Artikelen 'Uitgewerkte rechtsverhouding' als arbeids- en/of ... - Stibbe

‘UITGEWERKTE RECFITSVERHOUDING’ ALS ARBEIDS- EN/OF PENSIOENRECHTELIjK LEERSTUK
ket’ Dat maakt duidelijk dat bepaalde voorwaarden zullen
blijven gelden, Soms staat er echter: ‘Het recht op ceo
kerstpakket zal ongewijzigd worden voortgezet’. VervoI
gens kornt men dan in een vervoig uitlegvraag terecht,
melik of ‘ongewijzigd’ betekent: ‘onwijzigbaar’ of ‘op
zelide condities’?
Achter bet verschil tussen beide leren gaan diverse dogma
tische vragen schuil, In de eerste plaats is dat de vraag waar
dan het verschil ligr tussen een einde van de overeenkomst
enerzijds en van alle verbintenissen anderzijds? Stel nu dat
niet alleen het kerstpakket doorloopt, maar dat partijen ook
afspreken dat de werknemer na zijn pensloen nog af en toe
werkzaamheden komt verrichten en daarvoor een vergoe
ding krijgt. Hebben we het dan nog we! over postcontrac
tuele verbintenissen of hebben we het dan in feite over een
nieuwe overeenkornst? Mij dunkt dat in leder geval de
hoofdverbintenissen moeten zijn geeindigd orn van een
eindigde overeenkomst te kunnen spreken; hetgeen nog
resteert aan postcontractuele verbintenissen zal doorgaans
onvoldoende zijn om bet bestaan van een zelfstandige
eenkomst te rechtvaardigen. Gelet op bet ontslagrecht is
het een gevoelige vraag wanneer de arbeidsovereenkomst
nu precies eindigt. In de praktijk speelt dit echter niet vaak.
na
de
ge
over
9
In de tweede plaats kennen we het onderscheid tussen
fixeerd en dynamisch ook bij de doorwerking van een cao
na overgang van onderneming. Daar heeft bet Hof van
tie voor de gefixeerde zienswijze gekozen: de werknemer
die op grond van overgang van onderneming overgaat en in
zijn arbeidsovereenkomst een incorporatiebeding had staan
dat verwees naar de door de werkgever gehanteerde cao,
zal slechts nakoming van de cao door de nieuwe werkgever
kunnen vragen voorzover die gold ten tijde van de over-
Daar lagen argumenten aan ten grondslag die
band hidden met de betreffende richtlijn, maar het laat we!
zien dat de aard van de regeling van belang kan zijn bij de
keuze voor de ene of de andere leer.
gang.
ge
Justi
ver
Een voorbeeld van de dynamische leer is te vinden in een
drietal arresten van Hof Amsterdam)° Deze rechtspraak
houdt, kort gezegd, in dat uit de regeling waar de gepensio
neerde een beroep op doet moet blijken dat zij ongewijzigd
zal blijven gelden (‘is bevroren’, zoals het hof dat expliciet
aanduidt). In de zaken waarin het hofdit oordeel gaf, kwam
het steeds op grond van de inhoud van de regelingen tot de
conclusie dat de betrokkene geen ongewijzigde
ting mocht verwachten.
voortzet
Als voorbeeld van een zaak waarin we! een bevroren
rechtsverhouding is aangenomen, is vaak gewezen op de
KEMA-uitspraak’ Hier oordeelde Hof Arnhem: ‘Dc
1
rechts
9 Hvj EG 6 maart 2006,jAR 2006/83.
10 Hof Amsterdam 20 oktober 2009, JAR 2009/283 (Sneller/Delta Lloyd):
Hot Amsterdam 20 oktober 2009, JAR 2009/282 (Neerincx/Rabo bank):
en Hof Amsterdam 28 december 2010, JAR 2011/37. (ING). 1k trad oven
gens in deze zakeni steeds op als advocaat voor de ex-werkgever.
11 Hof Annhem 26 joel 2007, PJ 2008/36.
zekerheid voor de gepensioneerden brengt voorts mee dat
zij, behoudens de hierna door bet Hof te bespreken zeer bij
zondere on3standigheden, in beginsel niet behoeven te
wachten dat bun bestaande aanspraak op grond van de
geling, waarop zij mogelijk ook een uitgavenpatroon
ben afgestemd, za! wijzigen.’ Het hof was voor het aan de
geciteerde recbtsoverweging toekwam uitvoerig nagegaan
in boeverre de tekst van de regeling of andere omstandig
heden een uitleg konden meebrengen die een wijziging
door de werkgever toeliet. Pas na te hebben geconcludeerd
dat die feiten en omstandigheden er niet waren, oordeelde
het hof dat de gepensioneerden in beginsel niet behoefden
te verwachten dat een bestaande aanspraak op grond van
de betreffende regeling zou wijzigen en dat daarom slechts
een beroep op art, 6:248 lid 2 BW voor de werkgever open
stond. Daarbij kwani nog dat tussen dezelfde partijen
der een in kracht van gewijsde gegane uitspraak was
zen die bet hof verplichtte orn ook in de sleutel van art.
6:248 lid 2 BW naar de wijzigbaarheid te kijken.
ver
Re
beb
eer
gewe
Versimpeld gezegd eisen bet Hof Amsterdam en de
sche leer dat de werknemer aantoont dat overeengekomen
is dat een verbintenis niet zou wijzigen, terwijl de ge
Ilxeerde leer en Hof Arnhem dit omdraaien: de werkgever
moet aantonen dat een dynamische afspraak is gemaakt.
neer
dynami
Dc vraag in hoeverre een postcontractuele rechtsverhou
ding is uitgewerkt is dus een kwestie van uitleg, maar
hankelijk van welke leer men aanhangt ligt bet risico bij
een van beide partijen. Vervolgens kan men nog
rechtelijke en/of pensioenrechtelijke argumenten bedenken
die voor de gefixeerde of de dynamische leer pleiten.
Op vier argumenten wil ik in dit verband nader ingaan.
af
arbeids
Gepensioneerden zouden geen bargaining power meer
ben. Dat is grotendeels juist, maar niet geheel. Dc staking of
andere klassieke vormen van collectieve actie staan hen
niet ter beschikking. Wellicht zijn er moderne vormen van
collectieve actie, zoals deflash mob of bepaalde vormen van
publiciteit of boycot die hier een vervangende rol kunnen
spelen, maar ze Iijken niet direct zo effectief te zijn.
gens behartigen vakbonden ook de belangen van gepensio
neerden, zodat de werknemers we! zouden kunnen staken
in bet belang van de gepensioneerden. Er is echter twijfel
over de vraag of de bonden dat goed doen. Van de meeste
bonden kan men na het pensioen lid blijven, inclusief bet
recht om mee te praten over de inhoud van de cao, maar
een groot gedeelte van de leden schijnt op te zeggen zodra
ze met pensioen zijn. In een aantal gevallen zullen bonden
een lijn willen trekken, zoals bijvoorbeeld bij afschaffing
van de werkgeversbijdrage in de particuliere ziektekosten
verzekering. In andere gevallen doet zich een potentieel
langenconflict voor tussen werknemers en gepensioneer
den. Een voorbeeld waar dat leek te spelen is de ABN AMRO
zaak waar pensioenopbouw voor werknemers met een
ger percentage werd geIndexeerd, dan de ingegane
oenen. Beide waren door de bonden afgesproken in
heb
Oven
be
ho
pensi
de
TPV All. 2 - april 2012 23