Versie PDF - septembernummer , 2005, jaargang 33, nr.2

“Nederlands leren, maar met aandacht
voor de oorspronkelijke Frans-Vlaamse moedertaal”
Waar ligt de oorsprong van deze toch wel unieke woordverzameling?
Ik ben al wel ruim 50 jaar bezig met Frans-Vlaamse woorden verzamelen - luisteren
naar de mensen, optekenen - zonder ooit de bedoeling te hebben gehad om er een
woordenboek van te maken, natuurlijk. Het was pure liefde voor onze taal. En toen
moest ik eens spreken op een Frans-Vlaamse Cultuurdag in Hulst over het Frans-
Vlaams en ik heb dan enkele voorbeelden gegeven uit mijn toen kleine verzameling.
Jozef Deleu was daar aanwezig en wat later vroeg hij mij om Taaltuintjes te schrijven
voor het tijdschrift Ons Erfdeel. Dat is het begin geweest. Er zijn toen ruim 30 van die
Taaltuintjes i.v.m. Frans-Vlaams verschenen, van jaargang 9 tot 23. Later, in 1982, heb ik
aan Luc Verbeke voorgesteld om in de KFV-Mededelingen een artikeltje te schrijven
over “Ons oud Vlaams”, niet met het idee om er een reeks van te maken. Ondertussen
zijn er in de KFV-Mededelingen meer dan 80 afleveringen van “Ons oud Vlaams” verschenen.
Het is de basis geworden voor het Woordenboek van het Frans-Vlaams.Voorts publiceer
ik sinds het eerste jaarboek De Franse Nederlanden/Les Pays-Bas Français van de
Stichting Ons Erfdeel in 1976 verscheen een vaste rubriek met lexicon onder de titel
De hedendaagse schrijftaal van de Westhoek in Frankrijk op basis van Vlaamse teksten van
vroeger.
Het Woordenboek van het Frans-Vlaams verschijnt op een gunstig
moment. Er is vandaag een grote belangstelling voor dialecten, een herleving.
Dat is ook een teken aan de wand dat die verdwijnen. Het Frans-
Vlaams verdwijnt zo goed als zeker ?
Verdwijnen duurt altijd veel langer dan men denkt.Vijftig jaar geleden zei men ook al
dat de Frans-Vlaamse volkstaal op sterven na dood was. Men is vandaag trouwens
wakker geworden in Frans-Vlaanderen. Lees maar het Woord vooraf van Felix Boutu in
het laatste nummer van Yser Houck. Je moet ook drie soorten Vlaamstaligen onderscheiden:
die het nog volledig beheersen, die het nog enigszins spreken, die het begrijpen,
maar niet meer kunnen spreken.Voor het Woordenboek van het Frans-Vlaams
heb ik een beroep gedaan op zowat 160 zegslieden, maar er zouden er veel meer kunnen
zijn, want mijn zegslieden kennen heel wat andere Frans-Vlamingen die nog goed
Vlaams spreken.
Is Frans-Vlaams eigenlijk geen West-Vlaams?
Het is het oude Westhoeks, een variant van het West-Vlaams, die ook ouder is dan
het Westhoeks van Poperinge,Veurne en Ieper. In Frans-Vlaanderen zegt men nog “een
liitje” (een beetje). Er zijn bovendien nogal wat Picardische invloeden. Het Frans-
Vlaamse woord “kokkemaere”, bijvoorbeeld, betekent nachtmerrie in het Nederlands,
cauchemar in het Frans, en komt van het Picarisch “cauquemar”.
Kennis van het Frans-Vlaamse dialect is toch een nadeel voor het aanleren van
het Nederlands?
Dat klopt niet helemaal. Voor de uitspraak is het inderdaad moeilijker: men moet
overschakelen van de dialectische uitspraak naar de Nederlandse uitspraak voor
15