Inleiding tot landelijke architectuur in Vlaanderen - Open ...

More documents

Recommendations

Info

WO NEN Wagenhuis, stallingen en schuur van de boerderij van de abdij van Herkenrode, 17de en 18de eeuw, Hasselt. [Stefan Dewickere, © Erfgoed Vlaanderen vzw] Vaerenthoekhoeve, hoeve met losse bebouwing uit het Waasland, Kruibeke (Bazel). ten zij in eigen beheer een boerderij uit (Grangia). Ze verpachtten hun bedrijven en inden de tien- den van de opbrengst. Die werd opgeborgen in “Tiendeschuren”. Abdijen als ‘ter Doest’ (Lissewege), ‘ter Duinen’ (Koksijde) of de Sint-Pietersabdij (Oudenburg) bezaten netwerken van hofsteden in de Brugse polders. De abdijen van Averbode, Tongerlo en Postel ontgonnen de Antwerpse en Limburgse Kempen. Onder meer de abdij van Sint-Trudo in Sint-Truiden en de abdij van Herkenrode in Hasselt exploiteerden dan weer de rijke leem- bodems van Limburgs Haspengouw. In de schaduw van deze grote bedrijven stonden kleine bedrijfjes of woningen van dag- loners. Ze waren kleiner van omvang en werden gewoonlijk in andere bouwmaterialen en met andere technieken gebouwd dan de grote boerderijen. Daarnaast leefden ook onafhankelijke boeren in kleine tot middelgrote bedrijven. Men bouwde de hoeven planmatig gespreid in het cultuurland- schap: soms op hoogten omwille van de veiligheid of op kunst- matige heuvels (motten), soms in dalen bij water. Er stonden ook boerderijen in dorpsgemeenschap- pen, die volgens een bepaald aanlegpatroon rond een dries werden gebouwd. In Haspengouw is de bewoning erg geconcentreerd op de minst vruchtbare plekken rond de kerk en het kasteel. De boerderijen van de gesloten dorpskernen zijn van de akkers gescheiden door een reeks boomgaarden met hoogstamfruit. De topografische beperkingen die de percelenstructuur van de Haspengouwse dorpen oplegde heeft de vierkante aanlegvorm van deze boerderijen nog verscherpt. Ook in de historische steden bevonden zich boerderijen. Zij hadden doorgaans dezelfde structuur als de dorpsboerderijen. De meeste zijn uit het stadsbeeld verdwenen, maar in sommige historische steden met een landelijk verleden vindt men er nog. Ze werden omgebouwd tot stadswoningen. Een boer moest op zijn erf woon- en bedrijfsfuncties huisvesten. Vooreerst een gezinswoning en – in het geval van grotere boerderijen – een huis voor zijn personeel. Voor het vee had hij stallen nodig, waarin de koeien gestald, gevoederd en gemolken werden en waarin mest vergaard werd vooraleer die op de mestvaalt gestapeld werd. De oude koeienstallen waren voorzien van voedergangen en voederbakken waarin het veevoer toegediend werd. De oudste bedden waren in baksteenmetselwerk gemetst en waren onge- Stallen van de hoeve veer 2,20 m lang. Vanaf 1950 werden omwille van Roden Duifhuize, vierkantshoeve met duiventoren, Zwevegem (Sint-Denijs). [Cel Onroerend Erfgoed Provincie West- Vlaanderen] 2 OPEN MONUMENTENDAG VLAANDEREN – 2007
WO NEN Hoeve Roden Duifhuize, stal met ruiven en voederbakken, Zwevegem (Sint-Denijs). [Cel Onroerend Erfgoed Provincie West- Vlaanderen] hygiënische en arbeidsbesparende redenen ‘binds- tallen’ met kortere bedden ingevoerd of werden ‘loopstallen’ gepropageerd. Paardenstallen werden in de arme heidestreek van de Limburgse en Antwerpse Kempen in de schuur of in de koeienstal ingebouwd. In deze streek waren aparte paardenstallen zeldzaam. Soms werden paardenstallen aan de langgevelboerderijen toegevoegd en bevonden zij zich op één lijn met de koeienstal en het woonhuis. In de rijkere gebieden waren paardenstallen aparte imposante gebouwen met ruiven in ijzersmeedwerk en voederbakken in Maaskalksteen op sokkels in baksteenmetselwerk. De vloeren waren meestal van kassei omdat de paarden bakstenen vloeren stuk trappen. De paardenstallen bevonden zich meestal dicht bij de woning van de boer omdat paarden het kapi- Schuur van de hoeve Groot taal van het bedrijf vormden en men in geval van Schoeringe van het problemen onmiddellijk moest kunnen ingrijpen. Sint-Janshospitaal Rijkere boeren hadden een paardenknecht die Brugge in het Openluchtmuseum in een alkoof of op de hooizolder bij de paarden Bokrijk, kern uit de 14de eeuw, verbouwingen uit de 16de en 18de eeuw. sliep. Sommige van die alkoven of knechtenkamers zijn nog bewaard. In sommige historische boerderijen werden ook schapen geteeld. Schaapsstallen zijn echter door de historische ontwikkeling van de bedrijven vrijwel verdwenen. In de 19de eeuw begon men varkens op de erven te houden. Voordien liepen varkens los in de weide of in bossen. Deze dieren werden meestal in kleine stallen ondergebracht, die dikwijls het sluitstuk van de vierkantvorm uitmaakten. In vele gevallen werden de dieren van buiten uit via een voederluik gevoederd. In andere gevallen werd het varkenshok verdeeld door een kleine voedergang, met aan weerszijden op manshoogte zichtbare, beplankte varkensstallen. Pluimvee liep los over het erf. Het had meestal zijn plek in de schuur. Een belangrijke component van de boerderij was de schuur. In de schuur werd de oogst in tasruimten bewaard. In dit gebouw werd ook het graan gedorst op een lemen dorsvloer of houten werkvloer (Brugse polders). Dorsen gebeurde aanvankelijk met dorsvlegels, later met dorsmachines, die aangedreven werden door een ‘paardenmanège’, één paard dreef de dorsmachine buiten de schuur aan. Schuren werden soms ook gebruikt als aardappelkelders, voor zover die niet in aparte aardappelkelders op het erf (Vlaamse zandleemstreek) of in de grond afgedekt met stro (Kempen) werden bewaard. Schuren konden op verschillende manieren gebouwd worden: in de dwarsgerichte schuren bevond zich de dorsvloer haaks op de lengteas van het gebouw. In vele gevallen is er meer dan één dwarsgerichte dorsvloer in dit schuurtype (Vlaamse zandstreek, Vlaamse zandleemstreek en Limburgs Haspengouw). Dat hing af van het cultuurareaal en de opbrengsten van de grond. Daarbij moet worden opgemerkt dat in sommige streken koeienstallen in dwarsgerichte schuren ingebouwd werden. In het Waasland en het Meetjesland en ook in Vochtig Haspengouw zijn tal van voorbeelden bekend Langsgerichte Kempische schuur van de Graevenhoeve, 17de of 18de eeuw, Merksplas. 3 OPEN MONUMENTENDAG VLAANDEREN – 2007
Page 1: WO NEN Inleiding tot landelijke arc
Page 5 and 6: WO NEN kersen) waaronder varkens en
Page 7 and 8: WO NEN Kasteelhoeve met woonhuis en

Inleiding tot landelijke architectuur in Vlaanderen - Open ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?