KRING VOOR PSYCHOANALYSE van de New Lacanian School ...

12
“hoe het toch mogelijk was dat ze met woorden werken – ik zeg niet genezen,
men geneest niet iedereen. Er zijn werkwijzen die effectief zijn en
die slechts met woorden gebeuren” (1). Als uitvinder van de psychoanalyse
bleef ook Freud geduldig rekenschap afleggen van de kracht van het
woord, zo bijvoorbeeld in 1926, met betrekking tot de lekenanalyse, tegenover
de “onpartijdige toehoorder” die verondersteld werd niets te weten
van “de bijzonderheden van een analytische behandeling”. Zoals het
woord gebruikt wordt in de ontmoeting van de psychoanalyticus met zijn
patiënt, is het noch suggestie noch magie; het valt niet te vatten vanuit
andere praktijken of bestaande vormen van weten; voor Freud is de analyse
immers “een methode sui generis, iets nieuws en origineels, dat alleen
met behulp van nieuwe inzichten – of hypothesen, zo men wil – kan worden
begrepen” (2). Freud beschouwde de hypothese van het onbewuste en het
belang van de seksualiteit in de determinering van de neurose als de twee
“pijlers” van de psychoanalytische theorie, die uit de ervaring zelf waren
afgeleid (3).
Laten wij nu op onze beurt rekenschap afleggen van de werking van de psychoanalyse
vandaag, en ook weer vertrekkend vanuit wat de dagelijkse
praktijk ons leert. We moeten niet bang zijn om dicht bij de fenomenen te
blijven. Laten we ons afvragen wat in een gegeven geval gebeurd is en wat
heeft gewerkt. Zodoende zullen we ondervinden dat het „hoe‟ uit onze titel
niet verwijst naar en ook niet uitmondt in een praktische gids die de te
volgen procedures zou voorschrijven met het oog op voorspelbare en veralgemeenbare
resultaten. Net zoals op het congres van de World Association
of Psychoanalysis in 2004 zullen we opnieuw kunnen verifiëren dat de
lacaniaanse praktijk wel zonder standaard is, maar daarom nog niet zonder
principes.
Om ons te oriënteren willen we terugkeren naar de “fundamentele concepten
van de psychoanalyse”, zoals Lacan die in 1964 bij Freud heeft uitgekozen
teneinde die te hernieuwen. Het Seminarie XI is een bijzonder moment
in zijn onderwijs, een breuk en een nieuw begin, waarvan Jacques-
Alain Miller verschillende keren de verschillende vormen van inzet heeft
verduidelijkt. In antwoord op de vraag wat de psychoanalyse als „praxis‟
fundeert (4), en tegenover een publiek dat veel breder is dan de psychoanalytici
die tot dan toe zijn onderwijs hadden gevolgd, maakt Lacan daar
een serie van vier concepten: het onbewuste, de herhaling, de overdracht
en de pulsie.
Opdat het onbewuste zou spreken, moet iemand ernaar luisteren, aldus
Jacques-Alain Miller in Londen, tijdens de “Rally van de onmogelijke be-