ALGEMENE TAALWETENSCHAP II (F460 - Prof. D ... - Babylon

vrijgezellen zijn en few thieves 3 dieven, dan zal de eerste interpretatie 3 doden opleveren
(collectieve lezing) en de tweede interpretatie 30 (gedistribueerde lezing).
37
Bij de passieve zin (b) daarentegen, is de collectieve interpretatie zeer preferent of is ze zelfs
de enige mogelijkheid. Zin (a) en (b) verschillen dus hierin dat in het ene geval twee
interpretaties mogelijk zijn, terwijl in het andere geval slechts één interpretatie mogelijk is.
Met andere woorden: de interpretatie van de kwantoren ('many', 'few') is niet zonder meer
dezelfde in de actieve en de passieve zin. Of nog: passieftransformaties zijn niet zonder meer
betekenisbehoudend.
De vaststelling dat zin (b) dus niet zonder meer als een transformatie kan beschouwd worden
van (b) - tenminste wanneer transformaties betekenisbehoudend zijn - leidt tot twijfel over de
passieftransformatie in op het eerste gezicht minder problematische gevallen. Betekenen de
zinnen 'Iemand werkt' en 'Er wordt gewerkt' wel hetzelfde? Waarom zouden er twee
syntactische mogelijkheden bestaan als er geen betekenisverschil optreedt?
Die ideeën wijzen erop dat de passiefomzetting níet betekenisbehoudend is. In het
standaardtheoretische model in 1965 was men daar wél vanuit gegaan: de transformaties
grijpen in de grammatica immers aan op het niveau waarop de semantiek al verwerkt is. Een
herziening van het model dringt zich op. Verschillende visies op hoe de grammatica er dan
wel moet uitzien zorgen voor een versplintering van de theorie: de betekenis blijkt de
fragmentatiebom van de taalkunde.
De vaststelling dat de marginalisering van de betekenis in een grammaticamodel tot
problemen leidt, doet de G.Sem een radicaal andere weg inslaan door de betekenis centraal te
stellen, en niet zijdelings te laten ingrijpen op de dieptestructuur. De introductie van logische
modellen in de grammatica moest ervoor zorgen dat de interpretatie van operatoren en
kwantoren (zoals 'few' en 'many') een duidelijke representatie kregen, zodat duidelijk kon
gevisualiseerd worden hoe ze moesten worden geïncorporeerd in de hoofdzin.
Na de focus op betekenis, verschoof de aandacht naar pragmatische verschijnselen. Die
aandacht strekt zich verder uit dan alleen over de G.Sem.
2.2.4 Aandacht voor pragmatische verschijnselen in de GG
De pragmatiek is een hele ruime opvatting of uitbreiding van de grammatica. De taal van de
discursieve context wordt ook onderwerp van de studie. De inspiratie daartoe kwam uit de
logica: een uitspraak bestaat uit twee zaken. Ten eerste is er de beschrijvende waarde van de
uitspraak, de locutie. Daarnaast is er de conversationele interactiewaarde van de uitspraak, de
illocutie, die een pragmatische waarde heeft. Een taaluiting wordt beschouwd als een
taaldaad, dat wil zeggen als een reële handeling met reële consequenties.
Die gedachte was op haar beurt gegroeid uit de syntaxis. Neem de zin 'Bachelors like myself
never kill thieves'. Het elementje 'myself' is daarin erg vreemd: normaal kan het element '-self'
immers alleen gebruikt worden wanneer er elders in de zin een constituent staat die naar
dezelfde referent (co-referentialiteit) verwijst. Bijvoorbeeld: 'I hate myself' of: 'You drown
yourself', maar niet *'You drown myself'. In de zin 'Bachelors like myself never kill thieves'
valt echter geen 'I' te bespeuren. De zin bevat geen constituent waarin naar een eerste persoon