Jaargang / Année 10, 2004, nr. 2 - Gewina

70 Nieuwe publica ties I Publications recentes
naar het Duitse universiteitssysteem waren zeldzaam en dit deel van het boek wordt
op die manier helaas niet veel meer dan een, weliswaar uitstekend, overzicht van de
bestaande onderwijsinstellingen (zoals de universiteit, de colleges en de T aylorian
Institution) en onderzoeksfaciliteiten (zoals de Bodleian Library en het
universiteitsmuseum). Binnen de Parijse faculteiten en scholen voor hager onderwijs
was er veel meer discussie over het Duitse model. Desalniettemin bleef het aantal
echte hervormingen naar Duits voorbeeld, zoals de invoering van een minder op de
praktijk gerichte benadering van het onderwijs, zeer beperkt. De paragraaf over Parijse
instellingen is, hierdoor, veel minder beschrijvend dan deze over Oxford. Bovendien
is het een verdienste op zich om duidelijkheid te verschaffen in het complexe
institutionele landschap van de Sorbonne, de Ecole Normale (Superieure), de Ecole
Po!Jtechnique, de Ecole Pratique des Hautes Etudes, de College de France, de Ecole des Charles
en andere ecoles speciales.
In de hoofdstukken 3 en 4 slaagt de auteur er soms slechts moeizaam in om het
onderscheid te blijven maken tussen de houding van instellingen, de meningen van
individuele personen en de opinies van wetenschappelijke of literaire tijdschriften.
Schalenberg is zich bewust van deze methodologische moeilijkheid (p. 31-32) en
slechts af en toe kan zijn keuze worden bekritiseerd. IIet is bijvoorbeeld niet helemaal
duidelijk waarom sommige ideeen van Friedrich Max Miiller, hoogleraar aan de
Taylorian Institution, over het Duitse universiteitssysteem worden beschreven in de
paragraaf over deze instelling (p. 212-213) en sommige andere in de paragraaf over
individuele personen (p.264-269). De auteur kampt daarnaast nog met een andere
moeilijkheid, namelijk zijn uitgangspunt om het zogenaamde Universitares Umfeld niet te
verwaarlozen langs de ene kant en de zichzelf opgelegde beperkingen (wat betreft
onderzoek en aantal pagina's) langs de andere kant. De houding van Schotse
universiteiten tegenover het Duitse systeem tussen 1810 en 1870 uitleggen in slechts
vier pagina's is inderdaad een hele uitdaging.
Een Odeinere) uitdaging voor de lezer op zijn beurt is Schalenbergs typisch
Duitse schrijfstijl. Ellenlange zinnen met vijf of meer nevenschikkingen vormen geen
uitzondering. Gelukkig worden deze gecompenseerd door literaire en soms zelfs
poetische passages, bijvoorbeeld 11 [ ••• ] zogen die wei taus meisten franzosischen
Gelehrten und Bildungspolitiker in der Restaurationszeit das Wasser der Pariser Oase
den moglicherweise reicheren Stromen des Rheins, der Donau oder der Spree vor. II
(p. 122) Tijdens het lezen van de twee belangrijkste hoofdstukken groeit geleidelijk de
nieuwsgierigheid naar de conclusie. De argumenten van hervormers en
behoudsgezinden voor en tegen de invoering van onderzoek aan de universiteiten
worden gepresenteerd, net als de pro's en contra's van centralisatie zoals in Frankrijk
of decentralisatie zoals in Duitsland, of de voor- en nadelen van de Privatdozentm, maar
relatief snel verliest de lezer het algemene beeld uit hct oog.
Schalenberg komt tegemoet aan deze behoefte naar een overzicht in zijn besluit.
Hierin vat hij op een uitstekende manier de verschillende meningen in