'De patiënt centraal' (pdf) - In voor zorg!

2.3
1.
2.
3.
19}
20}
De Patiënt Centraal? De Patiënt Centraal?
zelfredzaamheid van de consument (vraagsturing) tekort schiet om het algemeen
consumentenbelang te verwezenlijken, heeft de NZa bevoegdheden om zelf
direct in te grijpen om dit belang te bewaken, consumenten te beschermen en
marktimperfecties te voorkomen19.
Het tegemoet komen aan de wensen van de zorgvrager op microniveau en
tegelijkertijd streven naar doelmatigheid in de zorg op zowel micro- als macroniveau
zorgt voor een spanningsveld. Deze spanningen zijn inherent aan de inrichting van
het zorgstelsel waarin gestreefd wordt naar invulling van verschillende publieke
belangen: kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid. Kwaliteitseisen kunnen
de prijs opdrijven zodat de doelmatigheid van de zorgverlening onder druk komt te
staan. De beheersbaarheid van de totale zorguitgaven (macrobetaalbaarheid) is niet
voldoende gewaarborgd met doelmatig werkende markten (microbetaalbaarheid).
Het is immers mogelijk dat een sterke ontwikkeling van de zorgvraag (volumegroei)
leidt tot een overschrijding van het afgesproken kader. Het beheersen van
de kostenontwikkeling kan aan de andere kant gevolgen hebben voor de
toegankelijkheid van de zorg. Tenslotte kan er spanning zijn tussen de eisen van
risicosolidariteit en keuzevrijheid. Keuzevrijheid kan tot marktsegmentatie en selectie
door zorgverzekeraars en aanbieders leiden die de risicosolidariteit ondermijnen20.
Vraagstelling
De zorgvrager speelt een centrale rol in het recente zorgbeleid. De kanteling in
de bekostiging moet zorgen voor vraagsturing in de zorg. Door de vraagzijde
meer vrijheid te geven om zijn wensen en behoeften actief na te streven en de
aanbodzijde de ruimte te bieden beter in te spelen op deze wensen en behoeften
worden zorgvraag en zorgaanbod beter op elkaar afgestemd. Dit moet leiden tot een
betere kwaliteit van zorg en meer doelmatigheid.
In deze rapportage beantwoorden we de vraag: “Wat is de impact van beleid
op vraagsturing in de zorg en de daarmee samenhangende kwaliteits- en
doelmatigheidsverbetering van de zorg?”
Welke beleidswijzigingen hebben impact gehad op vraagsturing in de zorg?
In hoeverre leidt het beleid tot (verschillende vormen van) vraagsturing?
Op welke manier zorgt vraagsturing voor verbeteringen in kwaliteit en doelmatigheid
van de zorg?
NZa. Consultatiedocument. (In) het belang van de consument. Hoe de NZa de
positie van de zorgconsument bewaakt en versterkt.
Van de Ven WPMM, Schut FT, Hermans HEGM. Evaluatie Zorgverzekeringswet en
Wet op de Zorgtoeslag. Den Haag: Den Haag: ZonMw, 2009.
Definities
In deze paragraaf gaan we in op de gehanteerde definities in dit rapport. Vraagsturing
krijgt vorm en betekenis in de interactie tussen de zorgaanbieders, zorgvragers en
andere betrokken publieke en/of private actoren op verschillende niveaus in de
gezondheidszorg (macro, meso en micro). De kern van vraagsturing ligt in de invloed
van het vragersperspectief op het aanbod van zorg. Om antwoord te kunnen geven
op de vraagstelling van deze rapportage is het belangrijk om het gebruik van het
begrip vraagsturing helder te krijgen. In deze rapportage nemen we verschillende
benaderingen van vraagsturing mee21:
Sturing op de vraag: Dit mechanisme speelt zich eerder af op het mesoniveau en
wordt in praktijk gerealiseerd via zorgverzekeraars/zorgkantoren: deze laatsten
sturen het zorgaanbod door namens de patiënt zorg in te kopen, uit te voeren of te
financieren. Daarnaast kunnen ook patiëntenverenigingen deze rol vervullen.
Sturing door de vraag: Hier gaat het vooral om de vraag op welke manier de patiënt
zelf het aanbod stuurt.
Sturing van de vraag: Het aanbod van zorg stuurt de vraag van patiënten aan, waarbij
rekening wordt gehouden met concrete vragen van de patiënt.
Een belangrijk middel om te komen tot sturing door de zorgvrager is transparantie:
alle relevante informatie over de prijs en kwaliteit van een product of dienst moet
voor iedereen relatief eenvoudig en zonder noemenswaardige kosten toegankelijk
zijn22.
Afbakening
Naast de definitie van vraagsturing is ook het perspectief op vraagsturing relevant
voor de interpretatie van de resultaten van dit onderzoek. Van der Kraan onderscheidt
drie perspectieven23:
Leys, Mark. 2003. Kiezen in Zorg: Preferenties en competenties van consumenten.
Den Haag. Den Haag.
Plug, P., M. van Twist, and L. Geut. 2003. Sturing van marktwerking. Assen:
Berenschot fundatie en Koninklijke Van Gorcum BV.
Van der Kraan, W. 2006. Vraag naar vraagsturing Een verkennend onderzoek naar
de betekenis van vraagsturing in de Nederlandse gezondheidszorg. Rotterdam:
Erasmus Universiteit Rotterdam.
22 Werken aan de Zorg 23
Werken aan de Zorg
2.4
2.5
31}
32}
33}