Artikelen 'Uitgewerkte rechtsverhouding' als arbeids- en/of ... - Stibbe

lelijk
UITGEWERKTE RECHTSVERHOIJDING’ ALS ARBEIDS- EN/OF PENSIOENRECHTELIJI( LEERSTUK
zelfde cao) 2 Gm hier ceo wal tegen op te werpen heeft een
andere kantonrechter in Amsterdam als norm gehanteerd
dat gepensioneerden en werknemers gelijk dienen te wor
den behandelcL 13 Dus: de bargaining power is niet geheel
afwezig, maar ook niet ideaal aanwezig. Dat pleit voor de
gefixeerde leer, tenzij die power wordt vergroot, bijvoor
beeld door het medezeggenschapsrecht van gepensioneer
den op dit punt te versterken,
In de tweede plaats kan men aanvoeren dat bet verzekerd
risico (de ouderdom) zich heeft voltrokken, Dat is in bet
kader van het pensioen een begrijpelijk standpunt. Pensi
oen is immers een vorm van verzekering en het uitgangs
punt van een verzekering is dat de voorwaarden niet na
voltrekking van het risico kunnen worden aangepast. Dat
laat echter onverlet dat een verzekering voorwaarden kan
stellen, zoals een aanpassing aan de hand van bepaalde cr1-
teria, Daarbij stelt de Pensioenwet (PW) wel de beperking
dat opgebouwde aanspraken niet mogen worden aangetast.
Voor andere arbeidsvoorwaarden dan pensioen zal door
gaans gelden dat er geen sprake is van ceo verzekeringsele
ment. 1k vind dit argument niet voor of tegen een bepaalde
leer pleiten,
In de derde plaats komt bet solidariteitsbeginsel bier om de
hock kijken. Meestal hangt een wijziging in de rechtsver
houding met een gepensioneerde samen met wijzigingen in
de arbeidsovereenkomst, Dit argument houdt vaak in dat
gepensioneerden dan solidair moeten zijn met werknemers
(bijvoorbeeld bij een versobering van de regeling) of niet
anders mogen worden behandeld (wat vaak is aangevoerd
bij afschaffing van de ziektekostenbijdragen). Dat gepensio
neerden soms solidair moeten zijn heeft de wetgever expli
ciet onderkend in bet kader van de Pensioenwet. 14 Dit kan
voor de dynamische leer pleiten. Ret gelijke behandelings
argument is minder overtuigend omdat bet maar de vraag
is of van gelijke gevallen kan worden gesproken.
In de vierde plaats kan men zich afvragen of de werknemer
niet duidelijk moet worden gewezen op de mogelijkheid
dat een arbeidsvoorwaarde na pensioen nog kan worden
gewijzigd? Geldt bier, met andere woorden, bet vereiste
van informed consent en/of geldt de contra proferentumre
gel? Voor die gedachte is wel wat te zeggen en ik meen
haar ook de laatste tijd vaker te herkennen in rechtspraak.’ 5
Deze argumenten kunnen van invloed zijn op de ceo of de
andere leer. Van belang is dat geen van beide leren absoluut
is, maar dat zij ruimte laten aan de mogelijkheid dat juist
wel is bedoeld dat de rechtsverhouding bevroren is (de dy
namische) of juist niet (de gefixeerde). Men zou deze leren
dan ook eerder * woord — vertrekpunten kunnen
noemen dan leerstukken. Er is in ieder geval geen aanlei
12
13
14
15
Ktr. Amsterdam 20 januari 2006jAR 2006/53.
Ktr. Amsterdam 18 december 2007, Pj 2008/17.
Kamerstukken 02005/6, 30 413, nr. 17, p. 34.
HR 26 juni 2009, PAR 123: Bos/Pax.
ding om te spreken van ceo leerstuk van de uitgewerkte of
bevroren rechtsverhouding; hoogstens (bij de gefixeerde
leer) van ceo soort rechtsvermoeden daartoe.
In de literatuur zijo de meningen verdeeld. Men kan een
duidelijke school ontwaren die tegen de gedachte is dat ceo
cao ceo postcontractuele verbintenis kan aantasten, 16 Mijn
bezwaar is dat deze stroming voorbij lijkt te gaan aan bet
uitgangspunt dat er contractsvrijheid is en dat de kwestic
primair een uirlegvraag is, Er is ook een school die van me
ning is dat ceo rechtsverhouding met een gepensioneerde
werkoemer niet (in beginsel) bevroren is en die de cerder
geooemde contractsvrijheid onderkent) 7
4. Wat houdt de pensioenrechtelijke
rechtsverhouding met de gepensioneerde
werknemer in?
Gaan voorgaande conclusies nu ook op voor de pensioen
rechtelijke rechtsverhouding of is er reden aan te nemen
dat de Pensioenwet zich hiertegen verzet?
1k begin met de verhouding werkgever-gepensioneerde.
Siods de Pensioenwet is bet antwoord daarop vrij eenvou
dig. Art 20 PW bepaalt dat de opgebouwde aanspraken niet
kuonen worden gewijzigd (vgl. de daarin genoemde uitzoo
deringen, zoals de kortingsregeling cx art, 134 PW). Hoewel
dit naar de letter alleen ziet op nog niet ingegane pensioe
nen, moet worden aangenomen dat de wetgever tevens
heeft bedoeld dat pensioenrechten niet meer kunnen wor
den aangetast.’ 8
Ret is voor bet overige wel toegestaan om (impliciet of cx
pliciet) af te spreken dat de rechtsverhouding zal wijzigeo.
Tijdens de parlementaire geschiedeois van de Pensioeowet
is overwogen: ‘Uit artikel 19 Pw [thans art. 20 PW, JvSl
vloeit voort, dat een eveotuele wijzigiog van bet toeslagbe
leid ook betrekking kao hebben op toekomstige toeslagen
van reeds gepensiooeerden.’. 19 Voorwaardelijke toeslagen
behoren niet tot de pensioenaansprakeo (cf. art. I PW) en
worden niet beschermd door art. 20 PW. 2°
In de P5W was dit mioder duidelijk geregeld. We! heeft de
wetgever bij ceo wijziging van de P5W in bet kader van bet
wettelijk recht op waarde-overdracht de volgende opmer
king gemaakt: Hetzelfde geldt voor de oog niet ingegane
pensioeoen van degenen van wie de deelneming aan de
pensioenregeling inmiddels is beeindigd (de zogeoaamde
slapers). Ook in die situatie is sprake van ceo volledig uitge
werkte rechtsverhouding en stood bij voortijdig vertrek de
hoogte van de opgebouwde pensioeoaaosprakeo vast.’ 21
16 Tall 2009 en Stege 2004.
17 Lutjens 2004, Vestering 2010, Huijg 2010.
18 Lutjens, Pensioenwet. Analyse en commenraar, 3e druk 2010, p. 427 on
der verwijzing naar Kamerstukken 12006/07, nr. C, p. 11.
19 Kamerstukken II 2005/6, 30 413, nr. 17, p. 34.
20 Kamerscskken 12006/7, 30 413, nr. C, p. 12: zie verder Lutjens, Pensioen
wet, analyse en commentaar, 3e druk Deventer 2010, p. 427.
21 Kamersrukken 111992/93, 23 123, nr. 3, p. 34.
24 Afi. 2 - april 2012 TPV