Bouwkundige detailleringen bakstenen molens ... - Monumenten.nl

Samenvatting
In de laatste decennia van de vorige eeuw zijn aan het oorspronkelijke bouwkundige concept
voor het beperken van vochtdoorslag of lekkage bij een klassieke bakstenen windmolen, in
een aantal gevallen verschillende bouwkundige elementen toegevoegd. Soms ook als na
foutieve restauratieve ingrepen aan de bakstenen molenromp zelf (zoals op termijn “lekkende”
voegen en/of schade door hydrofoberen) de vochtproblematiek eerder groter dan kleiner leek
te zijn geworden.
Daarnaast zijn in dezelfde periode ten behoeve van een geheel of gedeeltelijk veranderde
functie van de molen tot woning of daaraan verwante bestemming vaak wijzigingen
uitgevoerd aan de detailleringen van ramen en deuren met het doel bij regenbuien minder
water binnen te krijgen en/of het tochtvrij maken van het interieur of delen daarvan. Dit ging
vanzelfsprekend gepaard met een verminderde natuurlijke ventilatie. Deze natuurlijke
ventilatie werd ook verminderd door beheersmatige aspecten, zoals de niet meer dagelijks
vanzelfsprekende aanwezigheid van een molenaar die ramen en deuren openzette om te
luchten.
Een derde categorie betreft de afwerkingen van de binnenwand van de molenromp in ruimten
die werden afgescheiden van het geheel om daar een woonfunctie, bestemming als museum
of dergelijke aan te geven.
In dit rapport wordt een analyse gegeven van de effectiviteit van de bouwkundige
maatregelen die in het jongste verleden zijn voorgesteld en gerealiseerd om
lekkageproblemen door regen zoveel mogelijk terug te dringen. De belangrijkste conclusie is
dat verbetering van de ventilatie (in combinatie met de toepassing van ademende materialen)
de meest efficiënte manier is om lekkageproblemen in massief metselwerk aan te pakken.
Theoretisch kader
Algemeen
De belangrijkste bron van vochtdoorslag en lekkage is regen in combinatie met wind. Door de
klimaatverandering neemt de kans op extreme neerslag toe (KMNI, 2011a). Een tot drie keer
per jaar doen zich situaties voor met langdurige slagregen.
Het zwaarste effect, regen + storm, noemt men ‘slagregen’ (in het Engels ‘winddriven-rain’).
Hierbij verandert de richting waarin de regendruppels vallen van verticaal naar min of meer
horizontaal (horizontale regencomponent) en worden de regendruppels met kracht tegen de
gevel gejaagd. De hoek waarin de regendruppels op de muur aankomen, dus de
regenbelasting op de gevel, is daarbij afhankelijk van de windsterkte.
Leppers (1996) heeft de stand van het wetenschappelijk onderzoek naar slagregens
samengevat en Tammes en Vos aangehaald die voor de te verwachten (maximale) horizontale
slagregencomponent aangaven “dat een wand gedurende enkele uren blootgesteld kan
worden aan een regenintensiteit van 10 l/m 2 /u bij een windsnelheid van 15 à 20 m/s.”
Verder verandert het hygrisch gedrag van een muur bij gelijke regenintensiteit naarmate de
tijd vordert door de afname van de absorptie in de tijd. Dit vanwege de verzadiging van de
poriën.
De aanvoer van vocht in metselwerk wordt veroorzaakt door verschillende vochtbronnen.
Volgens Groot en Gunneweg (2010) kan de balans tussen aan- en afvoer van vocht, waarbij
geen lekkage optreedt, in een vergelijking worden gevat (vochtbalans). Deze geeft weer dat
de bij drogend weer door verdamping uit de muur tredende hoeveelheid vocht zo groot moet
zijn dat bij een opvolgende regenperiode de opslag + vochtopname niet leidt tot een situatie
4