Seine van de Belt heeft als humanistisch raadsman in het ...

Het scheppen van ruimte Geestelijke verzorging is ruimte scheppen.
Ruimte scheppen is hier gekozen als het naast hogere begrip om elke
verwantschap met manipulatie of paternalistische bevoogding uit te sluiten.
Woorden als helpen, bemoeienis met, ook het woord verzorging zelf hebben iets
in zich, dat neigt naar betutteling, laat staan uitdrukkingen als de weg wijzen
naar, verkondigen, voeren tot en leiden naar, die direct en onverbloemd ontleend
zijn aan de relatie van herder en schapen.
Deze vergelijking is volledig ongeschikt als model te dienen voor de
humanistische geestelijke verzorging. In het begrip ruimte scheppen ligt de
gedachte besloten, dat mensen zelf moeten denken, zelf moeten kiezen en zelf
moeten beslissen. Dat zijzelf antwoord moeten geven op de vragen, die zij zelf
stellen. Dat is de vrijheid tot zelfbepaling van de autonome mens, het bij uitstek
menselijke, waar het in de geestelijke verzorging om draait.
Ruimte scheppen verwijst naar de vrijheid, die mensen nodig hebben om
menswaardig te kunnen leven. Vrijheid eist ruimte. Die echter van twee kanten
wordt ingeperkt. Door de mens zelf van binnenuit en van buitenaf. Van binnenuit
door gebrek aan prikkels, motieven, interessen, aanknopingspunten, door
onwetendheid, angst, schuldgevoelens, goedgelovigheid, om maar enkele
hindernissen te noemen, die mensen kunnen beletten zich te ontplooien tot wat
ze zouden kunnen zijn.
Hier betekent ruimte scheppen; hulp verschaffen, informatie verstrekken,
ongerijmdheden blootleggen, bouwstenen aandragen voor kritisch denken zonder
de zelfstandigheid van mensen in de weg te staan. Van buitenaf door
beperkingen afkomstig uit de natuur, cultuur, staat, maatschappij, in het
algemeen uit de structuren, waarbinnen mensen noodzakelijkerwijze leven. Die
enerzijds leven mogelijk maken en dus onontbeerlijk zijn, anderzijds door hun
onvolkomenheid, mensen meer dan onvermijdelijk is in de weg kunnen staan.
Waar dat het geval is zal de geestelijke verzorger kritisch moeten reageren op
deze omstandigheden. Het kan zelfs nodig zijn die kritiek te activeren tot
oppositie en te verhevigen tot verzet tegen toestanden, die in flagrante
tegenstelling staan tot het doel, dat hij zich als geestelijk verzorger moet stellen
uitgaande van de definitie hierboven omschreven. Doet hij dit niet dan zou het
werk door innerlijke tegenstrijdigheid ongeloofwaardig worden en zichzelf
opheffen.
De raadslieden in de strijdkrachten hebben, zoals men weet, een aantal keren
voor de situatie gestaan, dat ze protest moesten aantekenen. In zulke situaties
wordt geestelijke verzorging politiserend. Hetzelfde geldt voor
wereldbeschouwelijke organisaties als het Humanistisch Verbond. Zij kunnen
kritiek uitoefenen op toestanden en beslissingen. Wat ze niet kunnen doen is
deze kritiek omzetten in een positief beleid. Dat is de taak van politieke organen,
partijen, pressie- en actiegroepen, die heel anders zijn samengesteld dan
wereldbeschouwelijke organisaties. Men kan eensgezind zijn tegen iets, maar
volkomen verdeeld zijn als het er op aankomt nieuwe vormen te scheppen. Dan
blijken er immers altijd vele mogelijkheden te zijn, waaruit men kan kiezen. In
een extreme situatie, waar staat en maatschappij geheel berusten op geweld en
onderdrukking zou een geestelijke verzorging als door ons bedoeld op moeten
wekken tot verzet en revolutie; aangezien dat onder zulke omstandigheden niet
wordt geduld, is geestelijke verzorging dan in feite onmogelijk, evenzeer
trouwens als georganiseerd humanisme.
Aan de andere kant in een denkbare, maar nog nergens gerealiseerde
samenleving, waar mensen optimale ontplooiingskansen zouden hebben, in een
soort Rijk der Vrijheid, waar alle mensen vrede mee zouden kunnen hebben,
daar zou geestelijke verzorging geheel overbodig zijn. Tussen deze twee ligt een
onafzienbare weg van groeiende mogelijkheden en afnemende noodzakelijkheid