Bouwkundige detailleringen bakstenen molens ... - Monumenten.nl

Ook woensdag 12 + donderdag 13 januari 2011 gaf een situatie met extreem weer. Volgens
waarnemingen KNMI station Hoek van Holland onafgebroken 21 uur regen; totaal 22 mm, bij
ZZW wind 5 à 6 Bf met maximale windstoten van 19 m/s (7 à 8 Bf.). Voorafgaand, op 5
januari, wind van zee met een sprong naar hogere temperaturen en dito luchtvochtigheid. De
relatieve vochtigheid steeg van 84 naar 98%. Over beide dagen 28 mm regen gedurende
onafgebroken 25 uur. Dit is een geheel andere situatie dan wat er zich gemiddeld gezien
voordoet.
Tijdens dergelijke situaties kan zich een lekkage voordoen in molens die globaal gesproken
‘droog’ zijn. Het is niet altijd eenvoudig om daarvan de juiste oorzaak vast te stellen. Bij
grondige bestudering van de situatie kan het gaan om een combinatie van oorzaken. Zo werd
voor de situatie van 12 en 13 januari 2011 voor de molen te Maasland vastgesteld dat het
ging om een combinatie van vochtdoorslag dóór de muur op een plek waar een
geconcentreerde regenbelasting vanaf het wiekenkruis terecht kwam, lekkage langs ramen en
deuren door een waterfilm die van de verzadigde muur afkwam en windstoten. Dit in
combinatie met een matige tot onvoldoende ventilatie waardoor het vochtgehalte in de muur
snel tot boven het kritisch vochtgehalte steeg.
Een dergelijke incidentele lekkage hoeft niet direct aanleiding te zijn tot het nemen van
drastische bouwkundige maatregelen. Vaak kan het verbeteren van de ventilatie voldoende
zijn. Dit wordt in het desbetreffende hoofdstuk verder uitgelegd.
2.3 Condensvorming
Eén à tweemaal per jaar aan het eind van de winter kunnen zich situaties voordoen van een
plotselinge omslag van het weertype waarbij een warmtefront overtrekt naar zee met warme
lucht met hoge luchtvochtigheid die volgt op een periode van koude, droge lucht. In een
dergelijke situatie kan het gebeuren dat de luchttemperatuur buiten hoger is dan binnen, met
name betreft dat de binnenkant van de muur en ook is de luchtvochtigheid binnen veel hoger.
Dan geschiedt het omgekeerde van droging, namelijk condensvorming.
Wanneer men aanwezig is als een dergelijke situatie zich voordoet lijkt het of de muur ‘traant’.
Dat het vocht niet uit de muur komt, maar dat het condensatievocht is, blijkt uit het feit dat
ook smeedijzeren onderdelen ‘tranen’ en er daaronder zelfs plassen op de vloeren kunnen
ontstaan.
Bij molens die voldoende zijn geventileerd zal door het lagere vochtgehalte de temperatuur
van de muur aan de binnenzijde hoger zijn en de condensvorming navenant minder dan bij
een situatie met onvoldoende ventilatie.
Bij een steen met 30% porievolume maakt het voor de thermische geleidbaarheid
(spiegelbeeld van de isolatiewaarde) een groot verschil uit of deze droog is of nat.
De thermische geleidbaarheid, labda (λ), van lucht bedraagt 0,024 W/mK, die van water 0,60
W/mK. Globaal zal λ voor de droge steen (met 30% lucht) liggen op 0,43 W/mK en de natte
steen (verzadigd, 30% water) op 0,60 W/mK.
Hierdoor verloopt in de winter bij een nattere muur de afkoeling van buiten naar binnen
sneller dan bij een drogere muur. Hierdoor kan ook worden verklaard dat bij een droge muur
bij de genoemde weersomslag minder condensatie optreedt dan bij een natte muur. Een
tweede orde effect is dat bij een droge muur het vochtgehalte lager is, dus kan de mindere
condens nog door de muur worden geabsorbeerd, terwijl bij een natte koudere muur de
grotere hoeveelheid condens van de muur af gaat stromen. Allemaal factoren die het
vochtprobleem versterken, waardoor het belang van droging van binnenuit nogmaals wordt
benadrukt.
17