Februari 2011 - Politieacademie

Woord van de Lector
Op het gebied van de recherche is een beperkt
aantal publicaties beschikbaar. De belangrijkste
reden hiervoor is dat het lastig is om tot dit specifieke
deel van de politie door te dringen, laat staan om er
onderzoek te doen. Ik ben dan ook verheugd over
het feit dat wij vanuit ons lectoraat wel toegang
hebben tot deze gesloten wereld en de kennis en
kunde van de recherche kunnen ontsluiten. Een deel
van de onderzoeken die wij uitvoeren zijn
vertrouwelijk van aard, maar het overgrote deel is
openbaar en toegankelijk voor geïnteresseerden. In
dat kader kan ik u met gepaste trots melden dat er
binnenkort vanuit het lectoraat
Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde maar
liefs drie boeken verschijnen op het gebied van de
recherche c.q. opsporing. Om u een indruk te geven
om wat voor publicaties het gaat, zal ik vast een tipje
van de sluier oplichten.
Ten eerste zijn we druk doende met het ‘Handboek
recherchestrategieën’. In dit boek worden klassieke
en innovatieve recherchestrategieën op een rij gezet
en uitgewerkt. In verband met de toegankelijk- en
herkenbaarheid zijn casussen opgenomen uit de
(recherche)praktijk. Het boek is geïnitieerd vanuit ons
eigen lectoraat en is bedoeld voor het
politieonderwijs en de recherchepraktijk.
Ten tweede komt er een boek over
‘recherchetoestanden’. Hierin beschrijven wij hoe de
recherche met obstakels (en dat zijn er nogal wat) in
de dagelijkse opsporingspraktijk omgaat.
Pragmatische oplossingen typeren we als ‘Plan B’
strategieën die in werking treden als de
voorgenomen aanpak (plan A) niet werkt of
anderszins niet mogelijk is. Dit onderzoek is in
opdracht van Politie & Wetenschap uitgevoerd.
Ten derde schrijven we een handboek over de
zogenaamde Joint Investigation Teams (JITs). Sinds
1999 zijn deze JITs ingesteld om de internationale
politiële en justitiële samenwerking ten aanzien van
september 2011
Nieuwsbrief
Lectoraat Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde
1
Jaargang 6
3
grensoverschrijdende criminaliteit te
vergemakkelijken. In de praktijk blijkt echter dat er in
Nederland nauwelijks gebruik wordt gemaakt van dit
instrument. In ons handboek wordt eerst een
beschrijving van de JITs gegeven en daarna wordt
inzichtelijk gemaakt waarom JITs in de
opsporingssamenwerking tussen Nederland en
omringende landen tot op heden in beperkte mate
worden ingezet bij de bestrijding van
grensoverschrijdende criminaliteit. Wij zijn er
inmiddels van overtuigd dat een JIT een
veelbelovend instrument vormt waarmee in de
opsporing nog veel winst te behalen is. Dit onderzoek
is uitgevoerd in opdracht van mw. mr. A. Roelofs,
korpschef van Noord-Oost Gelderland en tevens
portefeuillehouder samenwerking Duitsland in de
Raad van Korpschefs. Zie voor meer informatie p.4
van deze nieuwsbrief.
Het is de bedoeling dat deze drie publicaties rond
ons congres ‘Recherchestrategieën’ op 24 november
a.s. beschikbaar komen (informatie over dit congres
-en een ander interessant seminar op 11 oktober- zie
elders in deze nieuwsbrief). Dit betekent dat we
momenteel druk bezig zijn met de puntjes op de i te
zetten zodat de vormgever en drukker ermee aan de
slag kunnen. Ik houd u op de hoogte!
Tot slot
Ons lectoraat verzorgt jaarlijks in de maand mei de
jurisprudentiedag in de Reehorst te Ede. Dit is altijd
een drukbezochte dag waarbij geïnteresseerden in
één dag tijd worden bijgepraat over op hun
vakgebied verschenen jurisprudentie. Een hele dag
naar jurisprudentie luisteren, klinkt wellicht als een
onmogelijke opgave, maar als je Ybo Buruma de
microfoon in handen geeft,
is het makkelijk vol te
houden.

Op buitengewoon leuke en inspirerende wijze wist
Ybo Buruma het publiek geïnteresseerd te houden.
Hij deed dit door een aaneenschakeling van
informatie, kennis, humor en praktijkvoorbeelden.
Wonderbaarlijk!
Helaas was dit echter het laatste jaar dat we Ybo als
gastspreker op deze dag konden inzetten. Hij verruilt
zijn functie van hoogleraar strafrecht aan de
Radboud Universiteit (Nijmegen) per 1 september
voor zijn nieuwe functie als raadsheer van de Hoge
Raad der Nederlanden. Wij willen Ybo via deze weg
nogmaals hartelijk danken voor zijn inzet en
betrokkenheid bij de politie in het algemeen en ons
lectoraat specifiek. Hoewel we zijn inbreng zullen
missen, gaat de actuele jurisprudentiedag volgend
jaar mei gewoon weer door. De invulling zal
verschillen van de voorgaande jaren, maar we gaan
ons best doen om ook hier weer een informatieve en
inspirerende dag van te maken.
Nicolien Kop
Mededelingen
Even voorstellen…
Mijn naam is Ria Stuiver. In 1981 ben ik als executief
medewerker begonnen bij de toenmalige
gemeentepolitie ’s-Gravenhage (inmiddels
regiopolitie Haaglanden) en de rode draad in mijn
carrière is rechercheren. Tot
2006 heb ik als rechercheur
gewerkt vanuit de expertise
bestrijding mensenhandel en
kinderporno. Vervolgens heb ik
vanuit deze expertise met
succes gesolliciteerd naar een
docentenfunctie bij de
Politieacademie. Tijdens mijn
aanstelling als docent
verbonden aan het domein
opsporing heb ik verschillende
trainingen op het gebied van jeugd, huiselijk geweld,
criminaliteit en daders ontwikkeld en gedoceerd.
Per 1 mei 2011 is mijn stage, in het verlengde van
mijn HBO studie toegepaste psychologie, binnen het
lectoraat Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde
van de Politieacademie begonnen. Mariette van Kuik
is mijn begeleider. Mijn stage en onderzoek doe ik
aaneengesloten op het gebied van het verdachtenverhoor.
Momenteel ben ik druk met het schrijven
van mijn onderzoeksvoorstel. Zodra dit is
goedgekeurd, zal ik jullie nader informeren.
Ria Stuiver
Professionaliseringstraject afgesloten
Met een wervelende one-man show van Cyrille
Fijnaut kwam er half augustus een eind aan het
professionaliseringstraject dat we als lectoraat begin
dit jaar zijn ingegaan. Met de hulp van
wetenschappers en praktijkexperts hebben we ons
ruim een half jaar lang laten meevoeren in de wereld
van criminaliteit en criminaliteitsbestrijding. De
onderzoekers van het lectoraat verdiepten zich in
criminologische theorieën, historische ontwikkelingen
in de criminaliteitsbestrijding, internationale
samenwerking en de bestrijding van
(georganiseerde) criminaliteit.
Collega’s uit de praktijk namen ons bij de hand en
loodsten de onderzoekers door de ideeën achter
netwerkend opsporen, proces gericht werken en de
actuele ontwikkeling van het vakgebied opsporing.
Ook stonden we uitgebreid stil bij de rol van
onderzoek voor de praktijk en spraken we met
ervaren recherchemensen over de dagelijkse
werkelijkheid van het recherchewerk. De
onderzoekers werden ook in de positie van
teamleider TGO gebracht en kregen een aantal
casussen te verwerken. Deze tijdelijke transformatie
opende de ogen van de wetenschappers;
rechercheren is best een moeilijk vak.
Het programma leverde veel stof tot nadenken en
gesprek op. In de toekomst zullen we
professionalisering serieus blijven nemen en
regelmatig gastsprekers op ons werkoverleg
uitnodigen en praktijkbezoeken organiseren. Wij zijn
er van overtuigd dat het nu afgeronde traject van
grote waarde is voor de onderzoekers die zich in ons
team bezig houden met onderzoek. Wij verwachten
dat de nieuwe inzichten zullen leiden tot beter begrip
van de praktijk. Wij danken Cyrille Fijnaut, Thijs
Kooimans, Monica den Boer, Hans Nelen, Pieter
Tops, Geert Kannegieter, Jan Struijs, Martin van
Bochove, Sander Schaepman, Arthur van Baaren en
Jan van Duijn voor hun bereidwillige medewerking,
tijd en inspiratie.
Nicolien Kop en Gerard Snel

Seminar: 'Een legitieme aanpak van
criminaliteit onder Roma.’
Van beeldvorming naar kennisversterking
In het kader van het project Kennisversterking Roma
organiseert het lectoraat Criminaliteitsbeheersing &
Recherchekunde op dinsdag 11 oktober 2011, een
interactieve bijeenkomst.
Aanleiding
In toenemende mate wordt de Nederlandse
samenleving geconfronteerd met berichtgeving over
Roma. Of het nu gaat om de uitzetting van
Roemeense staatsburgers uit Frankrijk,
krakersproblematiek in Gent of om multiprobleemfamilies
in Nieuwegein of Ede, in alle
gevallen wordt al in de kop van het bericht de link
gelegd met Roma. De discussie gaat al snel over de
positie van Roma in algemene zin. Ook de wijze
waarop criminaliteit en overlast ten aanzien van
multi-probleemfamilies met een Roma achtergrond
wordt aangepakt door politie en gemeenten staat
hierbij ter discussie. Hoe is de Nederlandse overheid
in staat om op legitieme wijze doelgericht grenzen te
stellen zonder te vervallen in doelgroepenbeleid en
etnische registratie? Op welk moment wordt kennis
over Roma relevant en hoe kan de Politieacademie
voorzien in de toenemende kennisbehoefte op dit
gebied?
Focus van het seminar
Het seminar heeft tot doel om inzicht in achtergrond
en leven van Roma te verbeteren en van daaruit
kennis te ontwikkelen die haar doorwerking vindt in
de bredere praktijk.
De avond zal worden ingeleid vanuit de
politiepraktijk, bestuurlijke ervaringen en vanuit de
wetenschap. Hierna volgt een debat waarbij
ervaringen en dilemma’s worden uitgewisseld en
leerpunten en kennisbehoeften worden benoemd.
Het programma biedt ook ruimte om elkaar te treffen.
Als doelgroep voor deze dag worden uitdrukkelijk
uitgenodigd: burgemeesters; medewerkers Openbaar
Ministerie; korpschefs, districtchefs en teamchefs;
vakspecialisten; ambtenaren Openbare Orde &
Veiligheid van gemeenten; betrokken
vertegenwoordigers van het Ministerie van V&J,
veiligheidsregio’s; betrokken managers, docenten en
onderzoekers van de Politieacademie.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met
het Congres- en Evenementenbureau
Politieacademie of PKN raadplegen.
Congres Recherchestrategieën
Het lectoraat organiseert op donderdag 24 november
2011 het congres Recherchestrategieën in De
Sparrenhorst te Nunspeet. Het congres staat in het
teken van recente wetenschappelijke onderzoeken
naar recherchestrategieën en nieuwe inzichten in de
aanpak van criminaliteit. Wetenschappers en
politieonderzoekers uit binnen- en buitenland lichten
de resultaten van hun onderzoek toe. Nieuwe
publicaties worden gepresenteerd en beschikbaar
gesteld aan de deelnemers.
De doelgroep voor het congres zijn leidinggevenden
van de recherche op team-, district- en divisieniveau,
recherchekundigen, leden van bijzondere
opsporingsdiensten en eenieder die zich bezighoudt
met recherchestrategieën.
Na plenaire lezingen worden in workshops
praktijkcasussen over recherchestrategieën en
toepasbaar onderzoek gepresenteerd en worden
praktische tips, trucs en ervaringen met u gedeeld.
Bent u geïnteresseerd noteer dan alvast de datum
van 24 november 2011 in uw agenda. De officiële
uitnodiging volgt eind september. Vanaf dat moment
is inschrijving mogelijk. Voor meer informatie kunt u
contact opnemen met het Congres- en
Evenementenbureau van de Politieacademie of PKN
raadplegen.
Onderzoeksnieuws
Leren uit Alphen aan den Rijn
Het in de vorige nieuwsbrief aangekondigde
onderzoek ‘Leren uit Alphen aan den Rijn: onderzoek
naar professionele dilemma’s rond het schietincident
Alphen aan den Rijn, 9 april 2011’ is per september
van start gegaan. Dit onderzoek wordt uitgevoerd in
opdracht van de politie Hollands-midden en de
gemeente door Prof.dr. P. Tops (hoogleraar
bestuurskunde UvT en lid CvB van de
Politieacademie), Dr. M.J. van Duin (lector
Crisisbeheersing NIFV en Politieacademie), Dr. O.
Adang (Lector Openbare Orde &
Gevaarsbeheersing), Dr. N. Kop (lector
Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde), Drs. J.
Kasse MCDm (programmamanager/onderzoeker
lectoraat Crisisbeheersing NIFV en Politieacademie)
en Dr. V. Wijkhuijs (onderzoeker Politieacademie)
Nicolien Kop

Afronding onderzoek LDM
Op het moment van schrijven loopt mijn
afstudeerperiode aan de Politieacademie op zijn
einde. Nog een paar kleine wijzigingen doorvoeren in
mijn thesis en dan hoop ik eind augustus mijn bul in
ontvangst te mogen nemen. Dit houdt in dat ook het
onderzoek naar de inzet van gedragsdeskundigen
door de Landelijke Deskundigheidsmakelaar in het
rechercheproces zo goed als afgerond is.
Tijdens het onderzoek is gebleken dat er drie
factoren van groot belang zijn voor de ontwikkelingen
in de inzet van gedragsdeskundigen in het
verhoorproces. In de eerste plaats de wet- en
regelgeving. In de tweede plaats het onderwijs dat
rechercheurs hebben genoten. Dit onderwijs is
constant in beweging en zorgt voor een constante
noodzaak tot ontwikkelingen in de inzet van
deskundigen. De laatste factor en waarschijnlijk ook
de meest invloedrijke, is de ervaringen die
rechercheurs hebben met de inzet van deskundigen
in het verleden. Hoe beter deze ervaringen, hoe
groter de kans dat ze weer deskundigen gaan
inzetten en ook eerder in het proces.
Deze bevindingen zijn vertaald in enkele
aanbevelingen voor de LDM, waarvan er een aantal
reeds is geïmplementeerd, zoals een beter
evaluatiesysteem voor rechercheurs en deskundigen.
Ook zal er een pilot starten om bij elk TGO direct te
bekijken wat de LDM kan betekenen om zo meer aan
de voorkant van het proces te gaan zitten.
Al met al kan ik concluderen dat ik een erg leuke tijd
aan de Politieacademie heb gehad, een interessant
onderzoek heb mogen uitvoeren en het altijd goed is
om te zien dat de aanbevelingen ook daadwerkelijk
worden geïmplementeerd.
Renate Klein Haneveld
Ontwikkeling JIT-handboek
Inmiddels is het onderzoek naar het gebruik van Joint
Investigation Teams (JITs) in de Nederlands-Duitse
opsporingscontext afgerond.
Het rapport is positief ontvangen en tot op heden
verspreid in besloten kring. In algemene
bewoordingen kan het volgende gesteld worden: De
gevraagde ervaringsdeskundigen zijn allen
onverdeeld enthousiast over de mogelijkheden van
JITs. Gezien de juridische, organisatorische en
culturele verschillen tussen landen is
grensoverschrijdende opsporingssamenwerking,
ongeacht de vorm, complex van aard. Het uitvoeren
van een JIT is derhalve geen eenvoudige zaak,
temeer daar er tal van hindernissen bestaan die de
oprichting ervan bemoeilijken. Recente
ontwikkelingen ten aanzien van JITs maken het
echter mogelijk om een aantal van deze obstakels te
omzeilen. Gelet op de bereidwilligheid in zowel
Nederland als Duitsland om JITs uit te voeren, is de
verwachting dat als opsporingsambtenaren meer
bekend en vertrouwd raken met het instrument, het
middel vaker ingezet zal worden om
grensoverschrijdende criminaliteit te bestrijden. Het
reeds uitgevoerde Nederlands-Duitse JIT spreekt wat
dat betreft boekdelen.
Naar aanleiding van het rapport is in overleg met de
opdrachtgever besloten om een ‘JIT-handboek’ te
schrijven dat in het onderwijs en de praktijk gebruikt
kan gaan worden. Doel van dit boek is om aan de
hand van recente ervaringen met JITs, uitgevoerd
met omringende landen, weer te geven waar op gelet
dient te worden bij het aangaan van deze
samenwerkingsvorm. Tevens wordt ingegaan op de
juridische aspecten om rekening mee te houden.
Daarnaast komen good practices aan bod. Ook zal
het boek verwijzen naar relevante instanties. Kortom
een naslagwerk dat van nut kan zijn voor
politiefunctionarissen bij het maken van keuzes ten
aanzien van internationale samenwerking. Op 24
november 2011 hopen wij dit boek te kunnen
presenteren op het congres ‘Recherchestrategieën’
van ons lectoraat.
Henk Sollie
Opsporing bij evenementen
Onlangs is het Project Monitoring Evenementen van
start gegaan. Het betreft een meerjarig onderzoek
naar het verloop van enkele grote landelijke
evenementen. Het onderzoek zal de periode 2011-
2013 beslaan en wordt uitgevoerd door de lectoraten
Openbare Orde & Gevaarbeheersing, Intelligence en
ons lectoraat.
Als onderdeel van dit project dat de Politieacademie
in opdracht van de Raad van Korpschefs (SBG CCB)
uitvoert, zullen wij een deelonderzoek doen naar de
effectiviteit van opsporings- en vervolgingactiviteiten
bij grote evenementen. Daarbij komen alle aspecten
van de opsporing aan de orde: voorbereiding,
samenwerking met andere onderdelen en externe
partners, uitvoering, eventuele evaluaties en de
effectiviteit.
Het beeld dat in het algemeen wordt geschetst is dat
bij dergelijke evenementen het aantal aanhoudingen
en vervolgingen (zeer) beperkt is terwijl de
aangerichte schade bij (een deel van de)
evenementen behoorlijk groot is. Dit roept vanuit de
samenleving en politiek vragen op.

Opsporing bij grootschalige evenementen lijkt weinig
prioriteit te hebben, terwijl bekend is dat bij (een deel
van de) evenementen overtredingen of delicten
worden gepleegd in de openbare ordesfeer (bijv.
vernieling, geweld, openbare dronkenschap) en/of op
het gebied van vermogensdelicten (diefstal, handel in
valse toegangskaarten, zwendel met merken). Verder
mogen ook overtredingen van de opiumwet en
wapenbezit niet onvermeld blijven.
In een brief van de verantwoordelijk korpschef aan
de leden van de RKC noemt hij expliciet dat de
verhoging van de pakkans bij zware incidenten en de
effectiviteit van het opsporings- en vervolgingstraject
bij evenementen een speerpunt is. Nu nog ligt
volgens Otto Adang, lector Openbare Orde &
Gevaarbeheersing, de focus van het politieoptreden
bij evenementen veel meer op handhaving. Mede
hierdoor ontbreekt een basis voor adequate
correcties, inclusief schadeverhaal, en is er geen
drempel voor recidive. Dit alles roept vragen op over
de effectiviteit van de opsporing; enerzijds over de rol
die de opsporing krijgt en/of neemt bij dergelijke
evenementen en anderzijds waarom bij
aanhoudingen niet tot vervolging wordt overgegaan.
Het lectoraat zal het komende jaren onderzoek doen
naar de opsporing bij evenementen.
Ronald van der Wal
Terugblik op werkbezoeken,
congressen en seminars
Bill Clinton in Achlum
Op een regenachtige zaterdag in mei viel ons de eer
te beurt aan te mogen schuiven bij de conventie van
Achlum. Een onvergetelijke gebeurtenis in het Friese
terpdorp waar zo’n drieduizend Nederlanders samen
kwamen om na te denken over thema’s als mobiliteit,
pensioen, solidariteit, gezondheid en veiligheid. De
conventie was georganiseerd door Achmea ter
gelegenheid van het feit dat tweehonderd jaar
geleden boeren uit de omgeving van Achlum de
basis legden voor het huidige verzekeringsconcern
door de handen ineen te slaan zodat er in tijden van
zorg een vangnet was voor alle aangesloten boeren.
Solidariteit avant la lettre.
Wij volgden een aantal workshops die met het thema
veiligheid te maken hadden, we luisterden naar
mensen als Geert Mak en Femke Halsema, schoven
aan bij Fred Crone, de burgemeester van
Leeuwarden en werden in een huiskamer ontvangen
om te praten over integriteit op de werkvloer. Een
lange lijst van vooraanstaande Nederlanders gaven
acte de presence en verzorgde workshops in
woonkamers en kleine zaaltjes. Het zeshonderd
koppen tellende dorpje liet zien wat solidariteit is en
inwoners stelden hun woonkamers beschikbaar om
prominenten workshops te laten verzorgen. Zo
slenterden wij van de ene naar de andere
bijeenkomst en luisterden we naar een discussie
over de aanpak van lokale veiligheidsproblemen
tussen de Tilburgse wethouder Veiligheid Jan
Hamming en Dick Berlijn in een prachtige boerderij
en woonden we een bevlogen voorstelling van de
gebroeders Anker bij in de lokale sporthal.
Het thema veiligheid in relatie tot solidariteit riep bij
de deelnemers de nodige emoties op waarbij het ons
opviel dat de harde toon van het politieke debat over
dit thema tijdens de conventie niet hoorbaar was. Dat
kan aan de selectie van de sprekers hebben gelegen
en aan de achtergrond van de deelnemers, maar feit
is dat het pleidooi toch vooral solidariteit betrof.
Maatregelen als het verlagen van de minimumleeftijd
voor strafbaarstelling of het intensiveren van toezicht
middels camera’s konden op weinig bijval rekenen.
Dat laatste werd vooral gezien als een inbreuk op de
privacy.
De conventie werd inhoudelijk afgesloten door
niemand minder dan Bill Clinton die in de stromende
regen (who cares?) een vurig pleidooi hield voor
wereldwijde solidariteit, de aanpak van armoede,
zorg voor het milieu en de bestrijding van aids.
Volgens Clinton zijn ongelijkheid, instabiliteit en
onhoudbaarheid (klimaatverandering) de grootste
problemen van deze tijd, maar als je hem daarover
hoort praten, geloof je ook direct dat het allemaal
goed komt. En terwijl Bill in Amsterdam de kroeg in
dook om Hollandse appeltaart te eten, togen wij
huiswaarts, uitgewaaid en doorweekt, maar… been
there, done that!
Wilt u meer te weten komen over deze inspirerende
dag, op http://www.deagendavanachlum.nl staan
verslagen, video’s, foto’s en verhalen.
Nicolien Kop en Gerard Snel

M.-vloer
Op 25 mei 2011 organiseerde Stichting Meld
Misdaad Anoniem de inmiddels traditionele M.-vloer,
een jaarlijkse bijeenkomst van het relatienetwerk van
Stichting M.. Dit keer stond de middag in het teken
van criminele jeugdgroepen. Gastspreker was
onderzoeksjournalist Hans Schaafsma, die zijn boek
‘De buurt is bang – Knelpunten in de opsporing van
criminele jeugdgroepen.’ presenteerde. Hierin gaat
hij in op de vraag waarom opsporingsonderzoeken
naar criminele jeugdgroepen maar moeizaam van de
grond komen, waarbij hij focust op het
besluitvormingsproces dat voorafgaat aan de start
van een dergelijk rechercheonderzoek. Tijdens zijn
presentatie betoogde hij dat er knelpunten zijn in de
opsporing van criminele jeugdgroepen, waarbij twee
mechanismen werkzaam zijn. Enerzijds zijn deze
jeugdgroepen in staat een snel antwoord te geven op
nieuwe opsporingsmethoden van de politie,
anderzijds komt de reactie van de opsporing maar
traag op gang. Bestuurlijke aanpak is vaak
symptoombestrijding, omdat het sluiten van
bijvoorbeeld een coffeeshop juist het zicht vermindert
op wat daar gebeurt.
Daarom pleit Schaafsma voor
opsporingsonderzoeken als een manier om een
volledig beeld te krijgen van het probleem van de
criminele jeugdgroepen. Zijn advies is de oprichting
van permanente rechercheteams om tot een
adequate aanpak van deze groepen te komen.
Daarnaast acht hij een nauwe samenwerking met
jeugdzorg zinvol.
In de daarop volgende discussie
stemde de zaal hiermee in. Men
is van mening dat een vroege
aanpak van problemen bij jeugd
zal leiden tot vermindering van
criminaliteit en verminderde
kosten van de opsporing.
Directeur Guus Wesselink sloot af
met het betoog dat veiligheidshuizen heel effectief
zijn vanwege de samenwerking tussen verschillende
publieke en private partijen. Rechercheurs kunnen
binnen deze veiligheidshuizen een waardevolle rol
spelen aangezien zij uit verschillende bronnen over
veel waardevolle informatie beschikken. Bovendien
kondigde hij aan dat M. vanaf nu samenwerkt met de
politie en gemeente op het gebied van jeugd. Zij
vormen een nieuwe doelgroep voor Stichting M.
Schaafsma, H. (2010). De buurt is bang; Knelpunten
in de opsporing van criminele jeugdgroepen.
Amsterdam: SWP.
Sanne Boes
Homicide and Major Crime Investigation
Symposium
In juni vond onder deze titel in Cardiff een
symposium plaats waar academici van over de hele
wereld bijeen waren gekomen om elkaar te
informeren over recent onderzoek en good practices
in relatie tot ‘major crime investigation’. Oud-lector
van de Politieacademie Peter Klerks en
ondergetekende vormden de Nederlandse
afvaardiging in deze verder door native speakers
gevormde groep van een kleine veertig academici en
senior investigation officers. Bekende mensen als
Martin Innes, Peter Stelfox, Mike and Edward
Maquire (geen familie), Michael Levi en Rod
Broadhurst bemanden de zaal en namen de tijd om
recente academische inzichten te verbinden met de
praktijk. Dat leverde alleraardigste doorkijkjes op. Zo
nam Peter Stelfox ons mee in zijn zorg dat
wetenschap door bezuinigingen geen grond meer
vindt in de politiepraktijk en maakte Edward Maquire
ons deelgenoot van een wetenschappelijk onderzoek
naar geweldsexplosies in het Caribische gebied. De
Amerikaan liet zien hoe effectieve interventies
werden ontworpen dank zij goed onderzoek en
waardoor het aantal ernstige geweldsincidenten met
dodelijke afloop aanzienlijk afnam.
Minstens zo belangrijk als de doorkijkjes was echter
de inzet van de organisatoren om gaten in het
onderzoeksdomein te identificeren en
gemeenschappelijk tot een onderzoeksagenda te
komen. De deelnemers slaagden er inderdaad in om
bouwstenen voor een dergelijke agenda aan te
reiken.
Wij hebben aangedrongen op stevig onderzoek naar
de mogelijkheden en ins and outs van sociale media
in opsporingsonderzoeken naar ernstige misdrijven.
Hiervoor was veel bijval. De onderzoeksagenda
wordt binnenkort gepresenteerd en wij zullen als
lectoraat betrokken blijven bij de inspanningen van
deze groep. Zolang moordonderzoeken de etalage
van je organisatie zijn, loont het immers de moeite
om onderzoek te doen in dit domein.
Dat het niet altijd makkelijk is om het succes dat je in
onderzoeken naar ernstige criminaliteit boekt, te
meten bleek wel uit de presentatie van Fiona
Brookman. Zij zal de inzichten uit het onderzoek dat
hier aan ten grondslag lag, presenteren tijdens ons
congres ‘Recherchestrategieën’ op 24 november
a.s.. Daarover elders in deze nieuwsbrief meer.
Gerard Snel

CEPOL-conferentie ‘Cybersecurity,
Cybercrime and Social networks.’
Van 27 tot en met 30 juni vond in Madrid de CEPOLconferentie
Cyber Security, Cybercrime and Social
Networks plaats, waaraan vertegenwoordigers van
verschillende Europese politieorganisaties en -
academies deelnamen. Doel van dit driedaagse
congres was bespreking van de huidige stand van
zaken omtrent nationale en internationale initiatieven.
Onder de sprekers bevonden zich Wouter Stol
(hoogleraar aan de Open Universiteit, lector
Cybersafety aan de NHL/ Politieacademie) en Erwin
van Eijk van het Nederlands Forensisch Instituut.
Verder waren er gastsprekers van verschillende
nationaliteiten, werkzaam in de wetenschap,
politieorganisatie en -onderwijs, forensische instituten
en het private sector.
Er werd gesproken over de huidige mate van
internationale samenwerking op het gebied van
Cyber security, Cybercrime en social networks, de
impact en mogelijkheden voor het politiewerk, de
forensische praktijk en politieonderzoeken in relatie
tot cybercrime en het belang van een publiek-privaat
samenwerkingsverband in cybersecurity. Daarnaast
werd gekeken naar de strategische en
beleidsimplicaties van sociale media en sociale
netwerken.
Cybercrime zorgt voor nieuwe uitdagingen omdat er
een multidimensionele dreiging van uit gaat. Deze
voltrekt zich met een enorme evolutiesnelheid,
sneller dan de regulering ervan kan plaatsvinden.
Wat vandaag populair is, is morgen al weer
achterhaald. Hierdoor lopen autoriteiten achter de
feiten aan. Een andere complicerende factor is het
ontstaan van nieuwe dimensies, zoals
cloudcomputing. Middels deze techniek bewaren
mensen hun documenten niet langer op hun eigen
‘fysieke’ harde schijf maar ‘in the cloud’: een server
ergens op de wereld. De juridische zeggenschap in
geval van computercriminaliteit zoals hacking wordt
op deze manier een complex vraagstuk. Gezien deze
omstandigheden kwam men tot de stelling dat er een
steviger theoretisch fundament onder de aanpak van
cybercrime moet worden geformuleerd, die
internationale harmonisatie van de aanpak
stimuleert. Ook in het (Europese) politieonderwijs
moet meer aandacht worden besteed aan
cyberspace.
Cyberspace in de vorm van social media biedt
tegelijkertijd ook kansen voor de politieorganisatie.
Als public-relations instrument is het zeer waardevol;
het kan grote impact hebben op het beeld van
burgers over de politie en de transparantie naar
burgers toe vergroten.
Daarnaast is het een waardevol middel in de
handhaving van de openbare orde, omdat incidenten
die bijvoorbeeld via Twitter worden aangekondigd in
de kiem kunnen worden gesmoord. Daarbij is een
duidelijke scheiding vereist tussen professioneel en
privé-gebruik van sociale media. Ook voor de
opsporing is het een interessant instrument, maar de
vraag is hoever men hierin kan gaan. Waar ligt de
grens tussen everyday surveillance en stelselmatige
observatie op internet?
Opvallend was dat Nederland in vergelijking met
andere landen voorop ligt bij het gebruik van
Cyberspace in de opsporing. Er moet echter nog heel
veel gebeuren om de problematiek rond nieuwe
media het hoofd te bieden en de mogelijkheden
ervan verder te benutten. Zie onder meer ook de
recent verschenen Politieacademie publicatie
hieromtrent (zie publicaties aan het eind van deze
nieuwsbrief).
Internationaal gezien zijn er veel initiatieven op dit
gebied gestart, de samenhang daartussen ontbreekt
echter nog. De complexiteit van de verschillende
fenomenen cybercrime, cybersecurity en social
media maakt het vinden van de oplossing voor dit
gebrek aan samenhang niet eenvoudig. Een duidelijk
onderscheid tussen de verschillende fenomenen
wordt gezien als de sleutel naar een verbeterd begrip
en de ontwikkeling van succesvol politiebeleid op de
lange termijn. Ook daarom is gedegen, gezamenlijk
wetenschappelijk onderzoek naar de verschillende
aspecten van cybercrime nodig, omdat resultaten uit
huidige studies momenteel niet vergelijkbaar zijn. De
belangrijkste boodschap: internationale
samenwerking is niet wenselijk, het is noodzakelijk!
Sanne Boes en Mariëtte van Kuik

Seminar in Hahn
Op woensdag 15 juni en donderdag 16 juni 2011
werd door de Landspolizeischule Rheinland-Pfalz in
Hahn een seminar georganiseerd met als titel: “Kultur
der Sinti und Roma – historische, soziologische und
polizeiliche Aspekte“
Op uitnodiging van de politie Rheinland-Pfalz heb ik
vanuit mijn functie als projectleider
Kennisversterking Roma, een bijdrage geleverd aan
dit seminar. De focus van het seminar lag bij de
benoemingsproblematiek. Enerzijds heeft de Duitse
Politie te maken met de beladen geschiedenis van
Roma en Sinti in de Duitsland met als dieptepunt de
vervolging van Roma en Sinti in de Tweede
Wereldoorlog. Anderzijds wordt zij geconfronteerd
met vormen van criminaliteit waarin juist Roma en
Sinti oververtegenwoordigd zijn. Om hier op
zorgvuldige wijze mee om te kunnen gaan is er
tijdens het seminar diep ingegaan op de cultuur en
geschiedenis van de Roma en Sinti. Ook kwamen
vooroordelen, die zowel bij de Duitse politie als bij de
deelnemers van het seminar leven, aan bod.
Daarnaast werd kennisgenomen van de wijze
waarop hier in Nederland en België mee wordt
omgegaan.
Het is mijn stelling dat kennis over Roma wel degelijk
relevant en zelfs noodzakelijk kan zijn in de aanpak
van criminaliteit, maar altijd ondergeschikt moet zijn
aan de opsporing. Geen beleid gericht op
doelgroepen, maar wel een doelgerichte aanpak van
criminaliteit.
Er werd met veel belangstelling kennisgenomen van
de ontwikkelingen zoals die zich in Nederland
voordoen. Verdere uitwisseling van kennis en
ervaringen ligt in het verschiet.
Walter Hilhorst
Actueel
Rellen in Groot-Brittannië
Begin augustus werd Groot Brittannië opgeschrikt
door ernstige ongeregeldheden. Een bijeenkomst ter
nagedachtenis aan een door de politie
neergeschoten bewoner van de Londense wijk
Tottenham ontaardde in geweld, plunderingen en
brandstichting. De chaos hield vier dagen aan en
verspreidde zich van Londen naar een aantal andere
Engelse steden, waaronder Birmingham en
Manchester. De totale schade wordt geraamd op 225
miljoen euro.
Opsporing
Los van alle discussies over de oorzaken van het
geweld stond al snel vast dat de relschoppers en
plunderaars streng en hard gestraft moesten worden.
Scotland Yard stelde enkele dagen na de rellen vast
dat er 3296 misdrijven waren gepleegd. Een leger
aan rechercheurs ging aan het werk. Kosten noch
moeite werden gespaard. Daags na de rellen vielen
speciale politieteams, soms met veel uiterlijk vertoon
en onder het oog van televisiecamera’s, woningen
van verdachten binnen. Politie en justitie lieten zien
dat zij de zaak serieus namen. In twee weken tijd
werden meer dan tweeduizend verdachten
aangehouden. Via snelrechtprocedures is een groot
deel hiervan al veroordeeld.
Bij haar zoektocht naar de daders kon de politie
beschikken over een gigantische hoeveelheid
beeldmateriaal: foto’s en bewegende beelden
afkomstig van de pers, van bewakingscamera’s van
winkels en warenhuizen, van de vele CCTV-camera’s
op straat en van burgers die werden opgeroepen om
alle beelden die zij zelf van de rellen hadden,
beschikbaar te stellen. Het beeldmateriaal werd niet
alleen verspreid via de websites van de korpsen,
waarbij men ook filmpjes kon aanklikken, maar ook
via vaste opsporingsprogramma’s op de televisie en
op internet, via billboards en sociale media als
Twitter. Veel daders zijn inmiddels geïdentificeerd
aan de hand van deze beelden door wijkagenten en
door burgers. Een aantal van hen meldde zich
vrijwillig bij de politie, nadat zij zich zelf duidelijk
herkenbaar in beeld hadden gezien.
Wat opvalt, is dat de websites van de drie korpsen
die met de rellen werden geconfronteerd van elkaar
verschillen. Bij de foto’s op de website van de West
Midlands Police (Birmingham) is aangegeven waar
en wanneer de beelden zijn gemaakt. Dit kan een
belangrijk
hulpmiddel zijn
voor eventuele
getuigen. Op de
websites van de
korpsen wordt
ook aangegeven
wie van de
verdachten
inmiddels zijn
gearresteerd. De Greater Manchester Police gaat
nog een stap verder door aan te geven wie er zijn
gestraft en welke straffen zij hebben gekregen.
Geheel volgens de Britse traditie worden de daders
met naam, geboortedatum en foto op de website
geplaatst. De straffen zijn niet misselijk. Geweld
gepleegd tegen politieambtenaren is bestraft met vier
maanden hechtenis.

Een 28-jarige jongen uit Burnage kreeg acht
maanden cel voor het stelen van kleding. Gedreigd
werd zelfs om geweldplegers uit sociale
huurwoningen te zetten.
Tot slot
Duidelijk is opnieuw dat bij de zoektocht naar
informatie en identificatie naar aanleiding van het
getoonde beeldmateriaal de media een belangrijke
rol hebben gespeeld. Deze methode leverde ook in
het geval van de strandrellen bij Hoek van Holland
goede resultaten op.
In de Britse situatie was men vooral geholpen door
de grote cameradichtheid in de buurten waar de
rellen en plunderingen zich voordeden.
Beveiligingscamera’s in winkels en de CCTV (camera
toezicht) op straat, leverden een enorme hoeveelheid
bruikbaar beeldmateriaal op. Een groot aantal daders
kwam herkenbaar in beeld. Of het hier om de
aanstichters gaat is natuurlijk de vraag. Degenen die
geweld gebruikten tegen de politie deden over het
algemeen goed hun best om onherkenbaar te blijven
door het dragen van capuchons of mutsen.
Ongetwijfeld zal de grote verontwaardiging onder het
Britse publiek in het algemeen en onder de vele
gedupeerden middenstanders in het bijzonder de
bereidheid om mee te werken aan het onderzoek
hebben vergroot.
Ronald van der Wal
Nieuwe criminaliteitsvormen en oude
criminologische benaderingen.
Het spreekt voor zich dat je criminaliteit niet kunt
bestrijden zonder deze te begrijpen. Om criminaliteit
te begrijpen worden we bijgestaan door tal van
criminologische benaderingen die verschillende
criminaliteitsvormen op een hoger abstractieniveau
bestuderen om er iets zinnig over te kunnen zeggen.
Maar hoe moet dat met de nieuwste
verschijningsvormen van criminaliteit waar een
empirische toetsing van de bestaande benaderingen
ontbreekt? Hoewel criminaliteit iets van alle tijden is,
duiken er af en toe nieuwe criminaliteitsvormen op.
Kort geleden las ik over twee, voor mij, nieuwe
vormen van criminaliteit.
De eerste betreft het laten schrijven van je scriptie
door een professionele schrijver zonder plagiaat te
plegen en wel voor een prikkie. De oplossing voor
studenten die in tijd- of geldnood zitten en dus liever
geen langstudeerboete willen betalen. Deze
voornamelijk op Marktplaats aangeboden dienst komt
voor langstudeerders als geroepen. Waarom zou een
student enkele duizenden euro’s boete betalen als hij
of zij voor een fractie daarvan een goede scriptie kan
laten schrijven? Men pleegt geen plagiaat en risico
op betrapping is zeer klein, zeker wanneer een
student ook goed is voorbereid op zijn of haar
verdediging. De vraag is uiteraard of de “oude”
criminologische benaderingen deze nieuwe
verschijningsvorm van criminaliteit of het gedrag van
plegers daarvan kunnen verklaren. Rationele
keuzebenadering kan ons wellicht helpen deze
nieuwe vorm van criminaliteit te begrijpen. Volgens
deze benadering zijn mensen, in dit geval studenten,
rationele wezens die uit meerdere gedragskeuzes de
optie kiezen die hem het meeste voordeel, plezier of
nut oplevert. Voor sommigen is de keus tussen een
hoge boete of inschakelen van hulp van een schrijver
snel gemaakt, zeker als de pakkans nihil is!
De tweede vorm betreft
geldezels die hun bankpas,
uiteraard tegen een vergoeding,
uitlenen aan derden. Nederland
zou rond vijfduizend geldezels
kennen! Het is simpel: je leent de
bankpas van je bankrekening uit
en krijgt er wat geld voor
terug.
Het kan toch geen kwaad als er
geen geld op de rekening staat, zou je denken. Niets
is echter minder waar; het geld dat de geldezels
krijgen, is een fractie van wat de criminelen met het
pasje buit maken. Maar dat weten de geldezels niet.
Het enige wat ze interesseert is dat ze makkelijk geld
verdienen zonder er iets voor te doen en zonder
groot risico op vervolging. De “oude” ‘routine
activiteitenbenadering’ kan ons helpen deze nieuwe
criminaliteitsvorm te begrijpen. Volgens deze
benadering zijn er voor criminaliteit drie ingrediënten
nodig: een gemotiveerde dader, een potentieel
doelwit en gebrek aan toezicht. Geldezels zijn best
gemotiveerd om makkelijk geld te verdienen.
De bankpassen lijken met de hulp van criminelen
goede doelwitten te zijn en de kans op vervolging lijkt
tot dusver klein. Zie daar: alle elementen aanwezig
voor “nieuwe” criminaliteit.
De conclusie dat de oude criminologische
benaderingen ook geschikt zijn om iets zinnigs te
zeggen over zelfs de nieuwste criminaliteitsvormen
lijkt aan de hand van deze twee voorbeelden wel
gerechtvaardigd. Daarom is het niet verkeerd om
bepaalde zaken c.q. criminaliteitsvormen zo nu en
dan met een theoretische bril op te bekijken om deze
beter te begrijpen en daarmee uiteindelijk ook te
bestrijden.
Alan Kabki

Publicaties
Kop, N. (2011). Sociale media in de
opsporing. In G. Snel & P. Tops (Eds.), Een
wereld te winnen. Sociale media en de
politie, een eerste verkenning (pp. 43 - 56).
Apeldoorn: Politieacademie.
Snel, G., & Tops, P.
(Eds.). (2011). Een
wereld te winnen.
Sociale media en de
politie, een eerste
verkenning. Apeldoorn:
Politieacademie.
Sollie, H., Snel, G., & Kop, N. (2011). De
inzet van Joint Investigation Teams bij
Nederlands-Duitse
opsporingssamenwerking. Apeldoorn:
Lectoraat Criminaliteitsbeheersing &
Recherchekunde.
Dossier Loverboy
In de maand mei werd in de documentaire ‘Dossier
loverboy’ (NTR) aandacht besteed aan slachtoffers
van loverboys. Zij verkeren vaak in een onbegrepen
tweestrijd: tussen de liefde voor hun loverboy en de
wetenschap dat ze worden gedwongen tot prostitutie.
Roy Dames volgde enkele van deze meisjes in hun
verwoede pogingen los te komen van hun loverboys.
http://beta.uitzendinggemist.nl/programmas/3191dossier-loverboy
Contactgegevens
Lectoraat
Nicolien.Kop@politieacademie.nl (Lector)
Gerard.Snel@politieacademie.nl (Programma Man.)
Jose.Lieferink@politieacademie.nl (Man.Assistente)
Alan.Kabki@politieacademie.nl (Prom.onderzoeker)
Walter.Hilhorts@politieacademie.nl (Projectleider)
Mariette.van.Kuik@politieacademie (Onderzoeker)
Henk.Sollie@politieacademie.nl (Onderzoeker)
Ronald.van.der.Wal@politieacademie.nl
(Onderzoeker)
Sanne.Boes@politieacademie.nl (Junior
onderzoeker)
Renate.Klein.Haneveld@politieacademie.nl (Stagiair)
Media
Tip van de mediatheek. Vicky.de.Weese@politieacademie.nl (Stagiair)
Schafer, J.R. (2010). Psychological narrative
analysis: a professional method to detect deception
in written and oral communications. Springfield, IL :
Charles C Thomas.
De auteur is werkzaam geweest als
gedragswetenschapper bij het National Security
Behavioral Analysis Program van de FBI. Hij heeft de
zogenaamde Psychological Narrative Analysis (PNA)
ontwikkeld. Dit systeem werkt als leugendetectie. Het
test de waarheid van zowel geschreven als
gesproken communicatie en geeft
aanknopingspunten in de communicatiestijlen en
grammaticale structuren van anderen.
Hugo.de.Gooijer@politieacademie.nl (Stagiair)
Ria.Stuiver@politieacademie.nl (stagiair)
Voor vragen en opmerkingen over ons lectoraat en/of
de nieuwsbrief kunt u contact opnemen met José
Lieferink: Telefoon (055) 5392314
Mediatheek
Mediatheek Politieacademie,
Arnhemseweg 348,
7334 AC Apeldoorn
(055) 539 71 33
E-mail apeldoorn.mediatheek@politieacademie.nl
Geen blad voor de mond
Recentelijk verscheen bij Uitgeverij Bert Bakker het
boek Geen blad voor de mond. Daarin schrijft Ybo
Contactpersoon:
Anouk Eimers-Nijland, Mediathecaris,
anouk.eimers-nijland@politieacademie.nl
Buruma over de eerlijkheid van
opsporingsonderzoek, de betrouwbaarheid van de
rechterlijke oordelen en het vertrouwen in de
Congres- en Evenementenbureau
Politieacademie
rechtspleging. Boodschap: controle is goed, maar
Telefoon (055) 5397497
vertrouwen is beter.
E-mail: congres@politieacademie.nl
Buruma, Y. (2011). Geen blad voor de mond;
Strafrechtspraak in Nederland. Amsterdam: Bert
Bakker.