1 JOS DOUMA, VENI CREATOR SPIRITUS. DE MEDITATIE EN HET ...

Ik pleit dus voor een andere benadering (anders dan vanuit de tweeslag explicatie en applicatie) als het
gaat om het antwoord op de vragen: Wat doet de predikant precies met de tekst waarover hij een preek
maakt? en: Hoe is de preek onder het oogpunt van de voorgaande vraag te typeren? Een dergelijke
benadering zal aan een aantal voorwaarden moeten voldoen. De eerste noemde ik al: de andere benadering
moet recht doen aan de intentie van het explicatie-applicatie-model. De andere voorwaarden
formuleer ik vanuit de eerder genoemde invalshoeken. Kijkend vanuit de invalshoek van de theologie
moet een andere benadering recht doen aan het karakter van Gods Woord: de preek bedoelt het Woordvan-God-dat-voor-mensen-bestemd-is
ter sprake te brengen. Het gaat in het Woord niet om een
verzameling waarheden maar om een Woord dat binnen de omgang van God met mensen tot klinken
komt. Ook is het van belang dat recht wordt gedaan aan de preek als bediening van de Geest: een andere
benadering moet inhoudelijk vorm krijgen in het kader van de pneumatologie. Kijkend vanuit de
invalshoek van de hermeneutiek moet een andere benadering recht doen aan het gegeven dat de betekenis
van een tekst wordt gevonden in een proces waarin centraal staat wat de tekst zelf wil zeggen, maar
waarbij direct verdisconteerd wordt dat een verstaan zonder betrokkenheid niet mogelijk is: het
Vorverständnis van de hoorder (de predikant) speelt een belangrijke rol. Een preek komt tot stand in een
pneumatologisch bepaalde driezijdige wisselwerking tussen tekst, hoorder en predikant. Kijkend vanuit
de invalshoek van de homiletiek moet een andere benadering werkbaar zijn voor de predikant: de andere
benadering moet (methodische) handelingsaanwijzingen kunnen bieden. In dat verband schieten de
bedieningsmetafoor, die allereerst van theologisch belang is, en de afstemmingsmetafoor tekort: ze
bieden te weinig mogelijkheden voor een inhoudelijke en methodische doordenking.
De door mij gewenste andere benadering zou ik willen zoeken in de typering van de preek als neues
Wort: de preek is niet explicatie en applicatie van Gods Woord, maar neues Wort. Het preken-alsactiviteit-van-de-predikant,
zou ik willen typeren als het uitvoeren van teksten: preken is niet teksten
uitleggen en toepassen, maar teksten uitvoeren (zoals het uitvoeren van een muziekstuk). In de beide
volgende paragrafen ga ik daar op in. Vooraf merk ik nog op dat de door mij gekozen typeringen niet de
in de derde paragraaf gegeven omschrijvingen van de prediking en het preken bedoelen te vervangen. De
nu te bespreken typeringen zijn bedoeld als verdere invulling van bepaalde aspecten van het homiletische
veld met het oog op het thema van deze studie: de betekenis van de meditatie voor het preekproces.
Anders gezegd: de typering van de preek als neues Wort bedoelt de predikant een richtdoel in handen te
geven voor zijn preekwerk, en de typering van het preken als het uitvoeren van teksten bedoelt de relatie
predikant-tekst te verhelderen. Beide typeringen zijn dus geen uitputtende formuleringen, maar pogingen
tot een verdere doordenking van bepaalde aspecten van het preekgebeuren.
5 De preek: neues Wort
De uitdrukking neues Wort heeft als sleutelwoord een belangrijke plaats in de homiletische theorie van
Lange. Deze theorie geef ik nu eerst via enkele schetsmatige lijnen weer en ik ga daarbij speciaal in op
het neues Wort (a). Vervolgens geef ik aan hoe ik de uitdrukking neues Wort zelf zou willen hanteren en
vullen (b).
16