krant 48 - Universiteit Utrecht

Twee soorten niet langer
één
Noorderlicht.vpro.nl, december 2010
De Afrikaanse savanneolifant en de
bosolifant behoren niet tot dezelfde soort,
maar zijn al langer van elkaar afgesplitst
dan mens en chimpansee.
In Afrika leven de savanneolifant en de
bosolifant. Het meest duidelijke verschil
tussen de twee is formaat en gewicht.
Ondanks deze verschillen dachten
onderzoekers dat het ging om twee
verschillende populaties van de Afrikaanse
olifant. Een kleine tien jaar geleden werd
geopperd dat het ook twee verschillende
soorten zouden kunnen zijn. Onderzoekers
uit Amerika en Engeland leveren daarvoor
op basis van DNA onderzoek nu het meest
doorslaggevende bewijs.
De Afrikaanse bosolifant is erkend als een aparte
soort en dus afgesplitst van de grotere
savanneolifant. (Foto: Nicholas Georgiadis)
De onderzoekers vergeleken het DNA van de
savanneolifant en de bosolifant uit Afrika
met dat van de Aziatische olifant en twee
uitgestorven soorten: de wolharige
mammoet en de mastodont. De meest
opmerkelijke uitkomst is dat het DNA van de
Afrikaanse savanneolifant en de bosolifant
net zo verschillend is als het DNA van de
Aziatische olifant en de mammoet.
Wolken versterken
waarschijnlijk opwarming
klimaat
Noorderlicht.vpro.nl, december 2010
Dankzij de periodieke El Nino
klimaatschommeling, is het effect van
wolkenvorming op de opwarming door
broeikasgassen voor het eerst redelijk
betrouwbaar gemeten.
Een hogere gemiddelde temperatuur op
aarde betekent: meer verdamping, dus meer
waterdamp in de lucht. Dat zal leiden tot
meer wolken. Wolken reflecteren zonlicht
terug de ruimte in, dat geeft afkoeling
(negatieve feedback). Wolken reflecteren
ook infraroodstraling van het aardoppervlak
terug omlaag, dat geeft opwarming
(positieve feedback).
Andrew Dessler van Texas University heeft
nu een poging gedaan het effect werkelijk te
meten door gebruik te maken van El Niño.
De afgelopen tien jaar heeft de Terrasatelliet
van NASA nauwkeurig de
hoeveelheid straling gemeten die van de
bovenkant van de atmosfeer de ruimte in
straalt. Deze tijdreeks bracht Dessler in
verband met de gemeten luchttemperaturen
aan het aardoppervlak.
De uitkomst is dat wolken waarschijnlijk
positieve feedback geven op opwarming van
de aarde door extra broeikasgassen in de
atmosfeer. Er is echter nog een kleine kans
dat de feedback juist matig negatief is. Dit
onderzoek zal voortgezet moeten worden als
meer jaren met nauwkeurige satellietdata
beschikbaar komen.
Zoogdieren 1000 keer
groter na uitsterven dino’s
Kennislink.nl, december 2010
Zoogdieren waren kleine dieren in de tijd
dat de dinosauriërs heersten op de aarde.
Toen de niet-vliegende dinosauriërs aan
hun einde kwamen rond de Krijt-Tertitair
grens kregen de zoogdieren hun kans.
Minder concurrentie en meer voedsel zorgde
ervoor dat veel groter en zwaarder werden
en de heerschappij op aarde overnamen.
Al lange tijd wordt algemeen aangenomen
dat de zoogdieren tot bloei konden komen
toen ze verlost waren van de dino’s. Deze
stierven uit nabij de overgang van Krijt naar
Tertiair en waren de grote
voedselconcurrenten van de zoogdieren. Er
waren na hun uitsterving geen grote
herbivoren meer; de toen bestaande
zoogdieren waren relatief klein (de grootste
wogen niet meer dan ca. 10 kg) en
verorberden daarom weinig plantaardig
materiaal.
De reuzen Indrocotherium en Deinotherium
waren veel groter dan de Afrikaanse olifant en de
mens. (Foto: NSF/RCO/IMPPS)
De plantenetende zoogdieren stelden zich
daarop in en binnen de geologisch gezien
betrekkelijk korte tijd van 25 miljoen jaar
ontwikkelden ze zich van relatief kleine tot
zeer grote dieren.
Deze reuzen waren geen ‘spelingen van de
natuur’, maar het gevolg van een geleidelijke
ontwikkeling. Uit het onderzoek blijkt dat de
maximale grootte van de landzoogdieren
niet alleen bepaald werd door het al eerder
genoemde voedselaanbod, maar ook door
het klimaat: hoe kouder, hoe groter de
soorten werden, omdat het warmteverlies
relatief gering is bij grote dieren.
Ziekte &
Gezondheid
Ambachtelijke
bakkerijproducten vetter
gezondheid.be, januari 2011
Ambachtelijke bakkerijproducten bevatten
in het algemeen meer vet en ook meer
transvetten en verzadigde vetzuren dan
industriële producten.
In producten die bij de bakkers verkocht
worden zit dus meer verkeerd vet dan in
dezelfde producten uit supermarkten. Dat
blijkt uit onderzoek van de Nederlandse
Warenautoriteit (VWA).
Dat komt omdat er bij ambachtelijke
bedrijven meer gebruik wordt gemaakt van
boter. Wanneer naast boter ook plantaardig
vet wordt gebruikt, verbetert doorgaans de
vetzuursamenstelling, maar in sommige
gevallen neemt het gehalte aan
transvetzuren juist toe. De VWA constateert
nauwelijks verschillen in vetgehalte en
vetzuursamenstelling van producten van A-
merken, C-merken en huismerken. De VWA
adviseert bedrijven de vetzuursamenstelling
te verbeteren door het totale vetgehalte van
producten te verlagen en als boter wordt
vervangen door andere vetten gebruik te
maken van een vet dat laag is in transvet en
in verzadigd vet.
Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 48
16
St. Bonifatiuscollege, Utrecht