Tiecelijn - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 21
erbarmelijk in mijn vrouw-zijn’). 17 Het is verleidelijk om deze woorden in verband te
brengen met Y. VII 485-504, waar de zeug zegt, voor ze haar profetieën ten beste
geeft, dat het voor een vrouw niet betamelijk is om haar stem te verheffen. Nog een
interessant detail is dat Salaura’s troep varkens merkwaardig genoeg niet alleen uit
vrouwen bestaat, maar ook uit mannen, want de zusters van de abdis hebben nogal
wat kinderen. Nu woonde Hildegard ten tijde van het ontstaan van de Ysengrimus
nog in het kloostercomplex op de Disibodenberg, waar zowel mannen als vrouwen
leefden. Eén van de met name genoemde biggen heet Cono, wat verdacht veel lijkt op
de naam van de abt van Disibodenberg: Kuno.
Het zou een geweldige grap zijn van de dichter van de Ysengrimus om Hildegard
in de gedaante van een krijsende zeug in een dreigende profetie juist tekeer te laten
gaan tegen de paus die haar toestemming gaf om met haar visioenen naar buiten te
treden. 18 Of dit een plausibele veronderstelling is, zal nader onderzoek wellicht kunnen
uitwijzen.
Reynaert en de wolvin
Wanneer Isegrim in de Sint-Pietersabdij is ingetreden, neemt Reynaert de gelegenheid
te baat om de wolvin in haar hol te bezoeken. De vos poept en plast op de
kleine wolfjes, een streek waarmee hij erin slaagt om hun woedende moeder achter
zich aan te lokken. Met de wolvin op zijn hielen springt Reynaert zijn eigen hol binnen,
maar zij komt vast te zitten in de toegang, net zoals Isegrim in Isegrim visser,
De bedevaart en Isegrims eed klem komt te zitten. Dan volgt de verkrachtingsscène.
Voigt beschouwde deze passage als een interpolatie, Mann nam de passage wel op
in haar editie. 19 Ulrich Mölk betoogt in een artikel uit 1993, Fuchs und Wölfin. Über
eine Episode des Ysengrimus und ihre englische Quelle, dat het toch om een interpolatie
gaat. Ook bespreekt hij de bron voor de verkrachtingsscène, een fabel over een vos
en een berin. Kwaad om een oneerbaar voorstel van de vos gaat de berin achter hem
aan, maar loopt zichzelf vast in doornig struikgewas, waarna de vos haar bespringt.
Een Franse versie is bekend uit de Esope van Marie de France; een Latijnse versie, De
vulpe et ursa, is opgenomen in de Romulus, een verzameling Latijnse fabels in proza.
De oerversie van de fabel zou uit Engeland stammen.
Kathryn Gravdal publiceerde in 1991 Ravishing Maidens. Writing Rape in Medieval
French Literature and Law (1991). In het derde hoofdstuk, Replaying Rape: Feudal
law on Trial in the Roman de Renart, komt de verkrachtingsscène in de Ysengrimus
aan de orde. Ze karakteriseert het Gentse dierenepos als een monastieke satire, wellicht
bestemd voor een opvoering in het klooster door monniken die de dierenrollen
speelden. Een interessante veronderstelling, maar daarna schrijft ze dat ‘this sexual
assault from behind may have functioned as an in-house satire of homosexual prac-
~ 34 ~