1 JOS DOUMA, VENI CREATOR SPIRITUS. DE MEDITATIE EN HET ...

Als het gaat om de bekende definitie van de preek als verklaring en toepassing van Gods Woord
merkt Trimp op dat deze definitie staat in het kader van het object-subject-schema: de preek wordt dan
een tweeluik waarin een objectief-exegetisch deel gevolgd wordt door een applicatio die het subject tot
zijn recht moet laten komen. Tegen deze preekopvatting heeft Trimp grote bezwaren omdat op deze
wijze geen recht wordt gedaan aan de preek als verbondswoord: de preek is niet een objectieve uitspraak
maar een op de hoorder gerichte aanspraak. “Het gaat niet om de subjectieve inspraak in het hart of de
objectieve uitspraak van de leer, maar om de aanspraak van de sprekende God in het verbond.” 11 Trimp
weigert dan ook te spreken van een explicatief en een applicatief deel in de preek: heel de preek moet, als
bediening van Gods Woord zoals dat in de Heilige Schrift tot ons komt, toepasselijk zijn.
Ten aanzien van de hoorder is bij Trimp een belangrijke wending te constateren. Waar de hoorder in
de gereformeerde homiletiek tot dan toe eigenlijk alleen als het adres van de preek in beeld was
gekomen, vraagt Trimp aandacht voor de mens (de hoorder) in de prediking: de mens moet in de preek
ter sprake worden gebracht omdat God de mens ter sprake brengt. “Gods Woord is op de mens gericht en
berekend, overal wordt met hem gerekend. Het veelkleurige beeld van de mens wordt op allerlei manier
daarin opgeroepen. De prediking is een concrete toespraak tot deze mens. Hij wordt aangesproken en
wordt ter sprake gebracht. Mocht er ooit prediking plaatsvinden, waarin de hoorder geen kans krijgt
zichzelf te herkennen, dan kan zulke prediking op de naam ‘verkondiging’ nauwelijks aanspraak maken -
hoeveel solide uitleg van de tekst zij ook zou mogen bevatten.” 12 Deze wending naar de hoorder (als
inhoudelijk thema van de prediking: Trimp verwerkt deze wending nog niet praktisch-homiletisch) vindt
een verklaring in de volgende twee gegevens. In de eerste plaats breekt Trimp met het object-subjectschema:
de hoorder komt er niet alleen in de zogenaamde applicatie aan te pas, op hem is heel de preek
als bediening en als verbondswoord gericht. In de tweede plaats heeft Trimp veel aandacht voor de legitieme
vraag naar geloofservaring: het geloof brengt ervaringen met zich mee, zowel positieve (het
smaken van Gods goedheid) als negatieve (aanvechtingen), en deze ervaringen hebben recht op een
plaats in de prediking. 13
Het derde nieuwe accent dat Trimp aanbrengt is dat op de leer van de Heilige Geest. In heel het
homiletisch werk van Trimp valt zijn aandacht voor de Geest op. Terwijl Hoekstra bijvoorbeeld spreekt
van Christus als het subject van de bediening des Woords, beschrijft Trimp de prediking als de bediening
van de Geest. 14 En, om nog een ander voorbeeld te noemen, in zijn evaluatie van de heilshistorische
preekmethode wijt Trimp de eenzijdige aandacht van deze methode voor de voortgang van Gods werk
aan het gegeven dat het werk van de Heilige Geest in de geschiedenis van Gods heil onderbelicht is
gebleven: het pneumatische aspect is verscholen geraakt achter het christologische. 15 Dit accent op de
pneumatologie maakt het mogelijk om recht te doen aan de mens: de mens die hoorder is (het gaat in de
bediening van de Geest om een op de hoorders afgestemde boodschap) en de mens die geroepen is te
preken (de Geest schakelt in de bediening de menselijke subjectiviteit in).
Het zal duidelijk zijn dat het hier om een summiere schets van de ontwikkelingen in de
gereformeerde homiletiek gaat: een analyse van de vernieuwende bijdrage van Trimp aan de
gereformeerde homiletiek is op zich al een aparte studie waard. 16 Wel is nu voldoende de achtergrond
aangeduid waartegen ik in de volgende paragrafen een poging doe de omtrekken van een (vernieuwde)
gereformeerd-homiletische theorie te schetsen.
3 Een gereformeerd-homiletische visie op de preek
In deze paragraaf ga ik op zoek naar de omtrekken van een gereformeerd-homiletische theorie die recht
doet én aan de fundamentele gereformeerd-theologische uitgangspunten voor de prediking én aan de
5