Tiecelijn - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 21
Dat de ik-figuur de Reynaert met Portugal associeert, is niet ondenkbaar omdat
in A 599 (B 650) inderdaad verwezen wordt naar ‘Portegale/Portegael’ 11 , en wel
in de Bruunscène wanneer de beer hoog opgeeft over zijn trek in honing: ‘Haddic
al thonich dat nu es / Tusschen hier ende Portegale, Ic haet al up teenen male’
(A 597-600). De op stap zijnde Reynaert komt in Hostes voorstelling in Daknam terecht,
een deelgemeente van Lokeren, zijn geboortestad en deelgebied van het Land
van Waas, thuishaven van het dierenepos. Bovendien bevond zich tot voor enkele
jaren het café ‘Reinaert de vos’ aan de dries van Daknam, een plek waar de twaalfdeeeuwse
graaf van Vlaanderen meer dan eens recht zou hebben gesproken. Aangezien
Hoste zich de vos voorstelt als een pelgrim, ligt de verbinding met Nazareth in het
heilig land voor de hand, zeker omdat de verteller er nadrukkelijk op wijst dat het
om het bestaande Oost-Vlaamse plaatsje gaat. In het citaat bevindt de vos zich in het
oog van een geografische en mentale transatlantische ruimte die zich uitstrekt van
Québec tot Israël.
Van een totaal andere orde is de aanwezigheid van wolf en vos in Marcel Aymés
antisprookje Le loup, dat is opgenomen in de verhalenbundel Les contes du chat perché
(1939). In dit verhaal wordt de stoute wolf, zoals hij in de volksprookjes steevast
verschijnt, door twee argeloze kinderen in vertrouwen genomen, tegen de goedbedoelde
raad van hun ouders in. De wolf, die met beide kinderen het beste voorheeft,
gaat zelfs zo ver hun een paradijselijk bos voor te spiegelen waaruit het kwaad is
geweerd. De aanminnige wolf heeft de roemruchte vos blijkbaar op het goede spoor
gezet: ‘Tenez, pas plus tard qu’avant-hier, j’ai recontré le renard qui venait de saigner
tout un poulailler. Je lui ai dit qu’il fallait changer de vie. Ah! Je vous l’ai sermonné
d’importance! Et lui qui a fait tant le malin d’habitude, savez-vous se qu’il m’a répondu:
‘Loup, je ne demande qu’ à suivre ton exemple. Nous en reparlerons un peu plus
tard, et quand j’aurai eu le temps d’apprécier toutes les bonnes oeuvres, je ne tarderai
plus à me corriger’ (p. 185).
Veel verder dan een verwijzing naar de klassieke wapenbroederschap gaat de verwijzing
niet, maar er is in ieder geval geen sprake van ‘een’ wolf en ‘een’ vos. In Aymés
omgekeerde wereld, net als in de mundus inversus van Willem, gaat het wel degelijk
om ‘de’ wolf en ‘de’ vos, en dat kan voor een Reynaertlezer alleen Isegrim en Reynaert
zijn, vooral omdat de wolf zich hier van zijn predikende, niet-wereldse kant laat
zien. Het zinnetje ‘Je vous l’ai sermonné d’importance’ kan althans gelezen worden
als een averechtse/ironische verwijzing naar Reynaerts poging om Isegrim tot het
‘monnikschap’ te verheffen. 12
De verhalen van Aymé herinneren bovendien aan die van Maurice Genevoix, die
niet alleen de auteur is van onder meer de bundel Tendre bestiaire (1969), waarin
‘Maître Renard’ zich van zijn dodelijkste kant toont in een duel met de haas (in het
verhaal Le lièvre), maar ook van een heel vrije bewerking van de Reynaertverhalen.
~ 12 ~