieme zielenroerselen en particuliere aangelegenheden.
Nooit ofte nimmer had de negentiende-eeuwer Graham Bell kunnen voorzien wat zijn
avant-gardistische inventiviteit teweeg zou brengen; het product van zijn visionaire
exercities was indertijd prestigieus gerei van de geprivilegieerde bourgeoisie en
puissant rijken van adellijken huize.
Thans is het mobieltje een financieel interessant hebbedingetje voor velen; wie kan het
zich ten langen leste nog permitteren op pad te gaan zonder dat minuscule apparaatje
in zijn precieuze ovale etuitje?

32
A