TILLEN AAN BANDEN - Afdeling

MAANDBLAD VAN JAARGANG 1 NUMMER 7 NOVEMBER 2002
TILLEN AAN BANDEN

Foto omslag: Chris Pennarts
afbouw meubel- en hout woningcorporaties waterbouw
bouw
4 BONT
6 TNO-RAPPORT KRAAKT ARBO-ZORG
8 GEEN AANNEMERS IN DE HEMEL
Er zijn geen aannemers in de hemel. Dat blijkt uit een anecdote die
hoogleraar volkshuisvesting Hugo Priemus vertelt over het imago
van de bouw. Dat imago heeft door de bouwfraude opnieuw een
klap gekregen. Een interview.
12 PENSIOENEN NIET IN GEVAAR
13 DE ZAAK WARDENIER
14 BOUWHISTORICUS BIKT GESCHIEDENIS TE VOORSCHIJN
18 REUMAPATIËNT BLIJFT WERKEN BIJ WONINGCORPORATIE
20 TILLEN NU ECHT AAN BANDEN
De normen voor het tillen van zware materialen stonden al in de
bouw-CAO maar nu ook in de wet. Daardoor gelden ze voor
iedereen op de bouwplaats. FNV Bouw is tevreden maar kondigt
wel aan de naleving van de regels scherp te zullen controleren.
23 UW IDEE
24 IN BEELD
26 LID 1544675 VAN FNV BOUW
29 IN DE PERS
30 GEMENGD BEDRIJF
33 VAKMANSCHAP IN STEEN
Met de bouw van stenen huizen deden ook de gevelstenen hun
intrede. Met de komst van Napoleon was hun bloeitijd voorbij maar
ze zijn nog steeds veel te vinden, vooral in Amsterdam.
36 BULGAARSE BOND WIL AF VAN ZWARTE LONEN
38 BONDIG
40 FNV NIEUWS
45 PUZZEL
46 WEGWIJS
COLOFON
FNV Bouw Magazine
Jaargang 1, nummer 7, november 2002
Redactie & medewerkers Peter van der Aa (hoofdredactie),
Monique Akanni (redactie-assistentie),
Marianne Bruins, Stephanie Jansen, Bert Janssen
(fotografie), Peter te Lintel Hekkert, Robert Niessen,
Mariska Siebring, Mieneke van der Wekken (opmaak).
Redactie-adres Postbus 520, 3440 AM Woerden
T 0348 575 575, F 0348 414 897, redactie@fnvbouw.nl
Advertenties Mulder & De Kock van Leeuwen,
Postbus 1079, 1400 BB Bussum, T 035 69 25 999
F 035 69 25 998
Lithografie Studio FNV Bouw
Druk Senefelder Misset, Doetinchem
Uitgave & copyright FNV Bouw Magazine is het
maandblad van FNV Bouw en een uitgave van de
Stichting FNV Pers. Overname van teksten is alleen
toegestaan met bronvermelding; op beeld berust
copyright.
ISSN 1570-1395
Adressen en telefoonnummers van FNV Bouw
voor informatie, lidmaatschapszaken, contributie,
adreswijziging enz. staan op pagina 46.
Veel informatie is te vinden op de internetsite van
FNV Bouw: www.fnvbouw.nl.
8
20
33
INHOUD
FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 3

BULGAARSE BOND REDT
LEVEN MET ‘EERSTE HULP’
DOOR PETER VAN DER AA
Hoogstwaarschijnlijk is het aan de Bulgaarse bouwbond Podkrepa te
danken dat een werkneemster van de kalkgroeve in Koschava (in de buurt
van Widin in het Noord-Westen van Bulgarije) een plotselinge extreem lage
bloeddruk heeft overleefd. Kort tevoren hadden de ‘vliegende ehbo’ers’ van
Podkrepa en het Bulgaarse Rode Kruis de kalkgroeve aangedaan. Met een
aanschouwelijke cursus van twee uur hadden ze het ehbo-handboek uitgereikt
dat Podkrepa met financiële hulp van de Europese Unie heeft gepubliceerd.
Toen kort daarna een vrouw in de kantine bewusteloos in elkaar
zakte, wist een collega wat haar te doen stond. De vrouw leeft nog.
“ Het dichtstbijzijnde dorp ligt enkele kilometers verderop” , aldus secretaris
internationale zaken Wessela Dimitrova van Podkrepa Bouw en Industrie.
“ Van daar is een arts gehaald. Toen die arriveerde, was de vrouw gelukkig
alweer bij kennis gebracht. Voor ons bewijst dit voorval onomstotelijk dat we
met onze ‘vliegende ehbo-scholingen’ op de goede weg zitten.”
Daarnaast ijvert de zusterbond van FNV Bouw in Bulgarije voor verbetering
van de arbeidsomstandigheden. “ Er gebeuren helaas veel ongelukken op de
werkplek. Bulgaren protesteren daar niet snel tegen. Ze zijn gewend dat ze
voor arbeidsrisico’s compensatie krijgen. Zo hebben werknemers op een
gevaarlijk werk een paar extra vakantiedagen. En er is gratis melk voor
werknemers die gevaarlijke stoffen inademen. Lapmiddelen! De situatie zèlf
moet verbeterd worden.”
SOPPEN MAAKT DEPRI
U verdient de kost en uw partner doet het huishouden? De
wetenschap geeft u groot gelijk. Stoffen, soppen en strijken
maken namelijk depressief. Schotse onderzoekers hebben
dat ‘ontdekt’ bij onderzoek
onder honderden poetsvrouwen
en -mannen. De klachten
over somberheid namen
zelfs toe naarmate er harder
geboend moest worden. Dus,
als u er niet onderuit komt,
poets dan met de Franse
slag. Dat voorkomt erger.
LANG ZAL HIJ LEVEN
Woensdag 2 oktober vierden werkgevers- en werknemersorganisaties
met een symposium een gezamenlijk feestje: de
Wet op de Collectieve Arbeidsovereenkomst bestaat 75 jaar.
Inmiddels zijn CAO’s niet meer weg te denken: 84 procent
van alle werknemers valt onder een CAO; voor de Tweede
Wereldoorlog was dat nog maar 15 procent. ‘De CAO is één
van de pijlers van de Nederlandse overlegeconomie’, zo
begint de tekst op de achterflap van het boek dat de Stichting
van de Arbeid ter ere van het jubileum heeft uitgegeven.
Vakbonden en werkgeversorganisaties hieven gezamenlijk
het glas op de jarige, samen met minister De Geus
van Sociale Zaken. Stiekem zal deze of gene ook geklonken
hebben op een spoedig einde van de jarige. Zeker in VVDkringen
waren afgelopen jaar regelmatig geluiden te horen
dat het maar eens afgelopen moest zijn met die vermaledijde
CAO’s of in ieder geval met de algemeen verbindend
verklaring daarvan voor een hele sector. VNO-NCWvoorman
Schraven dreigde afgelopen zomer nog de vakbonden
buiten de CAO-onderhandelingen te laten. Maar uitgerekend
hij overhandigde op het verjaardagsfeestje het
boek aan minister De Geus.
DE ECHTE KONINGIN
Op zondagavond ging prins Claus dood en op maandag
waren de bouwvakkers in Delft en Den Haag al voor
hem in de weer. Obstakels werden weggehaald om
mensenmassa’s en koetsen ruim baan te geven bij het
bewijzen van de laatste eer. Pleinen kregen een facelift
om er een beetje knap bij te liggen voor het oog van
hoogwaardigheidsbekleders en televisiecamera’s. En
bouwwerken langs de route van de begrafenisstoet
moesten keurig worden aangeveegd. Het zou voor ons
blad een mooie reportage hebben opgeleverd, ware het
niet dat wij pas weken later weer bij u in de bus vallen.
Ik denk dat de bouwvakkers die extra karweitjes graag
voor de prins hebben gedaan. Terecht is er in de dagen
na zijn overlijden veel aardigs over hem gezegd. In het
vormelijke koningshuis waren zijn charme en relativeringsvermogen
een verademing. Zelfs Beatrix, toch de
personificatie van de stijve hofcultuur, kon daar niet
omheen. In een reportage in De Volkskrant zei een
jonge vrouw dat de koningin zo veranderde als Claus in
de buurt kwam. “ Ze is normaal zo statig maar dan werd
ze zachter” . Dat was mij ook een paar keer opgevallen.
Hij was waarschijnlijk ook zowat de enige die ontspannen
met háár omging en zich weinig aantrok van al
dat stijfsel. Dat liet hij zien in de inmiddels beroemde
speech waarin hij haar in haar bijzijn met woorden bijna
doodknuffelde. Maar ook in FNV Magazine heeft hij
daar eens een voorbeeld van gegeven.
Want, en dat mag nu nog wel eens worden opgehaald,
prins Claus gaf ooit een interview aan FNV Magazine,
de voorloper van dit blad. Dat was bijzonder want hij gàf
niet veel interviews. In februari 1997 verscheen het als
omslagartikel. De prins vertelde erin over zijn jeugd in
Afrika en ontvouwde zijn opvattingen over ontwikkelingssamenwerking.
Hij kwam daarbij te spreken over
de belangrijke rol van vrouwen in de (Derde) wereld. In
die context vertelde hij een anecdote over de milde
manier waarop hij Beatrix kon voeren. Ze zaten ooit
samen te eten in een club in Kenia. Claus: “ En wie
kwam daar binnen? De vrouw van Jomo Kenyatta, de
eerste president van Kenia. Haar aanwezigheid, haar
uitstraling en intelligentie maakten op ons een grote
indruk. Ze droeg een witte zijden jurk. De mensen
waren als muisjes zo stil. Ik zeg tegen mijn vrouw: daar
komt een èchte koningin binnen… .”
Foto Chris Pennarts
KUNST AAN DE STEIGER
RIJKEN IN SURINAME
MOETEN TOL BETALEN
De Surinaamse regering is nog een slordige 800 duizend euro schuldig aan
Ballast Nedam voor de bouw van twee bruggen. De financiering van de
inmiddels voltooide bouwwerken slurpt zóveel overheidsgeld op, dat er
nauwelijks iets overblijft voor andere bestedingen. Hierdoor verkeert de
Surinaamse bevolking nu in armoede, aldus president Venetiaan bij de
opening van het nieuwe regeringsjaar. Als onderdeel van de oplossing voor
de problemen, heeft hij nu aangekondigd rijke Surinamers te willen aanslaan
voor een soort ‘brugheffing’.
“Opzoomeren op een luxe manier”, noemt kunstenaar Barbera
Helmer het project ‘Karlsson 01 tot en met 05’. Die
naam staat voor een vijftal vijf meter hoge schildersdoeken
die een bouwproject in het Rotterdamse Kralingen een
beter aanzicht moeten geven. De stadswijk is sinds 1994 het
toneel van (nieuw-)bouwprojecten en volgens de bewoners
doet dat hun buurt geen goed. Het zwerfvuil en de grafitti
zijn in die jaren namelijk sterk toegenomen. Om daar wat
aan te doen, begonnen de bewoners met het project. De
schilderingen blijven tot de oplevering, zomer 2003,
hangen en zullen daarna waarschijnlijk naar een ander
bouwproject verhuizen.
WAO’ERS MET ROLLATOR
WORDEN NIET GEVOLGD
In het noorden van Nederland zijn 119 willekeurig gekozen mensen met een
WAO-uitkering vier weken lang in de gaten gehouden. Zodra zij hun huis verlieten,
werden zij gedurende enkele uren heimelijk gevolgd door een speciaal
daarvoor opgeleide controleur. Het was voor het eerst dat deze
methode van onderzoek zo werd toegepast,
vertelt een woordvoerder van het fraudeteam
in NRC Handelsblad. Voorheen werd iemand
alleen gevolgd als daar aanleiding toe was. De
uitkomst van het onderzoek is dat WAO’ers
minder zwart bijklussen dan vaak zou worden
gedacht. In acht van de onderzochte gevallen
werd fraude geconstateerd, in al die gevallen
ging het om mannen van onder de vijftig met
een technische achtergrond. Nog eens acht
gevallen zijn nog in onderzoek. De woordvoerder
in genoemde krant geeft onbewust
nog een tip voor wie de boel wil flessen:
WAO’ers die per rollator hun huis verlieten,
werden niet gevolgd.
Foto Victor van Breukelen
MOBIEL BOS
Vreemde snuiters, die reclamejongens. Zeker in België. Kortrijk wil
zich een groener jasje aanmeten met de aanleg van een nieuw bos
aan de zuidrand van de stad. De Vlaamse overheid wil dat ook wel,
maar nu de stadbewoners nog. Als aandachttrekker voor het idee
overwegen reclamemakers nu de aanleg van een bos-op-wielen:
honderden bomen in containers of kuipen op wielen. Als een soort
rijdend stadspark moet dit geheel de Kortrijkenaren over de streep
trekken. Je moet toch wat om stadsbewoners aan het groen te
krijgen.
Foto Chris Pennarts
4 NOVEMBER 2002 FNV BOUW MAGAZINE FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 5

de praktijk niet best is gesteld. “Er is
veel goede regelgeving maar het
schort aan de uitvoering en de naleving
ervan”, zegt sectorbestuurder
bouw, Frans Kokke. “Waar het om
gaat is dat alle goede regels en alle
goede bedoelingen en afspraken nu
ook eens in daden worden omgezet.
Niet de intenties tellen maar het
resultaat.” Kokke wijst erop dat voor
FNV Bouw de naleving van arboregels
een speerpunt van beleid is en
dat de bond daar de komende jaren
veel werk van gaat maken.
moeten worden toespitst op de werkvoorbereiding.
En daarbij is de deskundigheid
van de uitvoerende
partijen onmisbaar. Het rapport geeft
een aantal suggesties voor noodzakelijke
verbeteringen zoals het ontwikkelen
van toetsbare normen voor een
arbo-plan, het opstellen van een veiligheidsnota
ontwerpfase waarin zinvolle
inlichtingen staan voor de
uitvoerende partijen, het maken van
één veiligheidsplan voor het hele
bouwproces en het stellen van hogere
eisen aan de opleiding en kwalificaties
van arbo-coördinatoren.
van de uitvoerende partijen ook als
deel van de ‘ontwerpfase’ beschouwen,
worden de daadwerkelijke
invloed en verantwoordelijkheden
voor veiligheid en gezondheid in het
voortraject een stuk duidelijker.”
TNO-ONDERZOEK: ARBO-ZORG ONTWERPFASE IN
PRAKTIJK NUTTELOOS
RESULTAAT TELT Voor FNV Bouw
bevestigt het TNO-onderzoek opnieuw
dat het met de arbo-cultuur in
HOGERE EISEN De zorg voor het welzijn
van de werknemer heeft in de
voorbereidende fase van een bouwproject
de vorm gekregen van een
risico-inventarisatie. Conclusie van
Timmerman en Lievense is dan ook
dat het ‘veiligheids- en gezondheidsplan
ontwerpfase’ in zijn huidige
vorm beter kan worden afgeschaft.
Zo’n plan, dat volgens de wet klaar
moet zijn vóór de start van de bouw,
zou volgens de onderzoekers meer
GOED BEDOELD,
VERKEERD AANGEPAKT
Onderzoeker Johan Timmerman van TNO (links) analyseerde
de arbo-zorg bij 24 bouwprojecten
Ze ondervroegen in het kader van
hun onderzoek de opdrachtgevers,
architecten, bouwkundig adviseurs,
aannemers en vertegenwoordigers
van overheden en branche-instellingen.
In hun rapport ‘Veiligheid en
gezondheid in de ontwikkelings- en
ontwerpfase van het bouwproces’,
concluderen ze dat het niet ontbreekt
aan goede intenties maar dat het met
de ‘vertaling’ ervan verkeerd uitpakt.
EENDERDE VAN DE ERNSTIGE ONGEVALLEN OP DE BOUWPLAATS
IS HET GEVOLG VAN FOUTE KEUZES BIJ HET ONTWERPEN VAN
PROJECTEN. EEN ONDERZOEKSRAPPORT VAN TNO BOUW VEEGT DE
VLOER AAN MET DE MANIER WAAROP DE ZORG VOOR VEILIGHEID
EN GEZONDHEID VAN WERKNEMERS IN DE PRAKTIJK WORDT
GEBRACHT: GOED BEDOELD MAAR VERKEERD AANGEPAKT. FNV
BOUW GAAT HET NALEVEN VAN DE REGELS NOG SCHERPER
CONTROLEREN. DOOR LOUIS JONGELEEN. FOTO TON POORTVLIET.
BOEKEN KOPIËREN Ontwerpers, zo
blijkt, houden zelf niet echt rekening
met veiligheid en gezondheid. Wat ze
in feite doen is een opsomming geven
van een aantal (uit handboeken gekopieëerde)
standaardrisico’s en voorschrijven
hoe uitvoerende partijen
daar later mee om moeten gaan.
Belangrijke, meer specifieke, risico’s
worden vaak niet genoemd, zoals
gevaar voor het publiek of aanwezigheid
van kabels en leidingen in de
grond.
De ontwerpfase, zeggen de onderzoekers,
wordt in Nederland te eng
opgevat. “Er is hier een verkeerde vertaling
gemaakt van Europese opvattingen
en uitgangspunten inzake ontwerpfase’,
stelt het TNO-rapport.
“Onder ontwerpfase valt veel meer
dan ‘de architect’. Als we de werkvoorbereiding
en het plan van aanpak
Als gevolg van Europese richtlijnen is
het sinds acht jaar in Nederland wettelijk
verplicht om al in de ontwerpfase
van grote bouwwerken rekening te
houden met de veiligheid en gezondheid
van degenen die het werk
straks gaan uitvoeren. Opdrachtgevers,
architecten, ingenieursbureaus
en projectontwikkelaars moeten al bij
het maken van hun plannen bezig zijn
met mogelijke risico’s voor de werknemers.
Maar dat doen ze niet goed.
VERKEERDE VERTALING De onderzoekers
J. Timmerman en H. Lievense
van TNO Bouw gingen na wat er in de
praktijk terechtkomt van deze arbowetgeving.
Ze analyseerden de zorg
voor veiligheid en gezondheid in de
voorbereidende fase van 24 verschillende
Nederlandse bouwprojecten in
de sectoren woningbouw, utiliteitsbouw
en civieltechnische werken.
6 NOVEMBER 2002 FNV BOUW MAGAZINE FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 7

HOOGLERAAR HUGO PRIEMUS VERBIJSTERD
OVER ONTHULLINGEN IN BOUWFRAUDEZAAK
GEEN AANNEMERS
IN DE HEMEL
INTERVIEW
Al een paar dagen na die geruchtmakende uitzending zat
Priemus in het televisieprogramma Buitenhof en opperde
daar de mogelijkheid van een parlementaire enquete. Nog
geen jaar later is die al bijna afgerond. De Delftse hoogleraar
is er blij mee. “Er is tenslotte veel gemeenschapsgeld
mee gemoeid. We hebben interessante doorkijkjes gekregen
in de bedrijfstak. Als eenvoudig onderzoeker was ik
soms verbijsterd.” Na zijn optreden in Buitenhof kwam
Priemus in contact met de administrateur van de
Schipholtunnel, het project dat - samen met de schaduwadministratie
van Bos - de hele bouwfraudezaak aan het rollen
bracht. “Ik kreeg de hele administratie ter inzage; heb met
eigen ogen die 189 valse facturen gezien. En niet van één
bedrijf maar van een hele kluwen. Onbestaanbaar dat zulk
gesjoemel door accountants over het hoofd wordt gezien,
althans niet gemeld. Ze zijn kennelijk òf niet in staat òf niet
bereid geweest om dat te constateren.”
“Besodemieterd”. Hugo Priemus heeft een krachtterm
nodig als hem wordt gevraagd naar het effect van de gebeurtenissen
van het afgelopen jaar in de bouw op het imago
van de bedrijfstak. Het brengt de Delftse hoogleraar en
wetenschappelijk directeur van het Onderzoeksinstituut
OTB op een anecdote. De bewoners van de hemel en de hel
willen een brug bouwen tussen hun beide werelden. Ieder
zal de helft voor zijn rekening nemen met de bedoeling in
het midden bij elkaar uit te komen. Na een tijdje is het aandeel
van de hel klaar maar bij de hemel zit er nog geen
schot in. Als de helbewoners poolshoogte gaan nemen,
krijgen zij te horen dat het nog wel even kan duren want
dat er in de hemel geen aannemer te vinden is. “Maar in alle
ernst”, zegt Priemus, “hier ligt een dijk van een probleem.
Het toch al niet geweldige imago van de bouw heeft een
forse klap gekregen. Temeer daar je in de openbare verhoren
zo weinig schuldbesef ziet bij de bouwers”.
RODE KAART Over de rol van ambtenaren bij de bouwfraude
is Priemus betrekkelijk mild. “Justitie heeft vier zaken in
behandeling. Elk geval is er een teveel maar de enquête
heeft niet het beeld opgeleverd van een verrot overheidsapparaat.
Er zijn ook wel maatregelen te bedenken om het
risico te verminderen dat ambtenaren de fout in gaan. Ze
bijvoorbeeld regelmatig laten rouleren zodat ze niet te vertrouwd
worden met mensen en culturen. En bij onderhandelingen
een collega mee laten lopen.”
Evenals FNV Bouw ziet Priemus niet veel in een zwarte lijst
van frauderende bouwbedrijven. Als een onderneming van
werk wordt uitgesloten, zouden immers ook alle werknemers
de dupe zijn. Zij worden gestraft terwijl de directeur
LOUCHE CAFÉ Toen hij een jaar geleden de Zembla-uitzending
zag, waarin klokkenluider Bos de schaduwboekhouding
van Koop Tjuchem onthulde, moest Priemus
terugdenken aan zijn eigen studententijd. Hoogleraar
Twijnstra projecteerde een dia van een louche café en vertelde
dat de bouwers in zulke locaties bij elkaar kwamen
om rekenvergoedingen te regelen en aan ‘prijsverbetering’
te werken. En dan ging het er niet om goedkoper uit te
komen voor de opdrachtgever maar om er zelf beter van te
worden. Priemus: “Dat was de traditie. Daar keek niemand
van op en er was ook geen wet die dat verbood. Sinds een
aantal jaren is die er wèl. Toen ik Zembla zag, realiseerde ik
me dat men dus gewoon op de oude voet was doorgegaan.”
HET ZIJN MOOIE TIJDEN VOOR EEN HOOGLERAAR VOLKSHUISVESTING. “ EEN GESCHENK UIT DE HEMEL”,
NOEMT PROF. DR. IR. HUGO PRIEMUS DE PARLEMENTAIRE ENQUÊTE BOUWNIJVERHEID. NET ALS DE
VAKBEWEGING ZIET HIJ NIET VEEL IN EEN ZWARTE LIJST VAN FRAUDERENDE BOUWBEDRIJVEN; HIJ
BEPLEIT EEN WITTE LIJST. EN HIJ TIPT OUD-MINISTER JORRITSMA VOOR EEN ZWARTEPIET VAN DE
COMMISSIE VOS. DOOR PETER VAN DER AA. FOTO TON POORTVLIET.
8 NOVEMBER 2002 FNV BOUW MAGAZINE FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 9

als feitelijke overtreder buiten schot
blijft. “Die zou als persoon de rode
kaart moeten krijgen. Dat is meteen
een goed signaal naar de buitenwacht.”
Een ander bezwaar tegen een
zwarte lijst is dat een bedrijf eerst
gefraudeerd moet hebben om er op te
komen. Priemus zou het willen
omdraaien. “Je moet proberen tot certificering
te komen. Bedrijven die aan
bepaalde criteria voldoen, komen op
een witte lijst. Wie in de fout gaat,
vliegt eraf. Zo’n systeem past in het
kader van de nieuwe wet BIBOB
(Bevordering Integriteitsbeoordeling
Openbaar Bestuur) die bestuursorganen
gaat helpen bij het weren van
criminaliteit.
LANGE EN KORTE TERMIJN Dat de bouw
niet zonder afspraken kàn, zoals vaak
wordt gezegd, gelooft Priemus niet.
“Neem nu het argument dat er ook
vooroverleg nodig is om te bepalen
welk bedrijf wanneer de capaciteit
heeft om een klus te doen. Dat is te
ondervangen door in de offerte de uitvoeringsperiode
van een werk mee te
laten wegen. Een aannemer geeft
voor een werk een prijs op voor de
ene periode maar offreert goedkoper
voor een andere periode, die hem qua
capaciteitsbenutting beter uitkomt.”
« DIRECTEUR
ZOU ZELF
RODE KAART
MOETEN
KRIJGEN»
Dit soort aanbevelingen verwacht
Priemus overigens niet van de commissie
als die in december met haar
eindrapport komt. “Ik hóóp het zelfs
niet want dan zouden ze het antwoord
op ingewikkelde problemen
op een achternamiddag hebben geformuleerd.
Nee, als de goede diagnose
wordt gesteld en de waarheid is
gevonden, ben ik tevreden. Dan kan
de commissie verder volstaan met
een wensenlijstje met oplossingsrichtingen.
En dan denk ik aan maatregelen
op korte en op lange termijn
die door professionals en betrokkenen
moeten worden uitgewerkt.”
Volgens Priemus moeten op korte
termijn alle betrokkenen (kabinet,
bouwbedrijven, vakbeweging, architecten
enzovoort) bij elkaar komen.
“Iedereen moet er bij zijn. We hebben
immers gehoord dat het bij de onregelmatigheden
ging om ‘systemen’
waar de partijen los van elkaar niet
omheen konden. Op zo’n bijeenkomst
moet een ‘strategisch bouwakkoord’
worden gesloten, namelijk dat iedereen
zich voortaan aan de wet houdt,
wat men daar verder ook van vindt.
Wie zich niet aan die afspraak houdt,
wordt door het slijk gehaald. Tegelijk
wordt voor de lange termijn een traject
uitgezet om de wetgeving, waar die
niet goed is, aan te passen en te
werken aan een cultuuromslag.”
ANGST EN BEVEN De commissie komt
in de visie van Priemus dus niet met
gedetailleerde oplossingen maar wijst
wel aan waar politiek verantwoordelijken
fouten hebben gemaakt. Hij
loopt het rijtje langs. Remkes, oudstaatssecretaris
van VROM, valt niets
te verwijten. De ministers Netelenbos
(Verkeer en Waterstaat) en Korthals
(Justitie) hebben misschien niet altijd
gelukkig geopereerd maar ook geen
doodzonden op hun geweten.
Priemus: “Bij Economische Zaken is
het mis gegaan. De Mededingingswet
is niet gehandhaafd. En de NMA, de
mededingingsautoriteit, bleek niet op
haar taak berekend. Op EZ zat vier
jaar lang minister Jorritsma. Dat ze
de eigenaar van bouwbedrijf Koop
Tjuchem goed kent en dat haar man
zelf een bouwbedrijf heeft, is allemaal
niet van belang. Maar als
minister heeft ze steken laten vallen.
Als ik haar was zou ik het eindrapport
van de commissie Vos met angst en
beven tegemoet zien”.
FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 11

DE ZAAK
DE ZAAK WARDENIER. SCHILDER HENK WARDENIER (59)
ZOU DE ZIEKTE ME HEBBEN. OP AANDRINGEN VAN DE
BOND WERD NIEUW ONDERZOEK GEDAAN. HET BLEEK OPS
TE ZIJN. WARDENIER KRIJGT NU EINDELIJK EEN WAO-UIT-
KERING. DOOR STEPHANIE JANSEN. FOTO BERT JANSSEN.
FNV BOUW: « MEESTE BEDRIJFSTAKFONDSEN
KUNNEN GEWOON INDEXEREN»
MOE
PENSIOENEN
NIET IN GEVAAR
Henk Wardenier
DE KERN VAN DE ZAAK Lammy Plat, vakbondsconsulent
van FNV Bouw: “ Bij vage gezondheidsklachten
wordt soms al te gemakkelijk gezegd dat ‘het tussen de
oren zit’. Als je weet dat je met vluchtige stoffen hebt
gewerkt, moet je je niet zo maar bij zo’n diagnose neerleggen.
Vraag een second opinion. Kom op voor je
rechten.”
“Ik weet nog goed hoe het begon. Steeds vaker voelde ik me vermoeid.
Op een gegeven moment was ik ’s ochtends vroeg nòg moe. Halverwege
de dag kon ik me niet meer concentreren op mijn schilderwerk.
Heel gewone dingen zoals een boodschap moest ik opschrijven, anders
vergat ik het weer. De huisarts dacht aanvankelijk dat ik overwerkt
was. Ik nam rust, maar knapte niet op. Toen stelde de arts voor om me
te laten onderzoeken op ME, het chronische vermoeidheidssyndroom.
Ik moest testjes doen, er werden hersenscans gemaakt, ging op bezoek
bij psychologen. Sommige gesprekken waren heel vervelend, zoals bij
de verzekeringsmaatschappij, waar op me werd ingepraat alsof ik het
me allemaal maar verbeeldde. Uiteindelijk werd inderdaad de diagnose
ME gesteld. Omdat ME geen erkende ziekte is, kwam ik niet in aanmerking
voor een WAO-uitkering. Dat betekende een enorme terugval in
inkomen. Ik moest opeens van het sociale minimum rondkomen.
Omdat ik wat geld achter de hand had en geen gezin had om te onderhouden,
kon ik mezelf redden.
Jarenlang was ik ervan overtuigd dat ik aan ME leed, totdat mijn huisarts
over het Organo Psycho Syndroom begon. OPS is een beroepsziekte
die het gevolg is van werken met oplosmiddelen, legde hij uit. Ik
had er nog nooit van gehoord. Ik had 35 jaar als schilder gewerkt en in
die jaren regelmatig last van hoofdpijn, maar dat hadden andere collega’s
ook. Niemand legde ooit het verband met verf. Hoewel ik erg
opzag tegen nieuw onderzoek, stemde ik toch in.
Het hele medische circus begon opnieuw. Eindeloos vaak ben ik naar het
ziekenhuis in Enschede geweest. Hoewel de doktoren daar de laatste
jaren veel kennis over OPS hebben opgedaan, blijft de aandoening moeilijk
aan te tonen. Hoe vaak heb ik niet gedacht: laat ook maar zitten! Ik
was te moe, had de kracht niet. Het is aan de bemoedigende woorden
van de bond en FNV Ledenservice te danken dat ik heb doorgezet. Wat
mijn huisarts vermoedde bleek juist: ik lijd aan OPS. Dat betekent dat ik
wèl recht heb op een WAO-uitkering. De bond heeft ervoor gezorgd dat
ik die nu krijg. Met terugwerkende kracht bovendien. In totaal is zo’n
15.000 euro verrekend. Daar ben ik heel dankbaar om.
OPS gaat niet meer over. Werken kan ik niet meer. Als ik een paar uur
druk bezig ben in huis, moet ik lang uitrusten. ’s Middags fiets ik nog
wel eens een endje maar uitgaan kan bijvoorbeeld niet meer. Ach, je
past je leven erop aan, je moet wel. Ik mag blij zijn dat de klachten niet
zijn verergerd. Tegenwoordig is werken met oplosmiddelen godzijdank
verboden. Gelukkig is de nieuwe generatie schilders beter af.”
Nu het al enige tijd niet goed gaat met de beurskoersen, staat
het pensioen in het middelpunt van de belangstelling. In
kranten verschijnen verhalen over de miljardenverliezen bij
pensioenfondsen en het feit dat die straks niet meer aan hun
verplichtingen kunnen voldoen. Voor een deel zijn dat indianenverhalen.
Werknemers en gepensioneerden hoeven
volgens De Vries niet bang te zijn dat opgebouwde pensioenrechten
worden aangetast door de lage aandelenkoersen. Die
zijn uiteraard nadelig voor de dekkingsgraad maar zulke
onzekerheden zijn niet te voorkomen als fondsen willen profiteren
van de hogere rendementen die aandelen op de lange
termijn opleveren. De situatie is verschillend bij de diverse
fondsen waarin FNV Bouw is vertegenwoordigd maar allemaal
kunnen ze aan hun verplichtingen voldoen.
ER IS GEEN ENKELE AANLEIDING VOOR GEPEN-
SIONEERDEN OM IN PANIEK TE RAKEN. VOLGENS
FNV BOUW IS DE CONTINUÏTEIT VAN DE PEN-
SIOENEN GEWAARBORGD EN ZIJN DE MEESTE
BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDSEN GEWOON IN
STAAT TE INDEXEREN. “ BIJ SOCIALE PARTNERS
ZIJN DE PENSIOENEN IN GOEDE HANDEN” , ZEGT
BONDSVOORZITTER ROEL DE VRIES. DOOR PETER
VAN DER AA. FOTO ANP.
Spanning op de Amsterdamse beurs. Maar de vrees dat opgebouwde pensioenrechten
worden aangetast door de lage aandelenkoersen is niet terecht. Foto ANP
PRUDENT BELEID FNV Bouw doet een beroep op de Pensioenen
Verzekeringskamer om ruimte te geven voor een ‘prudent
pensioenbeleid’. Bij de huidige zware dip in de aandelenkoersen
moeten de fondsen desnoods enige tijd een lagere
dekkingsgraad kunnen aanhouden, liever dan onmiddellijk
‘verlies te nemen’ op de beurs of een hoge premiestijging
door te voeren. Fondsen moeten de tijd kunnen nemen om
het gat te dichten. Als de premie moet worden verhoogd, zal
FNV Bouw de noodzakelijke onderhandelingsruimte vrij
maken. Mocht een fonds niet kunnen indexeren, dat wil
zeggen de pensioenen niet kunnen aanpassen aan de loonen
prijsstijging, dan wil de bond dat het tekort dat daardoor
ontstaat in de toekomst wordt ingelopen. Zo worden de
lasten om de lagere dekkingsgraad weer op niveau te
brengen eerlijk verdeeld tussen de werkenden die de premie
betalen en gepensioneerden die (tijdelijk) hun index niet
ontvangen.
12 NOVEMBER 2002 FNV BOUW MAGAZINE FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 13

BOUWHISTORICUS BIKT, GRAAFT EN KRABBELT
DE GESCHIEDENIS TEVOORSCHIJN
planken die ooit met de hand uit de boom zijn gezaagd,
repareren we nu met multiplex. Daar zie je straks niks meer
van als het is geschilderd of in de boenwas gezet.”
RIJKE OPDRACHTGEVERS Bij het bepalen van de werkvolgorde
houdt uitvoerder Burggraaf rekening met de wensen
van de bouwhistoricus. Hein Hundertmark heeft vier maanden
om alles wat hij ontdekt vast te leggen op tekeningen
en foto’s. Zoals een archeoloog in de bodem graaft om het
verleden laag na laag aan de oppervlakte te brengen zo
krabbelt, schraapt en bikt de bouwhistoricus aan muren,
vloeren en plafonds. In een ruimte die voor een buitenstaander
lijkt op een verwaarloosde schuur deed Hundertmark al
snel een bijzondere ontdekking. Zorgvuldig formuleert hij
de voorlopige resultaten van zijn inspectie. “Ik sta hier in
de belangrijkste zaal van een rijk huis uit de dertiende
eeuw dat is gebouwd op een perceel dat destijds hoorde bij
het kerkelijk eigendom van de Pieterskerk. De bewoners
waren kanunniken, personen van aanzien die verantwoordelijk
waren voor alles wat te maken had met de eredienst
in de kerk en met het beheer van kerkelijke bezittingen in
en rondom de stad. Kanunniken leefden celibatair. Dat ze
niet op een houtje hoefden te bijten kun je zien aan deze
Als bij de gemeente een aanvraag wordt ingediend voor de
restauratie of de verbouw van historisch erfgoed, stuurt de
afdeling Monumenten van de Dienst Stadsbeheer een bouwhistoricus
om op de bouwplaats vast te leggen welke sporen
uit het verleden er worden aangetroffen. Hein Hundertmark
(33), zelfstandig bouwhistoricus uit Oss, is door de
gemeente Utrecht ingehuurd om een onderzoek in te
stellen naar een middeleeuws kanunnikenhuis dat schuilgaat
achter de wand van hoge panden langs het water van
de Kromme Nieuwe Gracht in Utrecht. Een restauratieploeg
van Koninklijke Woudenberg uit Ameide heeft de sloop van
aanbouwsels en tussenwanden achter de rug en werkt nu
aan vernieuwing van het dak en het herstellen van afgebrokkeld
metselwerk. Uitvoerder Hans Burggraaf (45) is
gewend om zorgvuldig om te gaan met wat zijn collega’s uit
het verleden hebben gemaakt. Hij zegt: “We gaan dit pand
zo nauwkeurig mogelijk terugbrengen in de oorspronkelijk
staat en maken de twee verdiepingen bruikbaar als kantoorruimte.
Van antieke balken met verrotte koppen zagen we
het slechte deel af. We maken nieuwe balkeinden met
behulp van een wapening van glasfiber en chemische
mortel. Precies namaken wat de vakmensen destijds
hebben gemaakt is vaak ondoenlijk en onbetaalbaar. Dunne
Jaap de Jong: “Twee handen nodig om een kloostermop
te leggen”.
Hein Hundertmark: “Middeleeuwse metselaar hoefde
zich niet te haasten”.
Gerrit Kooijman: “Met deze nauwkeurigheid kun je
niet snel werken”.
SPEUREN NAAR OUD
VAKMANSCHAP
EEN PLEISTERLAAG WORDT AFGEBIKT OF EEN AANBOUW WEGGEBROKEN EN DAAR VERSCHIJNEN DE
SPOREN VAN VAKMANSCHAP UIT HET VERLEDEN. ZO DOEN RESTAURATIEWERKERS VAAK VERRAS-
SENDE ONTDEKKINGEN. DAN KOMT DE BOUWHISTORICUS OM HET OUDE PAND TE ‘LEZEN’ ALS EEN
GESCHIEDENISBOEK VAN HOUT EN STEEN. DOOR LOUIS JONGELEEN. FOTO’S BERT JANSSEN.
FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 15
14 NOVEMBER 2002 FNV BOUW MAGAZINE

uimte. Alleen al de bakstenen muren
vormen het bewijs dat de opdrachtgevers
rijk waren, want baksteen werd
pas in de veertiende eeuw regulier
bouwmateriaal. Daarvóór waren ze te
duur.”
PEERKRAALSLEUTELSTUK Hundertmark
wijst op een kloostermop die bijna
dubbel zo groot is als een gewone
baksteen van nu. Restauratie-medewerker
Jaap de Jong is juist bezig een
muur te repareren met hedendaagse
steen. Ter vergelijking houdt hij een
moderne steen in de ene en een
antieke mop in de andere hand. “Met
één hand”, zegt hij, “kun je deze oude
steen met moeite vastgrijpen. Je kunt
wel nagaan dat de metselaar van toen
niet snel kon werken. Hij had twee
handen nodig om een steen te
leggen.” De bouwhistoricus haakt
daarop in. Hundertmark: “De middeleeuwse
metselaar had geen reden om
zich te haasten. Arbeidskracht was
niet duur; materiaal was kostbaarder.
Die verhouding is pas in de twintigste
eeuw omgedraaid. Opdrachtgevers
die zich vroeger wilden onderschei-
den, gebruikten dure bouwmaterialen
als baksteen, natuursteen,
gebakken tegels en eikenhout. In
puinresten in deze zaal vond ik de
brokstukken van zeldzame tegels van
een mozaïekvloer die we kennen van
een ander Utrechts huis waarvan vaststaat
dat het in de dertiende eeuw
gebouwd is.” Details zijn voor de
bouwhistoricus soms duidelijke aanwijzingen
voor de datering. Hundertmark
wijst naar boven. “Die zoldering
met de vierkante, eiken moederbalken
moet gemaakt zijn in de vijftiende
eeuw. Dat kan ik zien aan de
zogenaamde sleutelstukken, de houten
consoles die een balk aan de uiteinden
ondersteunen. De timmerman
heeft hier een gotisch motief in het
hout gehakt, een zogenaamd peerkraalsleutelstuk.
Dat houtsnijwerk
hoorde toen gewoon bij het timmervak.
Aan de constructie van het
plafond is af te lezen dat het minstens
vijf eeuwen oud moet zijn. Pas in de
zestiende eeuw ging men insparingen
hakken in de moederbalken om
daarin de kinderbinten te leggen.
Hier liggen de kinderbinten nog op
de moederbalk.
« TOT IN DE TWINTIGSTE EEUW
WAS MATERIAAL DUURDER
DAN ARBEIDSKRACHT»
TIJDROVEND Op de bovenste verdieping
van het Utrechtse huis is een timmerman
bezig met het herstellen van
een kapconstructie. Gerrit Kooijman
(55) zit al dertig jaar in het restauratievak.
“Het verbindingsstuk tussen de
muur en de kapconstructie noemen
we een blokkeel. Op enkele plaatsen
moeten we een blokkeel vervangen.
Dat is puur handwerk omdat het
nieuwe stuk naadloos moet passen in
de oude balk. Het maken van die verbinding
is tijdrovend. Dat zegt iets
over het werktempo van vroeger. Met
die nauwkeurigheid kun je nooit snel
werken.”
TELMERKEN Wat er schriftelijk is vastgelegd
over oude bouwtechniek
dateert van de laatste eeuwen. Hoe
vaklieden vóór die tijd werkten,
kunnen we alleen afleiden uit de
sporen die ze achterlieten in hun
werk. Een bijzonder voorbeeld van
zeer oude instructies voor timmerwerk,
vormen de merktekens die in
het materiaal werden gehakt of gegutst.
Op de zolder van het Utrechtse
kanunnikenhuis vond Hein Hundertmark
op de grenen balken van de
zeventiende eeuwse kapconstructie
een aantal zogenaamde telmerken.
“Daarmee gaven de timmerlieden aan
welke delen van een constructie bij
elkaar hoorden. Een kap werd meestal
in een werkplaats gemaakt en in
afzonderlijke delen naar de bouwplaats
gebracht. Ter plaatse werd de
puzzel weer in elkaar gezet. De telmerken
op de spanten, in de vorm van
streepjes of eitjes, gaven daar aanwijzingen
voor.”
Zijn uitleg over het historische speurwerk
besluit Hundertmark met een
verzuchting. “Het is opvallend dat dit
gebouw gedurende zes eeuwen met
zorg en aandacht is behandeld. Het is
steeds verbouwd en hersteld met respect
voor het oude vakmanschap. Die
lijn werd in de twintigste eeuw ineens
doorbroken. Toen sloeg het functionele
denken toe. Aan onderhoud werd
weinig geld besteed. Het elan van het
huis en van het oude vakmanschap
ging verloren.”
FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 17

REUMAPATIËNT BLIJFT MET STEUN VAN
COLLEGA’S WERKEN BIJ WONINGCORPORATIE
VOORTDUREND
KEUZES MAKEN
omdat alles pijn doet. Dat was een
grote schok.” Toch duurde het nog
enkele jaren voordat Palm een reumatoloog
bezocht. Die constateerde
fibromyalgie (een vorm van reuma in
spieren en bindweefsel, red). Van haar
zus, die aan dezelfde vorm van reuma
leed, wist ze al dat die niet te behandelen
is. Maar het bezoek aan de
specialist stelde ze vooral uit omdat ze
niet onder ogen wilde zien dat ze ziek
was. Jarenlang deed ze voor de buitenwereld
alsof er niets aan de hand was,
maar elk weekend lag ze “voor
pampus in bed”.
Ook op haar werk wisten ze van niets.
“Ik had het vreselijk druk op mijn
werk, maakte lange dagen van tien
uur. Dat heb ik een jaar volgehouden
maar daar heb ik wel een prijs voor
betaald. Op een gegeven moment
waren de weekenden niet meer
genoeg om bij te tanken.”
Uiteindelijk kaartte ze haar toestand
aan bij haar afdelingshoofd en arboarts
en ging ze voor één dag per week
in de ziektewet. “Ik vond het moeilijk
om het te vertellen. Je bent bang dat
je zielig gevonden wordt en dat je carrière
over is.” Ook Palms collega’s
hadden al langer in de gaten dat er
LOEKY PALM WERKT BIJ EEN WONINGCORPORATIE. OGEN-
SCHIJNLIJK EEN ENERGIEKE VROUW MET EEN DRUKBEZET LEVEN.
MAAR SCHIJN BEDRIEGT. ALS REUMAPATIËNT LEIDT ZIJ EEN AFGE-
WOGEN BESTAAN. MEDE DANKZIJ HAAR COLLEGA’S KAN ZIJ
BLIJVEN WERKEN. DAAROM HEEFT ZIJ HEN GENOMINEERD VOOR
DE SUPPORT AWARD. HET NATIONAAL REUMAFONDS REIKT DEZE
PRIJS OP 9 NOVEMBER TIJDENS DE WEEK VAN DE CHRONISCH
ZIEKEN VOOR DE EERSTE KEER UIT. DOOR MARISKA SIEBRING. FOTO
BERT JANSSEN.
« IK WAS BANG
DAT ZE ME ZIELIG
ZOUDEN VINDEN»
wat aan de hand was. “Je denkt dat niemand iets merkt,
maar ze vonden me er uitgeblust uitzien en ik was nogal
vergeetachtig.”
GLAASJE WATER Nu haar collega’s het weten, zijn ze heel
zorgzaam, zegt ze. “Ik moet genoeg drinken maar dat doe
ik te weinig. Nu zet er altijd wel iemand een glaasje water
op mijn bureau neer. En ze letten er op dat ik op tijd naar
huis ga. Soms vind ik het best lastig, want mijn collega’s
hebben direct met mijn tekortkomingen te maken. Als ik
naar huis ga, moeten zij nog twee uur door.” Ze kreeg ook
een rustiger werkplek. Ze zat op een heel druk punt, vlakbij
de balie zodat iedereen langs haar heen liep. Heel vermoeiend.
Toen ze aangaf dat ze van werkplek wilde veranderen,
werd het diezelfde middag nog geregeld. Ook andere
aanpassingen op het werk, zoals een elektrische nietmachine
en een draadloze muis, werden als vanzelfsprekend
aangeschaft. Palm besloot haar collega’s op te geven voor de
Support Award, een onderscheiding voor collegialiteit en
inlevingsvermogen van een bedrijf of afdeling voor een col-
pijn in haar spieren en gewrichten.
Vóórdat er bij haar reuma werd
geconstateerd, sprak ze nooit met
anderen over haar klachten. “Zelfs
toen mijn zus met reuma was afgekeurd,
hebben we het daar nauwelijks
over gehad. Van huis uit zijn we
geen piepers, we praten niet graag
over onze kwaaltjes. En mijn eigen
klachten heb ik toen nooit in verband
gebracht met reuma.”
lega met reuma. In de Week van de Chronisch Zieken zal op
9 november blijken of ze die ook krijgen. Palm werkt
inmiddels een uur minder per dag. Ze zal in haar werk ook
dingen moeten gaan opgeven. Ze zit in de ondernemingsraad.
Maar haar bedrijfsdirecteur vindt het beter als ze
daarmee stopt. Ze werkt al minder en de OR vergt ook nog
eens vier uur per week van haar tijd. Daar is ze toen erg
boos om geworden. “Ik moet al zoveel opgeven, dit vind ik
veel te leuk. En het is belangrijk werk.” Maar ze twijfelt of
ze zich de volgende keer weer verkiesbaar zal stellen. “Als
lid van de ondernemingsraad ga je gemiddeld vijf keer per
jaar op cursus, en dat wordt me te zwaar. Ik zal binnenkort
toch een keuze moeten maken.”
IN DE SPIEGEL De ommekeer kwam
toen haar zus, die ze heel weinig zag,
een weekend bleef logeren. “Het was
alsof ik in de spiegel keek. Ik herkende
alles van mezelf in haar terug: de stijfheid,
het strompelen, de vermoeidheid
en het voortdurende verzitten
Loeky Palm (45) woont met haar man,
twee kinderen èn vijf katten in de
badplaats Monster. Sinds drie jaar
werkt zij als woonconsulent bij
woningcorporatie Vestia Delft. Zij is
de spil in het verhuurproces en begeleidt
vertrekkende en nieuwe huurders.
Een leuke, maar hectische baan,
vindt ze zelf. Het is een baan die veel
energie opslokt. Maar de vermoeidheid
die Palm al jarenlang plaagt, gaat
veel verder dan ‘gewone’ moeheid. Ze
heeft last van uitputtingsverschijnselen,
die aanvoelen alsof ze een
marathon heeft gelopen. Ze moet
voortdurend keuzes maken. “Als ik
een avondje naar de film wil, moet ik
eerst ’s middags een paar uur gaan
slapen.” Ook heeft ze voortdurend
18 NOVEMBER 2002 FNV BOUW MAGAZINE FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 19

NORMEN IN OVERLEG MET BEDRIJFSTAK
TOT BELEIDSREGEL VERHEVEN
TILLEN NU ECHT AAN BANDEN
geversvereniging Bouwned is te spreken over de tot wet
verheven tilnormen. Woordvoerder D. Dijkman: “Ook
werkgevers hebben belang bij gezonde arbeidsomstandigheden.
Maar het bijzondere aan deze regel is vooral dat-ie
geldt voor de hele bouwplaats, dus niet alleen voor bouwberoepen.
Daarmee wordt oneigenlijke concurrentie voorkomen.”
De werkgevers zien slechts één minpunt:
metselaars mogen over twee jaar niet meer op enkelhoogte
(lager dan 20 centimeter) werken. Zeker in combinatie met
de verplichte vrije werkruimte voorzien de werkgevers
onoverkomelijke, technische problemen bij het werken
vanaf de steiger. Voor het verder verlagen van de veertienkilo
norm voor metselblokken ziet Dijkman overigens geen
enkele aanleiding.
PREFAB KOZIJNEN Timmerman-metselaar Rinus Bakker uit
Nieuw Vennep werkt bij een groot bedrijf waar mechanische
hulpmiddelen bij het tillen vanzelfsprekend zijn. En
ook hij constateert dat bouwvakkers tegenwoordig verstandiger
tillen. Toch ziet hij ook een zorgelijke ontwikkeling.
“Er komt steeds meer prefab op de bouw. Een kant-en-klaar
kozijn weegt tweehonderd kilo. Dat wordt met de shovel op
z’n plek gezet maar het laatste eindje moeten we zelf verschuiven.
Met koevoeten, en meestal met twee man omdat
je er niet met meer bij kunt. Datzelfde geldt bijvoorbeeld
voor prefab-funderingsbalken, die wegen al gauw een paar
duizend kilo.” Op een bouwproject met honderden
woningen tikt dit ‘tillen’ zwaar aan. Bakker: “Als ik dat
twee dagen heb gedaan, heb ik het zó in m’n rug dat ik
thuis echt niet meer een stukje kan gaan hardlopen. Dat
red ik niet.”
“erg ingenomen” met de nieuwe beleidsregels. “Vooral ook
omdat ze zijn gemaakt in overleg met de bedrijfstak,” zegt
hij. “De regels zijn dus praktisch toepasbaar en ze hebben
een groot draagvlak.” Veel onderdelen waren ook al opgenomen
in de zogenoemde A-bladen. Daarin staan (niet verplichte)
richtlijnen die een branche zichzelf heeft opgelegd
om het werk gezonder te maken. Het A-blad Betonstaalwerkers
bepaalde bijvoorbeeld al begin 1999 dat werknemers
in deze branche niet meer dan 25 kilo mochten tillen.
Via CAO’s en A-bladen hebben tilnormen terrein gewonnen
en nu zijn ze dan verheven tot regels in de Arbowet. “De
bouw loopt daarin voorop en daar mogen we best trots op
zijn,” vindt Van Haaster. Eén onderdeel van het besluit wil
hij met name noemen. “De vrije werkruimte voor metselaars
is verruimd naar zestig centimeter. Die norm is door
de metselaars zelf aangedragen, in onze vakgroepsraad
bouw. Dat is toch bijzonder.”
De nieuwe beleidsregel kent ook uitzonderingen. Zo geldt de
25 kilo-norm tot 2007 niet voor de meubelindustrie, de
afbouw en voor het stellen van trappen in de timmerindustrie.
Voorwaarde daarbij is wel dat deze branches in die
periode maatregelen treffen om te komen tot vergelijkbare
tilnormen. En dakdekkers mogen, als dat niet anders kan,
dakrollen tot 35 kilo tillen met een maximum van vijf per
dag. Van Haaster vindt de nieuwe regeling desgevraagd “op
geen enkel onderdeel teleurstellend”. Maar hij ziet nog wèl
een punt van verbetering: “De veertien-kilo norm voor metselblokken
is nog te zwaar. Er is in ieder geval alle aanleiding
om daar nader onderzoek naar te doen.” De vakgroepsraad
bouw van de bond sprak zich begin 2000 uit voor zes kilo.
DE NORMEN STONDEN AL IN DE BOUW-CAO EN IN DE ZOGENAAMDE A-BLADEN MAAR ZE ZIJN NU VER-
HEVEN TOT WET EN DAARDOOR GELDEN ZE VOOR DE HELE BOUWPLAATS. MET INGANG VAN 2003 GELDT
VOOR HANDMATIG TILLEN EEN MAXIMUM GEWICHT VAN 25 KILO. VOOR STEIGERELEMENTEN LIGT DE
NORM OP 23 KILO, VOOR METSEL- EN LIJMBLOKKEN OP VEERTIEN EN VOOR STRAATSTENEN OP VIER
KILO. DE TILNORMEN VALLEN VOORTAAN OOK ONDER HET TOEZICHT VAN DE ARBEIDSINSPECTIE. DE
SOCIALE PARTNERS ZIJN TEVREDEN. DOOR ROBERT NIESSEN. ILLUSTRATIE RIK TAZELAAR.
“Een wettelijke regeling is altijd beter
dan een CAO-regel,” zegt timmerman
Hennie Reimerink uit Haaksbergen.
“Nu mòet de baas zich er wel aan
houden. Maar in het algemeen gaat
het al goed. Wij hoeven bijna nooit
zwaarder dan 25 kilo te tillen.” Reimerink
werkt bij een bedrijf met vijf
werknemers. Een klein bedrijf dus
maar groot genoeg om bijna bij al het
zware tilwerk een kraan in te zetten.
Ook de metselstenen voldoen aan de
norm. “Wij werken met gewone bakstenen,
die zijn sowieso veel lichter.”
Reimerink zit bijna dertig jaar in het
vak en heeft in die tijd ook de mentaliteit
van de bouwvakkers zien veranderen.
Eind jaren tachtig werd het
gewicht van de cementzak, onder
druk van de vakbonden, teruggebracht
van vijftig naar 25 kilo. Veel
werknemers zwiepten aanvankelijk
twee zakken op hun schouders, maar
die tijd is al lang voorbij. Reimerink:
“Dat zie je bijna nooit meer.”
CONTROLE NALEVING De Arbeidsinspectie zag tot voor kort
amper toe op tilwerk omdat daar geen wettelijke normen
voor waren. Dat is nu dus veranderd. Ook wil FNV Bouw zelf
de naleving van CAO-afspraken scherper gaan controleren.
Hòe de bond dat gaat doen kan Van Haaster nog niet
zeggen. “Dat zijn we nog aan het onderzoeken.” Ook werk-
VRIJE WERKRUIMTE Vice-voorzitter
Dick van Haaster van FNV Bouw is
FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 21
20 NOVEMBER 2002 FNV BOUW MAGAZINE

HEBT U EEN OPDRACHT VOOR DE REDACTIE? IDEEËN VOOR EEN
INTERVIEW, EEN REPORTAGE OF EEN ONDERWERP DAT SCHREEUWT
OM AANDACHT? BEL OF MAIL ONS! 0348 575 556. OF:
REDACTIE@FNVBOUW.NL
THE INCREDIBLE WINDMILL VAN
FOXTON, NIEUW-ZEELAND
OP VERZOEK VAN PIET LANGEN UIT NIJMEGEN DIT KEER AANDACHT VOOR EEN BIJZONDER
BOUWPROJECT. ZIJN BROER JAN (‘JOHN’) WOONT AL VELE JAREN IN NIEUW-ZEELAND EN WAS
DAAR EEN VAN DE INITIATIEFNEMERS VAN DE BOUW VAN EEN OER-HOLLANDSE MOLEN. ALS
ALLES GOED GAAT, DRAAIEN DE WIEKEN BEGIN VOLGEND JAAR HUN EERSTE RONDJE. PER
E-MAIL VERTELT JAN LANGEN DESGEVRAAGD HET VERHAAL VAN ‘THE INCREDIBLE WINDMILL’
(DE ONGELOOFLIJKE MOLEN). DOOR ROBERT NIESSEN. FOTO FOXTON WINDMILL TRUST.
“Wij wonen met ons gezin sinds 1952 in Nieuw-Zeeland.
Wij zijn hier heel gelukkig maar vergeten ons geboorteland
nooit. Het idee voor het bouwen van een Hollandse molen
kwam een beetje voort uit nostalgie. Maar zonder de steun
en medewerking van de Nieuw-Zeelanders hadden we nooit
iets bereikt! Ik wil maar zeggen: ook in hun ogen is een
achtkantige Hollandse molen een uniek en heel sierlijk
gebouw. Er zijn molens in verschillende landen te vinden,
maar geen een is zo aantrekkelijk als de Hollandse molen.
Er wonen ongeveer 140 duizend Nederlanders in dit land en
het is ons idee om hier iets achter te laten dat daarvan
getuigt. Het plan om hier in Foxton, een plaatje met vierduizend
inwoners, een molen te bouwen begon met de Australische
Nederlander Dirk van Til die hier tijdelijk woonde. De
gemeenteraad nam ons idee zonder meer over en bood ons
een perceel land aan. Dat was in 1990.”
TOERISTISCHE ATTRACTIE “In Nederland heeft iemand van
Monumentenzorg mij gratis geholpen aan de bouwtekeningen
van een stellingmolen. Met hem heb ik ook tientallen
molens bezocht. Weer thuis hebben we toen samen
met drie ‘Nederlanders’ en vijf Nieuw-Zeelanders een vereniging
opgericht: de Foxton Windmill Trust. Tegen alle verwachtingen
in bleek dat het vinden van sponsors heel erg
moeilijk en jarenlang is er feitelijk niets gebeurd.
In 1996 konden we eindelijk een begin maken met de bouw.
Door geldgebrek kwamen we niet verder dan de fundering.
Pas in juni 2001 hadden we voldoende geld om serieus door
UW IDEE
te gaan. De eerste steen is toen gelegd door de Nederlandse
ambassadeur. Degene die de bouw zou begeleiden, was
intussen vertrokken naar Brazilië om daar voor een Nederlandse
gemeenschap een molen te bouwen. Cor Slobbe, een
eveneens geëmigreerde timmerman uit Nederland, wilde
zijn plaats wel innemen. Na nog een bezoek aan verschillende
molenmakers in Nederland, besloten we de Nederlandse
firma Vaags in Aalten erbij te betrekken. Deze firma
zal ons ook begeleiden met het steken van de wieken en
met het maalvaardig maken van de molen, begin volgend
jaar. De molen zal als korenmolen fungeren. Zo heeft
Foxton straks een echte toeristische attractie”.
Voor meer informatie:
www.windmill.org.nz
FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 23

Met het symbolisch aanleggen van een weg werd op
Prinsjesdag in Den Haag geprotesteerd tegen het
rechtse beleid van het (inmiddels demissionaire)
kabinet-Balkenende, dat koos voor méér asfalt ter
bestrijding van de files. Foto Ton Poortvliet
IN BEELD

SERIE
OP ZIJN ACHTTIENDE BEGON HIJ ALS PIJPMONTEUR BIJ DE HOOGOVENS. RONALD BLEEKEMOLEN
GROEIDE ALS VAKMAN OP IN EEN LABYRINT VAN BUIZEN. MAAR TWINTIG JAAR LATER LIJKT DE TIJD RIJP
VOOR IETS NIEUWS. ALLEEN WEET HIJ NOG NIET PRECIES WAT. ZIJN TOEKOMSTDROOM IS EEN EIGEN
BEDRIJF. MOTORRIJDEN BLIJFT ZIJN PASSIE. DOOR MARISKA SIEBRING. FOTO’S CHRIS PENNARTS.
HET LABYRINT VAN
RONALD BLEEKEMOLEN
wedstrijden. Een paar keer werd hij regiokampioen van
Noord-Holland. “Mijn ouders hebben in die tijd als zigeuners
geleefd, ze brachten me van circuit tot circuit.” Na de LTS
wilde hij op de MTS verder gaan met werktuigbouwkunde,
maar hij moest eerst in dienst. Na zijn diensttijd liet hij zijn
plannen om verder te leren varen. Als soldaat was hij teveel
gewend geraakt aan een vast maandelijks inkomen. Hij ging
aan het werk. Maar nadat hij een half jaar bij een loodgieter
gewerkt had, hield hij het al weer voor gezien. Het beviel
hem niet. Het vak van loodgieter was niet spannend genoeg.
“Een gasfornuisje plaatsen, vond ik maar burgerlijk werk.”
Dat hij als pijpmonteur bij Hoogovens aan de slag kon, heeft
hij aan zijn vader te danken. Die werkte bij het bedrijf als
uitvoerder. De jaren die hij onder zijn vader heeft gelopen,
waren leerzaam. “Die man is één brok werkervaring.” Maar
de keerzijde was dat het werk altijd maar doorging. “Thuis
werd er altijd over het werk gesproken. En als ze mijn vader
belden dat er een storing was, stuurde hij mij vaak op pad.”
Acht jaar geleden ging zijn vader met de vut, en nam hij het
werk van hem over. Hij vindt het leidinggeven veelzijdig,
maar ook zwaar. Hij kan te weinig werk uit handen geven.
Voor het uitvoeren van reparaties moet hij toch altijd zelf
de tekeningen maken. Het vinden van goede vaklieden is
volgens hem een groot probleem. “Sowieso is er een tekort
aan vakmensen. Jongeren hebben er weinig zin in om in de
zware industrie te werken. Het heeft geen aanzien en je verdient
te weinig, vinden ze.”
Met zijn opmerking ‘Je herkent me aan mijn zwarte lijkenbak’,
heeft Ronald Bleekemolen (37) niets te veel gezegd. In
zijn Fort Mondeo rijden we vanaf station Beverwijk naar het
terrein van de Hoogovens, dat nu eigendom is van Corus
Staal. Sinds een jaar wordt de toegang tot de staalfabrieken
zwaar bewaakt om de toestroom van illegale arbeiders te
weren. Zonder paspoort of rijbewijs op zak, krijg je geen
pasje en kom je niet langs de controlepost. Bleekemolen die
mag doorrijden, steekt joviaal zijn hand op naar de
bewaker.
GLINSTEREND IJZERERTS Hij kent het uitgestrekte terrein
van de Hoogovens als zijn broekzak. Logisch, want hij
werkt er al twintig jaar. “Ik ben hier opgegroeid en heb er
mijn kennis vergaard”, zegt hij. Ooit is hij er als pijpmonteur
begonnen, inmiddels geeft hij, als projectleider bij
BAM NBM Infra, leiding aan dertig tot veertig monteurs. Hij
wil in zijn kantoortje wel uitleggen wat hij doet, maar
liever laat hij het zien en dus geeft hij een minitoer. Die
begint aan de havenkant waar de ladingen zwart glinsterend
ijzererts binnenkomen en eindigt bij de grote rollen
staalplaat die klaar liggen om verscheept te worden. In het
gigantische labyrint van pijpen, buizen en leidingen, zowel
boven- als ondergronds, is Bleekemolen verantwoordelijk
voor de uitvoer van het onderhoud, de reparaties en storingen.
Tijdens de rondrit gaat zijn werk intussen gewoon
door. Zijn mobiel bliebt onafgebroken: of ‘ie effe langs wil
komen’ om een reparatie door te spreken.
NEE, LEDEN ZIJN GEEN NUMMER BIJ FNV BOUW. MAAR ZE HÈBBEN ER WEL EEN: EEN LIDMAAT-
SCHAPSNUMMER. DE REDACTIE VAN FNV BOUW MAGAZINE PRIKT VOLSTREKT WILLEKEURIG IN
HET LEDENBESTAND EN ZOEKT NAAR DE MENS ÀCHTER HET NUMMER.
EIGEN BEDRIJF Het liefst zou Bleekemolen voor zichzelf
beginnen. Een tijdlang heeft hij met plannen rondgelopen
voor een eigen aannemersbedrijf in leidingwerk. Maar
uiteindelijk zag hij er vanaf. “Ik heb toch maar gekozen
voor de zekerheid van deze baan, ook vanwege de huidige
economische malaise. Maar het plan zit nog steeds in mijn
hoofd, het blijft mijn grote droom.”
MOTORCROSS Bleekemolen volgde op de LTS een opleiding
installatietechniek. Hij wilde loodgieter worden. Zijn prioriteit
lag niet echt bij studeren, want zijn leven als middelbare
scholier stond volledig in het teken van het
motorcrossen. Daar was hij al op zijn tiende mee begonnen
en hij bleef tot ver na zijn twintigste mee doen aan cross-
FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 27
26 NOVEMBER 2002 FNV BOUW MAGAZINE

DOOR PETER NOORDERMEER
SJACHERAARS
“ Imago van de bouw: sjacheraars
die in de seksclub zitten.” Utrechts
Nieuwsblad kopt over de bouwfraude.
SPAARLOON
Jongetje met de vroege speelgoedfolder:
‘Is het spaarloon al
vrij?’ Rubriek Terzijde, Vrij Nederland.
rondleiding gehad in een waterleidingbedrijf in Balken en
een gemaal in Enkhuizen bezocht. Dit jaar gaan we naar
een motorframe bouwer in Heerhugowaard.”
MOET BARBERTJE HANGEN?
“ De grote politieke vraag na het onderzoek van de enquêtecommissie wordt
deze: Wil je de bedrijfstak reinigen, de zaak oplossen en voortaan strenger
controleren òf wil je Barbertje laten hangen en de schuldigen één voor één
naar het schavot brengen?” Bouwwerkgeversvoorzitter Brinkman in Trouw.
« EIGENLIJK DOEN WE
HIER NIKS ANDERS DAN
PLEISTERS PLAKKEN»
ONTWAPENEND
“Hij heeft wel iets ontwapenends. In de manier
waarop hij geniet van zijn nieuwe hoge functie. Zoals
hij op televisie kan zeggen, dat hij zojuist nog de
hand heeft geschud van Kofi Annan. Dat mag ik wel.”
FNV-voorzitter Lodewijk de Waal in het Parool over de in zijn ogen minst
erge minster, Jan Peter Balkenende.
PLEISTERS PLAKKEN Bleekemolens mobiel gaat af. Of hij een
reparatie wil komen doorspreken in een fabriek die daar de
volgende dag speciaal voor wordt stilgelegd. Onderweg
ernaar toe stopt hij zijn wagen bij een gat in de grond en
laat het ‘noodverbandje’ zien dat om een lekkende pijpleiding
is gelegd. Dat verbindingsstuk gaan ze morgen vervangen.
“Eigenlijk doen we hier niets anders dan pleisters
plakken. Je hebt altijd met onderhoudswerk en reparaties
te maken. Nieuwbouw is er nauwelijks. Ik heb pas een voorstel
bij mijn baas gedaan om voor mij uit te kijken naar iets
buiten de Hoogovens. In plaats van altijd maar repareren,
wil ik nu wel eens iets bouwen.”
WERK OP DE DEURMAT
“We hebben aan de hand van
werkstaten kunnen aantonen
dat de betreffende mevrouw
gigantisch moest overwerken.
Ook kreeg ze tijdens een longontsteking
thuis elke dag een
pak werk op de deurmat
bezorgd.” Adviseur Bureau Beroepsziekten
in De Volkskrant over een succesvolle
claim voor een cliënt met burn-out.
LEKKERE BROODJES
“ Waarom kan ik in New York op
elke straathoek mijn schoenen
laten poetsen, waarom kan ik daar
elk uur van de dag de lekkerste
broodjes laten bezorgen? Als ik
hier om zes uur broodjes wil, zegt
mijn secretaresse: De kantine is
gesloten” Minister Heinsbroek beargumenteert
in het Financieel Dagblad zijn
plan om het ondernemen te bevorderen.
Hoe bespaart u E 6.000,- per jaar?
Lease een nieuwe scooter!
ROOKBOMMEN
“ In 1983 hield ik een lezing over het milieu voor de bouw- en houtbond
van de FNV. Prins Claus bevond zich onder mijn gehoor, op zichzelf al
een aanwijzing dat hij aan de goede kant stond. Na afloop maakten
we een praatje. Ik heb toen gezegd dat als ik had geweten in welke
richting hij zich zou ontwikkelen, de rookbommen in 1966 wat mij
betreft niet persoonlijk waren bedoeld. Dat begreep hij best, hij kon er
zelfs om lachen.” Ex-provo Roel van Duijn in Vrij Nederland.
‘AUTHENTIEKE, NATUURLIJKE BEPLANTING’
In Amsterdam wonen wij in het Oostelijk Havengebied
zes hoog op een tien jaar oude flat met een balkon.
Omdat ik steeds vergeet op tijd het afvoerputje schoon
te maken, staat dat balkon na felle regenbuien nogal
eens blank. Ook staat er een meestal half volgeregende
kunststoffen, zwarte speciekuip van de Praxis, waarin
wij ooit babywaterschildpadjes hebben opgekweekt tot
halfwas exemplaren.
Mijn vrouw en ik schertsen wel eens over teksten die
makelaars in hun brochures en advertenties gebruiken
om hun spullen aan te prijzen. Een regelrecht krot
noemen ze een ‘starterswoning’, een woonkamer met
gebrek aan daglicht heet een ‘romantische living’ en
een pand dat nog net aan de onbewoonbaarverklaring
heeft weten te ontsnappen, wordt aangeprezen als een
‘gezellige tussenwoning’. In diezelfde trant noemt mijn
vrouw ons bescheiden appartement met balkon op zes
hoog een ‘hypermoderne studio met riant uitzicht over
pittoresk havengebied’ en ons balkon biedt zij aan als
een ‘outdoor living met natuurlijke waterpartijen’. (Vult
u de vraagprijs zelf maar in… )
Maar bij ons tweede huis (‘negentiende eeuwse arbeiderswoning
met veel oorspronkelijke elementen’) in het
dorpje D. te Zeeland hebben wij een tuin (‘oogstrelende
jardinette met authentieke, natuurlijke beplanting’). Wij
scheppen daar erg over op, maar, - onder ons gezegd
en gezwegen - meer dan 30 vierkante meter zal hij niet
zijn, het vijvertje met die waterschildpadden meegerekend.
Na enig aandringen geven wij tegenover de
buitenwacht wel toe, dat onze tuin niet bepaald de
afmetingen heeft van die van Soestdijk of Huis ten
Bosch, maar voegen daar dan meteen aan toe dat hij,
die tuin, wel net zo hóóg is als die van de koningin.
In de herfst komen in D. gewoonlijk schoolkinderen
langs de deur om bloembollen te verkopen. Ten bate
van de fanfare, de kinderopvang in Sierra Leone of voor
de aanschaf van nieuwe konijnen voor de kinderboerderij.
Elk jaar verbaas ik me er weer over hoeveel van
die liefdadigheidsbollen wij onder de grond moeten
proppen. En om eerlijk te zijn, wij kunnen ons niet herinneren
in het voorjaar ook maar ooit één zo’n bol te
hebben zien opkomen. Dat komt, zo vrezen wij, doordat
die ‘authentieke, natuurlijke beplanting’ in onze tuin
hardnekkig de overhand heeft en wil houden.
SCOOTERLAND ®
Vanaf
e 37,-
Een andere droom van Bleekemolen is om zijn eigen huis te
bouwen. Al vraagt hij zich af of dit er door de hoge kavelprijzen
ooit van zal komen. Nu woont hij met zijn vrouw en
drie dochters van elf, tien en zes jaar oud in een twee-ondereen-kap-woning
in Heiloo. In het nieuwbouwhuis heeft hij
veel zelf gedaan: van het parket, de keuken en de bestrating
tot de sproei-installatie voor in de tuin. In zijn vrije tijd klust
hij veel. Voor zijn schoonvader timmerde hij een duivenhok,
voor een kennis zette hij ramen. “Ik doe alles, behalve schilderen,
want daar heb ik een hekel aan.”
per mnd
incl. verzekering
DE HOER OP
“Maar om de meisjes (…) te bewegen bondslid te
worden, moeten we bij hen langs. We moeten zo snel
mogelijk de hoer op.” Voorzitter Mauer van de pas opgerichte
vakbond 'De Rode Draad' vertelt in Het Parool over de ledenwerving.
Snel
GRATIS
thuisbezorgd
VOORZITTER EN EMOTIE
“ Ik zit hier voor de continuïteit.
Geloof me, emoties zitten ook bij
de voorzitter. Maar voorzitters
doen hun werk slecht als ze zich
teveel laten leiden door hun
buik.” Topman René Kottman van Ballast
Nedam in het Financieel Dagblad over het
besluit om de baggerpoot af te stoten.
HET GOEDE/SLECHTE
VOORBEELD
“ Of een werknemer bedrijfsspullen
steelt of afspraken
schendt, hangt grotendeels af
van zijn baas. Een slecht voorbeeld
doet slecht volgen.” Het
Dagblad van het Noorden over een onderzoek
van de Erasmus Universiteit naar
voorbeeldgedrag van leidinggevenden.
Service
aan huis
www.scooterland.nl
Bel voor gratis folder: 0162-45 60 90
KOPJE Gek genoeg, heeft de hobby van het motorcrossen
hem zo handig gemaakt. Om die dure sport te bekostigen,
deed hij allerlei klusjes voor aannemers. Als hij ergens moest
opperen (stenen klaarzetten voor de metselaar, red)
gebruikte hij die klus gelijk als krachttraining, zodat hij die
avond niet meer naar de sportschool hoefde.
Sportief is hij altijd geweest. Tien jaar lang deed hij aan
wielrennen en triatlons. Fanatiek trainen zit er niet meer
in, maar hij sport nog altijd graag. Hij doet aan karten en
rijdt paard. “Voor mijn tweede dochter heb ik een mountainbike
gekocht, zij wil graag met mij gaan fietsen.” Motorrijden
is nog steeds zijn passie. Hij heeft thuis drie motoren
staan. Jaarlijks organiseert hij de BAM NBM motortoertocht.
Zo’n 35 liefhebbers, collega’s en klanten, rijden een toer van
tweehonderd kilometer die hij uitstippelt. “Ik stop er zo’n
dag ook altijd iets educatiefs in. Zo hebben we een keer een
28 NOVEMBER 2002 FNV BOUW MAGAZINE FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 29

BETONVERENIGING
BESTAAT 75 JAAR
SMARTENGELD VOOR TIMMERMAN IN COMA
De jaarlijkse Betondag - op 21 november - vormt dit jaar het hoogtepunt van het
vijfenzeventigjarig bestaan van de Betonvereniging. Die werd in 1927 opgericht
als platform voor kennisoverdracht over beton en ontwikkelde zich tot een netwerk
van bedrijven, organisaties, overheidsinstellingen en privépersonen die
betrokken zijn bij het meest gebruikte constructiemateriaal in de bouw. Bij de
festiviteiten rond het jubileum staat de restauratie van het voormalige sanatorium
Zonnestraal in Hilversum in het middelpunt. Het gebouw, een creatie van de
bekende architect Duiker, werd begin vorige eeuw in opdracht van de Diamantbewerkersbond
uit beton opgetrokken. De Betonvereniging draagt financieel bij
aan de restauratie van het monument. Op de feestelijke Betondag feliciteren
vertegenwoordigers van organisaties uit de bedrijfstak, onder wie voorzitter Roel
de Vries van FNV Bouw, de vereniging tijdens een audio-visuele presentatie.
anders dan in een aantal andere West-Europese
landen, nooit smartengeld toegekend aan slachtoffers
in coma. De Hoge Raad oordeelt terecht dat een comaslachtoffer
door zijn bewusteloosheid niet van het
leven heeft kunnen genieten”, aldus de advocaat.
Eerder werd aangenomen dat iemand in coma niet
lijdt en dat er daardoor geen leed te vergoeden valt.
Als een slachtoffer voor wie een claim is ingediend,
niet uit het coma ontwaakt, dan valt het smartengeld
toe aan de nabestaanden.
De Hoge Raad, het hoogste rechtscollege in Nederland,
vindt dat smartengeld gevorderd kan worden
voor mensen die door een ongeluk in coma raken. De
raad deed die uitspraak in een zaak van FNV Ledenservice.
Het ging om een timmerman, die in 1993 van
een bouwlift viel. Na vier maanden in coma te hebben
gelegen, overleed hij. Door de uitspraak moet de
werkgever nu smartengeld betalen. Over de hoogte
daarvan wordt verder geprocedeerd. Mr Lydia Charlier,
de advocaat van FNV Ledenservice in deze zaak,
spreekt van een do0rbraak. “In Nederland werd,
HARDER RIJDEN BIJ
WEGWERKZAAMHEDEN
Het voormalige sanatorium Zonnestraal wordt gerestaureerd Foto Bert Janssen
JONGEREN MET
OPLEIDING BLIJVEN
IN DE BOUW
ARME LANDEN MOETEN PROFITEREN
VAN GLOBALISERING
BOUWBEDRIJVEN
MASSAAL IN DE FOUT
'Globalisering mag niet simpelweg betekenen dat bedrijven goedkoop aan
mensen en producten komen. Het moet juist inkomen, kennis en vakopleiding
naar minder ontwikkelde landen brengen. Zo kan globalisering helpen de migratie
te verminderen: niet de mensen verhuizen in de richting van het werk maar werkgelegenheid
naar ze toe brengen. Dat zegt de Internationale Bond van Bouw- en
Houtarbeiders (IBBH) in een studie naar globalisering in de bouw- en houtnijverheid.
Die grijpt in een adembenemend tempo om zich heen. Werknemers in ontwikkelingslanden
kunnen daarvan profiteren als ook de vakbeweging
‘globaliseert’ en internationaal opkomt voor de rechten van de werknemers. De
IBBH, die 289 bonden met tien miljoen leden overkoepelt, wil zijn beleid van
'gedragscodes' met multinationale ondernemingen dan ook voortzetten. Die
beloven daarbij ook bij dochterondernemingen en toeleveranciers te letten op fatsoenlijke
sociale omstandigheden en - bijvoorbeeld - het tegengaan van kinderarbeid.
Ook stelt de IBBH eisen aan milieubeheer. “ Ontwikkeling van de welvaart
berust op drie pijlers: economie, welzijn en milieubescherming” , aldus de vakinternationale.
Naast het Nederlandse bouwconcern Ballast Nedam hebben bouwreuzen
als Skanska en Hochtief, die behoren tot de top vijf
van grootste bouwbedrijven ter wereld, al zo’n overeenkomst
met de IBBH gesloten, evenals meubelgigant Ikea.
Het IBBH-rapport constateert verder dat de grote bouwers
zich in toenemende mate op ontwikkeling en beheer
van grote projecten storten, zoals vliegvelden, bruggen en
tunnels. Ook zijn er bouwconcerns die zich gaan bezighouden
met zuivering en levering van water. Tegelijkertijd
werken steeds meer onderaannemers en zelfstandigen
zonder personeel aan het eigenlijke bouwproces.
Bij een landelijke actie in de bouw heeft de
Arbeidsinspectie in de eerste week van oktober
meer dan driehonderd overtredingen geconstateerd.
In meer dan de helft van die gevallen
bleek de werknemer onvoldoende beschermd
tegen valgevaar. De Arbeidsinspectie bezocht
voor de actie ruim vierhonderd bouwbedrijven.
In zeker 150 gevallen was de situatie zo ernstig
dat de werkzaamheden moesten worden stilgelegd.
In totaal zijn 138 waarschuwingen en 78
boetes uitgedeeld. De actie was vooral gericht op
kleinere bouwbedrijven met minder dan tien
werknemers. Vloeren, steigers en leuningen
blijken gevaarlijke situaties op te leveren. Ook
zijn werknemers vaak onvoldoende beschermd
bij het werken met machines.
FNV Bouw moet weer op de bres springen voor de veiligheid van
wegwerkers. Koos eerst de ANWB al de kant van de weggebruikers,
die het maar hinderlijk vonden te worden opgehouden door wegwerkzaamheden,
nu schaart ook Rijkswaterstaat zich achter de
ongeduldige automobilisten. De dienst wil bij bepaalde werkzaamheden
een hogere maximumsnelheid toestaan. Bij drogend asfalt
bijvoorbeeld, mag de bestuurder het gaspedaal intrappen tot
negentig kilometer per uur, waar nu nog zeventig is toegestaan.
Rijkswaterstaat experimenteert ook met het geven van betere informatie
over de aard van wegwerkzaamheden. Dat gebeurt met
elektronische borden op de A20 tussen het Terbregseplein bij
Rotterdam en Nieuwerkerk aan den IJssel. Vice-voorzitter Dick van
Haaster van FNV Bouw staat niet geheel afwijzend tegenover de
plannen van Rijkswaterstaat. “ Zorg voor de wegwerkers staat voor
ons natuurlijk bovenaan” , zegt hij, “ maar, bedenk wel, harder rijden
schaadt niet als er niemand werkt, zoals bij drogend asfalt.
Duidelijke borden en goede voorlichting zijn dan nog zo gek niet.
Vooral niet als er opnieuw aandacht is voor de wegwerkers.”
Foto Ton Poortvliet
Ook werknemers in ontwikkelingslanden kunnen profiteren van
globalisering Foto Peter van der Aa
Jongeren die een opleiding in de bouw volgen,
blijven overwegend in de bedrijfstak werken.
Een goede scholing is dan ook een waarborg voor
het behoud van jongeren voor de bedrijfstak. Dat
zei werknemersvoorzitter Frans Kokke op de
jaardag van de Bouwradius Groep op 26 september
in Almelo. Kokke, die ook sectorbestuurder
is bij FNV Bouw, reageerde daarmee op
de uitkomsten van een onderzoek naar uitstroom
in de bouw van het Economisch Intsituut
voor de Bouwnijverheid (EIB). FNV Bouw Magazine
schreef over dit onderzoek al in het
nummer van vorige maand. Volgens het EIB
raakt de bouw de helft van de jongeren die
instromen binnen twee jaar weer kwijt. Kokke
wees er tijdens zijn toespraak op, dat tweederde
van de uittreders onder de 25 jaar geen verdere
opleiding in de bouw heeft gevolgd. Meer
mensen opleiden, betekent dus ook meer
jongeren voor de sector behouden”, aldus de
voorzitter.
Kokke riep de overheid op haar verantwoordelijkheid
voor de vakopleiding in de bouw niet te
verwaarlozen. Bouwradius krijgt in 2003 meer
dan een miljoen euro minder van de overheid en
die teruggang lijkt structureel. De bedrijfstak
bouw springt tijdelijk bij. “Maar die kan niet
blijven oppakken wat de overheid laat liggen of
verder afstoot”, zei Kokke.
30 NOVEMBER 2002 FNV BOUW MAGAZINE FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 31

« VAN BINNEN ENDE BUYTEN MET GEROSEERDEN
VEYNSTEREN»
VAKMANSCHAP
IN STEEN
MET DE OPKOMST VAN STENEN HUIZEN DEED OOK DE GEVELSTEEN
ZIJN INTREDE. DIE DIENDE ALS ‘UITHANGBORD’: HIER KAN MEN
BROOD KOPEN, BIER DRINKEN, EEN MEUBELSTUK LATEN MAKEN.
OF GEWOON: HIER WOONT DE FAMILIE KEYSER. TEKST EN FOTO’S
HERMAN SOUER.
Gevelstenen en de geschiedenis daarachter
zijn al vele jaren de passie van
Herman Souer uit Landsmeer. Het
begon vele jaren geleden met
Amsterdam, waar hij stadsgids is, en
breidde zich daarna uit tot heel het
nederlandse taalgebied. Daarmee zijn
de geografische grenzen van zijn
passie afgebakend want de gevelsteen
blijkt een streekgebonden verschijnsel.
Met Amsterdam wel als middelpunt
want daar zijn de meeste gevelstenen
(650) bewaard gebleven.
Nadat de gepensioneerde verpleger er
zeven jaar geleden in een tv-programma
over mocht vertellen, ging
de gevelsteen met hem aan de rol.
“Via dat tv-programma kwam ik in
contact met een uitgever die mijn
boekje over gevelstenen wilde publiceren.
Daarvoor moest ik ook leren
fotograferen. Ik heb twintigduizend
dia’s van gevels en gevelstenen in
heel het land. Veel dia’s zijn later uitgebracht
als ansichtkaart. ik werd
ook gevraagd voor lezingen over
gevelstenen. Over van alles dus, want
gevelstenen vertellen zóveel over de
geschiedenis: over goden en gapers,
over beroepen, over humor. En toen
kwam er weer een directeur naar mij
toe, die aan de hand van mijn dia’s
magnetische miniatuur-gevelsteentjes
wilde maken. Die liggen nu in
musea te koop. En op het regionale
radiostation heb ik zelfs mijn eigen
programma, ’t Gevelsteentje.”
OPKOMST EN ONDERGANG Van oudsher
was het uithangbord dè manier om
voorbijgangers te wijzen op de bewoners
of de functie van een pand. Toen
men in de loop van de zeventiende
eeuw overging van houten op stenen
Op het laat-gotische stadhuisje van Hasselt uit 1550
bevindt zich deze steen met een zeldzaam steenhouwersmerk.
Markt 1, Hasselt (Overijssel).
Een dergelijke steen zou men kunnen aantreffen bij
een gereedschapswinkel of een timmerman. Uit de
literatuur blijkt dat er ook op nr. 191 een soortgelijke
steen heeft gezeten. Het is dus heel goed mogelijk dat
een timmerman hier een - niet meer bestaand - rijtje
huizen heeft gebouwd, waarbij hij elk pand voorzag
van zijn handtekening: een timmermanshaak.
Anjelierstraat 197, Amsterdam.
FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 33

De schilderspatroon was Sint Lucas omdat hij volgens de overlevering de Heilige Maagd Maria geschilderd zou hebben.
Zijn attribuut is een (gevleugeld) rund. Omdat hij ook de schrijver van het evangelie van Lucas was, zien we hem hier
schrijvend afgebeeld. Waag, Amsterdam.
Een metselaar in vol ornaat. Waarschijnlijk was hier in
de buurt nog een metselaar gevestigd, die ook Barent
heette. Vandaar de toevoeging Jonge. Dirk van Hasseltsteeg
49, Amsterdam.
Achttiende-eeuwse (1751) humor in steen. De letters
D.I.T.M zouden kunnen staan voor Dit Is Ter Memorie.
De steen komt oorspronkelijk uit Amsterdam.
Pijlsteeg, Leeuwarden.
Het ‘kruiskozijn’ op deze gevelsteen betreft een ‘meesterstukje’ dat al in de zestiende eeuw diende als toelatingsproef
voor het Amsterdamse Sint Jozefstimmermansgilde. In de gildebrief van 21 mei 1524 staat onder meer dat
diegenen die meester-huistimmerman wilden worden ‘uit een balk van zeven voet éen cruyscosijn van dubbele
sponden van binnen ende buyten met geroseerden veynsteren’ moesten maken. Wie een goede timmerman nodig
had, zocht dus ’daer het cruyscosijn uything’. De ‘oortjes’ aan het meesterstuk op deze gevelsteen dienden om een
goede verbinding met het metselwerk te krijgen. Sint Luciënsteeg, Amsterdam.
Hier is de heilige Lucas zelf aan het werk.
Bethaniënstraat 12, Amsterdam.
Veel schilders waren tevens glazenmakers. Die combinatie
was in Amsterdam al in de zeventiende eeuw
bekend. Op deze steen zien we het fraai uitgewerkte
interieur van een glazenmakerswinkel uit de achttiende
eeuw: een tafel op schragen met daarboven
gereedschap, zoals een hamer, tangen en een passer.
Deze steen is afkomstig uit de verdwenen Moddermolensteeg,
die moest wijken voor de metrobouw.
huizen, nam de gevelsteen die functie
over. Maar nog voordat bouwen in
steen gemeengoed was, raakte de
gevelsteen alweer uit de mode. Dat
kwam doordat napoleon, die grote
delen van Europa had ingelijfd, een
soort huisnummering invoerde
waardoor de steen als naamplaatje
overbodig werd. Overigens maakte
hij ook een einde aan de gilden.
Gilden waren verenigingen van
mensen die samen een gemeenschappelijk
belang wilden behartigen.
Naast kooplieden waren het vooral
handwerkers die zich in gilden, de
voorlopers van vakbonden, verenigden.
Gezellen moesten een
‘proefstuk’ of ‘meesterstuk’ maken
om zich als zelfstandig ambachtsman
of als meester te mogen vestigen. Die
proeve van bekwaamheid was vaak
een gevelsteen. Met het verdwijnen
van de gilden, werden er dus ook
minder gevelstenen gemaakt.
Sint Antoniesbreestraat 140, Amsterdam.
Nog een leihamer, nu met de naam van de leidekkende
opdrachtgever en het jaartal 1611. Eewal 78,
De leihamer is het belangrijkste gereedschap van de
leidekker. De dunne plaatjes leisteen worden hiermee
op het dakbeschot bevestigd. In het verleden meestal
aan kerken. Druifstreek 53, Leeuwarden.
De metselaar boven de ingang naar de vergaderzaal van het metselaarsgilde heeft een gekroonde troffel in zijn
hand, het symbool van het Sint Barbara’s gilde. Rondom hem nog meer metselaarsgereedschappen. Men beweert
wel dat dit Hendrick de Keyser zou zijn. Anderen houden vol dat Cornelis Danckaertszn, de stadsmeestermetselaar,
hier model heeft gestaan. Dat zou ook kunnen want dit poortje dateert uit 1607 en in 1595 was Danckaertszn in
Amsterdam gevestigd ‘als Mr Beeltsnyder ende Steenhouwer over deser Stede wercken’, een functie die hij tot zijn
dood in 1621 vervulde. Bovendien was hij ‘Boumeester de stat Amsterdam’.
Leeuwarden.
FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 35
34 NOVEMBER 2002 FNV BOUW MAGAZINE

BOUW- EN INDUSTRIEBOND PODKREPA VOERT
ACTIE VOOR NALEVING PROTOCOL
leiding om dat ter discussie te stellen,
want we gaan wel in nettoloon
achteruit”, vindt hij dan ook.
INTERNATIONALE SOLIDARITEIT Podkrepa
hoopt ook op internationale
solidariteit. Vakbonden in andere
Europese landen kunnen van hun
werkgevers eisen dat ze geen zaken
doen met Bulgaarse bedrijven die het
protocol niet naleven. En dat werkgevers
het hebben ondertekend, schept
eveneens verplichtingen in het buitenland.
“De werkgeversorganisatie
in de bouw helpt Bulgaarse aannemers
aan opdrachten over de grens.
Maar dan zullen ze er toch echt voor
moeten zorgen dat juist die aannemers
het protocol naleven”, zegt
Wessela Dimitrova. Om gesjoemel te
voorkomen, geeft het protocol voor
elke functie een ‘minimumloon’. Een
Bulgaarse aannemer kan dus niet
tegen een buitenlandse opdrachtgever
beweren dat in zijn land een
geschoolde metselaar niet meer verdient
dan een opperman. “De
bedragen zijn controleerbaar. Ze
hebben in onze vakbondskrant
gestaan”, aldus Dimitrova. Ook dan is
er nog ‘grijs’ loon mogelijk, als
bedrijven meer betalen dan het nu
berekende gemiddelde, “maar we zijn
van reële bedragen uitgegaan.” Ze wil
dat haar vakbond in de bedrijven
werknemers en management overtuigt
van het nut van het protocol:
“Het kan aan diverse wantoestanden
in de Bulgaarse economie een eind
maken. Daarom mag het protocol
geen dode letter blijven.”
firma. Ze denkt dat er meer ontslagen
volgen als de werkgever geen loon
meer zwart mag uitbetalen. Maar ze
is er niet zeker van dat hij het ‘protocol’
zal willen naleven: “Hij is geen
lid van de Bulgaarse werkgeversvereniging.
Hij trekt zich weinig van
Bulgarije aan. Ik verdenk hem ervan
alleen snel geld te willen maken.”
EU-LIDMAATSCHAP “We moeten een
fatsoenlijke economie opbouwen.
Anders blijven Bulgaren illegaal werk
zoeken in het buitenland en houden
wij in Europa een slechte naam”,
bezweert een metaalbewerker. Hij
voelt zich aangesproken door het verhaal
dat in totaal honderden illegale
Bulgaren door de gemeenten Den
Haag en Amsterdam naar Bulgarije
zijn teruggevlogen. “Als we hier eerlijke
werkgelegenheid hebben,
hoeven onze mensen niet de grens
over.” Hij is zich ervan bewust dat
Bulgarije nooit lid van de Europese
Unie kan worden als het land z’n economie
niet op orde brengt. “En toch
is dat EU-lidmaatschap precies wat we
allemaal willen. Omdat we anders
nooit stabiliteit en welvaart bereiken.”
Hij wil zich dan ook in zijn
bedrijf sterk maken voor het protocol.
Maar of hij zijn collega’s meekrijgt?
Optimistisch: “Podkrepa moet
zich ervoor inzetten. En de werkgevers
moeten ons steunen en hun
leden erop aanspreken. Zij hebben
tenslotte ook ondertekend.”
Podkrepa moet wel naar een andere
verdeling van de premies streven,
vindt een dakdekker. Nu betalen
werknemers in Bulgarije veel meer
dan de helft van alle premies “en daar
moet nu maar eens verandering in
komen. Het protocol is een goede aan-
Podkrepa, de Bulgaarse zusterbond
van FNV Bouw zal alle zeilen moeten
bijzetten om zijn leden te overtuigen
van het nut van ‘wit’ loon. “Ik ken
genoeg mensen die voor 200 leva (100
euro) op de loonlijst staan, terwijl ze
elke maand 600 leva krijgen uitbetaald”,
zegt internationaal secretaris
Wessela Dimitrova van Podkrepa.
“Tweederde van hun loon is dus
zwart. De regering krijgt er geen
belastingen van binnen en kan dus
geen investeringen doen, het ziekenfonds
krijgt maar een derde, net als
het pensioenfonds. Werknemers realiseren
zich niet wat de gevolgen
daarvan zijn. Nu leven onze gepensioneerden
in armoede: het staatspensioen
bedraagt 60 leva (30 euro). Het
pensioenfonds bouwt echter ook geen
reserves op voor het moment dat de
huidige generatie werkenden met
pensioen gaat. Maar zelfs op de korte
termijn kunnen werknemers lelijk op
de koffie komen. Worden ze werkloos,
dan staan ze maar voor die 100
euro in de boeken. Op meer uitkering
hoeven ze dus niet te rekenen.”
BUITENLAND
Bulgaren demonstreren in de hoofdstad Sofia voor werknemersrechten en tegen armoede. Om het economisch tij
te keren, moeten de afspraken in het protocol worden uitgevoerd.
HEFTIGE DISCUSSIES De Bulgaarse economie
is gebaat bij het ‘witten’ van
de lonen. Toch maken de kaderleden
van Podkrepa Bouw en Industrie zich
op voor heftige discussies in de
bedrijven. “Ik weet hoe mijn collega’s
reageren”, zegt de automatiseerder
van een waterzuiveringsinstallatie,
“en ik geef ze geen ongelijk. ‘Wat
kunnen mij die gepensioneerden
schelen?! Ik heb nu geld nodig!’,
zullen ze tegen me zeggen.” Een
ander kaderlid werkt in een cementfabriek.
Zij heeft nu al met ontslagen
te maken, sinds haar onderneming is
overgenomen door een Italiaanse
BULGARIJE WIL AF VAN
ZWARTE LONEN
EEN REM OP ZWARTE LONEN. MEER GELD IN DE SOCIALE-VERZEKERINGSKASSEN. EN MEER BELASTING-
AFDRACHT VOOR OPENBARE UITGAVEN ALS ONDERWIJS, GEZONDHEIDSZORG EN INFRASTRUCTUUR.
DAT IS WAT DE BULGAREN VERWACHTEN VAN HET ‘PROTOCOL’ DAT OVERHEID, VAKBONDEN EN WERK-
GEVERS AFGELOPEN ZOMER ONDERTEKENDEN. PODKREPA BOUW EN INDUSTRIE GAAT ACTIE VOEREN
VOOR DE NALEVING ERVAN. DOOR ANNE POLS. FOTO ANP.
FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 37
36 NOVEMBER 2002 FNV BOUW MAGAZINE

BONDSBESTUUR BEZOEKT
REGIO OOST
Het bondsbestuur van FNV Bouw bracht op 11 oktober een
werkbezoek aan de regio Oost. Op het programma stond een
rondleiding in de deuren- en kozijnenfabriek Svedex in
Varsseveld. Daar kregen de bestuurders het productieproces
van deuren te zien. Na een lunch met bondsraadsleden uit
Oost, maakte het bestuur een vaartocht om een bijzondere
bouwconstructie, de overtoom, bij de vistrap Stuw in Notter te
bezichtigen.
DOOR ROEL DE VRIES, BONDSVOORZITTER
FAMILIEDAG IN WEERT
EXTRA BONDSRAAD
OVER HUISVESTING
SIGNAAL VAN SOLIDARITEIT
Met de beurs is iets raars aan de hand. De aandelen zijn zwaar ondergewaardeerd.
Ze hebben op dit moment een veel lagere koers dan volgens de toestand van de
economie nodig zou zijn. Natuurlijk, er zijn bedrijven waar het niet goed gaat. Maar
het is onzin om de hele economie op dit moment de grond in te praten of dan maar
aandelen van de hand te willen doen. Toch wordt dit van verschillende kanten aan
ons voorgehouden. De pensioenfondsen hebben daar behoorlijk last van. Daarover
leest u meer in dit nummer.
Maar we ondervinden er ook als FNV bonden hinder van! Want ook wij hebben een
beperkt deel van ons vermogen in aandelen belegd. Zolang we ze niet hoeven te
verkopen, is er alleen op papier koersverlies. Maar daar kunnen we niet lichtvaardig
aan voorbijgaan, anders leven we op de pof. In de komende begroting zal
FNV Bouw dus al de tering naar de nering zetten. Daarmee zetten we de traditie
voort van een jarenlang verstandig financieel beleid. Want alleen dan blijven we de
sterke bond, ook financieel, die we altijd zijn geweest. Onderwijl vliegen ons
natuurlijk de berichten om de oren hoe slecht enkele bonden in de FNV ervoor
staan. FNV Bondgenoten moet drastisch bezuinigen; ontslagen zijn onvermijdelijk.
Doordat de juridische dienstverlening aan de leden anders wordt georganiseerd,
moet ook FNV Ledenservice afslanken. Natuurlijk zorgt dat voor krantenkoppen die
leden van alle FNV bonden onrustig maken. Immers: veel leden voelen zich lid van
FNV; als het in de familie niet goed gaat, trekken we ons dat allemaal aan.
Toch mogen we er niet aan voorbijgaan dat iedere bond voor zich de eigen begroting
en contributie vaststelt. In dit zware weer wordt er al gauw verondersteld dat
het maar beter is even niets te doen en dus ook van een gezamenlijke huisvesting
in Woerden af te zien.
Maar het getuigt nu juist van visie op de toekomst om wel stappen te durven
nemen, ook in slecht weer. Daar past ook bij om een nieuw huis van de vakbeweging
te betrekken. Waarbij we natuurlijk op de kosten moeten letten. Maar steeds
meer maken van moderne informatie- en communicatie-technologie gebruik. Dat
vergt grote investeringen, die elke bond apart niet kan dragen. Gezamenlijk vanuit
één huis redden we dat wel. En nog iets: met een nieuw kantoor voor meerdere
bonden, hoeven we jongeren niet moeizaam uit te leggen voor welke sector ze zich
bij welke bond moeten melden. Eén FNV met één telefoonnummer, waar we intern
doorverbinden naar de juiste bond. Dat zie ik als onze toekomst: een krachtig
signaal van solidariteit. En die aandelenkoers? Die gaat heus wel weer stijgen.
Zo’n honderdvijftig leden van FNV Bouw uit regio Zuid-
Oost namen zondag 6 oktober een kijkje op het regiokantoor
in Weert. Zij waren met partner en kinderen
uitgenodigd voor een speciale familiedag om nader
kennis te maken met het vakbondswerk. Sommige
hadden een ongeorganiseerde collega meegenomen.
Vice-voorzitter Dick van Haaster van FNV Bouw hield
een presentatie over de bond. Voor een praatje en met
vragen konden de leden terecht bij de aanwezige
districtbestuurders, medewerkers en kaderleden. De
kinderen vermaakten zich ondertussen in de knutsel- en
videohoek. De familiedag in Zuid-Oost leverde vijf
nieuwe leden op.
Op initiatief van tien bondsraadsleden van FNV Bouw uit regio West
werd op zaterdag 12 oktober een extra vergadering van de bondsraad
gehouden. De raadsleden wilden nadere informatie over de
voorgenomen bouw van een nieuw hoofdkantoor voor een aantal
FNV-bonden in Woerden. Door de financiële problemen bij FNV
Bondgenoten waren in de pers berichten verschenen over het
mogelijk niet doorgaan van de nieuwbouwplannen.
Het bondsbestuur informeerde de bondsraad over de recente ontwikkelingen.
In principe gaat de nieuwbouw door. Op 28 oktober
wordt een besluit genomen over een volgende stap, namelijk de
opdracht tot het uitwerken van het voorlopige ontwerp. Begin volgend
jaar valt de definitieve beslissing. Daarna kan de eerste paal in
de grond. Oplevering is voorzien in 2006.
Foto Hans Prinsen
RAYONVERGADERINGEN REGIO WEST In het vorige nummer van FNV Bouw
Magazine staat een fout in het overzicht van rayonvergaderingen over het
arbeidsvoorwaardenbeleid. De vergadering in zalencentrum Rustburcht in
Rotterdam is op 5 november en die in zalencentrum De Bron in Alphen aan den
Rijn op 6 november.
FNV ZBO VERWELKOMT
TWEEDUIZENDSTE LID
Op de jaarvergadering van FNV Zelfstandigen
Bouw werd het tweeduizendste lid verwelkomd.
Timmerman Ad Kempen uit Amsterdam was de
gelukkige. Hij kreeg een mobiele stofafzuiger
cadeau, die werd uitgereikt door de voorzitter
van FNV ZBo Nanning Schotanus.
Foto Gwenny van Leeuwen
ARBEIDSVOORWAARDENNOTA In FNV Bouw Magazine van oktober is de arbeidsvoorwaardennota
2003 gepubliceerd. Daarin staat een fout in de laatste zin op
pagina 37 boven het blauwe blokje. De tekst luidt: “ Het voorstel van het bondsbestuur
is om hiervoor één procent van deze ruimte te gebruiken." Dat moet zijn:
minimaal een half procent.
PROCEDURE
STATUTENWIJZIGING
Foto Bert Janssen
CONDOLEANCE FNV-voorzitter Lodewijk de Waal heeft na het overlijden van prins
Claus een condoleancebrief gestuurd aan koningin Beatrix. In de brief die hij uit
naam van de 1,2 miljoen leden van de FNV schreef, roemde hij de maatschappelijke
betrokkenheid van prins Claus. Ook noemde hij hem een bron van inspiratie
voor de internationale vakbeweging.
CONTRIBUTIEVERHOGING FNV Bondgenoten overweegt vanwege de financiële
problemen de contributie per 1 januari 2003 met 10 procent te verhogen. Dit betekent
een extra verhoging van 6,5 procent. Door de berichtgeving in de media, is
bij sommige leden van FNV Bouw de indruk gewekt dat ook voor hen zo’n extra
verhoging geldt. Dat is niet het geval.
Deze column is ook twee weken te lezen op de internetsite www.fnvbouw.nl. Daar verschijnt
vervolgens een extra column van de bondsvoorzitter.
De statuten van FNV Bouw worden volgend jaar
gewijzigd. Voorstellen daarvoor zijn inmiddels
ingediend door afdelingen, bedrijfskadergroepen,
de landelijke adviescommissie uitkeringsgerechtigden
en ouderen (ugo) en het
bondsbestuur. Het hele pakket aan voorstellen is
vorige maand aan alle kaderleden gestuurd.
Belangstellende leden, die niet tot het kaderbestand
behoren, kunnen de stukken opvragen bij
het secretariaat bondsbestuur op het hoofdkantoor
van FNV Bouw, postbus 520, 3440 AM
Woerden, tel. 0348-575 575. Tot 1 december
kunnen de geledingen amendementen op de
voorstellen indienen.
JAPANNERS Een Japanse delegatie deed op 1 oktober het hoofdkantoor van FNV
Bouw in Woerden aan. De zes Japanners, onder wie vertegenwoordigers van de
vakbeweging, waren op een studietoer door Europa, georganiseerd door het
Japanse Instituut voor Stedelijk Woningbouwbeleid en waren geïnteresseerd in
de activiteiten van FNV Bouw. Bondsvoorzitter Roel de Vries ontving de
Aziatische gasten.
38 NOVEMBER 2002 FNV BOUW MAGAZINE FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 39

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29
30 31 32 33 34
35 36 37 38 39
40 41 42 43 44 45 46
47 48 49 50 51
52 53 54 55 56
57 58 59 60 61 62
63 64 65 66 67
68 69 70 71 72
73 74 75 76 77 78 79
80 81 82 83 84
85 86 87 88 89 90
91 92 93 94 95 96
97 98
Oplossing: 1-23-53-50-70-72-45-63-
9-14-95-27-33-86-93-59-77.
In FNV Bouw Magazine staat elke
maand een puzzel. Stuur uw oplossing
met vermelding van banknummer
vóór 15 november naar:
Redactie FNV Bouw Magazine,
Postbus 520, 3440 AM Woerden of
stuur een e-mail met de oplossing
aan redactie@fnvbouw.nl onder
vermelding van het puzzelnummer.
U maakt dan kans op de hoofdprijs
van € 100 of de twee prijzen van
€ 50.
De oplossing van puzzel nr. 5 van
september was: metselaar. De
eerste prijs van 100 euro is
gewonnen door de heer C. de Boer
uit Wervershoof; de twee prijzen van
50 euro door de heer L. van Uden,
Amsterdam en de heer R. Gierman,
Voorst. De winnaars hebben hun
prijs inmiddels ontvangen.
Horizontaal
1 roofdier
7 plaats in Noord-Brabant
13 veelhoevig dier
14 ontvangstzaal
16 losgeraakte draad
18 arbeidstoeslag afk.
19 hoofddeksel
21 verhoogde toon
22 haargroei
23 water in Fryslân
24 schil
26 fruit
29 lichaamsdeel
30 gebogen
32 ieder
33 looistof
34 vrucht
35 wasgelegenheid
37 scheur
39 wilde haver
40 Socialistische Partij afk.
42 eindwedstrijd
44 blaasinstrument
46 persoonlijk vnw.
47 snoepgoed
49 vitaminerijke olie
52 dakbedekking
53 strafwerktuig
55 United Nations Secretariat afk.
56 kraan
57 vogelproduct
60 plaats in Fryslân
63 persoonlijk vnw.
64 kleisoort
65 plant
67 niet parkeren afk.
68 inzinking
69 gezichtskleur
71 vinnig
73 metaalsoort
75 troefkaart
76 mager
78 niet vroeg
80 woonschip
81 matroos
84 broeder Ital.
85 voorzetsel
86 poes
87 stuf
88 gedwee
90 voegwoord
91 hoofdstad van Senegal
93 vezel van agavebladeren
95 tendens
97 pastagerecht
98 epiloog
Verticaal
1 vloeistof
2 Amsterdams Peil afk.
3 beteuterd
4 plant
5 loofboom
6 onzin praten
7 waard
PUZZEL NR 7
PUZZEL
8 voorzetsel
9 boze geest No.-Zw.
10 deel van de voet
11 gereed
12 zeevogel
13 buffet
15 meisjesnaam
17 legerafdeling
20 dicht
22 Ned. rivier
25 manchet
27 Italiaans eiland
28 plaats in Noord-Holland
29 tocht
31 Italiaanse crimineel
34 klaverjas benodigdheid
36 aanwijzend vnw.
38 herkauwer
39 kloostervoogd
41 Poolse jood
43 marterachtig dier
45 plaats in Noord-Holland
46 kledingstuk
48 mohammedaans hoofddeksel
50 beroep
51 paling
54 schelpdier
57 Europees land
58 pluis op wollen stoffen
59 effectenkredietinstelling afk.
61 groente
62 rebellie
66 onderwerp
68 scheepsherstelplaats
70 klaagzang
72 kleinhartig
74 door de mond
75 vochtig
77 jong dier
79 roofvogel
81 omroepvereniging
82 omroeporganisatie
83 North Atlantic Treaty
Organization afk.
86 kweekhuis
89 omroepvereniging
92 bazige vrouw
93 tin afk.
94 opbergplaats
96 daar
FNV BOUW MAGAZINE NOVEMBER 2002 45

WEGWIJS
LEDEN VAN FNV BOUW KUNNEN MET VRAGEN OF PROBLEMEN BIJ HUN BOND
TERECHT. DAT KAN DOOR MIDDEL VAN DE VAKBONDSTELEFOON OF PERSOONLIJK
BIJ DE VAKBONDSCONSULENT OF DE VRAAGBAAK VAN DE PLAATSELIJKE
AFDELING.
VAKBONDSTELEFOON 0900 368 26 89 OF 0900 FNVBOUW
(10 eurocent per minuut). Via de vakbondstelefoon kunnen leden
gemakkelijk contact opnemen met:
• de vakbondsconsulent voor vragen over bedrijfstakeigen
regelingen in de bouw- en afbouwsector zoals vakantierechten
RBS of Pris (op dinsdag ook bereikbaar van 16.45 tot 19.00 uur);
• de helpdesk voor vragen over en problemen met arbeid,
inkomen, huur- en consumentenzaken en het rechtenpakket
(op dinsdag ook van 16.45 tot 19.00 uur);
• de ledenadministratie voor vragen over de contributie en het
melden van verhuizing of verandering van werk;
• de CAO-telefoon voor actuele informatie over de lopende
CAO-onderhandelingen.
WATERBOUWTELEFOON 0348 575 657
De waterbouwtelefoon is speciaal bestemd voor leden die in het
baggerbedrijf werkzaam zijn. Bereikbaar tijdens kantooruren.
VBC-KANTOREN
FNV Bouw heeft, verspreid over het land, zo’n veertig vbckantoren.
Daar kunnen leden tijdens de spreekuren bij de
vakbondsconsulent terecht voor vragen over de bedrijfstakeigen
regelingen en met vragen of problemen over werk en inkomen.
Leden die een klacht in behandeling willen laten nemen, kunnen
er een intakeformulier invullen.
Het adres en de openingstijden van de vbc-kantoren staan op
het rechtenoverzicht of zijn op te vragen via de vakbondstelefoon.
AFDELINGEN
FNV Bouw heeft, verspreid over het hele land, vijfhonderd
plaatselijke afdelingen. Leden kunnen bij de vraagbaak van de
afdeling terecht met vragen en problemen. Zij kunnen daar
een intakeformulier invullen om een klacht in behandeling te
laten nemen.
Adres en telefoonnummer van de vraagbaak zijn op te vragen via
de vakbondstelefoon.
46 NOVEMBER 2002 FNV BOUW MAGAZINE
REÏNTEGRATIEBEGELEIDING
FNV Bouw beschikt over zogenaamde rea-teams, die werknemers
bij dreigende langdurige arbeidsongeschiktheid of
werkloosheid ondersteunen bij hun reïntegratie. WAO’ers
kunnen worden begeleid bij keuringen. Doorverwijzing naar een
reateam geschiedt in overleg met de vraagbaak of de vakbondsconsulent.
HOOFDKANTOOR
FNV Bouw, Postbus 520, 3440 AM Woerden, T 0348 575 575.
Voor zaken die hierboven niet zijn genoemd, kan tijdens kantooruren
contact worden opgenomen met het hoofdkantoor van
FNV Bouw in Woerden.
WWW.FNVBOUW.NL
De internetsite van FNV Bouw is dag en nacht bereikbaar voor
informatie, nieuws en communicatie.
FNV ZBo is een aparte vereniging voor zelfstandigen zonder
personeel (zzp’ers) die werkzaam zijn in de bouw of aanverwante
bedrijfstakken. Leden kunnen er terecht voor
persoonlijk advies, verzekeringen en juridische hulp. Er is
ook een pakket beschikbaar met tips over zaken als offertes,
facturen en betalingsherinneringen. FNV ZBo, Postbus 520,
3440 AM Woerden, T 0348 575 656, zbo@fnvbouw.nl
Postbus 520, 3440 AM Woerden, T 0348 575 557.
redactie@fnvbouw.nl
Leden van FNV Bouw ontvangen FNV Bouw Magazine gratis.
Abonnees betalen € 20,- per jaar. Losse nummers € 2,50.