ALGEMENE TAALWETENSCHAP II (F460 - Prof. D ... - Babylon

0. INLEIDING
0.1 Doelstelling en perspectief
2
Tot de doelstellingen van deze cursus behoren een kennismaking met de belangrijkste
theoretische stromingen in de algemene taalkunde, een introductie tot een aantal
basisbegrippen en hoofdfiguren en het aanwijzen van de onderliggende tendensen in de
ontwikkeling van de taalkunde. Wat niet beoogd wordt, is een doorgedreven praktische
vaardigheid in het werken binnen de theorieën of binnen één specifieke theorie. De praktische
omgang met de theorieën blijft elementair.
De gelijkenis met de cursus ATW I (F300) ligt in de aandacht voor het onderscheid tussen de
functionalistische en de formalistische benaderingen van de taal. Verschillend is ten eerste de
louter synchrone benadering in deze cursus, ten tweede de grotere aandacht voor de aflossing
van theoretische stromingen en ten slotte de verandering van focus van de 19e naar de 20e
eeuw.
0.2 Overzicht: centrale kwesties in de cursus
De ontwikkeling van de taalkunde (de geschiedenis van de linguïstiek of de historiografie van
de linguïstiek) is niet altijd even eenvoudig. Toch kunnen er aantal distincties onderscheiden
worden, lijnen waarlangs de verschillende theorieën veranderen. Het gaat om een paar
centrale kwesties die in de loop van de geschiedenis telkens opnieuw aan bod komen en
waarvan het antwoord dat erop geformuleerd wordt, de richting van de linguïstiek (vaak in de
vorm van een slingerbeweging) bepaalt.
0.2.1 Formalisme vs. Functionalisme
Voor de formalisten is natuurlijke taal een min of meer autonoom, formeel
(tekencombinatie)systeem, dat wordt bestudeerd zonder of met weinig aandacht voor de
'ecologie' ervan. Men bestudeert de eigenschappen, zonder de oorzaak of omgeving van die
eigenschappen in rekening te brengen.
De functionalisten daarentegen gaan uit van de (communicatieve) functie van de natuurlijke
taal. De praktische consequentie is dat het Functionalisme meer aandacht schenkt aan de
betekenis, niet alleen betekenis in het lexicon, maar evengoed in de syntaxis. Problematisch
daarbij is soms het onderscheid tussen wat aan betekenis inherent is aan de taal, en wat onder
algemene kennis ressorteert.
Elke strekking heeft eigen interessepunten. Zo is aandacht voor iconiciteit bijvoorbeeld
typisch functionalistisch. Iconiciteit houdt in dat de vorm van een taalteken gemotiveerd is.
De aard van de motivering heeft dan te maken met de functie van de taal.