Tiecelijn - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 21
van het volk. (…) Wat echter dit Latijnsche kunstepos toch ten slotte zoo aantrekkelijk
maakt, is het leven: het luchtige, kluchtige, frissche en zoo door en door volksche
leven, waardoor het gedragen wordt. Geschreven in het Latijn, en in een rijke,
voorname, klassieke taal, blijft het toch overal echt volksch. (…) De dichter staat
te midden van het volk, van grooten en kleinen liefst; en uit hun leven haalt hij de
tafereelen voor zijn schilderingen op; kiest hij de onderwerpen voor zijn beelden en
vergelijkingen.’ Hierbij noemt Van Mierlo onder andere de smid bij zijn aambeeld en
de vogelaar die, ‘bang voor de klauw, den vogel uit het net haalt.’ 33
In het licht van de vermeende volkse herkomst van deze vergelijkingen werkt het
verhelderend om de Metamorphosen er eens naast te leggen, te beginnen met de vogel
in het net (in De bedevaart). Wanneer de wolf het huis van de bedevaartgangers wil
verlaten, wordt hij in de deuropening vastgeklemd (en vervolgens afgerost): ‘Als een
hond in een aangetrokken strik of een vogel die in een kleverig net hangt zat de abt
[d.w.z. Isegrim] gevangen. Hij kon voor- noch achteruit en bleef voor en achter onbeweeglijk
vastzitten.’ (Y. IV 507-509). En nu de Metamorphosen:
Zoals een vogel met zijn poot verstrikt raakt in een listig
verborgen jagersnet en zich opeens gevangen voelt
en klapwiekt in paniek – het rukken trekt de knoop nog strakker –
zo staat daar elke vrouw hecht vastgeketend aan de grond,
verschrikt, vergeefs proberend los te komen… (Metamorphosen XI 73-77) 34
Terug naar de Ysengrimus. Isegrim zit nog steeds klem in de deuropening. Gerard
de gans geeft de wolf ervan langs: ‘Zoals onder hamerslagen een tang het ijzer in
haar greep houdt, zo plette en walste de juichende gans zijn staart.’ (Y. IV 645). Een
ander beeld uit de smederij komen we tegen in De geschiedenis met de ham, wanneer
de wolf Reynaert als volgt bang maakt: ‘Hij sloeg zijn tanden vier keer op elkaar en
toen ze dichtklapten klonk dat zoals een metalen plaat die op een aambeeld wordt
platgeslagen.’ (Y. I 79-80)
Voor een vergelijking met een smid kunnen we in de Metamorphosen terecht bij
het verhaal van de strijd tussen Centauren (half paard, half mens) en Lapithen (een
Thessalisch bergvolk). De Centaur Rhoetus probeert zijn tegenstander Charaxus
dood te slaan met een brandende pruimentak; hij raakt zijn hoofd en dan
vliegt het haar in brand; het bloed dat kokend uit de wond komt
knettert vervaarlijk, een geluid als van roodgloeiend staal,
wanneer de smid het met gebogen tangen uit de oven
~ 42 ~