vianneyjubelboek - Heilige Lebuinus

De profeet Amos is een markante vertegenwoordiger van
deze tegenkracht. Op talrijke plaatsen zijn in de Torah
wetten en regels opgenomen voor het inrichten van een
rechtvaardige en humane door God gewilde samenleving.
Die door God gewilde samenleving is te herkennen aan de
wijze waarop in die samenleving wordt omgegaan met
armen, slaven, dagloners, buitenlanders, weduwen en
wezen. Telkenmale moesten profeten opkomen voor die
door God gewilde humane samenleving.
Het streven naar zuster- en broederschap. Bij
deze tegenbeweging gaat het er om alle mensen als
gelijkwaardig te beschouwen en niet toe te staan dat
iemand in een minderwaardige, mensonwaardige positie
komt te verkeren. In de Schrift beperkt zich deze
tegenbeweging tegen armoede, anders dan ‘broederschap
en zusterschap’ zou kunnen doen vermoeden, niet tot het
eigen volk van Israel. Zuster- en broederschap richten
zich ook op de vreemdeling, de buitenlander in hun
midden. Ook zij moeten worden beschouwd als
gelijkwaardige leden van de samenleving, en ook voor hen
geldt dat in zuster- en broederschap moet worden
voorkomen dat een van hen in afhankelijke
mensonwaardige omstandigheden komt te verkeren. De
grondwet die God Israel op dit punt heeft gegeven vindt
men in het boek Deuteronomium: Er zullen bij u geen
armen zijn! 2 Onder deze tegenbeweging tegen de armoede
wordt een Bijbelse zorgplicht voor alle leden van een
samenleving vastgelegd.
2
Deut. 15, 4: “Er zullen bij u geen armen zijn, want
Adonai uw God, zal u overvloedig zegenen, in het land
dat Hij u in eigendom geeft”. Dit hele hoofdstuk bevat
verder aanwijzingen hoe te handelen, wanneer iemand in
zo’n afhankelijke, armoedige en onwaardige positie is
komen te verkeren.
37
Spiritualiteit voor de arme. De eerste twee
tegenbewegingen, die van het bevorderen van de
gerechtigheid en die van zuster- en broederschap, komen
‘van buitenaf’ tot de arm gemaakte mens. De
tegenbeweging die hier als derde wordt bedoeld, groeit als
het ware in de arme zelf. De arme ervaart in toenemende
mate dat hij bij God in bijzondere gunst staat. Dat God
voor hem kiest, en beschermheer van de arme is. De arme
vindt geluk in het verblijven in Gods nabijheid. Deze
tegenbeweging gaat van de arme uit en komt tot de rijke.
In de voorkeursoptie van God voor de arme, in de arme
die zich verblijdt in Gods bescherming, ontstaat een
kritisch appél op de rijke. Wie in Gods nabijheid wil
wonen, zal zich moeten realiseren dat God een
samenleving wil waarin mensen hun rijkdom delen met
elkaar, en er zo geen armen onder hen zijn. Wie in Gods
nabijheid wil wonen, moet als rijke zelf arm worden. De
spiritualiteit van deze tegenbeweging roept de rijke op tot
eenvoud, soberheid en gehoorzaamheid aan Gods Woord
voor een menswaardige samenleving. De arme die in de
vreugde van de nabijheid van God verblijft, is zo in zijn
leven een profetisch teken voor de rijke op zichzelf
geconcentreerde mens. Een kritisch teken voor hem die
de weg van God verlaten heeft.
1.2. De vroege Kerk en armoede.
Wie iets wil zeggen over de vroege Kerk en armoede kan
natuurlijk bij talrijke bronnen terecht. Maar het gaat hier
maar om enkele pennenstreken waarmee ik in grote
stappen op weg ben naar Rerum Novarum. Om die reden
koos ik voor een bisschop die op heel eigen wijze vorm gaf
aan de opdracht die uit de Schrift klinkt als het gaat om
armoede. Ik koos voor een bisschop tegen wil en dank:
Ambrosius, bisschop van Milaan (339 – 397).
38