krant 48 - Universiteit Utrecht

mensen die gespecialiseerd zijn in het uit
elkaar houden van soorten – taxonomen –
vaak gespecialiseerd zijn in een enkele
soortgroep. Bijvoorbeeld boomkevers, of
varens.
Hoeveel makkelijker zou het zijn als er een
apparaatje bestond dat je met een druk op
de knop kon vertellen met welke soort je te
maken had. Dat klinkt misschien als science
fiction, maar zo’n apparaatje kan er over een
jaar of vier al zijn. “Technisch gezien is het
haalbaar. Er bestaat ook al een prototype
van,” vertelt Freek Bakker van de
Wageningen Universiteit. Hij is betrokken bij
de Nederlandse tak van het Barcode of Life
project. Een van zijn specialismen: DNA
barcoding.
eerst dachten." Maar paleontologe Hanneke
Meijer vindt het wel opwindend nieuws
waarmee collega’s komen in het vakblad
Proceedings of the Royal Society B.
Een internationale groep onderzoekers
schrijft daarin dat het voor het eerst is gelukt
om DNA te isoleren uit duizenden jaren oude
eierschalen. Michael Bunce en zijn collega’s
hebben vooral geëxperimenteerd met de
dikke eierschalen van uitgestorven
reuzenvogels. Het leverde ze het allereerste
DNA op van de olifantsvogel Aepyornis, voor
zover bekend de zwaarste vogel die ooit
heeft geleefd. De soort legde eieren van acht
liter en liep tot zo’n duizend jaar geleden
rond op Madagaskar. Pogingen om DNA uit
Aepyornisbotten te halen, zijn tot nu toe
mislukt.
sluiten omdat het zonder vergunning cellen
uit verstandskiezen van volwassenen bleek
in te vriezen.
In de Servische hoofdstad Belgrado zijn de
afgelopen jaren zeker vijf nieuwe klinieken
geopend waar ouders een contract voor een
plaatsje in een diepvries kunnen afsluiten.
Twintig jaar opslag kost ongeveer
tweeduizend euro, ruim vier gemiddelde
maandsalarissen. Op de websites van de
klinieken, vol foto’s van gezonde kinderen,
verschijnen pop-ups voor kredieten. De
meeste ouders betalen op afbetaling, vertelt
Goran Ljubenovic, directeur van het
Servische filiaal van Future Health, een Britse
stamcellenbank.
DNA barcoding is een erg jonge wetenschap.
Het begon allemaal in 2003. De Canadese
bioloog Paul Hebert kreeg een ingeving: zou
je niet ook zo’n streepjescodesysteem
kunnen maken voor levende wezens,
gebaseerd op hun DNA?
Voor dieren was zo’n stukje DNA vrij snel
gevonden. Een gen genaamd COI uit de
mitochondriën, de energiemachientjes van
cellen, bleek bijzonder geschikt als
streepjescode voor allerlei soorten dieren.
“Je kunt op basis van het COI-gen zelfs
moeilijk onderscheidbare soorten
organismen zoals kwallen uit elkaar
houden,” aldus Bakker.
Voor planten is uiteindelijk, na veel debat en
onderzoek, afgelopen november
internationaal afgesproken om twee stukjes
DNA uit bladgroenkorrels te gebruiken als
streepjescode.
DNA in fossiel ei
noordelicht.vpro.nl, januari 2011
Voor het eerst is het wetenschappers gelukt
om DNA te isoleren uit duizenden jaren
oude eierschalen. Het blijft daarin veel
beter bewaard dan in bot. Dit levert onder
meer nieuwe kennis op over reuzenvogels
die door de mens zijn uitgeroeid.
"Het fossiele ei dat we vorig jaar op het
Portugese eiland Selvagem Grande vonden,
is hoogstwaarschijnlijk te oud om nog DNA
prijs te geven. Al lijkt het zeven miljoen jaar
geleden gelegd te zijn, niet vijftien, zoals we
Eierschalen zijn eigenlijk ideale
bewaarplaatsen van DNA, blijkt nu. Zo’n
schaal bestaat voor 97 procent uit
calciumcarbonaat. De overige 3 procent is
organisch materiaal, en dat zit voornamelijk
opgesloten binnenin de kalkkristallen, zagen
de onderzoekers toen ze plakjes
eierschaal met lichtgevende DNA-verklikkers
onder de microscoop legde. Het DNAhoudende
materiaal kan er dus niet uit, en
bacteriën die DNA lusten, kunnen er niet in.
Stamcellen van baby’s vaker
ingevroren
NRC, 5 januari 2011
In Zuidoost-Europa vestigen jonge ouders
hun hoop op commerciële stamcelbanken.
In Griekenland, Roemenië en Servië is
commerciële opslag van stamcellen gewoon
geworden. ‘Ieder stukje van een
pasgeboren baby is kostbaar, zelfs het
stukje dat je weggooit.’
Voor Griekse aanstaande ouders is het een
gewone vraag geworden. ‘Vriezen we in of
niet?’ Ouders denken dat stamcellen in de
toekomst kunnen dienen om ernstige
aandoeningen bij het kind te genezen.
Volgens een woordvoerder van het Griekse
bedrijf Biohellika kiest al 15 procent van de
stellen in Griekenland ervoor.
Roemenië heeft zeventien geregistreerde
stamcelbedrijven. Onlangs moest een bedrijf
Stamceltherapie herstelt
schade in babybrein
Universiteit Utrecht, januari 2011
Mesenchymale stamcellen uit beenmerg
verminderen hersenschade na
zuurstofgebrek bij pasgeborenen.
Toediening van stamcellen kan bovendien
via de neus. Dit blijkt uit muizenonderzoek
door Cindy van Velthoven.
De toegediende stamcellen reageren op de
omgeving in de hersenen. Ze scheiden
groeifactoren uit die herstel van het
hersenweefsel stimuleren. Zo kunnen baby's
met hersenschade in de toekomst behandeld
worden.
Op dit moment bestaat nog geen
behandeling voor hersenschade door
zuurstofgebrek bij pasgeborenen.
Van Velthoven ziet toediening van
stamcellen via de neus als een
patiëntvriendelijke behandeling. De
methode zou hersenschade even goed
terugdringen als inspuiten van stamcellen in
de hersenen.
Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 48
12
St. Bonifatiuscollege, Utrecht