Scan 6, december 2001 - UMC Utrecht

Tikkertje met resistentie
tekst > Joost van der Gevel
foto > Chris Timmers
Het Nederlandse isolatiebeleid voor MRSA is succesvol.
Utrechts onderzoek heeft een extra gevaar aan het licht
gebracht. De bacterie geeft zijn resistentie niet alleen
van vader op zoon door, maar pikt die ook op
van andere soorten.
Eenderde van de gezonde mensen draagt in het puntje van zijn neus of in
zijn bilnaad de meticillinegevoelige Staphylococcus aureus (MSSA) bij zich.
Een onschuldige bacterie die alleen voor een infectie kan zorgen als je al
ziek bent. Met meticilline – een penicillinederivaat – is MSSA goed te
behandelen. Heb je echter te maken met het broertje van MSSA dat resistent
is tegen meticilline, de zogeheten MRSA, dan is de infectie ineens
nauwelijks meer aan te pakken. MRSA is een beruchte ziekenhuisbacterie.
In Nederland wordt een streng isolatiebeleid gevoerd voor mogelijk met
MRSA besmette patiënten. Patiënten uit buitenlandse ziekenhuizen worden MRSA verschilt van zijn antibioticagevoelige broertje MSSA alleen doordat
gescreend en geïsoleerd verpleegd tot duidelijk is dat ze de bacterie niet bij het een gen meer heeft, het mecA gen. Bacteriën wisselen onderling
zich dragen. Dat is kostbaar, maar dat is nog geen vergelijk met de kosten gemakkelijk DNA uit. Vriens en Wielders ontdekten dat MSSA zich ook als
die moeten worden gemaakt als MRSA op een afdeling wordt vastgesteld. MRSA kan ontpoppen door het mecA gen over te nemen van een andere
Dan moet iedereen worden gescreend, de patiënten moeten apart worden bacterie.
verpleegd en de afdeling gaat dicht. Tot het infectiegevaar is geweken kunnen
er geen nieuwe patiënten worden opgenomen, waardoor ook de Gevaarlijke gift
gederfde kosten in de papieren lopen.
Vriens en Wielders vonden bij een kind dat nooit in contact was geweest
met een MRSA-positieve patiënt of medewerker zowel MRSA, MSSA als een
Minder antibiotica
andere bacterie (Staphylococcus epidermidis). MRSA en MSSA waren op het
Chirurg in opleiding Menno Vriens berekende in zijn proefschrift dat
mecA gen na identiek, en het mecA gen in de MRSA en andere bacterie
Nederland toch heel wat goedkoper uit is dan de omringende landen zonder
isolatiebeleid. Volgens Vriens gaf het UMC Utrecht de afgelopen tien De gever is het kwijt. In de gever blijkt het gen niets te doen, maar in MRSA
waren ook identiek. Vriens: “Ze tikken elkaar aan en geven het DNA door.
jaar 280.000 euro per jaar uit om het ziekenhuis MRSA-vrij te houden.
speelt het gen ineens een glansrol. Dit komt waarschijnlijk veel vaker voor.”
Zonder dit zogenoemde ‘Search and Destroy’ beleid zou het ziekenhuis Door het gen op te pikken dat een bacterie nutteloos aan zijn staart heeft
jaarlijks wel 800.000 euro kwijt zijn aan bestrijding van de bacterie.
hangen, verandert MSSA van een goedmoedige bacterie in een gevaarlijk
Door het Nederlandse beleid is het aantal MRSA-stammen onder de MSSA MRSA-monster. Tol voor de resistentie lijkt dat monster niet te betalen. Het
hier minder dan een procent. Dat is heel laag
is even ‘fit’ als
in vergelijking met de omringende landen. In >> Dat monster betaalt geen tol voor de resistentie MSSA. Ze delen
België is dat bijvoorbeeld vijfentwintig procent
even snel en
en in Portugal wel tachtig. Vriens: “In Nederland gebruiken we ook veel MRSA verspreidt zich zelfs makkelijker. Vriens testte dit in muizen. Het
minder antibiotica dan artsen in die landen. Dat is belangrijk in de strijd immuunsysteem van muizen heeft – net als dat van mensen – aan MRSA
tegen resistentie. Tegen vancomycine en teicoplanine – zware medicijnen een zwaardere kluif dan aan MSSA. MRSA is juist fitter dan fit.
met ernstige bijwerkingen die MRSA nu nog aanpakken – zijn ook al resistenties
gevonden. Resistentie ontstaat heel snel.”
Pesthuizen
Het isolatiebeleid is tot nu toe wereldwijd het meest succesvol tegen MRSA.
Bonusgen
Vriens ziet zelfs wel wat in moderne pesthuizen, ziekenhuizen waar alle
Vriens werkte tijdens zijn promotieonderzoek nauw samen met moleculair potentiële MRSA-patiënten worden ondergebracht. “MRSA vergt heel veel
bioloog Camiel Wielders, die volgend voorjaar promoveert. Wielders onderzocht
de stamboom van de MRSA-bacterie en vond dat de 512 bekende bleem te concentreren”, stelt hij. “Bovendien, als je te maken krijgt met een
tijd en energie van personeel. Dit kun je enigszins ondervangen door het pro-
MRSA-stammen zijn terug te leiden tot negen lijnen van ‘voorouders’. Een zich snel verspreidende MSSA, dan is screenen en eventueel isolatie ook een
van die lijnen komt over de hele wereld voor en vertegenwoordigt 62 procent
van alle stammen.
gen kan immers als een estafettestokje worden doorgeven bij
optie. MSSA hoeft maar het mecA gen te krijgen en het wordt MRSA. Dat
cel-celcontact.”
nr 65 december oktober 2001 15 15