ontwerpbestemmingsplan mariënkroon - Gemeente Heusden

BILANRAPPORT 2008/007
Door het ontbreken van vegetatie werd in de droge en zeer koude glacialen door de wind sediment
verplaatst en elders weer afgezet. In het Pleniglaciaal (middenweichselien) werd zo het Oude Dekzand
afgezet. In het laatglaciaal (laatweichselien) werd het Jonge Dekzand afgezet in de vorm van langgerekte,
voornamelijk ZW-NO georiënteerde ruggen. Al deze afzettingen behoren tot de Nuenengroep en hebben
in de Roerdalslenk een dikte van 15 tot (soms) 45 meter.
Aan het einde van het Weichselien en in het Holoceen werd het klimaat een stuk milder. Het systeem van
ondiepe, verwilderde geulen en beken veranderde hierdoor in meanderende beken, die zich aanvankelijk
in het landschap insneden. Door de toenemende vegetatie kwam een eind aan de natuurlijke
zandverstuivingen en raakten de dekzandruggen gefixeerd. Door het toedoen van de mens, door kappen,
branden en ontginnen, konden plaatselijk opnieuw verstuivingen optreden (Formatie van Kootwijk). Ook
de bodemvorming, die door het mildere klimaat op grote schaal plaatsvond, is grotendeels antropogeen
beïnvloed 4 .
Onder invloed van natte omstandigheden vanuit het noordelijk gelegen rivierengebied bevond zich ten
zuiden van het Oude Maasje een moerassig milieu waarin veen gevormd is. Na verloop van tijd ontstond
veenmosveen dat zich, onafhankelijk van de grondwaterstand, in zuidelijke richting tegen de hogere
Brabantse zandgronden op uitbreidde. De ontginning van het veengebied is begonnen vanuit de
woonplaatsen op de oeverwal langs de Maas. Door de aanleg van sloten werd het veen ontwaterd en
geschikt gemaakt voor akkerbouw. Door oxidatie van het veen als gevolg van de ontwatering en mogelijk
gedeeltelijk door de moernering (turfwinning), kwam het pleistocene reliëf in de loop der tijd weer aan het
oppervlak.
Volgens de geomorfologische kaart maakt het plangebied deel uit van een dekzandvlakte (kaarteenheid
2M13), die aan de oostzijde van het plangebied wordt doorsneden door een recht kanaal met peil lager
dan aangrenzende land en een breedte < 5 m. Deze vlakte is plaatselijk vergraven en/of geëgaliseerd.
Centraal in het plangebied bevindt zich in de dekzandvlakte een kaarteenheid dekzandrug al dan niet met
oud-bouwlanddek (3K14). Ook deze is plaatselijk vergraven en/of geëgaliseerd.
Op de bodemkaart is het plangebied gekarteerd als een associatie van hoge bruine enkeerdgronden en
gooreerdgronden ontstaan in leemarm en zwak lemig fijn zand (kaarteenheid bEZ21/pZn21) (Fig. 5;
vereenvoudigd weergegeven als ‘Dikke eerdgronden’). De bodem in het plangebied is vrij nat
(grondwatertrap IV 5 ).
Hoge bruine enkeerdgronden worden gekenmerkt door een 60 à 70 cm dikke, donker grijsbruine
humushoudende bovengrond die zwak lemig is en een vrij hoog lutumgehalte heeft. Dit esdek ontstaat
door het eeuwenlang opbrengen van materiaal uit de potstal. De bruine kleur van het esdek is terug te
voeren op de herkomst van de gebruikte plaggen. Hiervoor zijn over het algemeen kleihoudende plaggen
gebruikt die voorkomen in de nabijheid van de rivierkleigronden. De kleibijmenging zou echter ook
afkomstig kunnen zijn van de vroegere overstromingen van de Maas, waarna door diepe grondbewerking
en/of intensieve bioturbatie, eventueel in combinatie met plaggenbemesting, een dik homogeen dek is
ontstaan.
4 Buitenhuis 1991.
Heusden-Nieuwkuijk (NB), Mariën kroon. Archeologisch vooronderzoek, p. 15