ontwerpbestemmingsplan mariënkroon - Gemeente Heusden

BILANRAPPORT 2008/007
1. Doel en reden van het onderzoek
Doel Het vaststellen van de aan- of afwezigh eid van archeologische waard en in de
ondergrond. Het plangebied heeft gedeeltelijk een hoge archeologische
verwachting vanwege de verwachte aanwezigheid van hoge bruine
enkeerdgronden op een dekzandrug.
Reden Toekomstige renovatie en uitbreiding van de abdij waarvoor een
monumentenvergunning nodig is.
Selectieb esluit (alleen na IVO)
2. Reultaten van het tot dusver uitg evoerde onderzo ek
Administratieve g egevens
Bureauonderzoek
Uitvoerder BILAN
Uitvoeringsperiod e April 2007
Publicatie M. Janssens. Heusden – Nieuwkuijk (NB), Mariën kroon. Archeologisch
vooronderzoek. BILAN 2007 (intern concept).
Bewaarp laats van vondsten en documentatie
Nvt.
Resultaten: landschappelijke en aardwetenschappelijke context
Huidig grondgebruik; (sub) recente
ingrepen en verstoringen
Heusden-Nieuwkuijk (NB), Mariën kroon. Archeologisch vooronderzoek, p. 46
Landschappelijk gezien b estaat het huidige terrein van de abdij uit twee
gedeelten die van elkaar worden gescheiden door een langgerekte gracht.
Deze is een restant van de Vlijmensche W etering, vroeger v an belang voor de
afwatering van het gebied . De bebouwing bevindt zich voornamelijk op het
westelijke deel van het terrein, onder andere een voorplein met poortgebouw
dat uitgeeft op de Abt van Engelenlaan, met errond het kloostercomplex met
bijgebouwen. Aan d e achterzijde van h et hoofdgebouw bevindt zich de
middeleeuwse toren. N aast h et kloostercomplex ligt een kleine
kloosterb egraafplaats. Tevens ligt er een voormalige zwemvijv er. Het
hoofdgebouw is opgetrokken in 1910 en aang epast in 1960 en 2003. De totale
bebouwde oppervlakte bedraagt ca. 0,4 ha. Het gedeelte ten oosten van de
oude wetering b estond uit dicht bos dat gerooid is in 2004-2005 en opnieuw
ingeplant met loofbomen. Op dit terreind eel b evinden z ich tevens een kap el
en een weiland.
NAP-hoogte maaiveld Ca. 2 - 2.5 m +NAP Grondwatertrap IV/VI
Fysiek-landschappelijke, geologische,
geomorfologische en bodemkundige
kenmerken
Cultuurlandschappelijke en historischgeografische
kenmerken
Het plangeb ied ligt op de rand v an het centrale d ekz andlandschap in het
westelijke deel van de Roerdalslenk naar het rivierenlandschap van de Maas in
het noorden.
Volgens de geomorfo logische kaart maakt het plang ebied deel uit van een
dekzandvlakte (kaarteenheid 2M13), die aan d e oostzijd e van h et plang ebied
wordt doorsneden door een recht kanaal met peil lager dan aangrenz ende
land en een breedte < 5 m. Dez e vlakte is plaatselijk vergrav en en/of
geëgaliseerd. Centraal in het plangebied bevindt zich in de dekzandvlakte een
kaarteenh eid dekz andrug al dan niet met oud-bouwlanddek (3K14). Ook d eze
is plaatselijk vergraven en/of geëgaliseerd.
Op de bodemkaart is h et plangebied gekarteerd als een associatie v an hoge
bruine enkeerdgronden en gooreerdgronden ontstaan in leemarm en zwak
lemig fijn z and (kaarteenh eid bEZ21/pZn 21). De bodem in h et plangebied is v rij
nat (grondwatertrap IV).
Het plangebied ligt op de rand van h et zuidelijke zandgebied n aar het
noordelijk gelegen riv iergeb ied en maakte lange tijd deel uit van een nat
veengebied dat tegen de hoger gelegen z andgronden was opgegroeid. De
eerste bewoning van dit gebied vond over het algemeen plaats op de
zuidelijke o everwal van d e Oude Maas. De ontginning v an het zu idelijk
gelegen veengebied vond (vanaf ongeveer 1000 n.C.) plaats door de aanleg
van sloten om het veen te ontwateren. Door oxidatie van het veen als gevolg
van de ontwatering en mogelijk g edeeltelijk ook door moernering
(turfwinning), klonk het veen in. Daardoor verdween al het veen en kwam het
pleistocene reliëf aan het oppervlak te liggen. De bewoning heeft zich
uiteindelijk geconcentreerd op een zandrug die door dit proces zichtbaar
werd.
De abdij Mariënkroon was oorspronkelijk een kasteel d at mogelijk teruggaat
tot de elfde eeuw. In de achttiend e eeuw bestond het landgoed uit een
kasteel, kasteeltoren, en kele dienstwoningen en 105 hectare grond. In 1787
werd het kasteel geplunderd en raakte het in verval. De laatste eigenaar bood
het hele bez it in 1903 te koop aan. De cisterciënzerabt Maréchal kocht het
kasteel om er een priorij, later abdij in te richten. In de jaren veertig tot zestig
van de twintigste eeuw kende de abdij een grote bloei. Van af de jaren
negentig van de twintigste eeuw werd een nieuwe bestemming voor het