Seine van de Belt heeft als humanistisch raadsman in het ...

zijn met de wezenlijke inhoud en met de kerngedachte van deze totale revolutie
die zozeer beheerst worden door de begrippen ordening en planmatigheid.
De hervorming van ons opvoeding- en onderwijsstelsel moet bewust van bovenaf
geleid worden en mag niet afhankelijk gesteld worden van persoonlijk initiatief
van de leerkrachten. Het ogenblik nadert, waarin de hervorming van het
onderwijs een absolute noodzaak zal worden. Direct na de oorlog zal in het kader
van de totale wederopbouw van de Nederlandse Volksgemeenschap op nieuwe
maatschappelijke en politieke beginselen, die naar wij hopen en verwachten op
deze oorlog zal volgen, een aanpassing van ons onderwijs aan de veranderde
structuur van de nationale samenleving noodzakelijk zijn. Laten we dan gereed
zijn met onze plannen, zodat wij deze grote kans voor de onderwijsvernieuwing
niet ongebruikt voorbij hoeven laten gaan.
De nieuwe opvoeding, waarvan hier sprake is, moet deel uitmaken van een
nieuwe Nederlandse Volksgemeenschap. Een verouderd- en tot ondergang
gedoemd maatschappelijk stelsel en een daarmee verbonden cultuurgeheel is in
elkaar gestort. Dit is het meest opmerkelijke feit van deze oorlog. Dit feit stelt
ons straks na het sluiten van de vrede voor de noodzaak de wereld en de
Nederlandse Volksgemeenschap in het bijzonder van de grond af nieuw op te
bouwen.
Hiermee is een natuurlijk einde gekomen aan de strijd over de vraag of de
noodzakelijke principiële wijzigingen in de structuur van de maatschappij
geleidelijk dan wel ineens in een totale revolutie tot stand gebracht moet
worden.
Het is in de jaren voor de oorlog gebleken dat veranderingen in de onderdelen
van de samenleving, die de grondslagen aantasten, waarop de samenleving als
geheel is gebaseerd, niet aangebracht kunnen worden zonder de structuur van
dat geheel te veranderen. De menselijke samenleving is nu eenmaal meer dan
een toevallige verzameling van losse en van elkaar onafhankelijke onderdelen.
Zij vormt een totaliteit, waarin alles met alles samenhangt en waarvan de
innerlijke structuur bepaald wordt door centrale beginselen, die de vorm en
inhoud van alle gebieden der cultuur bepalen. Daarom moesten noodzakelijk alle
pogingen tot hervorming van de afzonderlijke levensgebieden, voor zover zij
uitgingen van andere beginselen, mislukken door de weerstand van het geheel.
Het Plan van de Arbeid, dat een diepgaande principiële hervorming van de
kapitalistische economie inhield, waardoor de grondslag gelegd zou worden voor
een ontwikkeling naar een geordende economie is gestrand op de politieke
verstarring van de liberale democratie. De uitvoering van het Plan van de Arbeid
veronderstelde de aanwezigheid van een politieke macht, die de liberale
democratie niet vermocht voort te brengen. Het veronderstelde echter tevens
een diepgaande hervorming in de organisatie en de doelstellingen van het
democratisch staatsbestuur, dat zich tot nog toe voor zover het mogelijk was,
principieel onthouden had van inmenging in de economische verhoudingen. Dit
strookte immers niet met de liberale opvattingen omtrent de taak van de staat.
Een ander voorbeeld heeft meer betrekking op het eigenlijke onderwerp van dit
opstel.
De vernieuwingbeweging op het gebied van opvoeding en onderwijs, die
voortgekomen is uit andere opvattingen omtrent de gemeenschap en uit de
resultaten van het moderne wetenschappelijke onderzoek, is doodgelopen op de
organisatie van ons onderwijs en op de weerstand van het geheel, waarvan het
deel uitmaakt. Het gevolg was, dat wij met het voortschrijden van de tijd meer
en meer vastliepen in een algemene verstarring, die alleen door de vernietigende
kracht van een oorlog en een totale revolutie doorbroken kon worden. De oorlog
is gekomen en heeft alles vernietigd, wat een ontwikkeling naar een nieuwe
beschavingsperiode in de weg stond. Misschien is het de historische verdienste