Inleiding tot landelijke architectuur in Vlaanderen - Open ...

More documents

Recommendations

Info

WO NEN van bescheiden stal-schuren, waarbij zich aan één zijde van de dorsvloer de tasruimte bevindt en aan de andere kant de koeienstal. In andere streken werd de oogst in langsgerichte schuren opgeborgen. In deze gevallen lag de dorsvloer parallel met de lengteas van het gebouw langs een berekende reeks tasruimten. Hij had aan één kant een opgehoogde ingang om de volgeladen oogstkar binnen te laten, en aan de andere kant een veel lagere uitgangspoort. Deze schuren kwamen vooral in Brabant, in grotere Kempische hoeven en in abdijhoeven voor. Dorsvloeren waren geflankeerd door een gebint en waren van de tasruimten gescheiden door een beplanking, waarop soms gekerfde inscripties met data en namen van knechten bewaard zijn. Soms werd de tas van de dorsvloer gescheiden door een laag muurtje. In de Brugse polders kwam een bijzonder schuurtype voor: de Bergschuur, een schuur onder een tentdak met een centrale tasruimte en in de zijbeuken een dorsvloer, koeienstallen en paardenstal. Deze schuur/stal volgde in de streek op de monumentale abdijschuren uit de middeleeuwen, zoals die van de abdij ‘ten Bogaerde’ in Koksijde en ‘ter Doest’ in Lissewege uit de 13de en 14de eeuw. De schuren van de hoeve ‘Groot Schoeringe’ uit de 14de eeuw(?) in Zuienkerke (Openluchtmuseum Bokrijk) en van ‘de Schamele Weke’ uit 1390 in Vlissegem behoren nog tot die familie. Vooral ‘Groot Schoeringe’ heeft een vorm die de bergschuren met tentdak uit de 17de en 18de eeuw inleidt. Stallen en schuren werden in baksteenmetselwerk gebouwd, met inrijpoorten en met speklagen (indien voorradig) in natuursteen (Maaskalksteen, Maastrichtersteen, Gobertangesteen of Diestiaan), of werden in vakwerktechniek (Kempen) of met beplanking (Vlaamse zandstreek) uitgevoerd. Ook voor de bouw van woningen werd baksteenmetselwerk, natuursteen of vakwerktechniek gebruikt. Om alaam en wagenpark onder te brengen gebruikten de boeren wagenkoten die als afzonderlijke gebouwen op of buiten het erf stonden of in het verlengde van dwarsgerichte schuren gebouwd werden. Soms werd een eenvoudig lessenaarsdak voor wagens en alaam aan bestaande gebouwen toegevoegd. Al naargelang de streek werden ze in baksteenmetselwerk of in hout gebouwd. In het laatste geval waren ze voorzien van een beplanking. Verder bouwden de boeren infrastructuren voor de verwerking van hun producten. Bakhuizen vond men in elke boerderij terug. Ze stonden veilig apart omwille van het brandgevaar. Ze bestonden uit een werkruimte met de baktrog en een oven met schoorsteen. Meestal waren ze in baksteenmetselwerk gebouwd. In de streken waar vakwerktechniek werd toegepast, vond men ze in hout en leem. Voorbeelden van deze vakwerkbakhuizen zijn Hoeve Cassenbroek, erg zeldzaam geworden. Verder konden op een Bonheiden. [Provincie erf rosmolens voorkomen. Dit was vooral het Antwerpen] geval in het Vlaamse vruchtbare laagland van West-Vlaanderen. Ook in de Limburgse Kempen en Haspengouw kwamen ze voor. Deze vierkante, ronde of achthoekige en in hout of baksteenmetselwerk gebouwde molens bevatten maalinrichtingen en zelfs boterinstallaties, die door een paard binnen of buiten met een dissel werden aangedreven. Ze konden windmolens bij windstilte aflossen en braken granen voor het aanmaken van veevoer. Op sommige boerderijen werden ook vlaskoten of zwingelkoten, hopasten of cichorei-asten gebouwd. Tenslotte moet nog worden aangehaald dat boerderijen die van heerlijkheden of abdijen afhingen, duifrecht bezaten. Dat was een heerlijk recht, voorbehouden voor de boerderijen van grootgrondbezitters. Duiven houden was belangrijk voor communicatie, voor het vlees en voor de mest. Het duifrecht werd uitgedrukt in prestigieuze, statische duiventorens op het erf of door een duiventil in het monumentale poortgebouw van de vierkanthoeven in Brabants, Limburgs en Luiks Haspengouw en in Nederlands Zuid-Limburg. Een aspect dat in de literatuur nogal verwaarloosd wordt, is het erf zelf. De boerderijen waren omgeven door een haag (haagbeuk of meidoorn) en voorzien van een afgeboorde mestvaalt in het midden van het erf, een mutsaardenmijt, een drinkpoel voor de dieren en een boomgaard Poortgebouw van met hoogstamfruit (appelen, peren, pruimen en de Carolushoeve met duiventil uit 1760, Hoegaarden (Meldert). [Toerisme Vlaams-Brabant, Harrie Spelmans] 4 OPEN MONUMENTENDAG VLAANDEREN – 2007
WO NEN kersen) waaronder varkens en vaarzen een buitenloop hadsche argumenten voor een vlotte en makkelijke bedrijfsvoering. den. Naast de bloemen (seringen, pioenen, daglelies, violieren, Door al deze aspecten heen moet men de economische, maat- boerenwormkruid en tuinhortensia) kweekte men groenten en schappelijke en culturele evolutie weven om het uiteindelijke kruiden (bonen, wortelen en koolsoorten) en zorgden bomen (wilg en es) en struiken (hazelaar) voor kaphout en windvang, overgebleven resultaat te kunnen interpreteren. voor ambachtelijk materiaal (mandenvlechterij, strodekkerij, De eerste aanlegvorm is de langgevelhoeve. In dit type zijn klompenmakerij), voor bescherming tegen insecten (notelaar), woon- en bedrijfsfuncties onder één dak gegroepeerd. Het voor drainering van overtollig water (knotwilgen, knoteiken, gaat om één- of gedeeltelijk tweebeukige boerderijen met een canadabomen) en voor palm voor volksdevotie en -geloof (ter bestudeerde oriëntatie. De voorgevel is gewoonlijk naar het bescherming van de oogst). De toegang tot de boerenerven zuiden gericht. Woonfuncties bevinden zich doorgaans aan de werd dikwijls geflankeerd door wilgen of es. oostkant. Deze zijn tweeledig: een ‘huis’ (keuken) en een kamer, van elkaar gescheiden door een wandhaard. Aan de noordkant DE AANLEGVORMEN sluiten slaapruimten en logistieke functies (bewaren van voed- Er kunnen drie grote boerderijtypen onderscheiden worden. Ze sel) aan. Bij de woonfuncties sluiten aan de westkant de stallen komen in elk van de cultuurlandschappen in eigen regionale en de schuur aan. vormen voor. In de Limburgse en Antwerpse Kempen, in Limburgs Vochtig Bij de aanlegvorm van de boerderijen spelen sociale status, geo- Haspengouw en in het Hageland vindt men deze eenvoudige fysische en topografische aspecten van de site een belangrijke vorm van de langgevelhoeve. De meest primitieve voorbeel- rol. Bovendien zorgde men voor de nodige veiligheid, vooral den zijn in deze streken in vakwerktechniek uitgevoerd. De omdat in de 16de tot 18de eeuw in de Nederlanden voortdurend bewaarde voorbeelden uit de 19de eeuw werden in baksteen- oorlog woedde. Ook de status bepaalde het uitzicht van de metselwerk gebouwd. De Kempische langgevelhoeven onder- gebouwen en ten slotte werd de vorm ook bepaald door praktischeiden zich van de Brabantse en Oost-Vlaamse specimen door hun stal-systeem: de potstallen die vanaf de middeleeuwen in deze regio tot ontwikkeling gebracht werden Langgevelhoeve in om de onvruchtbare zandige bodems rendabel te maken, vakwerk, Hasselt. wat ook gebeurde. Ook in het Meetjesland komt de vrij eenvoudige vorm voor, zij het kleurrijk uitgevoerd in wit gekalkt baksteenmetselwerk met kruisramen en beschilderde luiken. De ontwikkelde vormen van de langgevel- Langgevelboerderij, hoeve vindt men in het vruchtbare Vlaamse laagland. In Deinze (Meigem). deze gevallen gaat het om lange complexen met woon- [Provincie Oosthuis, paardenstallen, koeienstallen en dwarsgerichte schu- Vlaanderen] ren op één lijn, eventueel nog aangevuld met extra stallen. Interieur uit de De bedrijfsgebouwen zijn er telkens van buiten toeganke- 20ste eeuw van de Kempische hoeve lijk. In de Brugse polders komen voorbeelden voor waar Ezaert, 1985, Mol. de bergschuren in deze lijn zijn opgenomen. 5 OPEN MONUMENTENDAG VLAANDEREN – 2007
Page 1 and 2: WO NEN Inleiding tot landelijke arc
Page 3: WO NEN Hoeve Roden Duifhuize, stal
Page 7 and 8: WO NEN Kasteelhoeve met woonhuis en

Inleiding tot landelijke architectuur in Vlaanderen - Open ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?