Scan 6, december 2001 - UMC Utrecht

test koortsmachine
>>
Hepatitis C
Om de patiënt te bewaken en de effecten precies
vast te leggen volgt anesthesioloog Jan
Diephuis continu de hartslag, de bloeddruk, hersenfuncties,
ademhaling, maar ook de waterhuishouding,
urineproductie en verschuivingen
in de samenstelling van het bloed.
Daarbij probeert Diephuis ook nog een verklaring
te vinden voor een fenomeen dat zich
voordoet bij de cardio-thoracale chirurgie - zijn
eigenlijke werkgebied. Hartoperaties met de
hart-longmachine zijn enigszins vergelijkbaar
met de hyperthermiebehandeling omdat daarvoor
patiënten worden gekoeld en na afloop
weer worden opgewarmd. Bij tien tot twintig
procent van deze patiënten treden na de operatie
stoornissen op in het concentratievermogen,
het geheugen en de fijne motoriek. Op 15.000
patiënten per jaar zijn dat meer dan 1500
patiënten die kampen met deze neveneffecten
van de ingreep.
Kouwe kikker
Bij hartchirurgie met de hart-longmachine wordt
het lichaam juist afgekoeld om het brein en
andere organen te sparen. De activiteit van het
lichaam neemt dan af net als bij een kikker
onder het ijs. Diephuis: “Het lijkt er op dat de
lagere temperatuur het lichaam inderdaad
beschermt, maar dat de temperatuur van de hersenen
bij het opwarmen na de operatie te hoog
wordt. Zelfs hoger dan de rest van het lichaam.
De activiteit van het brein neemt dan zoveel toe
dat er meer zuurstof en voeding nodig zijn. Als
die zuurstof en voeding de hersencellen onvoldoende
bereiken, verhongeren ze en ontstaan
er mini-infarctjes. Dit uit zich bijvoorbeeld in
stoornissen in het concentratievermogen.”
Alle reden voor Diephuis om daar ook bij de
hyperthermiepatiënten goed op te letten.
“Maar”, zegt hij, “tot onze verrassing nam de
bloedtoevoer naar de hersenen bij hen veel
meer toe dan eigenlijk nodig is. De hersenen
krijgen meer voeding en zuurstof, zelfs meer
dan ze feitelijk nodig hebben. De vijf patiënten
die we tot nu toe behandeld hebben, laten allemaal
hetzelfde beeld zien. Dat gebeurt bij
patiënten aan de hart-longmachine juist niet.
Die krijgen tijdens het opwarmen juist minder
zuurstof en voedingsstoffen naar de hersenen.
Daar moeten dus nog andere factoren een rol
spelen.”
Gemaskerde kwelgeest
Voor het hyperthermie-experiment is gekozen
voor een antivirale behandeling van hepatitis C,
omdat hiervan de globale resultaten al bekend
waren. Van Hattum: “In de VS was tijdens een
hyperthermiebehandeling bij mensen die zowel
met aids als hepatitis C waren geïnfecteerd,
geobserveerd dat de hepatitis C verdween.”
Warmte lijkt het virus aan te pakken. Het hepatitis
C-virus is net als het aidsvirus een kwelgeest
die constant van gedaante wisselt. Zodra het
immuunsysteem het lijkt te herkennen duikt het
alweer op in een nieuwe vermomming. Het virus
muteert dagelijks: het immuunsysteem heeft dus
iedere dag te maken met een nieuwe vijand.
Wat vermag koorts of warmte hiertegen?
Verwarming activeert het lichaam. Allerlei
immuunreacties worden intensiever bij hogere
temperaturen. Van Hattum: “Boven de 40,5 graden
Celsius lijken bovendien nog veranderingen
op te treden in de soort immuunreacties. Kleine
kinderen kunnen bijvoorbeeld zelf nog heel
hoge koorts maken. Dat leidt tot wonderlijke
genezingen. Ze zijn de volgende dag weer beter.
Volgens een schatting van de World Health Organisation (WHO)
zijn ongeveer 170 miljoen mensen besmet met hepatitis C.
Gemiddeld geneest twintig procent van hen spontaan. Tachtig
procent geneest niet, bij hen blijft het virus aanwezig. De lever
blijft daardoor tientallen jaren ontstoken, waardoor zoveel littekenweefsel
kan ontstaan dat deze zijn functie verliest. Dit kan tot
de dood leiden. In deze verlittekening (cirrose) komt bovendien
relatief vaak leverkanker voor. Dat is het angstbeeld van iedere
patiënt met hepatitis C.
De behandeling van hepatitis C is nog volop in ontwikkeling.
De voorkeur heeft op dit moment een combinatietherapie van
interferon alfa met ribavirine. Deze behandeling wordt wereldwijd
toegepast. Maar doordat het virus steeds van gedaante verandert
is die maar bij de helft van de patiënten effectief. Er zijn
veel bijwerkingen en zij kan alleen in een goed geoutilleerd ziekenhuis
worden gegeven. De behandeling is bovendien erg duur.
De kuur duurt een jaar en kost tienduizenden guldens, waardoor
zij in grote delen van de wereld tot een privilege van de rijken is
geworden. Hyperthermie zou dus een welkom alternatief zijn.
Spontaan treden daar misschien reacties op die
wij niet waarnemen bij lagere temperaturen.
Naar dat soort reacties zoeken we. Daarom testen
we bij 37 en ook bij 41 graden.”
Nieuwe indringer
Bij een hogere temperatuur krijg je dus andersoortige
immuunreacties. Immunoloog Greet
Boland volgt die effecten op het immuunsysteem.
“Het virus wordt niet direct gedood”, ontdekte
ze. “De hoeveelheid virus stijgt eerst en
blijkt pas weken tot maanden na de hyperthermiebehandeling
te dalen. Er worden dus processen
in gang gezet die tijd nodig hebben.” Twee
tot drie weken na de behandeling neemt het
aantal specifiek tegen het hepatitis C-virus
gerichte T-cellen (witte bloedlichaampjes) toe.
Door de hyperthermiebehandeling ontmaskert
het immuunsysteen kennelijk het vermomde
hepatitis C-virus. Het lijkt het virus echter niet te
zien als een oude bekende in een nieuwe
gedaante, maar als een nieuwe indringer.
Daarom zet het een volledig nieuwe immuunreactie
tegen het virus op touw.
Van Hattum: “Hoe snel je het virus kunt onderdrukken,
hangt af van de kracht van de
immuunreactie. Is die niet krachtig genoeg, dan
vermomt het virus zich weer en leeft het toch
weer op. Dan zullen we de behandeling moeten
herhalen in combinatie met andere antivirale
middelen. Maar eerst moeten we weten wat
hyperthermie alleen precies doet.”
nr 6 december 2001 5