Bouwkundige detailleringen bakstenen molens ... - Monumenten.nl

8 Ventilatie
8.1 Ventilatie
Bij de bouw van windmolens is waarschijnlijk nooit
nagedacht over ventilatie en het effect op het
drogen van muren.
De detaillering van deuren, luiken en vensters,
geplaatst in sponningen in het metselwerk, hadden
voldoende kieren om te voorzien in ‘tocht’, ofwel
natuurlijke ventilatie. Bovendien werden wanneer de
molen maalde, vooral bij korenmolens aan de lijzijde,
de luiken in de vensteropeningen uitgenomen om te
luchten wegens stofoverlast.
Bij het niet geregeld meer in bedrijf zijn van molens
veranderde het beheer en werd het luchten minder.
In een enkel geval bleef dit helemaal achterwege.
Naarmate het gebruik veranderde werden ramen en
deuren door eigentijdse detailleringen om redenen
van verblijfscomfort en energiebesparing tochtdicht
gemaakt. Dit werd in de moderne tijd ook wel
gedaan nadat door hydrofoob maken van de
buitenkant er een hogere regenbelasting op
vensteropeningen ontstond en bij slagregen met
lucht, ook water door de kieren naar binnen werd
geperst. Daarnaast werden zolderluiken kiervrij
gemaakt en open trapgaten afgesloten met luiken.
68
Figuur 8.1 – Ventilatie
Het tocht- en waterdicht maken van de deur- en vensteropeningen en het tochtdicht maken
van zolderluiken had grote invloed op het drogen van de muur van binnenuit. Die droging
ontstaat wanneer ‘droge’ lucht langs een nat muuroppervlak strijkt, waardoor
watermoleculen van het vocht in het oppervlak van de muur in dampvorm door de lucht
worden meegenomen.
8.1.1 Natuurlijke ventilatie
Dit ontstaat op twee verschillende manieren:
1. Tocht, veroorzaakt door drukverschillen tussen binnen en buiten. Als er wind op een
deur of vensteropening staat zal de ventilatie sterk toenemen. Er zijn ‘kieren’ nodig.
Open deuren en ramen aan de lijzijde van de betreffende ruimte hebben een
versterkend effect.
2. Het ‘schoorsteen effect’. In het kort komt dit neer op een verschil in luchtdichtheid bij
verschillen in binnen en buitentemperatuur. Bij hogere binnentemperatuur zal de lucht
binnen omhoog stijgen. Bij lagere temperatuur net andersom. Uiteraard is ook hier
nodig dat beneden en boven voldoende kieren zijn om de doorstroming van buitenlucht
mogelijk te maken.
Bij natuurlijke ventilatie kan men behoudens het openen van ramen en deuren geen
invloed uitoefenen op de doorstroming. De ‘spleten’ zijn een bouwkundig gegeven. Daarom
wordt wel gesproken van ‘ongecontroleerde ventilatie’. Wanneer men in ruimten met