Jaargang / Année 10, 2004, nr. 2 - Gewina

Nieuwe publicaties I Publications recentes 69
Het tweedc hoofdstuk behandelt het "Duitse universiteitsmodel", het ontstaan
ervan, de kenmcrken en de betekenis. Echt nieuwe elementen komen niet aan bod in
dit hoofdstuk, maar het geeft een duidelijk beeld van wat tijdgenoten beschouwden als
de typische kenmerken van de Duitse universiteiten. Zeker de toepassingen van het
Duitse "idee" - want dat was het universiteitssysteem tenslotte voor een groat deel -
in de praktijk, boeicn: de zich voortdurend uitbreidende Philosophische Fakultat, en, als
gevolg hiervan, de grotere ldemtoon op de theoretische kant van de studies, de
Forschungsimperativ, het toenemende zelfbewustzijn van de Duitse hoogleraren en het
groeiende besef van de paradox van een "Duits" universiteitsmodel in een gebied met
een enorm aantal kleine onafhankelijke staatjes.
Het grootste deel van Schalenbergs onderzoek
betreft de houding tegenover het "Duitse
universiteitsmodel" in Frankrijk (hoofdstuk 3) en
Groot-Brittannie (hoofdstuk 4), meer in het
bijzondcr in Parijs en Oxford. Volgende actoren
worden achtereenvolgens besproken met betrekking
tot beide landen: de instellingen voor hoger
onderwijs in Parijs en Oxford, de belangrijkste
personen die deelnamen aan de debatten in beide
steden, das universitare Umflld (zijnde in Frankrijk: de
universiteiten in Straatsburg en Toulouse en de
wetenschappelijke vcrenigingen; in Groot-Brittannie:
de universttetten in Cambridge, Landen,
Manchester, Schotland en Ierland) en tenslotte
kanalen van de publieke opinie zoals de Salons, clubs
en kranten. Hoewel de auteur niet tracht exhaustief
te zijn (p. 47), komt hij er toch dichtbij.
In deze hoofdstuld(en slaagt Schalenberg er meestal in om het juiste evenwicht
te bewaren tussen een droge opsomming van individuele opinies enerzijds en het
presenteren van algemene tendensen zonder de nodige aandacht te besteden aan
afwijkende meningen anderzijds. Enkel de paragrafen over de rol van Duitse
immigraten bij het totstandkomen van een beeld over de Duitse universiteiten in
Parijs en Oxford, overschrijden het niveau van een saaie catalogus nauwelijks. Toch
weet Schalenberg aan te tonen hoe invloedrijk deze Duitsers waren in de debatten.
Veel Franse en Engelse hoogleraren en politici be-(soms ook ver-)oordeelden een
univeersiteitssysteem dat ze nooit zelf hadden leren kennen. Hun mening was
minstens tot op zekere hoogte schatplichtig aan Duitse geleerden in hun eigen
omgevmg.
Het eerste deel van beide hoofdstuld{en is gewijd aan een beschrijving van de
instellingen voor hoger onderwijs in Parijs en Oxford. In Oxford werd de
Deutschlandkarte slechts af en toe uitgespeeld, aldus Schalenberg (p. 214). Vetwijzingen