Artikelen 'Uitgewerkte rechtsverhouding' als arbeids- en/of ... - Stibbe

LJITGEWERKTE RECHTSVERH0UDING ALS ARBEIDS EN/OF PENSIOENRECHTELIJK LEERSTUI(
recht en kunnen niet geheel worden uitgesloten, Dc tweede
groep heeft tot op heden voor de nodige verwarring ge
zorgd. Veronderstellen zij niet het bestaan van (a) een ar
beidsovereenkomst dan we! (b) een pensioenovereen
komst? Mijn antwoord Iuidt ontkennend, Ten aanzien van
(a) acht ik verdedigbaar dat een postcontractue!e verbinte
nis in beginsel kan worden gewijzigd door een cao of beding
cx art, 7:613 BW, ook als die wijziging pas plaatsvindt
na het einde van de arbeidsovereenkomst, Dc vraag of een
wijziging met een dergelijk middel effectief kan zijn, is
mijns inziens niet afhankelijk van het middel, maar van de
uitleg van de postcontractuele verbintenis, in combinatie
met welke leer men aanhangt: de gefixeerde of dynami
sche,
Voorbeeld
Op de werknemer was tijdens zijn dienstverband ecu cao van
toepossing. Daarin stond dat hU no de pensioendatum in oon
merking zol blzjven komen voor de kerstbonus zolang de coo
dit bepoolt. Als de coo v(/fjoor na zzjn pensioen dit recht of
schaft, werkt dat door, zelfs volgens de gefixeerde leer. Dc
postcontroctuele verbintenis maakt immers expliciet duidelijk
dot de bonus kan eindigen indien de bron doarvan, de cao,
zulks bepaolt. Het is dan nag maar een kleine stap naar de
cosus waarin de kerstbonus ook in de coo werd opgenomen,
maor deze niet expliciet vermeldt dat het recht vervalt indien
de coo dot niet meer bevot. We zzjn hier weer uitgekomen bij
de twee leren. Een aonhanger von de dynomische leer zal zeg
gen: hoewel niet expliciet is opgenomen dot dit recht vervalt
indien de bron die ooit gaf het wegneemt, is dat wel een lo
gisch gevolg. Hof Amsterdam zou vermoedel(jk redeneren: op
grond van de tekst von de CAO mocht de oud-medewerker re
delijkerwijs niet verwochten dot voor hen de regeling in stand
zou blijven in een situotie woor die voor de octieve medewer
kers zou eindigen.’ 28
Len aanhanger van de gefixeerde leer zou redeneren dat de
oud-medewerker niet bedacht had hoeven zijn op de wijzi
ging. Maar met de vraag of een cao ecu postcontractuele
verbintenis kan wijzigen heeft dat niets te maken. In begin
sd kan bet, zo meen ik met bet eerste voorbeeld te hebben
aangetoond, als je bet maar (a! dan niet duidelijk) hebt af
gesproken. In die zin hebben diverse rechters inmiddels ge
oordeeld, 29 Is er geen (a! dan niet impliciete) afspraak ge
maakt, dan komt de vraag fundamenteler te liggen. Naar
mijn mening is bet dan echter nog steeds mogelijk am een
gepensioneerde werknemer daaraan te binden, maar dat zal
wel moeten gebeuren met behulp van de Wet CAO. Dat wil
zeggen: de cx werkgever en de gepensioneerde werknemer
macten lid zijn van ecu partij bij de cao en de gepensio
neerde werknemer moet betrokkene zijn. Dat is allemaal
vrij theoretisch: in de praktijk wordt binding aan de cao
vrijwel altijd met een incorporatiebeding bewerkstelligd,
28 Dit is een gedeeltelijke parafrase en een gedeeltelijk citaat uit ro. 48.3
uit Hal Amsterdam 28 december 2010 JAR 2011/37 (ING).
29 Hal Amsterdam 20 oktaber 2009, JAR 2009/283 (Sadler/Delta Lloyd).
Hal Amsterdam 20 aktaber 2009,JAR 2009/282 (Neerincx/Rabobank) en
Hal Amsterdam 28 december 2010,JAR 2011/37 (ING).
zodat het van de interpretatie daarvan zal athangen of die
oak beoogde latere cao s van toepassing te laten zijn op de
postcontractuele verbintenissen,
3°
Voor het eenzijdig wijzigingsbeding geldt hetzelfde: het is
een kwestie van uitleg welke leer men aanhangt, maar niet
van de vraag of een beding cx art. 7:613 8W nag kan war
den ingeroepen. In een fraaie uitspraak oordeelde de Kan
tonrechter Rotterdam
in die zaak pastcontractuele werking had,
3 dat een eenzijdig wijzigingsbeding
Ten aanzien van vraag (b) is mijn opvatting dat de pensi
oenavereenkamst niet eindigt bij bet ingaan van bet pensi
oen. Dc definitie daarvan is blijkens art. 1 PW: ‘hetgeen tus
sen werkgever en werknemer is overeengekomen betref
fende pensioen.’ Dat veronderstelt dat partijen ooit als
werkgever en werknemer tot elkaar hebben gestaan, maar
niet (per se) dat zij die identiteit altijd macten behouden
wil er (nag steeds) sprake zijn van cen pensioenovereen
komst. Ret enkele feit dat de arbeidsovereenkamst eindigt
is, zoals we hierboven hebben gezien, evenmin een valide
argument am te concluderen dat de pensiaenavereenkomst
eindigt. Dc pensioenovereenkomst is immers den aantal
verbintenissen dat beoogt de arbeidsovereenkomst te over
leven, net als andere arbeidsrechtelijke pastcantractuele
verbintenissen.
6. Conclusie
Dc leer van de uitgewcrkte rechtsverhauding veranderstelt
dat die niet wijzigbaar is, alleen al amdat de anderliggende
arbeidsavereenkamst ten einde is gekomen. Maar bet is een
misvatting te denken dat ecu recht of plicht eindigt of be
vriest wanneer de anderliggende avereenkamst eindigt. Ret
kamt immers aan op de afspraken, bet dwingend recht en
de redelijkheid en billijkheid. Rierin verschillen bet ar
beidsrecht en bet pensioenrecht niet.
Dc uitgewerkte rechtsverhouding is dan oak geen leerstuk
dat cen argument op zich vormt am tegen de wijzigbaar
heid van cen verbintenis te pleiten die bestaat ten apzichte
van een gepensianeerde. Ret kan hoaguit ecu canclusie zijn
ten aanzien van de aanwezigheid van cantractuele wijzi
gingsmagelijkheden. Die canclusie laat de aanwezigheid
van wettelijke wijzigingsmagelijkheden anverlet.
Dc vraag of een rechtsverhouding in beginsel wijzigbaar is,
mact verder las warden gezien van de vraag welk wijzi
gingsmiddel wardt gcbruikt. Of wijzigingsmiddelen zoals
bet ecnzijdig wijzigingsbeding en de caa kunnen warden
30 In dit verband wijs ik op bet valgende titaat: ‘Dc huidige WLAO is an
valdaende taegerust vaar regulering van aanspraken van gewezen
werknemers,’, dat alkamstig is van M. Baltussen in: A.C.M. Jaspers &
M.F. Baltussen, Dc roekomst van bet cao-recht, Deventer: Kluwer 2011,
p. 105. Zij maakt sen uitputtende analyse van de vraag at bet caa-recht
van taepassing is en bereikt de zajuist geciteerde canclusie. Reden te
meet, naar mijn mening, am bet vraagstuk niet arbeidsrechtelijk, maar
vermagensrechtelijk te benaderen.
31 Ktr. Ratterdam 20 mci 2009, JAR 2010/136.
26 Afi. 2 - april 2012 TPV