Dichter op de Huid - O dubbel d

Is de wetenschappelijke theorie een kaart van een
verborgen landschap waarin de hoogstandjes omcirkeld zijn? Is
de theorie een kookboek waarin geheime recepten staan die orde
scheppen in het feitenrijk? Of is de theorie een intuïtie, het creëren
van een werkelijkheid zoals die bestaat voor ons gevoel? Soms een
kunstwerk, soms een model en soms slechts een gedachtegang die
uit dezelfde bron ontspringt. En is het de kunst om dit gevoel goed
te vermarkten, zoals wij ons de micro-oplosbare huidemulsies laten
aansmeren door firma’s die illusies verkopen? Misleiding. Maar ook
weer niet. We willen graag geloven. Ons lot is te kennen, direct waar
te nemen of te verbeelden.
De taal is een handschoen
die strak om de huid van de inhoud getrokken is
Godfried Bomans
Het onvoorstelbare
In de klassieke fysica en meetkunde vroeg men zich nog gewoon af
hoeveel land er ingesloten kan worden door de huid van een stier.
Abstracter: vindt, gegeven de lengte van een kromme, het maximale
oppervlak dat erdoor wordt ingesloten. Het oppervlak is maximaal
als de huid een cirkel is, zei Aristoteles. De klassieke fysica verklaarde
het waarneembare, het meetbare, zoals de aantrekkingskracht of de
afstoting tussen magnetische polen. De moderne fysica gelooft nu
ook in het niet waarneembare, het bedachte, zoals de theoretische
constructie van atomen en moleculen of de relativiteitstheorie. De
nieuwe fysica is het domein van de gedachtenkunstenaars.
De huid bestaat uit miljoenen hele kleine cellen. Meer
dan 600.000 van deze cellen zouden nodig zijn om er een postzegel
mee te bedekken. In chemische modellen lijken atomen op lege
ruimte. “Als de deeltjes in een atoomkern (protonen en neutronen)
een diameter van 1 cm hadden, zouden elektronen kleiner zijn dan
een haarbreedte. De diameter van het hele atoom zou groter zijn
dan de lengte van 30 voetbalvelden. Wij ervaren materie echter
als vaste, niet-doordringbare stoffen, zelfs vloeistoffen en gassen
doordringen we niet echt, want we bewegen tussen de moleculen
door die op onze huid afketsen. Hoe kunnen we ons dat voorstellen,
dat we continu op lege ruimte stoten?” (Willem Houtgraaf). Sterker,
als materie eigenschappen heeft van een golf en een golf van de
materie, en als massa en energie uitwisselbaar zijn, hoe kan huid
dan nog huid zijn? Is de huid als een bamboe vlechtwerk waarbij
de kruispunten voor de samenhang zorgen? En hoe losjes kan dat
vlechtwerk dan geweven zijn?
Amen
Is de huid dan alleen nog maar een bedenksel? Waar je vrij mee
kunt speculeren? Dat telkens als wij kijken een andere vorm
aanneemt, een andere betekenis in een ander gedachtenstelsel?
In Silence of the Lambs naaide een seriemoordenaar pakken van de
huid van dikke dames. Geloofwaardig? Bij het zien van de film is
geloven geen probleem. Is de huid de oppervlakte die alles bedekt,
die de monsters verhult? Die krokodillen uit eieren tovert terwijl
wij net weer kuikens verwachtten? De huid is wat wij er in willen
zien, wat wij ervan willen geloven. De huid is de oppervlakkigheid,
waar wij zelf ongekende diepten in creëren. Een gouden afdruk van
mensenhanden in een gestolde, glazen bel? En wat is de essentie?
De puist of het pus?
Is de huid een oneindig klein punt dat zich uitstrekt over
het universum? Nee, beter: de hemel en de aarde? Is de huid een
big bang? Verandering in milliseconden? Nanoseconden? Is de huid
een oneindig punt dat wij slechts zien als we door de transparantie
heen kijken? Is de huid de kromme van oneindigheid, de spiraal die
slechts een verstoring nodig heeft kleiner dan het zichtbare om te
ontstaan en uit te groeien tot oneindig uitdijende proporties?
Is de huid zowel Adam als Eva? Het begin en het einde? Nivea?
De huid is versplinterd, ieder maakt er de zijne van.
O die Grieken!, schrijft Nietzche, Zij wisten te leven: daartoe is het
nodig om dapper stil te blijven staan bij de oppervlakte, de plooi,
de huid; de schijn aan vormen, klanken en woorden te aanbidden;
in de hele Olympus van de schijn te geloven! Die Grieken waren
oppervlakkig – uit diepte!’
OVER / OP / IN / VOORBIJ DE HUID
Essay Het kookboek van ons kennen
56 Nationaal Glasmuseum Leerdam / Fort Asperen Skin Deep / Dichter op de huid 57