Jaargang / Année 10, 2004, nr. 2 - Gewina

86 Nieuwe publicaties I Publications recentes
Bezoekers reageerden steevast verbijsterd. Een van hen was de Russische tsaar
Peter de Grote, die zo getroffen was dat hij bij een kinderlijkje knielde om het te
kussen. Naderhand kocht hij de hele collectie. De verzameling werd verscheept naar
Sint Petersburg, waar de preparaten in de eerbiedwaardige Kunstkamera jaarlijks nog
steeds een half miljoen bezoekers trekken.
In West-Europa daarentegen, Nederland niet uitgezonderd, raakte Ruysch aan
het einde van de negentiende eeuw steeds meet in de vergetelheid. In de
geschiedschrijving van de medische wetenschap hield hij dapper stand, maar in eigen
land is zijn publieke faam als een van onze grootste medici verschraald.
Schatplichtig aan wellicht zijn invloedrijkste erflater,
verleende het Academisch Medisch Centrum van de
Universiteit van Amsterdam in mei 2001 aan de historicus
Luuc Kooijmans de opdracht een biografie te schrijven van
"de Prince der ontleederen". Het resultaat is een
intrigerende en zeer beeldende beschrijving van de
levensloop van een toegewijd anatoom, die slechts
geloofde wat hij zag en een groot deel van zijn tijd
doorbracht met het bestrijden van hardnekkig bijgeloof,
achterhaalde inzichten, ongegronde generalisaties en - toen
al - modieuze speculaties.
In zijn biografie De doodskunstenaar schetst Luuc
Kooijmans hoe Frederik Ruysch zich van
apothekersleerling wist op te werken tot professor in de anatomic. Tijdens zijn studie
in Leiden werkte hij samen met Jan Swammerdam, Niels Stensen en Reinier de Graaf;
in latere jaren was hij een goede vriend van Herman Boerhaave. Ruysch
correspondeerde met een groot aantal buitenlandse coryfeeen en was lid van de
achtenswaardige, in Londen residerende Royal Society. Zijn opkomst verliep evenwel
niet zonder slag of stoot. Nadat hij in Amsterdam door Nicolaes Tulp als vernieuwer
was binnengehaald, stuitte hij op taai verzet van conservatieven, die hem in diskrediet
probeerden te brengen. Het leidde tot een fascinerende rel waarbij heel spraakmakend
Amsterdam betrokken raakte.
Luuc Kooijmans besteedt in zijn biografie uitvoerig aandacht aan die "querelle
des anciens et modernes" evenals aan de verhitte debatten die Ruysch later voerde met
rivalen. Vanzelfsprekend wordt ook de artistieke kant van de "doodskunstenaar"
belicht. Als schoonzoon van de bekende architect Pieter Post en als vader van de
schilderes Rachel Ruysch leefde hij op het raakvlak van lnmst en wetenschap. Zijn
vernuftige conserveringsmethode raakte met het voortschrijden van de techniek
langzamerhand op de achtergrond. Zijn gave om de dood een serene, soms zelfs
tedere aanblik te geven bleef echter anderen inspireren, van negentiende-eeuwse
auteurs als Honore de Balzac en Giacomo Leopardi tot Stephen J. Gould en de
Australische toneelschrijfster en componiste Hilary Bell. De laatste bracht in 1999 een