Seine van de Belt heeft als humanistisch raadsman in het ...

Deze kennis heeft weinig of geen nut, ja zij kan zelfs schadelijk zijn. De moderne
psychologie leert, dat een teveel aan parate kennis de hogere functie van het
denken kan belemmeren. Ik kom hier straks nog op terug. Deze parate kennis
wordt aangebracht in een school met een klassikaal stelsel.
De klas, waar les gegeven wordt volgens het strenge klassikale systeem is een
concurrentie maatschappij in het klein, waar ieder voor zelf zorgt en ieder
wedijvert met de ander. Het gaat uit van de foutieve mening, dat allen gelijk,
niet gelijkberechtigd, maar werkelijk gelijk zijn, omdat ieder gelijk wordt
behandeld en wordt beoordeeld naar dezelfde maatstaf. Daardoor doet het zowel
de persoonlijkheid als de gemeenschap te kort. Mijn grootste bezwaar, afgezien
van andere, geldt de egoïstische sfeer, waarin de kinderen worden opgevoed. In
bijna iedere klas van de tegenwoordige school kan men een bordje hangen met
de woorden van Kaïn: “Ben ik mijn broeders hoeder!” Deze sfeer past weliswaar
bij de opvoeding voor de bestaansstrijd van allen tegen allen in de vrije
concurrentiemaatschappij, waar ook het ieder voor zich geldt.
Maar het is onverenigbaar met het doel van de nieuwe opvoeding, die tot taak
heeft de verantwoordelijkheid en de gemeenschapszin aan te kweken als de
dragende krachten van de samenleving. In plaats van de woorden van Kaïn
moeten in de nieuwe school de woorden van Christus als devies gelden: “Heb
God lief boven alles en uw naasten als u zelve.” Bij deze twee bezwaren komt
nog een derde. Ons tegenwoordige onderwijsstelsel is als onderdeel van een
nieuwe gemeenschap totaal ontoereikend. De meeste kinderen gaan van school
op het moment dat het inzicht begint te rijpen en de belangrijkste periode voor
de geestelijke opvoeding aanbreekt. Een 6 of 7 jarige school was misschien
voldoende in de oude maatschappij, maar een planmatige levensgemeenschap is
een hogere vorm van maatschappelijke samenleving en dus een hogere
cultuurfase.
Hoe hoger het cultuurleven stijgt, dat is een algemene wet, des te langer duurt
ook de opvoedingsperiode. Voor de eisen, die de nieuwe gemeenschap aan de
mens zal stellen, zowel aan zijn karakter, zijn inzicht als aan zijn verdere
ontwikkeling is ons tegenwoordige onderwijsstelsel volkomen onvoldoende.
Aan welke eisen moet dan het toekomstig onderwijs voldoen, wil het zich
aanpassen bij de eisen van een nieuwe maatschappij? De eerste en voornaamste
taak van het komende onderwijs- en opvoedingsstelsel is de karakteropvoeding.
Zonder een verandering in het karakterbeeld van de mens, zonder de vervanging
van de egoïstische levenshouding van de kapitalistische mens, door een geest
van sociale verantwoordelijkheid en gemeenschapszin zal de vorming van een
gemeenschap gebaseerd op de solidariteit van allen een utopie blijven. De
gemeenschapsopvoeding van de jeugd kan alleen plaats hebben in een levende
gemeenschap. Daarom moet iedere schoolklasse zowel bij het lagere als bij het
voortgezette onderwijs een levensgemeenschap worden, waar de deugden
verantwoordelijkheid, plichtsbesef, offervaardigheid en naastenliefde in de
praktijk van het dagelijks kinderleven moeten worden toegepast en waar ieder
kind zich voortdurend een deel voelt van een groter geheel, waarin het een
dienende taak heeft. De tweede taak is het aanbrengen van kennis en inzicht.
Wie het verschil tussen kennis en inzicht volgens de nieuwe denkpsychologie in
beknopte vorm uiteengezet wil zien, leze de brochure van L. Welling, die de
inleiding vormt van de serie “Naar de nieuwe didactiek”. Ons onderwijs putte zich
uit in het aanbrengen van kennis , zoveel mogelijk kennis op alle mogelijke
gebieden. Dit is een gevolg van de verouderde theorie van Herbart en van de
steeds toenemende vraag naar diploma’s. Parate kennis is gemakkelijk te
examineren en dus vroeg men het naarmate de eisen opgeschroefd werden door
het grote aantal kandidaten, meer en dus leerde men meer. Zo raakten wij in
een vicieuze cirkel. Deze kennis is echter geestelijk en maatschappelijk van geen