Aanspraak december 2012 (pdf, 1,2 MB) - Svb

Aanspraak
Afdeling Verzetsdeelnemers en Oorlogsgetroffenen
December 2012
Beate Klarsfeld en haar
strijd tegen antisemitisme
Gastspreker Nooit meer Auschwitz Lezing 2013 met haar man Serge Klarsfeld

Inhoud
Mag ik u even aanspreken?
Beate Klarsfeld en haar strijd
tegen antisemitisme. Nooit
meer Auschwitzlezing 2013.
3
4
De ‘Vergeten Holocaust’
krijgt een plek. Onthulling
Sinti en Roma monument
in Berlijn.
Verhuizing van het
Nederlands Informatie
Kantoor in Israël.
12
15
Zoek
Vraag en Antwoord
Puzzel
Adressen / colofon
20
22
23
24
Wij wensen u
prettige feestdagen
en een gelukkig
nieuwjaar
Liefdesbrieven in
Westerbork en Bergen-
Belsen.
9
Kerstverhalen uit de
Tweede Wereldoorlog
en de Bersiap-periode.
16
2 Aanspraak - december 2012

Mag ik u even
aanspreken?
Als Joodse vrouw overleefde mijn moeder samen met mijn vader de
oorlog. Veel familieleden werden vermoord.
In het voorjaar van 1943 bracht zij mijn zusje en mij naar het station in
Rotterdam. Daar liep ze met twee peuters aan haar hand, twee meisjes
van twee en drie jaar oud. Ze gaf ons over aan een man uit het verzet
en liep het station uit. Telkens weer vertelt ze me dit verhaal en stelt
me dan de volgende vraag: “Weet je wat ik deed toen ik uit het station
kwam?” Dan vertelt ze hoe ze bij een groenteboer twee sloffen aardbeien
kocht en naar huis ging om aardbeienjam te maken; “Zo had
ik in iedere hand nog iets.”
Na de oorlog bouwden mijn ouders een goed leven op.
Vitaal, wilskrachtig, actief, maar van binnen gewond.
En nu is mijn moeder een hoogbejaarde vrouw, 96 jaar. Ze woont zelfstandig
in een appartement bij een Joods verzorgingshuis. Ze voelt zich
veilig in deze omgeving. Bij allen die “het” ook meegemaakt hebben,
die zonder woorden begrijpen. Steeds indringender komen de herinneringen
naar boven. De wereld om haar heen wordt alsmaar kleiner,
de oorlogswonden steeds groter.
Een oudere vriendin van mij verwoordde het als volgt: “Vlak na
de oorlog dacht ik dat de pijn en het verdriet zouden slijten, maar -
weet je - het tegendeel is waar, het wordt voor mij steeds erger.”
Hans Dresden
Voorzitter Pensioen- en Uitkeringsraad
3

Serge en Beate Klarsfeld op hun trouwdag, 7 november 1963.
In 1960 ontmoette de Duitse Beate Künzel als au pair in Parijs de
Frans-Joodse Serge Klarsfeld op een metrostation. Hij studeerde
politieke wetenschappen en vertelde haar zijn levensverhaal. Serge
had als kind een razzia meegemaakt waaraan hij ternauwernood was
ontsnapt. Zijn vader was vermoord in Auschwitz.
Beate hoorde toen pas voor het eerst over het nazi-verleden van haar
land. Vanaf dat moment besloten ze actief te strijden om ongestrafte
nazi’s alsnog voor het gerecht te krijgen. Zo reisde Beate bijvoorbeeld
af naar Bolivia om Klaus Barbie te ontmaskeren.
Over hun levenswerk zal Beate Klarsfeld de Nooit meer Auschwitz Lezing
houden in het Koninklijk Instituut voor de Tropen in Amsterdam op donderdag
24 januari 2013. Jaarlijks organiseren het Nederlands Auschwitz
Comité, de Sociale Verzekeringsbank en het NIOD Instituut voor Oorlogs-,
Holocaust- en Genocidestudies de lezing voorafgaand aan Holocaust
Memorial Day. Beate Klarsfeld ontvangt voor haar strijd tegen het antisemitisme
de Annetje Fels Kupferschmidt-onderscheiding, genoemd naar
de oprichtster van het Nederlands Auschwitz Comité. Ter introductie van
haar Engelstalige lezing een kennismaking met activiste Beate Klarsfeld.
4 Aanspraak - december 2012

Beate Klarsfeld
en haar strijd tegen
antisemitisme
Beate Klarsfeld is gastspreker van de
Nooit meer Auschwitz Lezing op 24 januari 2013
Twee zielen, één gedachte
Hebt u herinneringen aan de oorlog?
Op 13 februari 1939 ben ik in Berlijn geboren en mijn
ouders waren geen nazi’s, maar mijn vader diende
wel als infanterist in het Duitse leger. Vanwege veel
longontstekingen werd hij als boekhouder ingezet. In
1945 werd hij Brits krijgsgevangene. Toen ons huis werd
gebombardeerd, gingen wij naar familie op het platteland.
Ik herinner me hoe de Kozakken op paarden het
dorp binnenreden en het huis doorzochten op sieraden.
Na de oorlog trokken wij in bij een ander gezin in
Berlijn. Thuis en op school spraken we niet over het oorlogsverleden
en we waren meer bezig met de Koude
Oorlog. Er kwam één Joodse jongen op school terug
uit Engeland, maar niemand durfde iets te vragen.
Waarom wilde u naar Parijs?
In 1960 vroeg een vriendin van mij of ik mee ging als
au pair naar Parijs. ‘Waarom ook niet?’, dacht ik. Van
mijn ouders had ik geen toestemming meer nodig,
want ik was al 21. Over mijn ervaringen als Duitse
au pair in Parijs schreef ik een informatieboekje dat
goed verkocht. De man van mijn au pair adres raakte
te geïnteresseerd in mij, dus zocht ik ander werk en
werd secretaresse bij het Bureau voor Frans-Duitse
Jeugdzaken in Parijs.
Hoe ontmoette u uw man?
Omdat ik Frans leerde bij de Alliance Française
nam ik vaak dezelfde metro als Serge die politieke
wetenschappen studeerde. Hij sprak me aan op
het metroperron in 1960: ‘Ben je Engels?’ vroeg hij
en ik antwoordde: ‘Nee, Duits.’ We raakten aan de
praat en we waren al snel onafscheidelijk. In 1963
trouwden we. Hij was geboren in 1935 in Boekarest.
Hij vertelde me over zijn oorlogsverleden en voor
mij was dit allemaal nieuw. In 1943 was zijn familie
naar het veilige Italiaanse deel van Nice gevlucht,
waar nog geen razzia’s waren.
5

In de nacht van 30 september 1943 stond de
Gestapo voor de deur. Zijn dappere vader offerde
zich op in de hoop dat ze dan niet verder zochten.
Zijn moeder zat met Serge en zijn zus verstopt achter
een kast en zij overleefden de oorlog. Zijn vader is
vermoord in Auschwitz.
Wie of wat is uw inspiratie?
Serge gaf me het advies: ‘Maak van je leven een
gedicht, til het op naar het niveau van een inspirerende
ervaring.’ Hij vertelde over de Duitse studentenverzetsgroep
‘Die Weiße Rose’ uit München die
streed tegen de nazi’s. Met hun pamfletten riepen zij
op tot verzet om onderdrukking van minderheden in
de kiem te smoren. Hún strijd tegen antisemitisme
wilden Serge en ik voortzetten. Als Duitse voelde ik
mij hiertoe moreel verplicht. Serge steunde mij bij al
mijn acties. We zijn twee zielen met één gedachte.
Nooit meer Kiesinger
Beate en Serge Klarsfeld in Parijs, oktober 2012.
Waarom wilde u juist de toenmalige Bondskanselier
Konrad Georg Kiesinger aanpakken?
In 1966 werd de CDU-politicus Kiesinger gekozen
tot Bondskanselier. Onvoorstelbaar want hij had een
naziverleden. In de Franse krant Combat schreef ik
dat Kiesinger ons land onmogelijk kon vertegenwoordigen
als voormalig NSDAP-lid, omdat hij verantwoordelijk
was geweest voor nazipropaganda
op de radio en dus bewust aanzette tot haat en
Jodenvervolging en dat ik Willy Brandt, die actief
in het verzet tegen nazi’s was geweest, een betere
kandidaat vond. Meteen na het verschijnen van dit
artikel werd ik ontslagen, want er zaten oud-nazi’s
in het bestuur.
Serge en ik besloten om het er niet bij te laten
zitten. We riepen in het Bondsparlement vanaf de
publieke tribune: ‘nazi, nazi!’, maar helaas baarde
dat geen opzien. Daarom moest ik iets drastisch
doen. Op 7 november 1968 sloeg ik Kiesinger in zijn
gezicht op een CDU-partijbijeenkomst en ik riep;
‘nazi, nazi, aftreden!’ Met die klap wilde ik laten zien
dat ook de jonge generatie Duitsers zijn naziverleden
afkeurde. De foto’s van onze persfotograaf
gingen de hele wereld over. Na de klap werd ik
afgevoerd naar een politiecel. De bewapende politiebewaking
bij de conferentie had me daar evengoed
kunnen neerschieten. Toch was ik niet bang. Precies
zoals Serge had voorspeld vreesden de autoriteiten
spanningen tussen Frankrijk en Duitsland vanwege
mijn Franse nationaliteit. De rechter gaf me een jaar
voorwaardelijke straf, maar dit werd teruggebracht
tot vier maanden. Toen Willy Brandt Bondskanselier
werd, verleende hij mij amnestie.
Heeft uw oorvijg het beoogde effect gehad?
Ja, en ons doel was wereldwijd meteen helder.
De schrijver Heinrich Böll stuurde mij een bos rode
rozen. Vervolgens voerde hij een pennenstrijd
met Günther Grass, die de klap afkeurde maar wel
Kiesingers vertrek wenste. Ik kreeg veel steunbetuigingen
van oorlogsgetroffenen overal ter wereld.
De Duitse pers en de CDU spraken er schande
van, maar dat nam ik voor lief. We probeerden zijn
herverkiezing te dwarsbomen en dat is gelukt.
Met medestanders riepen we overal waar hij sprak:
‘Nooit meer Kiesinger!’ en: ‘nazi, nazi, aftreden!’.
In 1969 werd de socialist Willy Brandt gekozen.
Ons doel was bereikt. We hielpen Duitsland te
veranderen. In 2012 werd ik voorgedragen als een
van de twee kandidaten voor het Duitse Bondspresidentschap.
Joachim Gauck was het symbool
van de strijd voor vrijheid in Oost-Duitsland en ik
was het symbool van de strijd in West-Duitsland
tegen voormalige nazi’s. Hij werd gekozen.
De jacht op nazi’s
Hoe kreeg u nazi´s in het buitenland zonder
uitlevering voor het gerecht?
Hen vinden was niet het grootste probleem, maar
de weigering van landen om ze uit te leveren.
Foto: Ellen Lock
6 Aanspraak - december 2012

We verzamelden bewijsmateriaal en betrokken de
internationale media bij mijn protestacties om de
publieke opinie te winnen. In Duitsland probeerden
we een wet af te dwingen met behulp van Franse
politieke druk en de internationale media om Duitse
nazi’s, die oorlogsmisdaden in Frankrijk hadden
gepleegd, in Duitsland te laten berechten omdat
ze niet werden uitgeleverd. Die zogenoemde ‘Lex
Klarsfeld’ is er gekomen. Intussen spoorde Serge de
Gestapoleider van Parijs, Kurt Lischka, in Duitsland
op en bedreigde hem met een pistool op zijn hoofd.
We wilden liever dat hij meewerkte dan dat we
hem geweld moesten aandoen. Omdat hij dit niet
deed, planden we zijn kidnapping. Helaas ontsnapte
Lischka. Hiervoor zat ik vier weken vast en Lischka
liep nog vrij rond. Een omgekeerde wereld natuurlijk
en de internationale pers schreef er vurig over.
Het duurde nog acht jaar voordat we Kurt Lischka
en anderen voor het gerecht kregen.
Duitsland tegen de communisten en gaf hem in 1951
in Bolivia een nieuwe identiteit als ‘Klaus Altmann’.
In 1972 reisde ik alleen naar La Paz en later met
mevrouw Ita Halaunbrenner, een overlevende die haar
familie door hem had verloren. We ketenden ons
zes uur vast aan een parkbank recht voor zijn kantoor
met grote actieborden in de hand. Bij de persconferentie
na afloop werd ik door de Boliviaanse politie
opgepakt. Serge heeft er alles aan gedaan om mij vrij
te krijgen. In 1983 zorgde president Mitterand, zelf
een oud-verzetsleider, voor politieke druk op Bolivia’s
nieuwe regering voor de uitlevering van Barbie aan
Frankrijk. Hij is uiteindelijk berecht in Frankrijk in
1987. Serge, mijn zoon en dochter waren inmiddels
advocaat en hadden de juiste bewijsvoering voor
zijn directe betrokkenheid: een telexbericht met zijn
handtekening onder het transportbevel van 41 Joodse
kinderen uit een weeshuis in Izieu. Het vonnis, levenslange
gevangenisstraf, was de kroon op ons werk.
Wat waren de angstigste momenten in uw strijd?
In 1972 werd er een pakje bij ons huis afgeleverd.
Mijn schoonmoeder nam het aan en Serge maakte
het open. Zij ontdekten dat er een vreemd soort
suiker in zat. De politie nam het aanvankelijk niet
serieus, maar het bleek wel degelijk een bom te zijn.
En in 1979 vernietigde een bom onze auto in onze
garage. Hierna kregen we enige politiebescherming,
maar als iemand kwaad wil helpt dat toch niet. We
lieten ons nooit weerhouden door onze vijanden.
Wat gaf u hoop?
Ons gezin, de twee kleinkinderen, onze honden en
onze katten, we steunen elkaar door dik en dun.
Onze kinderen Arno (1965) en Lida (1973) zijn ook
advocaat geworden en streden met ons mee in de
rechtszaken tegen oorlogsmisdadigers. Mijn dochter
wijdt zich nu aan haar kinderen en mijn zoon is directeur
van de Franse immigratie- en integratiedienst.
Mijn gezin is een enorme motivatie; ik strijd voor een
betere toekomst voor mijn kinderen en kleinkinderen.
Waar bent u het meest trots op?
Ons grootste succes was onze jacht op de Gestapoleider
- de ‘Slachter van Lyon’ - Klaus Barbie. In 1947
werd hij in Frankrijk bij verstek ter dood veroordeeld.
De Amerikaanse geheime dienst gebruikte hem in
Beate Klarsfeld met Ita Halaunbrenner in La Paz, 6 maart 1972.
Hoe kijkt u terug op uw werk?
Ik had nooit durven dromen dat ik - als Duitse - dit
alles zou meemaken. We kregen steun uit Amerika,
Israël, Frankrijk en uit de DDR. Er is een Amerikaanse
televisiefilm over onze acties tegen Klaus Barbie
getiteld ‘The Beate Klarsfeld Story’ (1986) met Farrah
Fawcett in de hoofdrol. En in 2008 verscheen er een
Franse film: ‘La traque’ met in de hoofrol Franka
Potente. De Knesset nomineerde mij in 1977 en 1984
voor de Nobelprijs voor de Vrede, een bijzondere eer
als Duitse. We zijn altijd politiek neutraal gebleven om
onze doelen te verwezenlijken en zowel met de rechtse
Sarkozy als met de socialist Hollande bevriend.
7

Ieder slachtoffer krijgt
een naam
Hoe kreeg uw man informatie uit de archieven,
die nog niet allemaal openbaar waren?
Serge heeft een lange adem. Hij slaagde erin
om de archieven van Franse gedeporteerden te
openen en ging als eerste Franse historicus ermee
aan de slag. Alleen met de juiste bewijzen kregen
we de oorlogsmisdadigers achter slot en grendel.
Van overlevenden kregen we vaak waardevolle tips.
Zo kreeg Serge het unieke Auschwitz-fotoalbum
van een nazifotograaf in handen, dat als bewijsstuk
diende. Hij kreeg toestemming van de eigenaresse,
Lili Jacob, om het fotomateriaal te publiceren
voordat ze het album aan het Yad Vashem zou
overhandigen in 1980.
Foto: Ellen Lock
Is uw doel verschoven van nazi-jagen naar
publicaties over de Franse deportaties?
Nee, want we werken altijd aan meerdere doelen
tegelijkertijd. In 1979 richtten we de ‘Association
des Fils et Filles des Déportés Juifs de France’ op
om gegevens van duizenden gedeporteerden te
verzamelen. We onderzochten of hun nabestaanden
recht zouden hebben op een uitkering en daar is
een wet voor gekomen. Recent publiceerde Serge
een symbolisch monument: ‘Mémorial de la déportation
des Juifs de France’. Gedetailleerd beschrijft
hij in dit gedenkboek de persoonlijke deportatiegeschiedenis
van Franse en buitenlandse Joden, waaronder
ook Nederlandse. Serge wil ieder slachtoffer
van het nazisme zijn naam, geschiedenis en identiteit
teruggeven.
Waarom moeten we stilstaan bij Holocaust
Memorial Day?
Het is van groot belang dat mensen overal ter
wereld de Holocaust herdenken. We moeten ervan
blijven leren en er álles aan doen om te voorkomen
dat haat tegen minderheden ooit weer dit soort vormen
kan aannemen. We moeten deze haat overal
actief bestrijden, want we weten hoe snel het tij kan
keren, ook in een parlementaire democratie en juist
in tijden van crisis.
Interview: Ellen Lock
Reserveren toegangsbewijzen
Nooit Meer Auschwitz Lezing 2013
Voor de Nooit Meer Auschwitz Lezing door
Beate Klarsfeld op donderdag 24 januari 2013
in het Koninklijk Instituut voor de Tropen te
Amsterdam is een beperkt aantal toegangsbewijzen
beschikbaar. Als u bij de lezing wilt zijn,
moet u zich aanmelden vóór 1 januari 2013 via
www.svb.nl/NMAlezing en als u geen internet
heeft, dan kan dit telefonisch: 020-6564802. De
zaal is open om 14.30 uur en de Engelstalige
lezing begint om 15.00 uur. Aansluitend is er
tot 18.00 uur gelegenheid om na te praten.
8 Aanspraak - december 2012

Liefdesbrieven in Westerbork
en Bergen-Belsen
In juni 1943 zagen Jaap Polak en Ina Soep elkaar
voor het eerst op een verjaardagsfeest in Amsterdam.
Het was voor hem liefde op het eerste
gezicht, maar hij was al getrouwd. Ongelukkig in
zijn huwelijk, had Jaap zijn schoonmoeder beloofd
getrouwd te blijven zolang de oorlog duurde. In
kamp Westerbork ontmoette hij Ina weer en sloeg
de vonk echt over. Omdat hun liefde ‘onmogelijk’
was, schreven zij elkaar heimelijk liefdesbrieven.
Na de oorlog werd zijn huwelijk ontbonden en in
1946 kon hij eindelijk met Ina trouwen. Hun dochter
vond de brieven op zolder en publiceerde ze.
Hier volgt zijn verhaal.
Bij iedere deurbel was je doodsbang
Jaap Polak vertelt: ‘Ik ben geboren op 31 december
1912 en kom uit een Joods-orthodox gezin.
Ik ging naar de handelsschool en daarna in het
Carlton Hotel werken. Mijn moeder kwam uit de
bekende diamantairsfamilie Asscher. Mijn vader was
accountant en wilde liever dat ik dat ook werd in
plaats van diamantair. In 1939 trad ik als beginnend
accountant in het huwelijk. Vanaf de eerste razzia’s
in februari 1941 was de keus: onderduiken, zelfmoord
plegen of het land verlaten. Bij iedere deurbel
was ik doodsbang. In 1943 was ik bij een klant
in Amsterdam en werd ik met 400 andere Joden bij
9

een grote razzia opgepakt. We werden bij de Amstel
Brouwerij tegen de muur gezet. Ik dacht dat mijn
einde was gekomen maar de Duitsers schoten in
de lucht. We verbleven ‘s nachts in een school en
de volgende ochtend moesten er 200 man op de
trein naar Westerbork. De overigen, waaronder ikzelf,
werden wonder boven wonder gewoon vrijgelaten!
De man van mijn zus Betty zat in het verzet en regelde
een onderduikadres dat we afwezen. In juli 1943
werden mijn vrouw en ik opgepakt toen we bij
vrienden op bezoek waren.
Brood voor uiterste nood
In dit kamp kreeg je geen nummer op je arm. Je
mocht je bezittingen nog even houden, waardoor
je ze kon ruilen voor brood. Met mijn hotelervaring
blufte ik me in de keukenploeg om maar zo dicht
mogelijk bij voedsel te zitten. In het schoenencommando
haalde ik schoenen uit elkaar voor hergebruik
van het leer. Je had geen idee dat ze van vermoorde
mensen uit Auschwitz afkomstig waren. Ook hier
gaf ik les aan kinderen. Met diamanten konden ook
Ina’s ouders hun stempels van 120.000 gulden voor
deportatie naar Bergen-Belsen betalen, dus daar
ontmoetten we elkaar weer. Tussen het harde werken
door beurden wij elkaar met onze brieven op.
Te laat
In Westerbork probeerde ik zo snel mogelijk een
baantje te krijgen, zodat ik er zou kunnen blijven.
Iedereen vreesde het beruchte dinsdag-transport
naar de kampen in Duitsland en Polen. Ik werd hoofd
van de school en gaf les in taal en rekenen en organiseerde
muziekavonden. Hier ontmoette ik opnieuw
de betoverende Ina Soep. Haar vader was diamantair
en met diamanten hadden zij nog enig uitstel van
deportatie kunnen kopen. Ina was tien jaar jonger
dan ik en ik was zeer gecharmeerd van haar. Om
mijn vrouw niet openlijk in verlegenheid te brengen,
begonnen we elkaar in het geheim briefjes te schrijven.
In Westerbork zag ik mijn ouders voor het laatst.
In een brief aan Ina schreef ik dat ik hoopte dat mijn
ouders niet zo hard zouden hoeven te werken. Je
had werkelijk geen idee van de vernietigingskampen.
Na de oorlog ontdekte ik dat mijn ouders waren
vergast in Sobibor. Slechts enkele treinen gingen
naar Bergen-Belsen, een concentratiekamp waar
personen met bepaalde beschermingspapieren
heengingen. Mijn ouders stonden op de ‘Palestinalijst’.
Een lijst met Joden die vanuit Bergen-Belsen
geruild konden worden tegen Duitse Tempeliers die
door de Engelsen in Palestina krijgsgevangen waren
gemaakt. Helaas kwam dit Palestina-certificaat voor
mijn ouders net te laat, want we kregen dit pas na
hun deportatie. In februari 1944 werden mijn vrouw,
mijn zus Liesje en ik met dit certificaat gedeporteerd
naar Bergen-Belsen.
In een brief vroeg ik haar om een potlood voor mij
te stelen, want zij werkte als secretaresse voor een
groep die een diamantfabriek moest gaan opzetten.
Veel mensen gingen er dood door ondervoeding,
ziekten en uitputting. Voor mijn tweede paar schoenen
had ik brood geruild dat ik bewaarde voor uiterste
nood. Mijn zus werd ziek en had brood nodig en ik gaf
het haar niet. Een vriend vroeg me om brood voor zijn
zieke zoon, maar ik wilde overleven en gaf het hem
niet. Na de oorlog schaamde ik mij er diep voor. Toen
Ina ernstig ziek werd, gaf mijn vrouw haar brood wel
aan haar, zodat Ina weer op krachten kon komen.
10 Aanspraak - december 2012

Ik was nog maar een schim
Op 9 april 1945 werden mijn vrouw en ik door de SS
in veewagons gestopt, vervolgens reden we steeds
dieper Duitsland in op de vlucht voor de Russen. Ina
verloren we uit het oog. Veel gevangenen die onderweg
stierven heb ik moeten begraven. Op de vijfde
dag werd de trein gebombardeerd. De SS zei dat
we ons moesten verschuilen in de bosjes. Mijn vrouw
was ziek en moest in de trein blijven. Er was even
een moment dat ik in de chaos had kunnen ontsnappen,
maar ik ben voor mijn vrouw teruggegaan in
de trein. We zijn bevrijd door het Russische leger bij
Tröbitz op 23 april 1945. Ik kreeg daar meteen vlektyfus.
Na twee dagen in een coma werd ik wakker.
Weerzien
Ina vond onderdak in Amsterdam. Ons weerzien was
puur geluk. Ik zette de scheiding in werking en in
1946 trouwden Ina en ik eindelijk. We kregen twee
zonen, Frederick en Anthony. Ik begon een belastingadviesbureau
in Amsterdam. Veel vrouwelijke
cliënten die de Holocaust hadden overleefd, hielp ik
met belastingpapieren, hoe hun spullen terug te krijgen
en met papieren om te emigreren. We bleven
vijf jaar in Amsterdam en in 1951 besloten we om naar
Amerika te gaan, gedurende de Koreaanse oorlog,
bang dat de Russen Europa zouden gaan bezetten in
hun expansiedrift. Ina’s ouders emigreerden al eerder
naar Amerika en haar vader kocht er ook een huis
voor ons. Hier werd onze dochter Margrit geboren.
Toen mijn schoonvader in 1953 overleed, nam ik zijn
diamantzaken over die na verloop van tijd verkocht
werden. Met het geld kon ik gaan beleggen en dat
ging zo goed, dat ik beleggingsadviseur werd. Dat
laatste vond ik eigenlijk mijn leukste beroep.
Foto: Marc Seliger
Neem actie tegen onrecht
Ina werd actief in de Amerikaanse politiek voor de
Democraten. In 1973 raakte ik betrokken bij de stichting
‘Amerikaanse vrienden van Anne Frank’ waar ik
directeur van werd. Later werd ik vicevoorzitter en
daarna voorzitter. Nu ben ik sinds enkele jaren erevoorzitter
van het Anne Frank Center in New York.
In 1977 ontdekte onze dochter de liefdesbrieven op
zolder die ze vertaalde in het Engels, waar een boek
van kwam: ‘Steal a pencil for me’. Het boek is verfilmd
en er wordt nu zelfs een opera van gemaakt.
Sindsdien geven we met het boek en de documentaire
overal lezingen over de Holocaust en over tolerantie.
We leerden het jonge publiek om nooit een
toeschouwer te blijven, maar altijd actie te ondernemen
als er onrecht wordt gedaan. Op 31 december
2012 hoop ik mijn 100e verjaardag te vieren mét mijn
zussen Lies (90) uit Israël en Betty (93) uit Holland.
Ik had de Holocaust overleefd. Ik was nog maar een
schim van mezelf; ik woog slechts 35 kilo, was kaal
en miste een aantal tanden. Mijn zus Betty zocht mij
op in een ziekenhuis in Eindhoven en herkende mij
niet. Ina was al eerder bevrijd door de Amerikaanse
troepen die haar bij de Elbe uit de trein haalden.
Interview: Ellen Lock
Foto: James Keivom
11

De ‘Vergeten Holocaust’
krijgt een plek
Zoni Weisz onthulde
met Bondskanselier
Angela Merkel het
Sinti en Roma monument
in Berlijn
Zoni Weisz, lid van de Cliëntenraad voor Verzetsdeelnemers en
Oorlogsgetroffenen, zet zich in voor de Sinti en Roma gemeenschap
binnen en buiten onze grenzen. Op 21 juni 2012 ontving hij hiervoor
het Bundesverdienstkreuz 1e klasse van de Duitse overheid. Namens
de Europese Sinti en Roma gemeenschap hield hij bij de onthulling van
het Sinti en Roma monument bij de Rijksdag in Berlijn op 24 oktober
2012 een toespraak. Hieronder volgt een samenvatting.
Een gedenkwaardige dag
Mevrouw de Bondskanselier Angela Merkel, dames en heren, ‘Latcho
Dives Mare Sinti oen Roma’. Een speciaal welkom aan alle overlevenden
van de genocide op Sinti en Roma. Het is juist voor u, de overlevenden,
een bijzondere dag. Een dag met een dubbel gevoel, aan de ene kant
de vreugde dat dit monument nu eindelijk overgedragen wordt, en aan
de andere kant het onvermijdelijke terugdenken aan die verschrikkelijke
naziperiode en aan onze geliefden die de waanzin niet overleefd hebben.
Voor mij als overlevende is het een bijzondere eer, maar ook heel
12 Aanspraak - december 2012

Foto: Sandra Steins
Het monument voor de Roma en Sinti slachtoffers bestaat uit een brede plaat waarop een laagje water ligt. In het
midden van deze plaat bevindt zich een steen. Kunstenaar Dani Karavan wil dat op die steen altijd een bloeiende
roos ligt. Rondom het water liggen stenen in de vorm van een mozaïek.
emotioneel, om hier vandaag te mogen spreken.
Te mogen spreken als vertegenwoordiger van die
honderdduizenden Sinti en Roma die ten offer vielen
aan de nationaalsocialistische rassenwaan. Na vele
jaren van voorbereiding en na de vele problemen die
overwonnen moesten worden is het dan zo ver. Op
deze prachtige plek in het centrum van Berlijn mogen
we de overdracht meemaken van ons monument ter
nagedachtenis van de door de nazi’s vermoorde
Sinti en Roma. Een bijzonder, interessant en mooi
monument, ontworpen door de Israëlische kunstenaar
Dani Karavan.
Dit monument is de tastbare erkenning
van ons leed
Helaas is het voor veel overlevenden inmiddels te laat,
maar voor die enkelen die dit nog mogen meemaken
en voor hun familie beschouw ik dit monument als
een vorm van ‘Wiedergutmachung’. Dit monument is
de tastbare erkenning van het door ons volk doorstane,
niet te bevatten, leed. Ik hoop dat net als bij het
monument voor de door de nazi’s vermoorde Joden,
hier op een steenworp afstand vandaan, de wereld
zich zal realiseren welke verschrikkingen ons volk heeft
moeten doormaken tijdens de naziperiode. Xenofobie
en racisme zijn van alle tijden en voor Sinti en Roma
was vervolging en uitsluiting niets nieuws. Reeds
honderden jaren werden we vervolgd, maar dat de
vervolging door de nazi’s deze vormen zou aannemen
had niemand ooit kunnen vermoeden. Al meteen na
de machtsovername door Hitler in 1933 werden Sinti
en Roma naar concentratiekampen zoals Dachau en
Sachsenhausen gedeporteerd. Omdat ze waren wie
zij waren, Sinti en Roma. Totale waanzin! Dat het Sinti
en Roma, maar ook de Joden, slecht zou vergaan
was toen al duidelijk. Stap voor stap werden we van
al onze rechten beroofd. We werden geïdentificeerd,
geregistreerd, geïsoleerd, beroofd, gedeporteerd en
uiteindelijk vermoord. Een zinloze, industriële moord
was het, op weerloze, onschuldige mensen, bedacht
en zorgvuldig uitgevoerd door fanatieke nazi’s en
bureaucraten. Misdadigers, die hiervoor een legitimatie
vonden in hun rassenwetten. Een half miljoen Sinti
en Roma, mannen, vrouwen en kinderen, zijn tijdens
de Holocaust vermoord. Niets, bijna niets, heeft de
maatschappij hiervan geleerd, anders zou men nu op
een andere manier met ons omgaan. Weinig, heel
weinig weet de wereld van de volkenmoord op Sinti
13

en Roma. Zelfs tijdens de Neurenbergse processen
werd er maar summier over het lot van Sinti en
Roma gesproken. Ik hoop dat met de onthulling van
dit monument, de ‘Vergeten Holocaust’, zoals ik het
noem, niet langer vergeten zal zijn en de aandacht
krijgt die het verdient.
Het laatste wat ik van mijn geliefden zag
Vandaag kan ik hier bij u zijn omdat ik op een wonderbaarlijke
manier ben ontsnapt van het zogenaamde
‘Zigeunertransport’ van 19 mei 1944, vanuit
kamp Westerbork naar Auschwitz. Ook ik moest, als
zevenjarig jongetje, met dit transport worden gedeporteerd
en stond samen met mijn tante Moezla
en een kleine groep familieleden op het perron te
wachten op de trein naar Auschwitz. Daar kwam de
trein, waar mijn vader, moeder, mijn zusjes en broertje
reeds inzaten. Ik zag onmiddellijk waar ons gezin
was omdat mijn vader het blauwe jasje van mijn zusje
voor de tralies van de veewagon had gehangen. Als
ik mijn ogen sluit kan ik nu nog voelen hoe heerlijk
zacht mijn zusjes jasje aanvoelde. Ook wij moesten
bij dat transport naar Auschwitz gevoegd worden,
maar met de hulp van een ‘goede’ politieagent
wisten we te ontsnappen. Op het laatste moment
schreeuwde mijn vader nog wanhopig ‘Moezla zorg
goed voor mijn jongen!’ Dat is het laatste wat ik van
mijn geliefden zag. Dit beeld zal voor altijd op mijn
netvlies gebrand staan. Ik was alleen. Als kind van
zeven jaar oud ben je dan alles kwijt en val je in een
onpeilbaar diep gat.
Ik heb het al vaak gezegd, maar juist vandaag, hier
op deze plaats, moet ik er met u over spreken. Vaak,
ook vandaag, moet ik aan mijn moeder denken die
in het ‘Zigeunerlager’ in Auschwitz-Birkenau onder
de meest verschrikkelijke omstandigheden voor mijn
zusjes en broertje zorgde. We kunnen ons geen
voorstelling maken van het onvoorstelbare lijden
dat mijn moeder en al die andere moeders hebben
doorgemaakt, waaronder de meest verschrikkelijke
medische experimenten op hun kinderen.
Uiteindelijk werden in de nacht van 2 op 3 augustus
1944 de resterende 2.900 vrouwen kinderen en
ouderen uit het ‘Zigeunerlager’ vergast, ook mijn
moeder, mijn zusjes en mijn broertje. Dat is de reden
waarom we vandaag hier bijeen zijn. We hebben
nu een eigen plaats om onze vermoorde geliefden
te herdenken.
Bondskanselier Angela Merkel en Zoni Weisz.
Een monument van hoop
Dit is een monument van erkenning. Erkenning van
het ons aangedane leed. Het is een monument van
bezinning, maar ook een monument dat vragen
oproept. Hoe was het mogelijk dat zoveel onschuldige
mensen werden vermoord? Hoe was het mogelijk
dat zoveel mensen wegkeken en dachten dat het
zo’n vaart niet zou lopen? Hoe was het mogelijk dat
er zoveel mensen meelopers werden en daarmee
medeschuldig werden aan de grootste misdaad in
de geschiedenis van de mensheid? We moeten lessen
trekken uit de geschiedenis. Het kan en mag niet
zo zijn dat onze geliefden voor niets gestorven zijn.
We moeten, met alle democratische middelen die
ons ten dienste staan, zorgen dat dit soort verderfelijke
ideologieën in de toekomst geen kans meer
krijgen. We hebben de opgave de voorwaarden te
scheppen dat minderheden in vrede en veiligheid
kunnen leven.
Dit is ook een monument van hoop. Hoop dat
iedereen, ongeacht afkomst, huidskleur of religie
gelijke rechten en gelijke kansen heeft. Hoop dat die
rechten in de praktijk ook erkend en gehandhaafd
worden. Hoop dat het fascisme, racisme, antisemitisme
en antiziganisme dat zich in vele landen weer
manifesteert, niet de vormen aanneemt zoals in de
dertiger jaren van de vorige eeuw. Hoop dat we
uitingen van vreemdelingenhaat voortaan niet meer
zullen tolereren. Hoop dat we de verschillen tussen
culturen en volken zullen respecteren. Dames en
heren, ik wil eindigen met de hoop uit te spreken
dat dit monument een plek wordt van overdenking,
een plaats van bezinning en dat het zal bijdragen
aan meer begrip voor elkaar zodat we met elkaar in
vrede en vriendschap kunnen leven. Dank u.
Foto: Jef Helmer
14 Aanspraak - december 2012

Foto: Shavit Simons
Van links naar rechts: Roosje Polak,
William Veldhuijzen-van Zanten,
Lea Coerman, Miriam Ludriks, John
Groenendijk en Thirza Yunger.
Verhuizing van het Nederlands
Informatie Kantoor in Israël
Door het teruglopen van de werklast van het
Nederlands Informatie Kantoor (NIK) in Jeruzalem
is het nodig het werk anders te organiseren om
zodoende het niveau van de dienstverlening aan de
cliënten in Israël op peil te houden. Onderdeel hiervan
is de verhuizing van het NIK van Jeruzalem naar
de Nederlandse ambassade in Ramat Gan.
Het NIK onmisbaar bij de dienstverlening in Israël
In 1971 kreeg Mr. Gerard Polak het verzoek van de
Nederlandse ambassadeur om een ‘Bureau Israël’
(het latere NIK) in Jeruzalem op te richten. Dit
bureau moest bijdragen aan de uitvoering van de
‘Rijksgroepsregeling Vervolgingsslachtoffers 1940-
1945’, de voorloper van de Wet uitkeringen vervolgingsslachtoffers
(1940-1945). Het ging om hooguit
500 dossiers en zijn aanstelling zou hooguit twee
jaar duren. De instroom van aanvragen was echter
zo groot dat er medewerkers moesten worden aangetrokken.
Het bureau werd een onmisbaar onderdeel
van de dienstverlening van de Pensioen- en
Uitkeringsraad/Sociale Verzekeringsbank in Israël en
is dat tot op de dag van vandaag. Gerard Polak werd
in 1982 opgevolgd door Elly Maoz-Drukker en eind
1993 door Roosje Polak-Wajsberg.
Een goed team
Bureauhoofd Roosje Polak-Wajsberg: “Het NIK
functioneert als voorpost van de PUR/SVB in Israël.
Omdat onze oudere cliënten soms het Nederlands
niet meer beheersten, stelden we een pleitbezorger
aan om hun bezwaarschriften te helpen
formuleren. Wij verzorgden de intake van de
aanvraag- en bezwaarprocedure, organiseerden
spreekuren en voorlichtingsbijeenkomsten in het
hele land en begeleidden buitenlandse delegaties.
Dit moeilijke, maar dankbare, werk was alleen maar
mogelijk omdat we als een goed team altijd op
elkaar konden rekenen.”
Adreswijziging
Vanaf 1 januari 2013 kunnen cliënten terecht bij de
nieuwe afdeling Verzetsdeelnemers en Oorlogsgetroffenen
in de Nederlandse Ambassade,
Rechov Abba Hillel 14 (13e verd.), Ramat Gan 52506,
Tel Aviv, tel: +972-3-7540741 / +972-3-7540742,
fax: +972-3-7540757, e-mail: TEL-VenO@minbuza.nl
De spreekuren blijven bestaan in Beth Joles,
Beth Juliana en in Jeruzalem. Ook de pleitbezorger
zal beschikbaar blijven. Onder leiding
van William Veldhuijzen-van Zanten zullen de
NIK-medewerkers Thirza Yunger-Cohen en John
Groenendijk de dienstverlening voortzetten.
Lea Coerman, Miriam Ludriks-Fischer en Roosje
Polak-Wajsberg gaan het NIK verlaten, met onze
grote dank en bijzondere waardering voor hun
jarenlange inzet!
15

Kerst in het kamp
In de zoekrubriek in de vorige
editie verzocht de redactie om
bijzondere kerstverhalen uit de
oorlog of de Bersiap-periode
in Nederlands-Indië om er een
bloemlezing van te maken. Er
stroomden prachtige en ontroerende
kerstverhalen binnen,
waarvan we er helaas slechts
enkelen kort kunnen weergeven.
Kerst tijdens de Japanse bezetting 1942. Mijn vader was directeur
van de Volks Crediet Bank in Demak en werd in maart 1942 opgepakt
en geïnterneerd. Niemand wilde mijn moeder met vijf kinderen in huis
nemen: te druk en teveel monden om te voeden. In een gemeubileerd
huis vierden we Kerst, zonder pa en zonder kerstboom. Mijn
jongste broer en ik vonden het maar een kale bedoening, dus gingen
we op zoek naar een tak bij wijze van dennenboom. We vouwden
rood crêpepapier om de lamp en knipten het restje in kleine sliertjes.
Avonden ervoor hadden we veel vuurvliegjes in een blikje gevangen.
Op kerstavond hadden we het rode licht van de lamp en we lieten het
versierde ‘boompje’ oplichten door alle vuurvliegjes erin los te laten.
We waren allen tot tranen toe bewogen, zelfs ik als ukkie. Dat was mijn
eerste ‘Kerst’ in Japanse tijd. Uiteindelijk was het mijn mooiste kerstfeest
ooit. Van: Heidie von Barnau Sijthoff, e-mail: heidie.vb@hetnet.nl
Kerst in de Bersiap-periode. Uit angst waren de Belanda’s (Nederlanders)
die er nog woonden op een avond bij elkaar gekropen, zittend op de
grond met zo min mogelijk licht. Een jongen had een revolver met nog
één kogel gevonden op zijn strooptocht naar eten. De ouderen filosofeerden
over wanneer je die kogel zou moeten gebruiken. Plotseling
riep iemand ‘Het is vandaag Kerstmis!’ ‘Gut ja,’ zei een ander, ‘We
praten over dood en leven, terwijl we eigenlijk moeten praten en zingen
over vrede op aarde en over een nieuw geboren kind.’ ‘Ja,’ zei weer
een ander, ‘en over Kerst, licht en engelenhaar. Zouden wij dat feest
ooit nog eens mogen beleven? Dat speciale feest met alles wat erbij
hoort, ook het lekkere eten niet te vergeten.’ Het woord ‘eten’ bleek
een toverwoord en iedereen bedacht een kerstmaal. Het water liep ons
in de mond. En terwijl ik het allemaal aanhoorde, voelde ik dat ik wilde
blijven leven. Kijkend naar de glinsterende ogen om mij heen, zag ik de
kerstboodschap toen pas werkelijk. Hadden wij niet tot nu toe alles over
ons heen laten komen. Hadden de bendes moordlustige jongemannen
daar geen dankbaar gebruik van gemaakt? Wij besloten dat het nu toch
tijd was om te ontsnappen en niet langer te wachten op de dood.
Eén van ons vond een mogelijkheid om ons door een bevriende relatie
op te laten halen in een vrachtauto met mitrailleurs. Alleen het hoogstnodige
kon mee. Plotseling stond de vrachtauto voor het huis en
moesten we plat op de bodem liggen. Zo begon onze hachelijke
tocht naar Bandoeng. Het leek of wij door het licht van de Kerst beschermd
werden en wij kwamen heel aan in het ‘veilige kamp’ Tjihapit.
Van: mw. Antie Schurink-Regeer, Cartier van Disselstraat 64, kamer 106,
4835 KP Breda, tel: 076-5607681, e-mail: antieschurink@gmail.com

Kertmis 1942. Een verzoek aan onze kampleiding
om iets aan Kerst te mogen doen werd aanvankelijk
abrupt afgewezen. Op het laatste moment mocht
er onder scherpe bewaking een kerstviering worden
gehouden, maar er mocht van de Japanners niet worden
gezongen. En de binnenwacht van het kamp, die
altijd geregeld werd door veertig krijgsgevangenen,
moest gewoon doorgaan. Voor deze personen zou
het een domper zijn om Kerst niet mee te kunnen
vieren. Als commandant van de Joodse krijgsgevangenen
bood ik aan dat wij én de wacht én het corvee
zouden opknappen tijdens de viering. Zo konden
5.000 krijgsgevangenen toch Kerst vieren. We kregen
veel respect van onze medegevangenen voor ons
gebaar. Terwijl niemand buiten het kamp kon komen
gingen er toch enkele pakjes sigaretten rond voor
de wacht. Bovendien stond ‘s nachts in de keuken
koffie en extra pap gereed voor de wacht. Zelfs het
normale pak slaag van de Japanse buitenwacht bleef
even achterwege. Uit een brief van mijn overleden
man Joost Glaser, Mw. Annie Glaser-van der Sluis,
Smaragdhorst 519, Den Haag.
25 December 1944, 1e Kerstdag in Kampili,
Celebes. Wederom is het Kerstdag en zijn we allen
samen geweest in de Kerkloods waar gepreekt werd
door de dominee. Vandaag 1e Kerstdag 1944 waren
er al twee begrafenissen: ‘s morgens een kindje en
‘s middags een vrouw van 36 jaar. Jullie begrijpen
dat de stemming erg triest is in ‘t kamp. Ik ben pas
sinds twee dagen thuis (in de loods) vanuit de dysenterie
barak alwaar ik drieënhalve week lag. Gedurende
mijn ziekte heeft onze naaikamer 500 shorts voor de
mannen in ‘t Parékamp mogen maken, waar oom
Henk en nog vele andere kennissen zitten. De dag
vóór Kerstmis bracht de commandant zelf de broeken
naar Paré en krijgen ze dus ons kerstgeschenk.
Uit het dagboek dat mijn grootmoeder, Jo Duin-
Smits, heeft bijgehouden in het vrouwenkamp
Kampili op Celebes. Het dagboek is geschreven in
de vorm van brieven aan haar kinderen. Van: Henk
Mreijen, Meteorenstraat 11, 1223 EP Hilversum,
tel: 035-6854550 e-mail: h.a.mreijen@upcmail.nl
Kerst in Soerabaja 1942. In 1942 waren de mannen
in Soerabaja al opgesloten in provisorische
jappenkampen onder andere in het H.B.S.-gebouw.
Mevrouw de Bruin had die nacht een dochtertje
gekregen en haar man zat opgesloten. Hoe moest ze
nu aan hem laten weten dat hij vader was geworden?
De dominee verzocht mijn moeder om raad, omdat
zij nog contact had met mijn opgesloten vader via
onze baboe die stiekem briefjes doorspeelde. Maar
onze baboe durfde niet meer omdat er teveel werd
geslagen door de Japanners als je werd gesnapt.
Mijn moeder trok de stoute schoenen aan, stapte
op de fiets en reed over een doodstille weg naar
het kamp. Terwijl ze om het kamp fietste zong ze:
‘Majoor de Bruin z’n vrouw heeft vannacht een baby
gekregen. Moeder en dochter maken het goed.’
Na drie rondjes fietste ze gauw terug en is gelukkig
niet gesnapt. Jaren later hoorde ze dat hij het goede
nieuws had gekregen. Mijn moeder was voor hem als
een engel die de boodschap van de geboorte van
zijn kind had doorgegeven. Van: Jackie Ambriola-
Zagt, Badhuisstraat 76 1789 AL Huisduinen,
tel: 0223-617607, e-mail: jp.ambriola@quicknet.nl
Een kerstverhaal kan ik niet vertellen, ik weet namelijk
niets meer van een kerstbijeenkomst in Bangkattan,
al moet die er wel geweest zijn. Bangkattan is het
hospitaalkamp bij Bindjei, Medan, op Oost-Sumatra,
mijn eerste kamp, ik was zeven jaar. Wel heb ik nog altijd
deze mooie boekomslag die ik kreeg met een boek
erin ‘Lieneke’ door Enny van der Heide. Groeten,
Nelly Vissers-Zipp, Zwaluwstraat 252, 3145 NH
Maassluis, tel: 010-5913553, e-mail: viszip@caiway.nl
Bangkattan is het hospitaalkamp bij Bindjei, Medan,
op Oost-Sumatra. Deze mooie boekomslag kreeg
ik voor Kerst. Nelly Vissers-Zipp.
Jappenkamp Banjoebiroe 10 of 11, 25 december
1944. Het was niet toegestaan om op de woon- en
slaapzalen te zingen. Enkele vrouwen zongen toch
‘Ere zij God’ en iedereen deed mee. Er kwam direct
17

een Japanse commandant op af. Deze keer echter
maakte niemand een buiging in een hoek van 90
graden en zongen we het lied uit. God ging voor!
Daarna maakte we netjes onze buiging. De commandant
moet gevoeld hebben dat dit een heilig
moment was en droop af. Daarna kwamen een paar
van onze kinderen bij elkaar. We moesten en zouden
een kerstfeest hebben. Het was al avond. Mijn moeder
had nog een stompje kaars. Wij naar buiten en
allemaal om het boompje zitten. Het kaarsje aangestoken
en in het boompje gezet dat gelijk in brand
vloog. Dat was het einde van onze kerstviering.
We hadden allemaal zo’n honger en weinig hoop
dat we hier ooit uit zouden komen. Een paar moeders
begonnen te zingen: ‘Komt allen tezamen,
jubelend van vreugde, komt nu, o komt nu naar Bethlehem!’
Na dit vers hoorden we tot onze verbazing
het hele mannenkamp antwoordden met vers twee.
Daarna zongen wij het derde. Dit was het mooiste
kerstfeest dat ik ooit had gevierd en we kregen weer
hoop. Van: Anne Rietkerk-Houthuysen, 1111-800
Chieftain St., Woodstock ON N4T1T8, Canada,
tel: 001-519-539-0855, e-mail: antje.riet@gmail.com
Kerst Oost-Java 1943. Mijn moeder was in blijde
verwachting en het afscheid van vader was heftig.
Hij moest zich melden in Malang voor het 10e KNIL
bataljon. Wij reisden verder het binnenland in, naar
het veiliger dorp Ngandjuk in Oost-Java. Het was
even voor Kerst in de namiddag, het stormde met
donder en felle bliksem. Wij, opa, oma, moeder en
vier kinderen zaten onder het afdak van de voorgallerij,
toen - schijnbaar uit het niets in de stromende
regen - een oude blinde bedelaar, met één hand
steunend op de schouder van een klein meisje,
verscheen. Moeder gaf hem een aalmoes. Hij zei:
‘U moet niet bedroefd zijn en huilen om uw man.
Ik zie hem in een gerafelde broek in een ver land
hard werken, stenen klieven en sjouwen naar rails.
Maar hij zal levend uit de oorlog bij u terugkomen.
U krijgt bericht van hem. Zo plots als zij verschenen,
zo plots verdwenen zij alsof zij waren opgelost in
de storm, ons stomverbaasd achterlatend. Enkele
dagen later, Tweede Kerstdag, december 1943
kwam er een groezelige kaart van vader met poststempel
Siam waarin stond geschreven: ‘Prisoner
of War. My Christian name: Hendrik Charles, My surname:
Harmanus, Nationality: Dutch. I’am working for
pay. My health is excellent.’ In onze gebeden dankten
wij God voor dit kerstgeschenk. Ondanks alle ellende,
honger en verdriet was Kerst in december 1943 voor
ons onvergetelijk. Later bleek dat vader als krijgsgevangene
aan de dodenspoorweg moest werken.
Van: Louis Harmanus, Couperusstraat 25, 2985 CC
Ridderkerk, tel: 0180-431183.
Jappenkamp Gedoeng Badak, Kerstmis 1944 in de
barak. Onze derde Kerst in het kamp zonder papa.
Mama probeert er voor ons toch een feest van te
maken. Dagen van te voren is ze bezig. In ons kamp
is een zangkoortje onder leiding van zuster Roos. Zij
leert ons kerstliedjes. Het is héél bijzonder, Kerstmis
buiten onder de palmen. Al die vrouwen en kinderen
schamel gekleed. Maar ze zingen met overgave met
schitterende ogen. Na afloop loop ik stil terug naar
onze barak. Als ik binnenkom zie ik heel in de verte
bij onze brits kleine lichtjes branden. Wat zijn dat
voor lichtjes. Ik loop snel naar onze plaats. Voor onze
brits op de vensterbank staat een tak-kerstboom.
Deze ‘boom’ is prachtig versierd met zilveren ballen
en brandende taartkaarsjes. Wat mooi! Alle vrouwen
en kinderen uit onze barak komen heel stil kijken met
glanzende ogen. Wat ben ik dankbaar en trots dat ik
een moeder heb, die dit heeft gemaakt. Eén ogenblik
vergeet ik dat ik in het kamp zit. Uit mijn boek:
‘De klok, Het kampkind in mij spreekt nu’. Mieke
Biessen-Dokman, Prof. Dumontstraat 31, 6419 BR
Heerlen, tel: 045-5713194.
Kerst 1945. Met mijn vader was ik vaak naar de veemarkt
geweest in Solo. Mijn vader kocht er een ram,
ik vond het een prachtbeest. Mijn vader was in de
oorlog op verdenking van sabotage door de Japanse
Kempetai opgepakt en stierf een vreselijke dood in
de Penjara Sukamiskin gevangenis in Bandoeng. Toen
Japan in augustus 1945 capituleerde konden wij dus
niet blij zijn. Na de Japanse capitulatie werd het leven
er niet beter op. De geïnterneerde Nederlanders bleven
angstvallig in de Japanse kampen en vele Indo-
Europeanen, vooral in Oost-Java, stond ook onverwachts
een kampverblijf te wachten. Als negenjarige
jongen kwam ik met mijn moeder in het jappenkamp,
gevestigd in een voormalige Nederlandse jongensschool
met internaat voor planterskinderen in Solo. We
sliepen in de klaslokalen op matjes op de grond. Mijn
doortastende moeder, Annie Bos-Soetiani, zorgde met
18 Aanspraak - december 2012

Kerstmis 1945 voor een feestmaal. Zij liet onze tuinman
de ram naar ons kamp brengen en ze kocht ook de
kampbewakers om door hen lekkere soep te beloven.
Ze bereidde van de geslachte ram een heerlijke soep
met rijst in een reusachtige pan. Zo kreeg iedereen een
waar kerstmaal. Steeds meer hongerige ogen kwamen
op de geur af en keken naar de leger wordende pan.
Mijn vindingrijke moeder gooide er heimelijk water bij,
zodat iedereen voldoende kreeg. Begrijpt u waarom ik
dit niet vergeten kan? Van: dhr. Jo Bos, ’t Beusje 13,
8381 CZ Vledder, tel: 0521-383046.
Het kerstcadeau, Kerstmis 1944, de derde Kerstmis
in gevangenschap. In ons vrouwenkamp Ambarawa 9
op Java lag er een grote verslagenheid over de
magere, uitgeteerde gezichten. Het woord Kerstmis
spraken we niet meer uit en velen van ons wilden ook
de kerstgedachte maar uit hun gevoelsleven bannen.
Tegenover mijn brits lag een vrouwelijke arts
met haar zes kinderen. Omdat hun moeder het hele
kamp moest helpen, waren deze kinderen vaak alleen.
Vijf meiden en Daan van drie was de jongste. Ik zal
nooit de kreet vergeten van het kleine mannetje met
zijn magere lijfje, de beentjes onder zich gekruist op
zijn brits zittend, de blauwe ogen gericht op de deur,
waardoor zijn moeder zou binnenkomen, als ze dan
al kwam. De Jap deelde toch nog iets extra’s uit met
Kerst: groetensoep met een aftreksel van kleine korreltjes
vermalen vlees. Je zag het niet, maar proefde
het wel. Apathisch wachtten we het kerstmaal af. Ons
baraknummer 10 werd afgeroepen. Allen schrokten
het eten naar binnen. Daantje genoot ook, maar niet
zoals wij. Hij legde ieder korreltje vlees dat hij in zijn
mond voelde op de rand van zijn bord. De zusjes
zeiden: ‘Opeten Daan! Dat is goed voor je!’, maar hij
schudde zijn hoofdje en hield zijn ogen onafgewend
op het gat van de deur gericht. Toen ineens een kreet:
‘Mammie, vleesje voor jou van mij, voor Kerstmis!’
- Ik ben een van de vijf dochters van mevrouw Koets,
de vrouwelijke arts. Mijn broer Daan is nu 72.
Van: Margreet Donker van Heel-Koets, Plantijnstraat
109, 2321 JH Leiden, tel: 071-5768641.
Een warme Kerst, april 1945. Wij, mijn moeder, zusjes
en ik zijn na vele Japanse interneringskampen in
kamp Tjideng in Batavia terechtgekomen. Het leven
is zwaar, veel kracht hebben we niet meer, we moeten
leven van stijfselpap. Het sterftecijfer is hoog.
Als we niet buigen kan dat al een reden zijn om ons
te straffen. Kampcommandant Sonei is onbarmhartig
en wreed. Bij volle maan is hij doodsbang voor
overkomende vliegtuigen. Er gaan geruchten dat
de bevrijding nabij zou zijn. Na maanden van hoop
en vrees buigt Japan op 15 augustus 1945. Maar
de bevrijding is voor ons niet weggelegd, de extremisten
vallen ons kamp aan en we worden nu o.a.
door de Japanners zelf bewaakt. Na verloop van tijd
vinden we onze vader via het Rode Kruis. Wij herkenden
hem na bijna vier jaar amper terug. Hij is ziek
en mager, maar gelukkig omdat we allen het kamp
overleefd hadden. Wij krijgen berichten van medegevangenen
van wie de man of zoon zijn gestorven. Er
komen steeds meer weduwen en wezen. De honger
maakt plaats voor veel verdriet. De tijd verstrijkt en
december staat voor de deur. Kerst komt naderbij.
Ondertussen gaan er schepen met zieken, weduwen
en wezen richting Holland. Wij zijn ‘gezond’ en moeten
voorlopig blijven. Toch hebben we een dankbaar
gevoel over ons. Het eten wordt beter en de spanning
minder. Ik wil zo graag een kerstgevoel hebben.
Ik sloop een grote tak uit een boom en bevestig hem
aan de muur. De kerstballen zijn ramboetans (een
kleine harige vrucht) die ik hier en daar ophang. Van
reepjes oude stof maak ik slingers en zie ik heb een
kerstboom. Mijn ouders kijken stil toe, waar denken zij
aan? Ik probeer als 13-jarige hun gedachten te raden.
We zingen met onze lotgenoten 'Stille Nacht' en het
ontroert ons allen. We mogen weer zingen, al zitten
we nog in het kamp, we voelen zoveel warmte. Het
kerstverhaal wordt verteld en we zingen als slot het
mooie lied 'Vrede op aarde'. Het is nu 67 jaar geleden
en weer vieren we Kerst en gaan mijn gedachten
terug naar 1945. ‘Vrede op aarde’. Van: An Dekkerde
Bruyn, Adelaarstraat 2, 3145 AA Maasluis, tel:
010-5918415, e-mail: jdekker@kabelfoon.nl

Zoek?!
De redactie stelt cliënten in de gelegenheid een
korte advertentie (maximaal 100 woorden) te
plaatsen. Hieraan zijn geen kosten verbonden.
Ontvangen oproepen kunnen niet direct worden
geplaatst, omdat er veel verzoeken binnenkomen.
De redactie neemt geen verantwoordelijkheid voor
de inhoud van de oproepen. Alle oproepen zijn te
zien op de website www.svb.nl/wvo of www.pur.nl
Mijn opa heeft bij de marine gezeten, ook tijdens
de Slag in de Javazee. Graag wil ik weten waar
hij heeft gezeten (welke schepen, in welke kampen,
wat waren de werkzaamheden en de omstandigheden
daar en waar ging hij na de bevrijding naar
toe). Het gaat om Reinardus Cornelis van Denderen,
geboren op 19 oktober 1915 te Zeist. Hij heeft op
de De Ruyter gezeten en ging begin jaren 50 naar
Nieuw-Guinea. Wie kan mij helpen? Dominic
Knoop, Hortensialaan 12, 3702 VG Zeist, e-mail:
dominic knoop@hotmail.com
Ik zoek Anna Petronella Velgersdijk, geboren op
2-12-1931 en onze dochter Lorraine Astrid
Reichardt geboren op 2-11-1963. Anna verliet me na
38 jaar huwelijk voor een andere man en zij had altijd
de kinderen, vandaar dat ik hen bijna 35 jaar niet
heb gezien. Ik heb mijn dochter lang gezocht, maar
kan haar niet vinden. Helaas heb ik niet lang meer
te leven en ik zou graag met hen in contact willen
komen. Anna heeft een broer die Harry Velgersdijk
heet en nog een tijd bij ons heeft gewoond. Help
me alstublieft mijn dochter terugvinden. Ik hoop dat
ik iets uit Holland mag horen. Carolus Reichardt,
7043 Harquahala Dr., Monave Valley, AZ 86440-9115,
Verenigde Staten.
Wie heeft Kees van Benthem te Surabaya (geboren
in Batavia 3 augustus 1918), zijn zusje Bep en ouders
Adriaan en Anna van Benthem-Lemmens gekend? Wij
hebben pas uitgevonden via het Nationaal Archief
dat Kees aan boord van het Japanse schip -
Haruyoshi Maru - op 18 november 1944 is overleden
en een zeemansgraf kreeg. Hij was mijn neef en ik
kan me hem helaas niet herinneren. Wie kan mij wat
over Kees vertellen? Met dank, Gerard Lemmens,
2 Church Street, Wadhurst, East Sussex TN5 6AR,
Engeland, tel: 0044-1892-783 171, e-mail:
gerardwillemcharleslemmens@yahoo.co.uk
Is er iemand die nog weet of er in de Joodse
Invalide in het jaar 1943 baby’s aanwezig waren bij
de moeders? Mijn moeder kwam volgens mijn gegevens
na het leegruimen van het N.I.Z. hier terecht
en ik was in ieder geval zéér ondervoed, veel later in
de crèche te Amsterdam. Reacties graag naar: Foke
Kranendonk-Waterman Sytsma, Oosterseveldweg 6,
8391 MA Noordwolde fr, tel: 0561-433202, e-mail:
kranendonk.waterman@xs4all.nl
Ik zoek mensen, die in interneringskampen (Tjideng
of Kramat?) in Semarang hebben vastgezeten en
die Oma Fisher en haar kleinkinderen Diana, Bea,
Bob en Dickie Gortmans hebben gekend. Graag
wil ik ook informatie over de omstandigheden,
waaronder zij geïnterneerd waren. Dhr. A. J. Bloch,
Elburgstraat 5, 3826 BH Amersfoort, tel: 033-8880092,
e-mail: a.bloch@xmsnet.nl
Ik ben op zoek naar informatie over dhr. Monte,
(Nederland) een burgergevangene uit het mannenkamp
waar hij samen met anderen o.a. Mr. Batten
(United Kingdom) in het Japans Interneringskamp
Batu Lintang (Kuching - Sarawak 1942 -1945) heeft
gezeten. Deze man is in het hospitaal in Kuching
gestorven op 1 juli 1943/1944. Wat was zijn functie
en waar woonde (werkte) hij voor de oorlog?
In Borneo? Zijn naam was Monte/Monté of Monti?
Graag uw reactie naar: Victor Vaessens, Europalaan 11,
6226 CM Maastricht, tel: 043-3621601, e-mail:
vicvae@gmail.com
20 Aanspraak - december 2012

Ik zoek informatie over mijn peetvader Rob
Dominicus. Hij gaf mijn moeder bij mijn geboorte
in 1947 een zilveren 2 shilling munt uit 1944. Hij
zat aan het eind van de oorlog met mijn vader
Anne ‘Tom’ Mulder in een jappenkamp op
Sumatra. Rob Dominicus is waarschijnlijk na de
oorlog naar Australië of Nieuw-Zeeland vertrokken.
Informatie gaarne naar Rob Mulder, Frankate 5,
8111 BJ Heeten, tel: 0572-382808, e-mail:
robartmulder@hotmail.com
Albertus de Jong zoekt overlevenden die in 1943-
1944 in het Arbeitserziehungslager Spergau bei
Leipzig gevangen zijn geweest. Mijn kampnummer
was 6764. Contact kan worden gemaakt met:
Albertus de Jong, Beukenlaan 109, 7271 JM Borculo,
tel: 0545-274346.
Wie kende schrijfster Diet Kramer (1907-1965)?
In de periode 1933-1946 woonde zij in Nederlands-
Indië. Tijdens de oorlog zat ze in Banjoebiroe-kamp
11. Ook zoek ik haar boek ‘Lodewijk de rattenvanger’,
dat in 1941 in Bandoeng is verschenen, en haar
artikel over de inval van de Japanners in het Djokjase
dagblad Mataram (vermoedelijk begin maart 1942
gepubliceerd). Janneke van der Veer, Oerdijk 1c,
7433 AE Schalkhaar, tel: 0570-629343, e-mail:
jannekevanderveer@planet.nl
In 1943 zorgde Pieter Beens voor een onderduikplaats
voor mij. Ik was toen 12 jaar oud. Pieter
Beens heeft vele Joodse kinderen zoals ik helpen
onderduiken. Veelal via Roelof Vis in Bovenknijpe
in Friesland. Momenteel ben ik bezig met een aanvraag
voor een (postume) Yad Vashem erkenning
voor hem. Graag wil ik in contact komen met diegenen
die Pieter Beens gekend hebben en eveneens
door zijn toedoen konden onderduiken. Jack
de Lange, Wally Moesweg 5, 1251 AT Laren, tel:
035-5311468; e-mail: jack.delange7@gmail.com
Corry IJsselstijn zoekt haar vriendin Betske
Meindersma. Wij woonden in Telok Betong,
Lampongse district, Zuid-Sumatra. Haar vader was
daar resident en mijn vader Gerrit IJsselstijn was zijn
collega. Beiden werden gearresteerd en gevangen
gezet door de Japanners in Tandjong Karang, Lahat
en Muntok. Meneer Meindersma werd tijdens het
verhoor gemarteld en onthoofd. Gerrit IJsselstijn
overleed in kamp Muntok gelegen op Bangka
Billiton eilanden. Betske en haar moeder overleefden
de bezetting en vestigden zich in Nederland.
Informatie graag naar: Mrs. C.H. Keach-IJsselstijn,
12 Turanga Street, 4010 Gisborne, Nieuw-Zeeland,
tel: 0064 3 332 1962, mobiel: 0064 27 383 5997,
e-mail: gary@elitepestcontrol.co.nz
Rachel Isaacs, een Zuid-Hollands meisje, woonde
in de Tweede Wereldoorlog bij de familie
Hollands te Gulpen (L). We zoeken contact met
haar omdat Rachel van de zomer op zoek was
naar dit onderkomen. Niemand van de familie
woont meer in dit buurtschap. We zijn erg
benieuwd hoe het met haar gaat. S.v.p. per
brief reageren naar dhr. R.M.F.M. Leclercq,
Bellefroidlunet 34 C, 6221 KN Maastricht.
Misschien kan ik via deze weg informatie vinden
over een kampgenoot, Ambarawa 9 en 7. Joop
Pen (misschien Penn) die aanvankelijk met zijn
gehandicapte moeder in kamp 9 zat en met mij
naar jongenskamp 7 werd overgeplaatst. Mogelijk
was hij uit Salatiga afkomstig. Nooit meer een
spoor van hem gevonden. Hij was enige tijd
mijn ‘slapie’ en hij was in die periode belangrijk
voor me. Pieter (toen Pom) Venhuis. Reacties
graag naar: Pieter Venhuis, Heikant 40, 6028 RC
Gastel (Cranendonck), tel: 0495492045, mobiel:
06-19622732, e-mail: venhuis.pieter@gmail.com
Zoektocht verleden van Leendert van Marion,
KMA/KNIL-officier, geboren 17 februari 1913
te Den Haag. Kent iemand ‘het verhaal’ van mijn
vader na mijn geboorte op 17 september 1941
te Magelang. Wat heeft zich afgespeeld toen
mijn moeder, Ruth van Marion in aanwezigheid
van mevrouw Dolly Groen en mijn broer en mij,
Vrouwke van Marion in Ambarawa geïnterneerd
werden. Mijn vader was niet meer in Magelang.
Hoe was zijn situatie op de Nichiei Maru, in de
Moulmein gevangenis, als dwangarbeider aan
de Birma Spoorweg en hoe kwam hij in 1946
in Bangkok terecht, waar wij herenigd werden?
Reacties graag naar: Vrouwke van Marion,
Schouwweg 81F.34, 2243 BL Wassenaar, tel:
070-5119841, e-mail: indelathyrus@gmail.com
21

Vraag
&
antwoord
Heeft de stapsgewijze verhoging van de AOWleeftijd
gevolgen voor de Wbp, de Wuv of de Wubo?
Bent u 65 jaar of ouder? Dan heeft de verhoging
van de AOW-leeftijd geen gevolgen voor u. De verhoging
van de AOW-leeftijd heeft ook geen gevolgen
voor de artikel-19-toeslag bij de Wubo en het
bedrag voor niet-meetbare invaliditeitskosten bij
de Wuv. Bent u jonger dan 65 jaar en heeft u een
verzetspensioen of een periodieke Wuv- of Wubouitkering?
Dan blijft de uitkering in beginsel ongewijzigd
tot u de nieuwe AOW-leeftijd bereikt. Over
de wijzigingen in uw uitkering bij het bereiken van
de AOW-leeftijd krijgt u van ons vooraf informatie.
Uw verzetspensioen of uitkering wordt in ieder geval
opnieuw vastgesteld bij het bereiken van de AOWleeftijd.
Verliest u inkomsten of krijgt u er een inkomstenbron
bij voordat of nadat u de AOW-leeftijd
bereikt? Geef dit altijd door. Wij zullen uw uitkering
dan vaststellen aan de hand van uw gewijzigde
inkomenssituatie.
Ik heb een beschikking gekregen waarin iets
staat over beleidsregels van de Pensioen- en
Uitkeringsraad. Waar kan ik die vinden?
De beleidsregels die door de Pensioen- en
Uitkeringsraad (PUR) zijn vastgesteld kunt u vinden
via onze website (www.svb.nl/wvo). In de gepubliceerde
beleidsregels kunt u bijvoorbeeld vinden
onder welke voorwaarden een vergoeding of
tegemoetkoming kan worden toegekend.
Wordt er ook bezuinigd op verzetspensioenen en
oorlogsuitkeringen?
Er zijn geen plannen voor bezuinigingen bij de wetten
voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen.
Naar verwachting zullen onze bruto pensioenen
en uitkeringen volgend jaar ook weer iets worden
verhoogd. Maar voorgestelde belastingmaatregelen
(zoals het verhogen van het tarief in de eerste schijf)
kunnen ongunstig uitwerken voor gepensioneerden
en uitkeringsgerechtigden. De verzetspensioenen en
de oorlogsuitkeringen zijn daar niet van uitgezonderd.
Ik heb een aanvraag ingediend voor het Gettofonds.
Mocht dat tot iets leiden, wordt dat dan
gekort op mijn Wuv-uitkering?
Nee, de Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR) heeft
besloten om deze uitkeringen niet te korten op
verzetspensioenen en uitkeringen van de Wuv en
de Wubo. Dit geldt zowel voor eenmalige als periodieke
betalingen. Meer informatie over het Gettofonds
en Gettopensioen geeft de Stichting Joods
Maatschappelijk werk. Zo is een folder beschikbaar
op de website: www.joodswelzijn.nl onder het kopje
“Uitkeringen voor Joodse vervolgingsslachtoffers”.
Betaaldata 2013
Hieronder is aangegeven wanneer wij onze
betalingsopdrachten aan de banken versturen.*
Afhankelijk van uw bank kan het nog enkele dagen
duren voordat het bedrag op uw rekening staat.
15 januari 15 mei 16 september
15 februari 14 juni 15 oktober
15 maart 15 juli 15 november
15 april 15 augustus 16 december
Voor vragen hierover belt u het telefoonnummer
op de betalingsmededeling.
* Betaalopdrachten voor de Wet Buitengewoon
Pensioen verlopen via de Stichting 1940-1945.
22 Aanspraak - december 2012

1
1
2
2
3
3
4
4
5
5
6
6 7
8
8
9
9
10
10
11
11
12
12
13
13
14 14 15 16 16
17 17 18 19 20 20
21 21 22 22 23 23 24 24 25 25
26 27 28 29 30
26 27 28 29 30
31 32 33 34 35
31 32 33 34 35
36 37 38
36 37 38
39 40
39 40
41 42 43 44 45
41 42 43 44 45
46 47 48 49 50
46 47 48 49 50
51 52 53 54 55
51 52 53 54 55
56 57 58 59
60 56 61 57 62 58 63 64 59
65
60 66 67 61 62 68 63 69 64 70 65
66 71 67 68 72 69 70
71 72
Uw oplossing:
17 13 15 56 28 38 41 70 62 32 49 39 55 22
17 13 15 56 28 38 41 70 62 32 49 39 55 22
Horizontaal
1 tegenvallende aanschaf 7 vis 14 vertrouwelijk 16 geleuter 17 lidwoord
18 ogenblik 20 amfibie 21 onderricht 22 hoog bouwwerk 24 projectieplaatje
26 gezet 27 ontevreden mens 29 bladgroente 31 verbruikt 32
kwetsbaar 33 tafelgast 35 gereed 36 wandelen 37 flauwekul 39 land in
Azië 40 hardrijder 41 Romeinse godin 44 kwaadaardig mens 46 laagtij
48 vereniging 49 op enig tijdstip 50 heden 51 telwoord 53 trommelen
55 deel van een schoen 56 kledingstuk 58 krantenstalletje 59 paardje
61 heidemeer 63 filmlocatie 64 niet dit 66 gebakken ei 69 specerij 71
veevoer 72 rivier in Frankrijk.
Verticaal
1 rekenteken 2 voorzetsel 3 prik van een insect 4 maaltand 5 sukkel 6
voorbij 8 rivier in Rusland 9 kostbare stof 10 advies 11 moederoverste 12
reeds 13 vernis 15 flink 18 boosheid 19 eetgerei 21 deel van de mond
22 deel van een trap 23 rekening 25 op de manier van 26 een stortbad
nemen 27 stellig 28 stuk grond 30 nadeel 32 frisdrank 34 fraai gelegen
36 deksel 38 curve van de hartslag 42 knorrig mens 43 vergissing 44
aantocht 45 kraaiachtige vogel 47 openbaar vervoermiddel 50 vochtig
52 eren 54 fijngekookte vruchten 55 genaamd zijn 57 bloemdeel 59
licht bootje 60 bergpas 62 nieuw- 64 mannelijk insect 65 drank 67 persoonlijk
voornaamwoord 68 overmatig 69 bazige vrouw 70 voegwoord.
PUZZEL
Los het kruiswoordraadsel op
en breng daarna de letters uit het
diagram over naar de gelijkgenummerde
vakjes van de oplossingsbalk.
Uw oplossing kunt u
voor 1 februari 2013 sturen naar:
SVB-Vestiging Leiden
Afdeling Verzetsdeelnemers
en Oorlogsgetroffenen
Redactie van Aanspraak
Postbus 9575, 2300 RB Leiden
Uit de goede oplossingen
worden de namen getrokken van
een eerste (€ 75), een tweede
(€ 50) en een derde (€ 25) prijswinnaar.
In het volgende nummer
van Aanspraak maken we de
oplossing van deze puzzel en de
namen van de drie prijswinnaars
bekend. (N.B. medewerkers zijn
van deelname uitgesloten).
Prijswinnaars september-puzzel:
De juiste oplossing was: senang,
een Indonesisch woord voor een
lekker, rustig en tevreden gevoel.
Veel inzenders schreven dat ze
zich ‘senang’ zouden voelen als
ze zouden winnen. De winnaars
van de september-puzzel 2012
zijn: mw. S. de Roos-à Cohen,
Nof Ayalon, Israël (1e prijs);
dhr. N.H. Bodeving, Nijmegen
(2e prijs); mw. V.E. Hakke, Hulst
(3e prijs). Van harte gelukgewenst!
U ontvangt het bijbehorende
geldbedrag zo spoedig
mogelijk op uw bankrekening.
23

Adressen /colofon
Correspondentieadres
Sociale Verzekeringsbank
Afdeling V&O, Postbus 9575, 2300 RB Leiden
Bezoekadres
Stationsplein 1, Leiden
tel: 071 - 535 65 00, fax: 071 - 576 60 03
e-mail: info.wvo@svb.nl of info@pur.nl
website: www.svb.nl/wvo of www.pur.nl
Verenigde Staten
Consulate General of the Netherlands
Consular Department
One Montgomery Street, Suite 3100, San Francisco, CA 94104
Bezoekadres (op afspraak)
120 Kearney Street, Suite 3100, San Francisco, CA 94104)
tel: +1 877 388 2443 (Toll free), fax: +1 415 291 2049
e-mail: sfn-wuv@minbuza.nl, website: http://sanfrancisco.the-netherlands.org
Israël
Nederlandse Ambassade
Afdeling V&O, Postbus 1967, Ramat Gan 52118
Bezoekadres Rechov Abba Hillel 14 (13e verd.)
Ramat Gan 52506, Tel Aviv
tel: +972-3-7540741 / +972-3-7540742
fax: +972-3-7540757, e-mail: TEL-VenO@minbuza.nl
Indonesië
Ambassade v/h Koninkrijk der Nederlanden
Jl. H.R. Rasuna Said Kav. S-3 Kuningan, Jakarta 12950
tel: +62 (0)21 524 8200, fax: +62 (0)21 525 0443
e-mail: jak-wuv@minbuza.nl
website: http://indonesie.nlambassade.org
Canada
Consulate General of the Netherlands
War Victims Department (WUV)
1, Dundas Street West, suite 2106, Toronto, Ontario M5G 1Z3
tel: +1 416 595 2408, +1 877 303 3639 (Toll free), fax: +1 416 598 8064
e-mail: tor-wuv@minbuza.nl, website: www.dutchmissions.com
Australië
Consulate-General of the Netherlands
War Victims Department (WUV)
Level 23, Tower 2, 101 Grafton Street
(corner Grosvenor St), Bondi Junction NSW 2022
tel: +61 (0)2 9387 6644, fax: +61 (0)2 9387 3962
e-mail: syd-wuv@minbuza.nl, website: www.netherlands.org.au
Aanspraak is een gezamenlijke uitgave van
de Sociale Verzekeringsbank en de Pensioenen
Uitkeringsraad.
De Sociale Verzekeringsbank (vestiging
Leiden) verzorgt de uitvoering van de
Nederlandse wetten voor Verzetsdeelnemers
en Oorlogsgetroffenen. Met al uw vragen kunt
u daar terecht. Aanvragen voor deze wetten
van nieuwe klanten worden beoordeeld door
de Pensioen- en Uitkeringsraad. De PUR stelt
ook het beleid voor deze wetten vast.
Aan de inhoud van de artikelen kunnen
geen rechten worden ontleend. Overname
van (delen uit) dit magazine mag uitsluitend
geschieden na schriftelijke toestemming
van de redactie.
Redactieadres
SVB, t.a.v. Aanspraak
Postbus 9575, 2300 RB Leiden
tel: 071 - 535 65 00
e-mail: aanspraak.wvo@svb.nl
aanspraak@pur.nl
website: www.svb.nl/wvo
www.pur.nl
Oplage 35.000 exemplaren
Interviews en tekst
André Kuijpers, Ellen Lock
Drukwerk
MediaCenter
Rotterdam
Foto’s
Jef Helmer, James Keivom,
Ellen Lock, Marc Seliger,
Shavit Simons, Sandra Steins.
Coverfoto
Ellen Lock
Vormgeving
Irene de Bruijn, Ellen Lock
Voor slechtzienden is de gesproken
versie van Aanspraak gratis op
CD verkrijgbaar.
English translations of selected articles
in Aanspraak can be found on our
website: www.svb.nl/wvo or www.pur.nl