krant 48 - Universiteit Utrecht

11. msch is leven mogelijk zonder koolstof of
water, maar koolstof/waterstof/zuurstof komen
wel veel meer voor in heelal dan andere stoffen.
12. nieuwe ontdekking van aardse bacteriën die
op arseen kunnen leven geeft wel aan dat leven
ook onder onaardse omstandigheden mogelijk is.
13. aards leven bleef paar miljard jaar eencellig.
complexe organismen ontstonden vrij recent.
evolutie leidt niet per se tot intelligentie.
14. speurtocht naar signalen van buitenaardse
intelligenties (seti) levert al 50 jaar niets op; is
msch ook wel zeer antropocentrisch idee.
15. conclusie: buitenaardse micro-organismen
komen wsch veel voor, maar complexe
levensvormen en intelligentie zijn wellicht zeer
zeldzaam.
Twursus eclipsen
allesoversterrenkunde.nl, dec 2010
Dinsdag 21 december was het begin van
een totale maansverduistering te zien; twee
weken later komt de zon gedeeltelijk
verduisterd op.
1. een maansverduistering treedt op wanneer de
maan door de schaduw van de aarde beweegt. er
valt dan geen direct zonlicht meer op de maan.
2. maansverduisteringen zijn enkel mogelijk bij
volle maan: maan moet tegenover zon staan. ze
vinden echter niet bij élke volle maan plaats.
3. tijdens de eclips komt (via dampkring aarde)
toch wat zonlicht op maan terecht. totaal
verduisterde maan heeft daardoor oranjerode
gloed.
4. op dinsdag 21 dec is begin van totale
maansverduistering te zien, tijdens de
ochtendschemering. kijk tussen 07.30 en 08.45 in
het westen.
5. een zonsverduistering kan juist alleen bij
nieuwe maan. maan beweegt dan voor zon langs.
duisternis midden op de dag; zeer indrukwekkend.
6. wie zon-eclips ziet, bevindt zich in schaduw van
de maan. die is hooguit paar honderd km breed en
raast met grote snelheid over de aarde.
7. eclips is dus alleen totaal vanuit smalle,
langgerekte strook (de totaliteitszone). aan
weerszijden daarvan: gedeeltelijke verduistering.
8. op dinsdag 4 jan komt de zon rond 08.50
gedeeltelijk verduisterd op. rond 09.20 is ca. 80%
van zon afgedekt door maan. einde rond 10.40.
9. totale zonsverduistering is indrukwekkend
omdat zon en maan even groot lijken. puur toeval:
de zon is veel groter, maar staat verder weg.
10. de veldslag tussen meden en lydiërs werd
beëindigd vanwege de (door thales van milete
voorspelde) zonsverduistering van 28 mei 585 v.C.
11. columbus won op 29 feb 1504 respect van
indianen op jamaica door voorspellen van totale
maansverduistering; zo redde hij zijn bemanning.
12. metingen aan sterposities tijdens
zonsverduistering op 29 mei 1919 bevestigden
relativiteitstheorie einstein, die zo wereldberoemd
werd.
13. in 2011 zijn er nóg drie ged.
zonsverduisteringen (niet zichtbaar in NL). op 15
juni en 10 dec zijn er maansverduisteringen (wél in
NL).
14. de eerstvolgende totale zonsverduisteringen
zijn: australië 13 nov 2012, spitsbergen 20 mrt
2015, indonesië 9 mrt 2016, usa 21 aug 2017.
15. laatste totale zonsverduistering in nederland
was op 3 mei 1715 (waddeneilanden).
eerstvolgende is op 7 okt 2135 (noordoostgroningen).
Vaarwel spaceshuttle
allesoversterrenkunde.nl, jan 2011
In 2011 komt er definitief een eind aan het
spaceshuttle-tijdperk. De ‘lijndienst op de
ruimte’ heeft nooit aan de hooggespannen
verwachtingen voldaan, en wordt door
velen gezien als een kostbare flop. Maar
niemand weet hoe het nu verder moet met
de Amerikaanse bemande ruimtevaart.
Van een goedkope, frequente en
betrouwbare pendeldienst op de ruimte is
nooit sprake geweest. De spaceshuttle heeft
de verkenning van de ruimte eerder
afgeremd dan bevorderd. Eén ding heeft de
spaceshuttlewel bewerkstelligd: de
Verenigde Staten zijn continu ervaring
blijven opdoen met het zelf beoefenen van
bemande ruimtevaart (en natuurlijk ook met
de bijbehorende risico’s). Wat dat betreft is
het op z’n minst verontrustend dat er
momenteel geen Amerikaanse vervanger
voor de shuttle is. De komende jaren zullen
NASA-astronauten voor hun tripjes naar het
ISS geheel zijn aangewezen op Russische
Sojoez-capsules.
Het Constellation-programma dat enkele
jaren geleden werd aangekondigd door
president George Bush jr. – met nieuwe,
krachtige draagraketten, Apoolo-achtige
ruimtecapsules, en een terugkeer naar de
maan – is inmiddels door Barack Obama naar
de prullenbak verwezen, en áls er in 2014
alweer een Amerikaans bemand
ruimtevaartuig bestaat (een ‘belofte’ die
door velen in twijfel wordt getrokken), zal
dat op z’n minst in zeer nauwe
samenwerking met de commerciële
ruimtevaartindustrie zijn ontwikkeld.
Want daar ligt misschien wel de toekomst
van de bemande ruimtevaart: niet bij een
logge, bureaucratische overheidsinstantie als
NASA, maar bij de Richard Bransons en de
Elon Musks van deze wereld – slimme
zakenjongens die geld ruiken,
ruimtetoerisme aan het ontwikkelen zijn, en
nu al kaartjes verkopen aan vermogende
avonturiers. Misschien wordt een bemande
ruimtevlucht inderdaad ooit net zo gewoon
als een retourtje Amsterdam-New York,
maar dan zal het ook de passagier zijn die
gaat dokken, en niet de belastingbetaler.
Vallende sterren in
december: de Geminiden
Astronomie.nl, December 2010
Dit jaar zijn de omstandigheden redelijk
gunstig om vallende sterren te zien van de
Geminidenzwerm. Tijdens het hoogtepunt
van deze meteorenzwerm, rond 14
december, zijn er soms wel 100 meteoren
per uur te zien.
Het maximum van deze zwerm valt voor ons
echter overdag op 14 december. Kijk daarom
in de nacht van 13/14 en 14/15 december.
De maan is op 13 december in Eerste
Kwartier en gaat rond middernacht onder.
Daarna hebben we dus geen last meer van
storend maanlicht en kunnen we ook
zwakkere meteoren zien.
Enkele malen per jaar zijn er veel meer
meteoren te zien dan normaal. De aarde in
zijn baan kruist dan de baan van een wolk
stofdeeltjes, achtergelaten door een
komeet. Elk jaar in december kruist de aarde
de baan van het object 3200 Phaethon. Dit is
echter geen komeet maar een planetoide.
Waarschijnlijk is het een oude komeet die
niet langer meer actief is, dus nu geen gas en
stof meer uitstoot. Het object heeft
behoorlijk wat gruis verspreid in zijn baan.
Dit veroorzaakt een mooie meteorenzwerm
die elk jaar terugkeert rond 14 december: de
Geminiden.
Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 48
10
St. Bonifatiuscollege, Utrecht