ÂÊÁËÈÍÎÏ van piskijkers en heelmeesters - Museum Boerhaave

ÂÊÁËÈÍÎÏ
Museum Boerhaave: Algemene
Natuurwetenschappen (ANW)
Jacques de Beaulieu
De steensnede - het operatief verwijderen
van blaasstenen - was een gecompliceerde
ingreep, die snel en doortastend diende
te gebeuren. Reguliere chirurgijns waagden
zich doorgaans liever niet aan deze
riskante operatie, zij lieten dit over aan
zogeheten lithotomisten of steensnijders:
rondreizende operateurs die zich uitsluitend
met deze ene ingreep bezighielden.
Een van de meest tot de verbeelding sprekende
lithotomisten was de Fransman
Jacques de Beaulieu (1651-1714). Hij verdiende
enige jaren de kost als huursoldaat
en werd daarna knecht van een
rondreizende steensnijder. Na zes jaar
begon De Beaulieu voor zichzelf en trok
hij van stad naar stad. In 1690 gebeurde
er echter iets merkwaardigs: De Beaulieu
legde een gelofte van armoede en kuisheid
af, hulde zich in een soort priestergewaad
met zwarte cape en breedgerande
hoed, en deed voortaan als 'Frère
Jacques' al zijn operaties gratis.
Door zijn kundigheid en priesterlijke
uiterlijk baarde hij overal groot opzien,
tot in hoge Parijse kringen toe. Het feit
dat hij zijn operaties Pro Deo uitvoerde,
maakte hem echter ook tot een geducht
concurrent van de gevestigde medici. Na
Theodoor van Loonen (Zutphen 1620-na 1701)
Jacques de Beaulieu
van PISKIJKERS en HEELMEESTERS 35 / 44
een fataal afgelopen operatie dwongen
zijn vijanden Frère Jacques om Frankrijk
te verlaten. In 1699 dook hij op in de
Nederlanden, waar hij een succesvolle
'tournee' langs verschillende steden
ondernam. In Amsterdam werden prenten
uitgegeven met zijn beeltenis en met lofdichten
op zijn medisch kunnen, terwijl in
Zutphen de schilder Theodoor van Loonen
- wiens klandizie normaliter uit burgemeesters
en regenten bestond - dit wat
sinistere portret van hem vervaardigde. In
zijn hand houdt hij de catheter waarmee
hij de positie van de steen in de blaas kon
voelen. Naast hem liggen het mes waarmee
hij een insnede maakte tussen anus
en scrotum van de patiënt, en de lepel en
de tang waarmee hij vervolgens de blaassteen
of -stenen verwijderde.
Overigens waren de meningen over De
Beaulieu verdeeld. Velen zagen in hem
een vrome weldoener die zijn medische
talenten geheel in dienst van God en de
mensheid stelde. Anderen - waaronder de
medisch hoogleraar Jacobus Rau - vonden
hem een gevaarlijke broddelaar, wiens
ruwe operatiemethoden meer slachtoffers
eisten dan de infecties die door blaasstenen
werden veroorzaakt.