Kampen (Overijssel) - Alle Vestingsteden van Nederland

Kampen (Overijssel) 3
Noordwest-Europa. In de veertiende eeuw ruilde Kampen met de bisschop van Utrecht, Jan van Arkel, de polder
Mastenbroek tegen het recht op aanwas in de IJsseldelta.
Het verzanden van de IJssel maakte vanaf 1430 zeer geleidelijk een einde aan de voorspoed van Kampen. Gedurende
lange tijd wilde Kampen zich niet tot een verbond laten verplichten en economische en politieke concessies te
leveren aan andere steden, zoals in de Hanze gebruikelijk was. Toen het Graafschap Holland oorlog voerde tegen de
Hanze kwam aan deze situatie een einde: de stad werd gedwongen te kiezen voor één van beide zijden. Kampen was
van oorsprong meer georiënteerd op de Oostzee-handel en handel met het achterland van de Rijn, en trad daarom in
1441 formeel toe tot de Hanze. De stad had veel invloed binnen de Hanze: ondanks luidkeels protest van
benedenloopse steden aan de IJssel en andere Hanzesteden werd in 1448 besloten tot de bouw van een brug over de
IJssel. [4] Dit karwei werd in een recordtijd van 5 maanden voltooid. Met deze brug hoopte Kampen meer binding te
hebben met het achterland.
Na-Middeleeuws
Op 11 augustus 1572 werd Kampen op de Spanjaarden veroverd door Willem van den Bergh, een zwager van
Willem van Oranje. Na het bloedbad van Zutphen op 15 november gaf de stad zich echter vrijwillig over aan de
Spanjaarden. In 1578 kwam de stad weer in Staatse handen na het Beleg van Kampen, onder leiding van George van
Lalaing.
De Hollandse Oorlog, tussen de Republiek der Verenigde Nederlanden en Engeland en Frankrijk, betekende een
definitief einde aan de enorme macht van de stad. Door het recht op aanwas in de IJsseldelta was de stad wel
eigenaar geworden van het steeds groter wordende Kampereiland. Vanaf 1500 werden de eilanden verpacht. De
pachtinkomsten werden zo groot dat de stad geen belasting hoefde te heffen.
Kampen verkreeg pas weer naam in de 19e eeuw. Kampen was toen vanuit zee moeilijk bereikbaar, omdat de
omliggende watergebieden verzand en dus ondiep waren. Gedurende de voorgaande eeuwen is de waterloop van de
IJssel wel meerdere malen uitgebaggerd, maar de kosten hiervoor waren relatief hoog en binnen enkele jaren was de
rivierstroom weer dichtgeslibd. De IJssel kende hier, als delta, toentertijd meerdere uitgangen. De hoofdvaarroute
werd ook meerdere malen verlegd, als reactie op de natuurlijke loop. In de 19e eeuw begon men met proactief
denken: rivierlopen werden afgedamd, om meer water met hogere snelheid door één of twee hoofdvaarroutes te laten
gaan. Dit had als voordeel dat er minder zand en slib werd afgezet, waardoor zo'n rivierloop zichzelf "schoon
spoelde". Sleutelfiguur in dit verhaal is Nicolaas Plomp, stadsarchitect van Kampen. Naast zijn werk voor het
huidige IJsselfront van de stad Kampen, hield hij zich ook bezig met de waterbouwkunde. Voor 1839 liet hij al
strekdammen van 2500 meter aanleggen in het Keteldiep, om het water een gerichte uitgang te bieden. In 1839
kwam daar nog eens 900 meter bij. In deze strekdammen is materiaal van de stadsmuur van Kampen verwerkt.
Vanwege de opkomende nijverheid in de 19e eeuw en het belang van landwegen en spoorwegen, werd ook vaart
gemaakt met zogenaamde straatwegen, geplaveide wegen, in plaats van zand en modderwegen. Zo werd in 1828 de
straatweg van Kampen verbeterd, in 1837 werd de Zwolseweg als straatweg aangelegd, in 1840 werd de straatweg
van Kampen naar Genemuiden aangelegd, en in 1851 de Kamperstraatweg naar Wezep, alwaar die aansloot op de
Zuiderzeestraatweg. Ook werden stoombootdiensten geopend: in 1844 een dienst naar Hamburg en in 1847 naar
Hull. [5]
Nijverheid in de 19e en 20e eeuw
Tabak
Vanaf ongeveer 1815 bepaalde de tabaksindustrie het gezicht van Kampen. Deze tak van industrie werd
aangetrokken door onder meer het gunstige belastingklimaat in de stad. Na de komst van twee kleinere
tabaksfabrieken vestigde de grote uit Bremen afkomstige sigarenfabrikant Lehmkuhl zich in de stad. Rond 1880 was
bijna de helft van de Kamper bevolking werkzaam in de tabaksindustrie en werden 1,5 miljoen sigaren per week
geproduceerd. De sigarenindustrie kon geen plaats vinden om een grote fabriek te bouwen, vanwege de